Парадак Бабовакветныя (Fabales), сямейства Бабовыя (Fabaceae)
Статус. I катэгорыя. Вельмі рэдкі від, які знаходзіцца пад пагрозай знікнення.
Значэнне ў захаванні генафонду. Сярэднеэўрапейскі рэліктавы від, які знаходзіцца ў Беларусі ў асобных лакалітэтах на ўсходняй мяжы арэала [1]. Кармавая і дэкаратыўная расліна.
Кароткае апісанне. Шматгадовая травяністая расліна з прамастойным сцяблом вышынёй 20-50 см. Лісце трайчастаскладанае, з буйнымі ланцэтнымі прыліснікамі. Кветкі цёмна-пурпуровыя, сабраны ў адзіночную прадаўгаватую (у пачатку цвіцення канічную, пры пладах цыліндрычную) галоўку. Чашачка з 20 жылкамі, трубка чашачкі голая. Плод - маленькі яйкападобны аднанасенны плёнчаты струк [2, 3].
Асаблівасці біялогіі. Цвіце ў чэрвені-ліпені, пладаносіць у ліпені-жніўні. Размнажэнне, магчыма, насеннае.
Пашырэнне. Сярэдняя Эўропа, Міжземнамор'е [2]. На тэрыторыі Беларусі знойдзены толькі ў Гарадзенскім і Ваўкавыскім раёнах [4]. Раней траплялася таксама ў наваколлі Горадні, Свіслачы, Магілева і ў Белавежскай пушчы [5].
Месцы росту. Расце на лясных палянах і ўзлесках у маладых хваёвых і мяшаных лясах.
Характар росту. Трапляюцца невялікія групы і асобныя экземпляры.
Асноўныя абмежавальныя фактары. Тэхнагеннае ўздзеянне пры высечцы лесу, празмерныя рэкрэацыйныя нагрузкі (вытоптванне, зрыванне раслін), гаспадарчая трансфармацыя зямель. Пашырэнне на ўсход, відавочна, абмяжоўваецца нарастаннем кантынентальнасці клімату.
Культываванне. Вырошчваецца ў ЦБС АН Беларусі [6].
Прынятыя меры аховы. Спецыяльна не прымаліся.
Неабходныя меры аховы. Рэвізія вядомых месцазнаходжанняў і кантроль за станам папуляцый, арганізацыя спецыялізаваных батанічных заказнікаў, выяўленне новых месцаў росту, увядзенне ў культуру.
Літ.: 1. Козловская, Парфенов, 1972; 2. Флора Европейской части СССР, т. 6, 1987; 3. Флора БССР, т. 3, 1950; 4. Даныя гербарыя ІЭБ АН Беларусі; 5. Пачоский, 1897; 6. Кухарева, Пашина, 1986.
Т.Сауткіна
