Парадак Макакветныя (Papaverales), сямейства Дымніцавыя (Fumariaceae)
Статус. I катэгорыя. Вельмі рэдкі від, які знаходзіцца пад пагрозай знікнення.
Значэнне ў захаванні генафонду. Сярэднеэўрапейскі рэліктавы горны від, які знаходзіцца ў Беларусі ў ізаляваных лакалітэтах па-за паўночна-ўсходняй мяжой арэала [1]. Дэкаратыўная расліна.
Кароткае апісанне. Шматгадовая травяністая расліна вышынёй 8-15 см з шчыльным шарападобным клубнем. Каля асновы сцябла - лускападобны ліст. Верхняе лісце доўгачаранковае, двойчы-, тройчырассечанае; сегменты на доўгіх, а зваротна-яйкападобна-клінападобныя долі на кароткіх чаранках. Кветкі з кароткім (да 15 мм) фіялетава-ружовым вяночкам, сабраны ў малакветкавую сціснутую гронку, паніклую да цвіцення і пры пладах. Прыкветнікі суцэльнакрайнія, зваротна-яйкападобныя. Шпорка прамая або злёгку загнутая; кветаножкі ў 3-6 разоў карацейшыя за плод. Плод - каробачка, якая раскрываецца 2 створкамі.
Асаблівасці біялогіі. Эфемероід. Цвіце ў красавіку-траўні, пладаносіць у траўні. Размнажэнне насеннае і вегетатыўнае.
Пашырэнне. Эўропа. У Беларусі знойдзены ў наваколлі в. Азяраны ў Жыткавіцкім раёне і ў Гомелі ў парку імя Луначарскага. Паводле літаратурных звестак прыводзіцца таксама для ваколіц Горадні [2].
Месцы росту. Шыракалістыя лясы і хмызнякі на добра гумусаваных карбанатных глебах [1].
Характар росту. Расце невялікімі групамі на абмежаваных плошчах.
Асноўныя абмежавальныя фактары. Высечка лесу з трансфармацыяй зямель, празмерныя рэкрэацыйныя нагрузкі (вытоптванне, зрыванне квітучых раслін).
Культываванне. Вырошчваецца ў Рэспубліканскім экалагічным цэнтры навучэнцаў у Менску.
Прынятыя меры аховы. Ахоўваецца ў Прыпяцкім запаведніку.
Неабходныя меры аховы. Наданне месцазнаходжанню ў Гомельскім парку статуса помніка прыроды мясцовага значэння, кантроль за станам папуляцый, выяўленне новых месцаў росту, забарона несанкцыянаванага збору раслін, мэтавая аптымізацыя ўмоў росту, шырокае ўвядзенне ў культуру, рассяленне ў прыродныя ўмовы.
Літ.: 1. Редкие и исчезающие виды..., 1987; 2. Пачоский, 1901.
Л.Семярэнка
