Жаўтушка тарфянікавая (Colias palaeno L., 1761)
Атрад Лускакрылыя (Lepidoptera), сямейства Бялянкі (Pieridae)

Статус. II катэгорыя. Від, колькасць якога хутка скарачаецца.
Значэнне ў захаванні генафонду. Адзін з 3 відаў роду, які пашыраны ў Беларусі.
Кароткае апісанне. Даволі вялікія матылі. Размах крылаў 40-50 мм. Агульны тон крылаў самцоў лімонна-жоўты з шырокай цёмнай аблямоўкай, ніз крылаў жоўты, заднія крылы з шараватым апыленнем. Крылы самак белаватыя з зеленаватым адценнем, аблямоўка больш расплыўчатая, пярэднія крылы знізу белыя з жоўтымі краямі, заднія - як у самцоў. Махры ўсіх крылаў яркія, ружавата-чырвоныя. На пярэдніх крылах па адной чорнай кропцы.
Пашырэнне. Ад Заходняй Эўропы да Японіі [1]. Ёсць звесткі аб знаходках у Паўночнай Амерыцы [2]. Арэал разарваны, від трапляецца толькі там, дзе ёсць кармавая расліна вусеняў.
Месцы пражывання. Вярховыя балоты, дзе растуць дурніцы.
Колькасць і тэндэнцыі яе змянення. Рэзка скарачаецца. Жаўтушка знікла ў многіх раёнах Цэнтральнай Эўропы, дзе раней была звычайнай. У Беларусі захаваліся толькі асобныя вярховыя балоты, дзе матылі трапляюцца ў вялікай колькасці. На астатняй тэрыторыі назіраецца скарачэнне колькасці і ў шэрагу месцаў знікненне віду. Жаўтушка з'яўляецца добрым індыкатарам ступені парушэння прыроднай раўнавагі ў месцах яе пражывання ў выніку асушэння балот і здабычы торфу [2].
Асноўныя абмежавальныя фактары. Монафагія. Вусені развіваюцца толькі на дурніцах.
Асаблівасці біялогіі. За год дае 1 пакаленне. Лёт матылёў у чэрвені-ліпені. Вусені зялёныя з ярка-жоўтымі бакавымі палосамі, аблямаванымі знізу чорнай лініяй, паяўляюцца ў канцы чэрвеня, пасля перазімоўкі некалькі разоў ліняюць і акукліваюцца. Кормяцца лісцем дурніц.
Развядзенне. Звестак няма.
Прынятыя меры аховы. Занесена ў Чырвоную кнігу Беларусі з 1981 г.
Неабходныя меры аховы. Пры гаспадарчым асваенні вярховых балот неабходна пакідаць невялікія ўчасткі прыродных ландшафтаў для захавання ўсяго комплексу жывёл і раслін. Строгая ахова віду ў запаведніках і заказніках. Забарона адлову матылёў.

Літ.: 1. Ламперт, 1913; 2. Моуха, 1979.

А.Літвінава

Паведаміць пра недакладнасьць