Парадак Наядакветныя (Najadales), сямейства Наядавыя (Najadaceae)
Статус. III катэгорыя. Рэдкі від, які трапляецца ў невялікай колькасці на абмежаваных плошчах.
Значэнне ў захаванні генафонду. Барэальны амфіатлантычны рэліктавы постпліяцэнавы від, які ў Беларусі знаходзіцца ў асобных лакалітэтах на паўднёва-ўсходняй мяжы арэала [1]. Кармавая і дэкаратыўная расліна.
Кароткае апісанне. Паглыбленая ў ваду двухдомная, гнуткая, даволі кволая, светла-зялёная аднагадовая расліна з тонкім (менш за 1 мм у дыяметры) разгалінаваным сцяблом даўжынёй 8-40 см. Лісце лінейнае, па краях ледзь прыкметна зубчастае. Кветкі непрыкметныя, адзіночныя, у пазухах лісця. Тычынкавыя кветкі з адной тычынкай, абкружанай двухлопасцевым калякветнікам, песцікавыя - без калякветніка. Плод вузкаэліпсаідальны, касцянкападобны. Насенне жаўтаватае, бліскучае [1, 2].
Асаблівасці біялогіі. Цвіце ў ліпені-жніўні, пладаносіць у жніўні-верасні. Цвіценне і апыленне адбываюцца пад вадой. Размнажэнне насеннае і вегетатыўнае.
Пашырэнне. Эўразія, Паўночная Амерыка [2]. У Беларусі выяўлена ў азёрах Лосвіда (Гарадоцкі раён), Нешчарда (Расонскі раён), Дрывяты (Браслаўскі раён) [3, 4]. Раней адзначалася ў воз. Свіцязь [5].
Месцы росту. Расце на глыбіні 20-60 см у азёрах з рознай ступенню трофнасці і мінералізацыі вады, пясчанымі і пясчана-галечнымі грунтамі з намулам.
Характар росту. Расце невялікімі групамі.
Асноўныя абмежавальныя фактары. Змена хімізму вады, празмерныя рэкрэацыйныя нагрузкі.
Культываванне. Не культывуецца.
Прынятыя меры аховы. Занесена ў спіс ахоўных раслін Беларусі з 1964 г. [6]. Ахоўваецца ў Свіцязянскім ландшафтным заказніку.
Неабходныя меры аховы. Рэвізія месцазнаходжання ў воз. Свіцязь, кантроль за станам папуляцый. Арганізацыя гідралагічных заказнікаў, выяўленне новых месцаў росту, абмежаванне гаспадарчай дзейнасці, увядзенне ў аквакультуру, штучнае развядзенне і рассяленне ў прыродныя вадаёмы.
Літ.: 1. Редкие и исчезающие виды..., 1987; 2. Флора Европейской части СССР, т. 4, 1979; 3. Мартыненко, 1971; 4. Даныя гербарыя ІЭБ АН Беларусі; 5. Пачоский, 1900; 6. Моисеева, 1967.
П.Парфёнаў
