Цюльпан лясны (Tulipa sylvestris L., 1753)
Парадак Лілеякветныя (Liliales), сямейства Лілейныя (Liliaceae)

Статус. III катэгорыя. Вельмі рэдкі від, які трапляецца ў невялікай колькасці на абмежаваных тэрыторыях.
Значэнне ў захаванні генафонду. Эўрапейска-міжземнаморскі натуралізаваны від, які ў Беларусі знаходзіцца ў асобных лакалітэтах за ўсходняй мяжой арэала [1]. Дэкаратыўная расліна.
Кароткае апісанне. Шматгадовая травяністая цыбульная расліна з прамым голым тонкім сцяблом вышынёй 30-40 см і 2-4 адхіленымі ад яго лістамі. Лісце вузкае, жалабатае, бліскучае, даўжынёй да 20-25 см. Кветкі званочкавыя, ярка-жоўтыя, са слабым прыемным пахам, адзіночныя (рэдка па 2 на канцах сцябла). Калякветнік з 6 свабодных лісцікаў, размешчаных у 2 кругі. Плод - прадаўгаватая трохгранная каробачка [1-3].
Асаблівасці біялогіі. Цвіце ў канцы траўня, пладаносіць у чэрвені. Размнажэнне вегетатыўнае; штогод новая цыбуліна нарастае зверху старой, а таксама фармуюцца новыя цыбуліны на канцах вертыкальных і гарызантальных сталонаў.
Пашырэнне. Міжземнамор'е (поўдзень Італіі, Балканскі паўвостраў); натуралізаваўся ў многіх краінах Сярэдняй і Атлантычнай Эўропы, на поўдні Скандынавіі [1-3]. У Беларусі знойдзены ў Берасцейскім і Мядзельскім раёнах [4, 5].
Месцы росту. Шыракалістыя лясы ў далінах рэк.
Характар росту. Расце невялікімі, рэдка значнымі групамі.
Асноўныя абмежавальныя фактары. Гаспадарчая трансфармацыя зямель, празмерныя рэкрэацыйныя нагрузкі.
Культываванне. Вырошчваецца ў ЦБС АН Беларусі і ў Рэспубліканскім экалагічным цэнтры навучэнцаў у Менску.
Прынятыя меры аховы. Занесены ў Чырвоную кнігу Беларусі з 1981 г. [6]. Ахоўваецца ў ландшафтным заказніку «Блакітныя азёры».
Неабходныя меры аховы. Рэвізія вядомых месцазнаходжанняў, кантроль за станам папуляцый, арганізацыя спецыялізаваных батанічных заказнікаў, пошук новых месцаў росту, вырошчванне на калекцыйных участках, увядзенне ў культуру, рассяленне ў прыродныя экатопы.

Літ.: 1. Редкие и исчезающие виды..., 1987; 2. Флора СССР, т. 4, 1935; 3. Флора Европейской части СССР, т. 4, 1979; 4. Вынаев, Третьяков, 1978; 5. Бурдзін, Шокала (асаб. павед.); 6. Чырвоная кніга БССР, 1981.

Г.Вынаеў

Паведаміць пра недакладнасьць