Бітэль Пятро (06(19).06.1912, мястэчка Радунь Лідзкага павету Віленскай губ. (сёньня г.п. Радунь Воранаўскага р-ну Гарадзенскай вобл.) - 18.10.1991), беларускі паэт, перакладчык, краязнаўца й мэмуарыст. Ахвяра савецкага паваеннага перасьледу.

Б. нарадзіўся ў сям'і паштовага службоўца. Пад час першай сусьветнай вайны ў 1915 сям'я Бітэляў мусіла ў якасьці ўцекачоў выехаць у Расею. У 1921 бацькі Б. вярнуліся на радзіму й пасяліліся ў в. Любаш Валожынскага павету Віленскага ваяводзтва. У 1925 Б. з пахвальнай граматай скончыў шэсьць клясаў школы, якая месьцілася ў суседняй вёсцы Вішнева, дзе здаў экзамен за падрыхтоўчы курс і паступіў у настаўніцкую сэмінарыю ў вёсцы Баруны.Тут ён атрымаў моцны запал беларускасьці й загартаваўся, паводле словаў сьведкаў, у сапраўднага патрыёта. Каб атрымаць дазвол быць кіраўніком сямігодкі, паводле тагачасных правілаў, патрабавалася сканчэньне вышэйшага курсу - Б. два гады працягваў вучобу ў Віленскай настаўніцкай сэмінарыі імя Т.Зана, якую скончыў у 1931. У 1933-1934 ён адбываў тэрміновую службу ў польскім войску. З 1934 Б. атрымаў месца загадчыка пачатковай школы ў в. Даўгінава ля Карэлічаў. Працуючы тут, Б. адначасна завочна скончыў гістарычна-філялягічнае аддзяленьне настаўніцкіх курсаў пры Віленскім унівэрсытэце.У 1937-1939 у друку зьявіліся ягоныя артыкулы па пэдагогіцы, якія друкаваліся ў часопісе настаўніцкага прафсаюзу Віленскай акругі «Sprawy nauczycielskie».

У верасьні 1939, калі фашыстоўская Нямеччына зьдзейсьніла напад на Польшчу, Б., як афіцэр, быў мабілізаваны ў войска й накіраваны на фронт. Прайшоўшы праз савецкі палон, Б. быў вызвалены й вярнуўся ў родныя мясьціны, пасяліўся ў бацькоў. Непрацяглы час працаваў настаўнікам у Вішневе, потым быў дырэктарам СШ № 2 у Валожыне, пасьля інспэктарам-мэтадыстам школаў Валожынскага р-ну. З пачаткам нямецкае акупацыі Б. быў адным з арганізатараў гандлёвай школы ў Валожыне, дзе сам выкладаў геаграфію. Паколькі ён добра валодаў нямецкай мовай, то даводзілася быць перакладчыкам.

Улетку 1944 Б. разам зь сям'ёю трапіў у Нямеччыну. З прыходам Чырвонай Арміі быў мабілізаваны ў яе, дзе служыў да канца 1945. Па вяртаньні дамоў Б. працаваў настаўнікам у сямігадовай школе ў в. Забрэзьзе (Валожынскі р-н), пакуль у 1947 ня быў звольнены. З гэтага часу ён працуе сьвятаром у Докшыцах. У 1950 Б. быў арыштаваны і ў 1951 асуджаны на 10 гадоў пазбаўленьня волі. Тэрмін адбываў у Кемераўскай вобл., Омску, Джэзказгане. Тут на паперы ад мяхоў ад цэмэнту перакладаў на беларускую мову паэмы Адама Міцкевіча «Пан Тадэвуш», «Конрад Валенрод», «Гражына». У 1956 Б. здолеў вярнуцца на радзіму. Нейкі час быў пазбаўлены магчымасьці настаўнічаць. Працаваў сьвятаром.

Дзякуючы намаганьням Максіма Танка Б. вярнуўся да сваёй настаўніцкай дзейнасьці. З 1963 па 1974 Б. працаваў настаўнікам беларускай мовы і літаратуры й нямецкай мовы ў Вішнеўскай сярэдняй школе. Ня маючы вышэйшай адукацыі, у 1970 завочна скончыў філялягічны факультэт Менскага пэдагагічнага інстытуту. Тады ж ён здаў іспыты на права выкладаць нямецкую мову.

У паваенны час Б. вядомы як аўтар шэрагу літаратурна-гістарычных твораў, а таксама на тэматыку жыцьця ў Заходняй Беларусі ў міжваенны пэрыяд. Б. - аўтар такіх кнігаў, як «Людзі і замкі» і «Паэмы». Б. таксама займаўся перакладам з польскай, нямецкай, ангельскай і інш. моваў на беларускую твораў сусьветна вядомых пісьменьнікаў і паэтаў; перакладаў, у тым ліку, «Боскую Камэдыю» Дантэ.

Цалкам Б. рэабілітаваны ў 1978. З 1986 - сябра Саюзу пісьменьнікаў СССР. Свае мэмуары перадаў у нацыянальны навукова-асьветны цэнтар імя Ф.Скарыны.

Памёр Б. у 1991 у Маладэчне; пахаваны ў в. Вішнева Валожынскага р-ну.

Кр.: 1. Успаміны А.Пяткевіча; 2. Успаміны В.Гарбачэўскага

Юры Грыбоўскі

Паведаміць пра недакладнасьць