Парадак Ятрышнікакветныя (Orchidales), сямейства Ятрышнікавыя (Orchidaceae)
Статус. II катэгорыя. Рэдкі від, колькасць якога хутка скарачаецца.
Значэнне ў захаванні генафонду. Сярэднеэўрапейскі ўмерана-барэальны лугавы від, які ў Беларусі знаходзіцца ў астраўных участках росту і асобных лакалітэтах паблізу паўночна-ўсходняй мяжы арэала [1]. Дэкаратыўная і лекавая расліна.
Кароткае апісанне. Шматгадовая травяністая расліна з 2 сплясканымі, пальчатараздзельнымі клубнямі і прамым сцяблом вышынёй да 40 см. Лісце ланцэтападобнае, чаргаванае, сцеблаабдымнае, плямістае. Кветкі пурпуровыя або фіялетавыя, сабраны ў коласападобнае суквецце. Губа каротка-трохлопасцевая з малюнкам з суцэльных або перарывістых ліній. Шпорац фіялетавы. Плод - каробачка [1].
Асаблівасці біялогіі. Цвіце ў траўні-чэрвені, пладаносіць у чэрвені-ліпені. Размнажэнне пераважна насеннае.
Пашырэнне. Скандынавія, Сярэдняя і Атлантычная Эўропа, Міжземнамор'е. У Беларусі вядома некалькі месцазнаходжанняў, прымеркаваных, галоўным чынам, да Беларускай грады і прыледніковых раўнін, - Белавежская пушча, Бярэзінскі запаведнік, Ваўкавыскі, Пухавіцкі і некаторыя іншыя раёны [2].
Месцы росту. Нізінныя лугі, прыбярэжныя хмызнякі, сырыя лясныя паляны.
Характар росту. Расце асобнымі экземплярамі або невялікімі групамі.
Асноўныя абмежавальныя фактары. Гідрамеліярацыйныя работы, гаспадарчая трансфармацыя зямель, водапаніжэнне, перавыпас жывёлы, празмерныя рэкрэацыйныя нагрузкі (вытоптванне, зрыванне квітучых раслін).
Культываванне. Не культывуецца.
Прынятыя меры аховы. Ахоўваецца ў Белавежскай пушчы, Бярэзінскім запаведніку, спецыялізаваным батанічным заказніку «Веленскі» ў Пухавіцкім раёне.
Неабходныя меры аховы. Кантроль за станам папуляцый, арганізацыя спецыялізаваных батанічных заказнікаў, забарона пазначаных відаў антрапагеннага ўздзеяння на месцазнаходжанні віда, абмежаванне рэкрэацыйных нагрузак, выяўленне новых месцаў росту, увядзенне ў культуру.
Літ.: 1. Флора Европейской части СССР, т. 2, 1976; 2. Даныя гербарыя ІЭБ АН Беларусі.
І.Швец
