Слоўнік граматычна-лінгвістычнае тэрмінолёгіі (БНТ)

(1595 артыкулаў)

Слоўнік граматычна-лінгвістычнае тэрмінолёгіі (БНТ)

Створана на падставе:

Слоўнік граматычна-лінгвістычнае тэрмінолёгіі (праект). Менск: Інбелкульт, 1927.

Ад Галоўнае Тэрмінолёгічнае Камісіі

Першая Беларуская граматычная тэрмінолёгія апрацована Б. Тарашкевічам („Беларуская граматыка для школ”, Вільня, 1918 г.). У 1921 годзе гэтая тэрмінолёгія была перагледжана, выпраўлена і дапоўнена Навукова-Тэрмінолёгічнаю Камісіяю, што існавала ў той час пры Наркамасьвеце, на аснове проекту, зложанага членам тае Камісіі Яз. Лёсікам, і выдрукавана ў журнале „Вестник Комиссариата Просвещения“ за 1921 г. № 2. Гэтая перагледжаная і выпраўленая тэрмінолёгія ўжывалася нашымі школамі і аўтарамі да 1926 г. За гэты час школьная практыка ўнесла ў яе шмат зьмен і дадаткаў, выкліканых, галоўным чынам, патрэбамі формальнае граматыкі. Апроч таго, яна ахапляла толькі элемэнтарныя курсы школьных граматык.

У восень 1926 году на агульным сходзе Аддзелу Мовы і Літаратуры ІБК пастаноўлена было апрацаваць граматычна-лінгвістычную тэрмінолёгію. Проект гэтае тэрмінолёгіі даручана было злажыць члену Інбелкульту Яз. Лёсіку.

Апрацованы Яз. Лёсікам проект перад разглядам яго ў Галоўнай Тэрмінолёгічнай Камісіі, пасылаўся для паправак, уваг і дадаткаў лінгвістым і мовазнаўцам − проф. Э.-Шыпілу, проф. П. Бузуку, С. Некрашэвічу, Л. Цьвяткову і іншым. Вясною 1927 г. проект разам з надасланым матар‘ялам ад спэцыялістых разглядаўся Галоўнаю Тэрмінолёгічнаю Камісіяю ў складзе: старшыні Камісіі Яз. Лёсіка, яе членаў − Ів. Луцэвіча (Янка Купала), К. Міцкевіча (Якуб Колас), Л. Цьвяткова і сакратара Камісіі А. Гурла і быў зацьверджан для друку у форме расійска-беларускага слоўніка з невялікімі зьменамі і дадаткамі ў проекце, прычым для найбольш ужываных граматычных тэрмінаў пастаноўлена было дадаць лацінскі тэкст.

Перад выпускам у сьвет тэрмінолёгія школьнага характару зачытвалася на сходзе Менскіх настаўнікаў і выкладчыкаў беларускае мовы, якія спэцыяльна для гэтага склікаліся Г. Тэрмінолёгічнаю Камісіяю. Настаўнікі давалі шмат цэнных уваг і паправак, але за бракам часу разгледжаны былі толькі тэрміны на літары А, Б, В, Г і Д.

Слоўнік гэты, як і ўсе папярэднія тэрмінолёгіі, выходзіць у сьвет як проект і мае дыскусійны характар. У далейшым ён можа зьмяняцца, калі запатрабуе таго навуковы досьлед і школьная практыка. Дзеля гэтага кожны можа падаваць свое ўвагі, якія Камісія будзе разглядаць і прымаць пад увагу. Але для настаўнікаў і аўтараў падручнікаў гэтая тэрмінолёгія зьяўляецца абавязковаю, покі ня зроблены будуць зьмены самою Камісіяю, прынятым у Інбелкульце парадкам.

Выпускаючы ў сьвет кожную тэрмінолёгію, Г. Тэрмінолёгічная Камісія і далей зьбірае тэрмінолёгічны матар‘ял − народны і літаратурны, каб у наступных выданьнях пашыраць і выпраўляць тое, што на падставе новага матар‘ялу будзе вымагаць патрэбных дадаткаў і паправак.

Даць дакладную і дасканалую тэрмінолёгію для тае ці іншае галіны навукі, якая-б у поўнай меры адпавядала навуковасьці і практычнасьці − справа нялёгкая, і Камісія лічыць, што ўдасканаліць сваю работу яна зможа толькі ў тым выпадку, калі на помач ёй прыдзе актыўная праца ўсіх зацікаўленых асоб і ўстаноў. Дзеля гэтага Камісія зварачаецца да ўсіх з просьбаю падсылаць ёй свае ўвагі і папраўкі.

Сабраны тэрмінолёгічны матар‘ял з тае ці іншае галіны навукі або ўвагі да тае ці іншае надрукованае тэрмінолёгіі трэба прысылаць у Інбелкульт (Менск, Рэволюцыйная вул., № 21) на імя Інстытуту Навуковае мовы. Корэспондэнцыя на імя Інбелкульту аплаце не падлягае.

У тэксьце прыняты наступныя скарачэньні:

1) лац. − Лацінскі тэрмін.

2) мэд. т. − Мэдычная тэрмінолёгія.

3) Нс. − Н. Носовнч. Словарь белорусского наречня.

4) Н. Т. 2. − Беларуская Навуковая Тэрмінолёгія. Выпуск другі. Практыка і тэорыя літаратурнага мастацтва.

5) Н. Т. 4. − Тое-ж самае. Выпуск чацьвёрты. Тэрмінолёгія лёгікі і псыхолёгіі.

6) Н. Т. 7. − Тое-ж самае. Выпуск сёмы. Музычныя тэрміны.

7) Гр. Т. − Граматычная тэрмінолёгія, выдрукаваная ў журнале „Вестник Комиссариата Просвещ.” № 2 за 1921.

8) ст. тэр. − Стары, рэдка ўжываны тэрмін.

Галоўная Тэрмінолёгічная Камісія.

Менск, 21 VI 27.

Паведаміць пра недакладнасьць