Шэры саракуш (Lanius excubitor L., 1758)
Атрад Вераб'інападобныя (Passeriformes), сямейства Саракушавыя (Laniidae)

Статус. III катэгорыя. Рэдкі на большай частцы тэрыторыі краіны від.
Значэнне ў захаванні генафонду. Прадстаўнік політыпічнага роду, які аб'ядноўвае каля 5 відаў, з іх 3 гняздуецца ў Беларусі.
Кароткае апісанне. Невялікая птушка даўжынёй 25-26 см і масай 55-80 г. Агульная афарбоўка шэрая (верх попельна-шэры, ніз злёгку шараваты). Крылы, хвост і шырокая палоса ад дзюбы праз вока да вуха чорныя. У час палёту на крылах відаць падоўжная белая палоса. Крайнія рулявыя пёры хваста з белымі палосамі па краях. Дзюба чорная кручкаватая, з зубцом на наддзюб'і, як у сакаліных птушак.
Пашырэнне. Эўропа, цэнтральная і паўночная частка Азіі (на поўнач да лесатундры, на поўдзень да Індыі), Паўночная Афрыка і Паўночная Амерыка. Тэрыторыя Беларусі знаходзіцца ў межах арэала віду. Гнездаванне адзначана ва ўсіх адміністрацыйных абласцях [1, 2]. Пастаянна трапляецца на зімоўцы.
Месцы пражывання. Узлескі хвойных і мяшаных лясоў, пералескі, гаі па суседству з поймамі, вялікімі высечкамі, лугамі і пашамі, вярховыя балоты, зрэдку ўскраіны нізінных балот. У апошні час часта гняздуецца ў астраўных лясах або на асобных групах старых дрэў сярод меліяраваных аграцэнозаў [3].
Колькасць і тэндэнцыі яе змянення. Агульная колькасць не вызначана. Ад адной да некалькіх пар трапляецца амаль на ўсіх буйных і вярховых балотах або на вялікіх меліярацыйных сістэмах [2]. Зімой колькасць павялічваецца за кошт птушак, якія адвандроўваюць з поўначы.
Асноўныя абмежавальныя фактары. Вывучаны слаба. Адмоўна адбіваецца звядзенне дрэвавай расліннасці пры меліярацыі і асваенні тэрыторый.
Асаблівасці біялогіі. Манагам. Селіцца асобнымі парамі на значнай адлегласці адна ад другой. Гнёзды будуе на хвойных, радзей лісцевых дрэвах на вышыні ад 5 да 20 м. Аснова гнязда з тонкіх галінак. У кладцы ад 3 да 7, часцей 4-6 яек памерамі 26,7 x 20,4 мм. Тэрміны кладкі расцягнутыя, у сярэднім апошняя дэкада красавіка - сярэдзіна траўня. Наседжванне 15-17 сутак. Корміцца буйнымі насякомымі (жукамі, прамакрылымі), мышападобнымі грызунамі, дробнымі птушкамі (асабліва падлёткамі), зрэдку яшчаркамі і жабамі. Буйную здабычу птушкі надзяваюць на востры сучок або калючку і тады раздзіраюць.
Развядзенне. Звестак няма.
Прынятыя меры аховы. Занесены ў Чырвоную кнігу Беларусі з 1981 г. [4]. Здабыча птушак і разбурэнне гнёздаў у Беларусі забаронены [5].
Неабходныя меры аховы. Зберажэнне астраўных лясоў і стварэнне штучных лесапалос на меліяраваных тэрыторыях. Прапаганда аховы віду.

Літ.: 1. Федюшин, Долбик, 1967; 2. Гулеўскі, Дарафееў, Іваноўскі, Нягрэй, Нікіфараў, Шокала (асаб. павед.); 3. Гулеўскі, Нікіфараў (асаб. павед.); 4. Чырвоная кніга БССР, 1981; 5. Положение, 1987.

М.Нікіфараў

Паведаміць пра недакладнасьць