ГОЛАС. I. Гукі, якія ўзнікаюць пры размове, крыку, спевах дзякуючы ваганню галасавых звязак.

1. Пра сілу, гучнасць (голасу); пра характар, чысціню, працягласць гучання: аксамітны, арганны, бурны, быстры, варкатлівы, вільготны, вольны, выразны, высокі, грудны, жывы, залівісты, звонкі, зычны, магутны, малады, меладычны, мілагучны, моцны, мяккі, негусты, нізкі, нясмелы, пералівісты, прыглушаны, прыцішаны, пявучы, размашысты, сакавіты, свежы, спакойны, сцішаны, танклявы, тонкі, ціхі, цудоўны, чысты  агрубелы, аднатонны, апаўшы, асіплы, атрутны, ахрыплы, віхлясты (разм.), выцвілы, вялы, глухі, грымучы, гугнявы, густы, драўляны, зашэрхлы (разм.), кволы, крыклівы, млявы, надарваны, напружаны, пераселы, пісклівы, прарэзлівы, прастуджаны, скрыпучы, старэчы, упалы, хісткі, хрыплаваты, хрыпаты, хрыплы.

Аксамітны голас дзяўчыны хваляваў, здаваўся знаёмым (К.Чорны). І раптам высокі арганны голас... з рокатным уздыханнем пачаў пра нешта пытаць... (К.Кірэенка). Не чуваць галасоў, Свежых, вольных, жывых, Толькі совы крычаць Па трушчобах глухіх (Я.Колас). “Добры дзень, пані Мар’я”, — сказала яна варкатлівым грудным голасам (З.Бядуля). Голас у Макса Лібермана пісклівы, вільготны... (З.Бядуля). “Я да вас ад Глінскага”, — голас пяшчотна-мяккі і залівісты... (У.Караткевіч). Чуецца малады звонкі дзявочы голас (Я.Колас). Разлягаўся па паляне зычны голас Камарова (П.Місько). У Маі быў голас ціхі, але меладычны (А.Карпюк). Голас быў у Цярэшкі прыемны, мяккі і такі шчыры, што ішоў, здавалася, ад самога яго сэрца (У.Краўчанка). Негусты голас яго, што нярэдка пераходзіў у фальцэт, быў надзіва моцны (І.Мележ). — Аўгіня! — пазваў яе прыязны, нізкі, ціхі голас (Я.Колас). [Амяльян] чуе як бы чыесь галасы, прыцішаныя, нясмелыя (Я.Колас). Тонкі, пералівісты голас Веры... празвінеў... даволі супакойліва (П.Броўка). Урэшце, як з-пад зямлі, раздаўся ціхі, прыглушаны голас (М.Лынькоў). “Брат Міша”... дагнаў Лапінку размашыстым скрыпучым голасам (Я.Брыль). — Тата, — пяе ён сакавітым голасам, — а нашто табе пуга? (Б.Сачанка). Марына паківала галавой, пасядзела і раптам загаварыла ціхім і зусім спакойным голасам (А.Кудравец). Галасы чуваць... сцішаныя (А.Савіцкі). Дзіця сумыслу закрычала высокім сваім тонкім голасам (К.Чорны). “Вас?” — спытаў нейкім віхлястым і танклявым голасам афіцэр (І.Чыгрынаў). З краіны, дзе Каліноўскага слова Лес гнеўных кос на цара ўздымала, Дзе голасам чыстым у час суровы Зваў з цемры люд свой Янка Купала (К.Цвірка). Чуе ён [Мікульскі] нечы агрубелы, хрыплаваты голас... (П.Місько). Пракаповіч хутка, ледзь не подбегам, ішоў да суседняга пад’езда і ўжо дайшоў быў да дзвярэй, як пачуў высокі аднатонны голас Дзерваедава і глухі, гугнявы, крыху ў нос, — Вакулы (Я.Радкевіч). Грамілі вы [Маякоўскі] бязлітасна пралаз, Глушылі гнеўны голас іх атрутны (П.Панчанка). “Няма гарэлкі”, — сказаў Пятрок асіплым голасам (В.Быкаў). Надарваны ахрыплы голас крычаў у цемру (П.Броўка). Раптам цётка сказала нейкім выцвілым, вялым голасам: “Можа, ты есці хочаш?...” (Л.Арабей). З грудзей нашых панясецца Вір песень грымучых І ў адзін голас зліецца, У адзін магучы (Я.Купала). На стрэлы не адказваў дом. “Пара!” — прамовіў нехта голасам драўляным (З.Астапенка). Потым ён [Міша] пераселым зашэрхлым голасам выціснуў з сябе адно слова (Я.Сіпакоў). Яна пачынала кволым старэчым голасам тую несмяротную песню, якой захапляліся і яшчэ будуць захапляцца мільёны сястрычак і брацікаў, мамаў і татаў, дзядуль і бабуль (Я.Брыль). Гаворыць Галя нейкім млявым... ад стомы голасам (Я.Брыль). У трубцы зацурчэў напружаны быстры голас (М.Гамолка). Тоненькім пісклівым, як у птушкі, галаском... [дзед Мірон] апавядаў майму бацьку былі (З.Бядуля). У той жа момант лес загуў прарэзлівымі галасамі [партызанаў] (М.Гамолка). Гэта было сказана такім ціхім і ўпалым голасам, што я аж памкнуўся ўсім целам уперад (Б.Сачанка). У крыклівым голасе заўжды хрыпата будзе, ён не чысты. Сапраўдны паэт не крычыць (П.Галавач). Хрыпатымі галасамі маладых пеўнікаў пачынаўся новы дзень (М.Гроднеў).

2. Пра гучанне голасу пры спевах; пра якасць гэтага гучання: высокі, глыбокі, гнуткі, звонкі, зычны, малады, мілагучны, мяккі, пекны, поўны, прыгожы, пявучы, пяшчотны, сакавіты, салаўіны, светлы, сярэбраны, хвалюючы, ціхі, цудоўны, чароўны, чысты  безнадзейны, крыклівы, самотны, тонкі.

Мужчына страсянуў галавою і заспяваў таксама чыстым высокім голасам (А.Жук). Ты спяваў! Такі глыбокі голас, Быццам хваля з пеністай вадой... (К.Буйло). Гнуткі голас артыста лёгка зліваўся з цудоўным вакальным малюнкам вобраза (“Беларусь”). І панёсся на прыволлі Жнейчын звонкі галасок, Сакавіты і пявучы, Як вясенька малады (Я.Колас). Зычны пявучы голас, яго высокі тэмбр узмацніў агульнае пяянне (Ц.Гартны). А песня лілася, мілагучны, мяккі голас то заміраў, то зноў імкнуў у завоблачную далячынь (“Маладосць”). Можа, пан Адольф, спяеце нам што-кольвечы? Я чула, што вельмі пекны голас маеце (Я.Купала). Адпелі поўным голасам дзяўчаты (Я.Колас). Прырода адарыла яго [Леаніда Мяфодзевіча] прыгожым, хвалюючым голасам (В.Жуковіч). Расла яшчэ за князем на ўзбярэжжы Дзвіны-ракі дзяўчына-красуня, разумніца і рукадзельніца, з голасам салаўіным, з косамі, як чысты лён (С.Грахоўскі). Вандраваць пачаў я над Бярозай Пад гамонку ціхую лясоў. Радугі стаялі ў вербалозах Між птушыных светлых галасоў (П.Панчанка). Дзяўчына вясёлая, многа і часта пяе прыгожыя... песні, а голас яе — звонкі, сярэбраны (В.Каваль). Раніцою мяне будзіць голас, Ціхі, пяшчотны, быццам гуд руплівай пчалы (Б.Сачанка). Князёўна так узрадавалася, што заспявала цудоўным голасам старую, прыгожую песню (Э.Самуйлёнак). А голас чароўны з тугою звінеў Пра птушку маленькую з хворымі грудкамі. Сціскаў нашы сэрцы журботны напеў, І вочы хавалі за дым самакруткі мы (П.Панчанка). І голас, нібыта ў пустэльні, звінеў, Такі малады і такі безнадзейны... (Г.Бураўкін). Тонкім, крыклівым голасам там, за вербамі, спявала... дзяўчо (В.Адамчык). Самотным голасам спявала-жалілася Марыя (П.Місько).

3. Пра стан, перажыванні чалавека; пра голас, які выражае стан, настрой, рысы характару і г.д.: адданы, журботна-ласкавы, задуменна-журботны, задуменны, задушэўны, замілаваны, лагодны, любасны (аўт.), наіўна-шчаслівы (аўт.), настойлівы, незямны, нязломны, нясмелы, паважны, празрысты, праўдзівы, прыветлівы, прыязны, пяшчотны, радасна-жартлівы, разумны, райскі, расчулены, рашучы, родны, спачувальны, таропкі, усцешаны, цвёрды, чулы, шчаслівы, шчыры  агідны, агорклы, адчайны, асавелы, ашалелы, брыдкі, варожы, гнеўны, горкі, грозны, грубы, гуллівы, дзікі, добразычліва-ледзяны (аўт.), жабрацкі, жорсткі, журботны, здзеклівы, злосны, зухаваты, калючы, кіруючы (аўт.), лісліва-салодкі (аўт.), люты, лянівы, нясмелы, няўцямны, пагрозлівы, панылы, плаксівы, раздражнёны, раз’юшаны, раз’ятраны, рэзкі, сварлівы, сонны, трывожны, утомлены, фальшывы, цукровы, чужы.

Адданы голас мой нязломны І пацалунак без тугі (В.Вярба). Помніцца голас журботна-ласкавы: “Хай бы зайшлі, не чакалі званка...” (Э.Агняцвет). Галасок яе [Хадоські] быў нясмелы, кволы — здавалася, ён, лагодны, задуменна-журботны, з недарэчнай скаргай крыўдай, вось-вось патоне ў выбуху рогату... (І.Мележ). Голас дзяўчыны, лагодны, задушэўны, навяваў успаміны аб далёкіх днях маладосці (М.Ваданосаў). — Якія мілыя дзеткі, — замілаваным голасам хваліла старая (Р.Няхай). — Добры вечар вам, — кажа да нас такі незвычайны тут, нейкі мілагучны і любасны голас дзяўчыны (В.Быкаў). І наіўна-шчаслівы мой голас, Прытаміўся, як летні дзень (В.Вярба). Голас Свідзерскага настойлівы, рашучы (В.Хомчанка). Чую, за мною плачуць людзі, стогнуць незямным голасам (А.Кулакоўскі). Голас жонкі здалёку звінеў басавымі ноткамі... паважны, грозны (З.Бядуля). Яе празрысты галасок пяшчотна поўніў свет да донца... (С.Законнікаў). Жонцы муж тэнарам дыпламатычным Нешта даводзіць надзвычай тактычна. Вось каб на службе той голас пачулі — Ціхі, разумны, прыветлівы, чулы (П.Панчанка). Голас, пяшчотны і ціхі, Повен жывой пекнаты: Ну абмінула вас ліха! (А.Звонак). Чуецца чыйся радасна-жартлівы голас (Я.Колас). Пяшчотным, райскім голасам увязалася ў гаворку Эльга, робячы прыемную ўсмешку (Б.Мікуліч). Нехта кліча яго з таго боку, дзе сонца ўстае пасля ночы, такім родным і чыстым, як рэха над рэчкай, голасам (Я.Брыль). Галасы чуваць таропкія... (А.Савіцкі). До відзэня! До відзэня!... — зноў, як бульба з меха, пасыпаліся з хаты ў сенцы іх [вучняў] усцешаныя галасы (Я.Брыль). — Дамоў вярнуўся, вот і ўсё, — сказала Насця гэта такім цвёрдым голасам, што Кузьма спалохаўся (Я.Колас). Дзеці... як пчолкі з вулля, высыпалі са школы на вуліцу, напаўняючы яе звонкімі, шчаслівымі галасамі (Я.Колас). На досвітку грымеў званок і чуўся агорклы вахманскі голас (Я.Брыль). Іншы раз даносіўся... адчайны матчын голас (А.Кулакоўскі). “Што гэта было?” — ашалелым голасам запытаў Казік (А.Чарнышэвіч). Хлопца спыніў брыдкі голас вартаўніка (Ц.Гартны). А голас жорсткі і варожы Гудзе назолаю слаты (Я.Колас). “Вазьміце, цётка, грошы вось...” Але яна ніколі ў рукі іх не брала. “Пакінь іх там, дзіцятка, на стале”, — Глухім, няўцямным голасам казала (Н.Гілевіч). Голас гнеўны, бурны, Быў за вярсту ўсім чуцён (П.Панчанка). У маім сэрцы адклікнуўся яе звонкі, нейкі гуллівы голас (А.Марціновіч). Сярод дзікіх, раз’юшаных галасоў вылучаўся здаровы тэнар Поля (М.Гамолка). “Зайдзіце ў пакой”, — добразычліва-ледзяным голасам сказаў Леановіч (У.Караткевіч). Жаўтавалосага абкружылі сотні галасоў. Журботныя, расчуленыя... яны луналі над яго галавою (У.Караткевіч). Я помню такую ж поўню, Трывожную, маладую, Твой здзеклівы голас помню, Маладзіка шкадую (Р.Барадулін). Голас цёці Веры... стаў рэзкім, калючым (М.Лынькоў). Праца зраўняла ўсіх. Нават і сам гаспадар адрозніваецца толькі сваім кіруючым голасам (Я.Брыль). Змяніўшы лісліва-салодкі голас на грубы, [Лёшка] гукае ў наш бок (В.Быкаў). За спіной грымнуў раптам люты голас... (М.Капыловіч). “Так... Так...” — лянівым голасам мармытнуў Іван Мацвіевіч (З.Бядуля). — Пайграй... — панылым голасам прамовіў Сымон. — Пайграй... (А.Чарнышэвіч). Чарнамор пераступіў з нагі на нагу... і сказаў плаксівым голасам (Я.Колас). Хлопец бег... Ззаду калацілася і шапялявіла ад раз’ятраных галасоў рэха (М.Гамолка). Хтось галасы трывожныя, Прыйшоўшы, абарваў (М.Танк). “Эт, — кажа Лявоніха цукровым голасам, — жыву-гадуюся” (З.Бядуля). Зноў загаманілі, ажно закрычалі кругом чужымі галасамі салдаты (І.Чыгрынаў).

II. Гукі ад неадушаўлёных прадметаў: бунтарны, густы, жалезны, задумлівы, надрыўны, неразвейны, несціханы, неўніманы (разм.), пераліўны, прытоены, родны, сцішаны  глухі, страшны, хрыплы.

Штыком цябе [Беларусь] перакрэслівалі І асуджалі на здзек. Твой голас бунтарны глушылі З гармат і званіц усіх (М.Танк). Ты пачуеш тут на змярканні, На світанні пачуеш ты Зязюль кукаванне, Ласёў рыканне І матораў голас густы (П.Панчанка). І дрогне жалезны голас гудка Радасцю чалавечай (П.Панчанка). Не кліч мяне музыкай модненькай — Другое здаўна па душы: Задумлівы голас гармоніка, Дзявочая песня ў цішы (Г.Бураўкін). Зноў я чую надрыўныя Грузавікоў галасы (П.Панчанка). Паляці ты лесам, полем, Голас неразвейны (Я.Купала). Я чую голас несціханы — Зямля мая мяне заве (Я.Колас). Як зайгралі-загудзелі Гуслі-самаграі. Панясліся, паляцелі Песні па ўсім краі. Ад паляны да паляны, Ад бора да бора Плыве голас неўніманы, Як бы хвалі мора (Я.Купала). Люблю я ночы той час дзіўны, Калі прастор, абняты сном, Пабудзіць голас пераліўны — Далёкіх хмар магутны гром (Я.Колас). — Гром, гром! Вы чуеце гром? — прытоеным, сцішаным голасам загаманілі аўсяныя кістачкі (Я.Колас). Толькі ўслухайся ў гучанне Родных галасоў Беларускіх рэк блакітных, Векавых лясоў (М.Танк). З маленства люблю я лясы, Іх сцішаны голас і шум патаемны (Я.Колас). Б’юць гарматы, Аж гудуць ад водгулля лясы. І плывуць на захад перакатам Хрыплыя, глухія галасы (П.Панчанка). Адвечная скарга грымела ў небе страшным голасам грому і калыхала ўсю зямлю (Я.Колас).

Паведаміць пра недакладнасьць