##ShortTitle: Паронімы
##LongTitle: Слоўнік паронімаў беларускай мовы
##FrontpageTitle: Паронімаў
##ExpandArticle: true
##Type: slo
##HTMLDescription_BEGIN
<font class="n11" id="colBl3">Створана на падставе:</font><br>
<font class="n12"><b>Слоўнік паронімаў беларускай мовы</b>. Менск: Народная асвета, 1994. ISBN 985-03-0071-X
<br>
</font>
<font class="n11">
Укладальнік: Сцяпан Грабчыкаў
<br></font>
</font>

<br><font class="n11_h18">
У слоўнік уключаны словы, блізкія па гучанню, але розныя па значэнню: абагуліць // абагульніць, бескарыслівы // бескарысны, метэарыт // метэор, цікавы // цікаўны і да т.п. Кожнаму слову (усяго іх звыш 3300) даецца тлумачэнне, прыводзіцца прыклад, які ілюструе яго значэнне. Адрасуецца вучням старшых класаў, студэнтам, настаўнікам, работнікам друку, пісьменнікам, усім, хто неабыякавы да беларускай мовы, цікавіцца ёю.
<br><br><br><br>
</font>
##HTMLDescription_END

@<p><b>абагуліць // абагульніць</b>
<p><b>Абаг<u>у</u>ліць.</b> Зрабіць асабістае, уласнае калектыўным, грамадскім.
<br>Абагуліць (<i>звычайна пра што-н. канкрэтнае</i>): маёмасць, зямлю, жывёлу і г.д.
<br>Некалькі цікаўных гаспадароў стаялі збоку і пазіралі на Казлюка: яго не было дома, калі маці і Стасік амаль што першымі абагулілі сваю маёмасць. <i>Р.Няхай.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Толькі чалавек можа рэалізаваць творчы працэс, вызначыць задачу, стратэгічныя прынцыпы, прааналізаваць і абагуліць (трэба: абагульніць) вынікі работы машыны. <i>Полымя.</i>
<p><b>Абагульн<u>і</u>ць.</b> Выразіць у агульным палажэнні вынікі назіранняў над асобнымі фактамі, з'явамі.
<br>Абагульніць (<i>звычайна пра што-н. абстрактнае</i>): вопыт, думкі, назіранні і г.д.
<br>Трэба вучыць маладога аўтара абагульняць факты і рабіць з іх пэўныя філасофскія вывады. <i>К.Чорны.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Прапанова абагульніць (трэба: абагуліць) пасевы была прынята аднагалосна. <i>М.Паслядовіч.</i>




@<p><b>абанемент // абанент</b>
<p><b>Абанем<u>е</u>нт.</b> Дакумент на права часовага карыстання чым-н.
<br>Абанемент: тэатральны, бібліятэчны; абанемент: у тэатр, у басейн; абанемент: набыць, атрымаць і г.д.
<br>Тэрмін яго абанемента канчаўся, трэба было набываць новы.
<p><b>Абан<u>е</u>нт.</b> Асоба, якая мае абанемент.
<br>Абанент: новы, акуратны; абанент: бібліятэкі, філармоніі і г.д.
<br>Вы прачыталі першыя радкі. Прозвішчы герояў яшчэ толькі названы. Яны гавораць вам не больш, чым прозвішчы абанентаў у тэлефоннай кнізе. <i>Р.Шкраба.</i>




@<p><b>абвестка // павестка</b>
<p><b>Абв<u>е</u>стка.</b> Паведамленне, якое даводзіцца да ўсеагульнага ведама.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: аб'ява.
<br>У канцы таго ж дня сяляне, што працавалі на гравійцы, прынеслі канваіраву абвестку ў сваю вёску, і праз некаторы час яе ўжо ведалі ў кожнай хаце. <i>М.Аўрамчык.</i>
<p><b>Пав<u>е</u>стка.</b>
<br><b>1.</b> Афіцыйнае пісьмовае паведамленне з выклікам куды-н.
<br><span id=raz>Сінонімы</span>: позва, выклік.
<br>- Я сягоння на акопах не быў. За пасыльнага трымалі ў камендатуры. З раніцы ездзіў у вёску з павесткамі, пасля суправаджаў абоз. <i>В.Карамазаў.</i>
<br><b>2.</b> Круг пытанняў, якія павінны быць абмеркаваны на сходзе пасяджэнні; павестка (парадак) дня.
<br>Даклад пачаўся пасля таго, калі была прынята павестка. <i>А.Васілевіч.</i>




@<p><b>абветраць // абветрыць</b>
<p><b>Абв<u>е</u>траць.</b>
<br><b>1.</b> Стаць смуглым, шурпатым, агрубелым ад ветру (пра твар, рукі і г.д.); абветрыцца.
<br>Твар у Сашы абветраў, загарэў. <i>І.Шуцько.</i>
<br><b>2.</b> Падсохнуць на ветры (звычайна пра глебу). Даўно ўжо абветралі дарогі, пашарэла ралля і добра ўрунела жыта. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Абв<u>е</u>трыць.</b> <i>безас.</i> Зрабіць цёмным, шурпатым, агрубелым (пра твар, рукі і г.д.).
<br>Яго [твар] нібы абветрыла ранняй вясной на адкрытай машыне. <i>І.Пташнікаў.</i>




@<p><b>абгаварыць // агаварыць</b>
<p><b>Абгавар<u>ы</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> <i>што.</i> Усебакова разгледзець, абмеркаваць што-н. з кім-н.
<br>Хутчэй бы вярнуўся Іван, каб сказаць яму нечаканую навіну, падзяліцца радасцю і абгаварыць, што трэба да вяселля. <i>І.Шамякін.</i>
<br><b>2.</b> <i>каго.</i> Узвесці на каго-н. паклёп, ілжывае абвінавачанне; зганіць, абылгаць.
<br>Ён саромеўся, што іх могуць убачыць і абгаварыць. <i>В.Вітка.</i>
<p><b>Агавар<u>ы</u>ць.</b> <i>што.</i> Зрабіць агаворку, даць дадатковыя заўвагі, тлумачэнні да раней сказанага ці напісанага.
<br>Пан Юры нявесела ўсміхаўся і падтакваў сыну: - Але. Вядома. Не збяднеем. Затое агаворым, каб вярнуліся сюды. <i>У.Караткевіч.</i>




@<p><b>абгрунтаванасць // абгрунтаванне</b>
<p><b>Абгрунтав<u>а</u>насць.</b> Глыбока пераканаўчая, усебакова аргументаваная доказнасць, падмацаваная неабвержнымі довадамі.
<br>Неўзабаве практычная прапанова Сямёна атрымала тэарэтычную абгрунтаванасць. <i>У.Шыцік.</i>
<p><b>Абгрунтав<u>а</u>нне.</b> Падмацаванне пераканаўчымі доказамі, прывядзенне такіх доказаў; довад, доказ.
<br>Бялінскі даў абгрунтаванне рэалістычнага напрамку ў расейскай літаратуры. <i>В.Барысенка.</i>




@<p><b>аб'ёмісты // аб'ёмны</b>
<p><b>Аб'<u>ё</u>місты.</b> Вялікі аб'ёмам, памерамі.
<br>Гэта быў даволі аб'ёмісты рукапіс, два гады пісаны. <i>Я.Брыль.</i>
<p><b>Аб'<u>ё</u>мны.</b>
<br><b>1.</b> Які характарызуецца трохмернымі паказчыкамі (па даўжыні, вышыні і шырыні).
<br>Аб'ёмную разьбу звычайна або пакрывалі пазалотай, або размалёўвалі фарбамі. <i>Л.Абецадарскі.</i>
<br><b>2.</b> Вялікага аб'ёму, памеру.
<br>Змяніўся сам характар работы, яна стала менш аб'ёмнай, бо ішло завяршэнне аб'ектаў, падрыхтоўка іх для здачы дзяржаўнай прыёмнай камісіі. <i>Полымя.</i>




@<p><b>абмежавальны // абмежаваны</b>
<p><b>Абмежав<u>а</u>льны.</b> Прызначаны для абмежавання чаго-н.
<br><i>Адзін</i> у кантэксце можа мець і значэнне абмежавальнай часціцы з адценнем вылучэння. <i>Граматыка беларускай мовы.</i>
<p><b>Абмежав<u>а</u>ны.</b>
<br><b>1.</b> Пастаўлены ў якія-н. рамкі, межы. Вёска канчалася, шаша выходзіла на палявы прастор, які звузіўся поначы да нешырокай стужкі дарогі, абмежаваны з бакоў дзвюма прапыленымі канавамі. <i>В.Быкаў.</i>
<br><b>2.</b> Невялікі, нязначны.
<br>Агульнанародным не стане тое, што мае абмежаваны ўжытак або ствараецца штучна. <i>У.Юрэвіч.</i>
<br><b>3.</b> <i>перан.</i> З вузкім кругаглядам; недалёкі, адсталы, невялікага розуму.
<br>Тупым і абмежаваным паліцэйскім Я.Колас проціпастаўляе прадстаўнікоў простага народу. <i>Ю.Пшыркоў.</i>




@<p><b>абмежавацца // адмежавацца</b>
<p><b>Абмежав<u>а</u>цца.</b> <i>чым.</i> Не пайсці ў сваіх дзеяннях далей чаго-н.; задаволіцца чым-н. нязначным; не выйсці за межы чаго-н.
<br>Тургенеў не мог абмежавацца апісаннем знешніх бакоў народнага быту. <i>В.Барысенка.</i>
<p><b>Адмежав<u>а</u>цца.</b> <i>ад каго-чаго.</i> Заняць адасобленае ад каго-чаго-н. становішча; аддзяліцца.
<br>Бачыш, як хутка адмежаваўся ад Барушкі, быццам і не падтрымліваў яго. <i>У.Карпаў.</i>




@<p><b>абнадзеены // абнадзейлівы</b>
<p><b>Абнадз<u>е</u>ены.</b> Такі, якога абнадзеілі.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: суцешаны.
<br>Абнадзееныя Віктарам Сяргеевічам, хлопцы павесялелі. <i>А.Якімовіч.</i>
<p><b>Абнадз<u>е</u>йлівы.</b> Які абнадзейвае, падае надзеі.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: суцяшальны.
<br>Спявалі дрэвы і - няхай ціхім, але неадольным спевам - адгукалася сэрца. Было ў той нядумнай, бесклапотнай радасці нешта надзіва юначае, даверлівае, абнадзейлівае. <i>І.Мележ.</i>




@<p><b>абраз // вобраз</b>
<p><b>Абр<u>а</u>з.</b> Малюнак Бога ці святога як прадмет рэлігійнага пакланення.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: ікона.
<br>Павуцінаю заткана столь і кут над абразом. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>В<u>о</u>браз.</b>
<br><b>1.</b> Знешні выгляд, аблічча каго-чаго-н., што ўзнікае ў памяці.
<br>Ігнатка ў памяці ўсплывае і тая ноч, той рад бяроз, і вобраз брата ажывае. <i>Я.Колас.</i>
<br><b>2.</b> Жывое, нагляднае ўяўленне пра што-н.
<br>Вобраз роднай Беларусі, напрыклад, неразлучны з лірычным героем верша «Павей, вецер». <i>К.Хромчанка.</i>
<br><b>3.</b> Абагульнены характар, тып, створаны пісьменнікам, мастаком.
<br>Многія з апавяданняў Чорнага 1926-1927 гадоў вылучаюцца навізною ідэй і вобразаў, уменнем пранікнуць у псіхалогію чалавека новай эпохі. <i>М.Луфераў.</i>




@<p><b>абрыдлівы // абрыдлы</b>
<p><b>Абр<u>ы</u>длівы.</b> Які абрыдае; надакучлівы.
<br>Не прадыхне дунайскі вецер начной абрыдлівай імжы. Аслепла ўсё. І толькі свеціць ліхтар паходны ў бліндажы. <i>М.Калачынскі.</i>
<p><b>Абр<u>ы</u>длы.</b> Які абрыдзеў, надакучыў; нялюбы, прыкры.
<br>Яна без гэтай абрыдлай кароткай стрыжкі, без джынсаў, у доўгай прыталенай спадніцы - як не падобна яна на многіх дзяўчат і жанчын, якія аднолькавым адзеннем, аднолькавымі прычоскамі зліваюцца адна з адной, як салдаты ў шарэнзе... <i>В.Гігевіч.</i>




@<p><b>абрэз // абрэзак</b>
<p><b>Абр<u>э</u>з.</b>
<br><b>1.</b> Вінтоўка з укарочаным (абрэзаным) ствалом.
<br>З лесу пачалі выходзіць цэлыя групы людзей з карабінамі, з вінтоўкамі, з абрэзамі, з бярданкамі. <i>Я.Колас.</i>
<br><b>2.</b> Абрэзаны край чаго-н., беражок.
<br>Кніга з зялёным абрэзам.
<p><b>Абр<u>э</u>зак.</b> Непрыдатны кавалак, які застаўся пасля разразання чаго-н.
<br>Ля рашоткі дзеці раяцца і, захапіўшы з сабой абрэзкі аполкаў, зноў залазяць у падвал. <i>В.Гарбук.</i>




@<p><b>абыходак // абыходжанне // абыходлівасць</b>
<p><b>Абых<u>о</u>дак.</b>
<br><b>1.</b> Патрэбы штодзённага жыцця.
<br>За хатаю адразу ж пачыналіся глінішчы, ямы, з якіх людзі капалі на свой абыходак гліну. <i>В.Вітка.</i>
<br><b>2.</b> Ужытак, карыстанне.
<br>Прыгадайце, колькі крылатых выразаў з баек К.Крапівы ўвайшло ў паўсядзённы абыходак. <i>Я.Казека.</i>
<p><b>Абых<u>о</u>джанне.</b> Манера паводзін у адносінах да каго-н.; уменне карыстацца чым-н.
<br>У Шмульке вельмі прыемны голены твар, джэнтльменскія манеры ў абыходжанні з людзьмі. <i>З.Бядуля.</i>
<p><b>Абых<u>о</u>длівасць.</b> Ветлівасць, далікатнасць; пачцівасць.
<br>Жанкі, браце, складаныя натуры, абыходлівасць любяць. <i>П.Кавалёў.</i>




@<p><b>абыходлівы // адыходлівы // адыходны</b>
<p><b>Абых<u>о</u>длівы.</b> Ветлівы, далікатны ў абыходжанні.
<br>Рэдактар - хлапчына свойскі, абыходлівы. Ён, здаецца, з тых ураўнаважаных людзей, якія ніколі не хвалююцца, не выходзяць з сябе і на ўсё - добрае і дрэннае ў жыцці - глядзяць паблажліва. <i>І.Навуменка.</i>
<p><b>Адых<u>о</u>длівы.</b> Здольны хутка забываць крыўду, супакойвацца пасля гневу, злосці.
<br>Душа ў Андрэя была адыходлівая, і ён ужо не злаваў на брата. <i>В.Карамазаў.</i>
<p><b>Адых<u>о</u>дны.</b> Які звязаны з адыходам адкуль-н. Пачаўся славуты адыходны рэйд атрада далёка на поўнач. <i>Я.Брыль.</i>




@<p><b>абыякавы // абы-які</b>
<p><b>Абы<u>я</u>кавы.</b> Які не выяўляе ніякай цікавасці, увагі да каго-чаго-н.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: раўнадушны.
<br>Спрадвеку было так: той, хто думаў жыць, вучыўся сам і вучыў дзяцей працаваць. А хто быў абыякавы да сваёй будучыні - вучыў дзяцей адпачываць. <i>Я.Сіпакоў.</i>
<p><b>Абы-як<u>і</u>.</b> Які-небудзь, усякі; хоць які.
<br><span id=raz>Сінонімы</span>: благі, нядобры.
<br>Так у Малінаўцы з'явіўся новы гаспадар і прытым не абы-які. <i>А.Чарнышэвіч.</i>




@<p><b>аб'яднальны // аб'яднаны</b>
<p><b>Аб'ядн<u>а</u>льны.</b> Які служыць аб'яднанню, вядзе да аб'яднання.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: аб'яднаўчы.
<br>Аб'яднальны з'езд партыі.
<p><b>Аб'ядн<u>а</u>ны.</b> Утвораны з асобных частак, адзінак; сумесны; згуртаваны.
<br><span id=raz>Сінонімы</span>: злучаны, з'яднаны.
<br>Праваліўся нашчэнт аб'яднаны паход верных служак цара і французскіх банкіраў. <i>П.Глебка.</i>




@<p><b>абязводзець // абязводзіць</b>
<p><b>Абязв<u>о</u>дзець.</b> Стаць бязводным; пазбавіцца вады, вільгаці.
<br>Зямля абязводзела. Балота абязводзела.
<p><b>Абязв<u>о</u>дзіць.</b> <i>што.</i> Зрабіць бязводным; штучна выдаліць адкуль-н. ваду.
<br>Меліярацыя абязводзіла рэчку.




@<p><b>абязволець // абязволіць</b>
<p><b>Абязв<u>о</u>лець.</b> Стаць бязвольным.
<br>Калі Ціхану стала горш і ён абязволеў, Мальвіна перастала рагатаць і свавольнічаць. <i>І.Дуброўскі.</i>
<p><b>Абязв<u>о</u>ліць.</b> <i>каго.</i> Пазбавіць волі, зрабіць каго-н. бязвольным.
<br>Лагерныя здзекі абязволілі вязня.




@<p><b>абязлесець // абязлесіць</b>
<p><b>Абязл<u>е</u>сець.</b> Страціць лясы, стаць бязлесным.
<br>Апошнім часам край зусім абязлесеў.
<p><b>Абязл<u>е</u>сіць.</b> <i>што.</i> Пазбавіць лясоў, зрабіць што-н. бязлесным.
<br>- Такі куточак зямлі, можна сказаць, богам дадзены, загубілі. Спярша абязлесілі, асушылі, а цяпер яшчэ і атрутай засыпалі... <i>Б.Сачанка.</i>




@<p><b>абязлюдзець // абязлюдзіць</b>
<p><b>Абязл<u>ю</u>дзець.</b> Стаць бязлюдным, пустэльным. Мы спынілі бескарысную дыскусію. Пляж абязлюдзеў, ды і нам заставацца на ім не было ніякай ахвоты. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Абязл<u>ю</u>дзіць.</b> <i>што.</i> Зрабіць бязлюдным, пустэльным. Беззямелле, а значыць - звязанае з ім адыходніцтва, магло абязлюдзіць землі. <i>У.Караткевіч.</i>




@<p><b>абясколераць // абясколерыць</b>
<p><b>Абяск<u>о</u>лераць.</b> Страціць яркасць афарбоўкі; зрабіцца бясколерным, выцвісці.
<br>У чыстым, бясхмарным паднябессі, якое нібыта выцвіла і абясколерала, кружыў коршак. <i>Б.Сачанка.</i>
<p><b>Абяск<u>о</u>лерыць.</b> <i>што.</i> Зрабіць бясколерным, зменшыць, аслабіць яркасць афарбоўкі.
<br>Абясколерыць тканіну. Абясколерыць раствор.




@<p><b>абяссілець // абяссіліць</b>
<p><b>Абясс<u>і</u>лець.</b> Стаць бяссільным; знемагчы.
<br><span id=raz>Сінонімы</span>: знясілець, аслабець.
<br>Толькі пазней зразумеў Дзіма, што такі стан, калі здаецца, што ты ўжо зусім абяссілеў, выдахся, можна пераадолець. <i>Г.Шыловіч.</i>
<p><b>Абясс<u>і</u>ліць.</b> <i>каго-што.</i> Пазбавіць сілы, зрабіць каго-што-н. бяссільным.
<br><span id=raz>Сінонімы</span>: знясіліць, аслабіць.
<br>Немцы не пакідалі старых намераў: як мага спустошыць краіну, зруйнаваць яе, абяссіліць. <i>М.Лынькоў.</i>




@<p><b>абяцанка // абяцанне</b>
<p><b>Абяц<u>а</u>нка.</b> Няпэўнае, несур'ёзнае абяцанне, выкананне якога малаверагодна.
<br>Мужык ведаў свайго пана як аблупленага і не верыў яму і яго абяцанкам. <i>А.Якімовіч.</i>
<p><b>Абяц<u>а</u>нне.</b> Дабравольнае абавязацельства выканаць што-н.
<br>Сам Тапурыя даў урачыстае абяцанне больш ніколі не ісці ў мора. <i>Э.Самуйлёнак.</i>




@<p><b>агалець // агаліць</b>
<p><b>Агал<u>е</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> Застацца без покрыва.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: агаліцца.
<br>Агалела поле. Знята збажына з яго даўно. <i>Я.Колас.</i>
<br><b>2.</b> Крайне абяднець.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: згалець.
<br>Салдаты без хлеба апухлі, народ абяднеў, агалеў. <i>Я.Пушча.</i>
<p><b>Агал<u>і</u>ць.</b> <i>каго-што.</i>
<br><b>1.</b> Пазбавіць адзення, покрыва; зрабіць голым.
<br>Снег быў неглыбокі, на ўзгорку вятры агалілі зямлю, але ўздоўж ручая надзьмулі сумёты, і ісці было нялёгка. <i>І.Шамякін.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Выявіць сутнасць, сапраўдны змест чаго-н., зрабіць ясным, відавочным.
<br>Імперыялістычная вайна рэзка агаліла і абвастрыла класавыя супярэчнасці. <i>М.Зярніцкі.</i>
<br><b>3.</b> <i>перан.</i> Пакінуць без людзей, без зброі, зрабіць даступным, адкрытым для ворага.
<br>Эсэра-меншавіцкія здраднікі агалілі ўсю лінію фронту. <i>І.Гурскі.</i>




@<p><b>агідлівы // агідны</b>
<p><b>Аг<u>і</u>длівы.</b> Які адчувае і выказвае агіду, гадлівасць да каго-чаго-н.
<br><span id=raz>Сінонімы</span>: брыдлівы, грэблівы.
<br>Лясніцкі ўздрыгнуў ад раптоўнага прыліву гневу і агідлівай пагарды да гэтага чалавека, якому вельмі доўгі час усе яны без сумнення верылі. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Аг<u>і</u>дны.</b> Які выклікае агіду; вельмі дрэнны.
<br><span id=raz>Сінонімы</span>: брыдкі, гадкі.
<br>Слімака даўно вырашылі знішчыць як самага агіднага здрадніка. <i>М.Лынькоў.</i>




@<p><b>адбіўны // адбойны</b>
<p><b>Адбіўн<u>ы</u>.</b>
<br><b>1.</b> Якім адбіваюць што-н.
<br>Адбіўны молат.
<br><b>2.</b> Прыгатаваны шляхам адбівання, размякчэння ўдарамі.
<br>У цэлафанавым пакеце была твая вячэра, а магчыма, і сняданак: некалькі адбіўных з хлебам, радыска і салодкія арэшкі. <i>Г.Ланеўская.</i>
<p><b>Адб<u>о</u>йны.</b> Які служыць для адбівання чаго-н.
<br>Лепшая брыгада ламавікоў была знята з шасейкі і кінута на прарыў. Дзесяць чалавек з адбойнымі малаткамі даставіла мясцовая перасовачная калона. <i>В.Дубінка.</i>




@<p><b>адборачны // адборны</b>
<p><b>Адб<u>о</u>рачны.</b> Створаны, прызначаны для адбору каго-н.
<br>Адборачная камісія. Адборачныя сустрэчы баксёраў.
<p><b>Адб<u>о</u>рны.</b>
<br><b>1.</b> Адабраны з ліку іншых як лепшы; выдатны па якасці.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: першагатунковы.
<br>Адборнае жыта ў сеялкі просіцца з цёмных амбараў. <i>П.Панчанка.</i>
<br><b>2.</b> Крайне грубы, непрыстойны (звычайна пра словы, выразы).
<br>Адборная лаянка пракацілася па змрочным вагоне. <i>М.Лынькоў.</i>




@<p><b>адзець // надзець</b>
<p><b>Адз<u>е</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> Пакрыць адзеннем каго-н.
<br>Я памятаю: на самым змроку маці мая сказала мне памыць ногі, адзела мне чыстую сарочку, і мы пайшлі на хутар Зялёны Камень. <i>К.Чорны.</i>
<br><b>2.</b> Забяспечыць каго-н. адзеннем.
<br>Ён думаў пра вайну, з якой толькі што вярнуўся, думаў пра дзяцей, якіх трэба было карміць і адзяваць, дый наогул ці мала розных дум і клопатаў у чалавечым жыцці? <i>В.Гардзей.</i>
<p><b>Надз<u>е</u>ць.</b> Пакрыць сябе (ці што-н.) адзеннем; нацягнуць на сябе (ці на што-н.) адзенне, абутак, чахол і г.д.
<br>Букрэй зняў шынель, аддаў яе дзеду Талашу, а сам надзеў яго кажушок. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>адзінарны // ардынарны</b>
<p><b>Адзін<u>а</u>рны.</b>
<br><b>1.</b> Зроблены з адной часткі; не падвойны.
<br>Цяпер і тут дзверы, адзінарныя, з доўгімі надворнымі завесамі. <i>А.Кулакоўскі.</i>
<br><b>2.</b> Прызначаны для аднаго, разлічаны на аднаго.
<br>На вузкім адзінарным ложку, што стаіць ля самага акна, ляжыць падрыўнік Кузняцоў - хлопца параніла асколкам міны. <i>Д.Цябут.</i>
<p><b>Ардын<u>а</u>рны.</b>
<br><b>1.</b> Які нічым не вызначаецца; звычайны, нават пасрэдны.
<br>Кватэра была чысценькая, акуратна прыбрана, абстаўлена ардынарнаю шырпатрэбаўскаю мэбляй. <i>А.Жук.</i>
<br><b>2.</b> <i>Уст.</i> У абазначэнні вучоных пасад: ардынарны - штатны, патрэбны па штату; <span id=raz>проціл</span>. экстраардынарны - звышштатны.
<br>У 1901 годзе Карскі быў выбраны членам-карэспандэнтам, а ў 1916 годзе - ардынарным (сапраўдным) членам Расейскай Акадэміі. <i>М.Булахаў.</i>




@<p><b>адзінкавы // адзінокі // адзіночны // адзіны</b>
<p><b>Адз<u>і</u>нкавы.</b> Які сустракаецца не групай, не ў мностве, а паасобнымі адзінкамі.
<br>Пісьменнік умее ў адзінкавым бачыць вялікае і складанае. <i>С.Майхровіч.</i>
<p><b>Адзін<u>о</u>кі.</b>
<br><b>1.</b> Адзін без іншых да сябе падобных; адасоблены.
<br>З голых галін таполі тужліва паглядаў долу адзінокі лісток. <i>М.Лобан.</i>
<br><b>2.</b> Які не мае сям'і, сваякоў, блізкіх; бессямейны.
<br>Адзінокія жанчыны, і тыя па пяць-дзесяць тысяч зарабілі, ужо не кажучы пра збожжа і бульбу. <i>А.Шашкоў.</i>
<p><b>Адзін<u>о</u>чны.</b>
<br><b>1.</b> Адасоблены ад іншых да сябе падобных; асобны; выпадковы.
<br>Пачулася некалькі аўтаматных чэргаў, некалькі адзіночных стрэлаў. <i>М.Лынькоў.</i>
<br><b>2.</b> Які выконваецца, ажыццяўляецца сіламі аднаго чалавека, звязаны з дзейнасцю аднаго чалавека.
<br>З'явіліся адзіночныя паліцэйскія патрулі. <i>А.Кучар.</i>
<br><b>3.</b> Прызначаны для аднаго, разлічаны на аднаго.
<br>Турэмная стража пад моцным канвоем павяла яго [Нявіднага] у адзіночную камеру. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Адз<u>і</u>ны.</b>
<br><b>1.</b> Толькі адзін.
<br>Дзве яго старэйшыя сёстры пайшлі ўжо замуж, а ён быў трэці і цяпер ужо адзіны ў бацькоў. <i>К.Чорны.</i>
<br><b>2.</b> Цэлы, непадзельны; з'яднаны.
<br>Галоўныя героі і мноства сюжэтна нязначных персанажаў ствараюць уяўленне адзінага і адначасова вельмі шматаблічнага вобраза народа, які з'яўляецца героем «Векапомных дзён». <i>П.Дзюбайла.</i>
<br><b>3.</b> Аднолькавы, агульны для ўсіх.
<br>Задача ў нас была адна, і лёс адзіны нас сасватаў. <i>А.Астрэйка.</i>




@<p><b>адклад // адкладанне</b>
<p><b>Адкл<u>а</u>д.</b> Перанясенне на больш позні час.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: адтэрміноўка.
<br>Тут жа без адкладу і адбылася сяброўская вечарына, бо інакш не назавеш гэтую цікавую сустрэчу. <i>У.Дубоўка.</i>
<p><b>Адклад<u>а</u>нне.</b>
<br><b>1.</b> Накопліванне астаткаў якіх-н. рэчываў; утварэнне адкладаў - асадкаў арганічных і неарганічных рэчываў.
<br>Адкладанні, якія прыносяцца ракой, могуць запоўніць не толькі возера, але і вялікія марскія залівы. <i>Фізічная геаграфія.</i>
<br><b>2.</b> Ужываецца са словамі «яйкі», «лічынкі», «ікра» і пад. (для захавання патомства).
<br>Адкладанне ікры ў карася праходзіць звычайна ў некалькі прыёмаў са значнымі перапынкамі паміж імі. <i>А.Матрунёнак.</i>




@<p><b>адкладзены // адкладны</b>
<p><b>Адкл<u>а</u>дзены.</b> Перанесены на больш позні час.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: адтэрмінаваны.
<br>З-за такой непрадбачанай сітуацыі сустрэча паміж камандамі была адкладзена. <i>Звязда.</i>
<p><b>Адкладн<u>ы</u>.</b> Які адкладваецца, апускаецца.
<br>Старшыня сельсавета, круглатвары мацачок у падперазанай рэменем цёмна-сіняй гімнасцёрцы з адкладным каўняром, віншуючы маладых, не стрымаў свайго захаплення: - Царыца! <i>А.Капусцін.</i>




@<p><b>адлучка // адлучэнне</b>
<p><b>Адл<u>у</u>чка.</b> Адыход адкуль-н. на пэўны час; часовая адсутнасць.
<br>У атрадзе быў заведзены такі парадак: дазвол на адлучку даваў толькі камандзір ці камісар. <i>І.Сіняўскі.</i>
<p><b>Адлуч<u>э</u>нне.</b> Пазбаўленне каго-н. сувязей з кім-чым-н.; выключэнне з рэлігійнай абшчыны; выгнанне.
<br>Магутнай зброяй у руках царквы было адлучэнне. <i>А.Касмінскі.</i>




@<p><b>адменны // адметны</b>
<p><b>Адм<u>е</u>нны.</b> Выдатны па сваіх якасцях, самы лепшы; надзвычайны.
<br>Навакол былі выдатныя грыбныя мясціны, дзе раслі адменныя баравікі. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Адм<u>е</u>тны.</b> Не падобны да іншых; своеасаблівы, непаўторны, характэрны.
<br>На вуглянскіх палетках заўжды нешта адметнае, такое, чаго няма ў іншых. <i>А.Савіцкі.</i>




@<p><b>аднарукі // аднаручны</b>
<p><b>Аднар<u>у</u>кі.</b> <i>толькі з адуш. наз.</i> З адной рукой.
<br>Каля самае брамы брыгаднага двара Хрысцюка аклікнуў начны вартаўнік, аднарукі Кастусь Парфёнчык. <i>І.Дуброўскі.</i>
<p><b>Аднар<u>у</u>чны.</b> <i>толькі з неадуш. наз.</i> З адной ручкай; прыстасаваны для работы адной рукой.
<br>Аднаручны збанок. Аднаручная піла.




@<p><b>адрасант // адрасат</b>
<p><b>Адрас<u>а</u>нт.</b> Той, хто пасылае паштовае адпраўленне.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: адпраўнік.
<br>Прыносіць пісьмы паштальён ад незнаёмых адрасантаў. <i>Х.Жычка.</i>
<p><b>Адрас<u>а</u>т.</b> Той, каму адрасавана паштовае адпраўленне.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: атрымальнік.
<br>Адзін мой ліст вярнуўся назад з прыпіскай, што адрасат выбыў. <i>С.Шушкевіч.</i>




@<p><b>адрывачны // адрывісты // адрыўны</b>
<p><b>Адр<u>ы</u>вачны.</b> Які не з'яўляецца звязным цэлым, няпоўны; які складаецца з асобных урыўкаў.
<br>Вучоныя, стварыўшыя гэтыя тэорыі; абапіраліся толькі на выпадковыя, адрывачныя даныя. <i>Б.Розен.</i>
<p><b>Адр<u>ы</u>вісты.</b> Які раптоўна абрываецца; рэзкі, перарывісты (пра гукі).
<br>Часам добра былі чуваць чужыя галасы, рэзкія, адрывістыя. <i>І.Мележ.</i>
<p><b>Адрыўн<u>ы</u>.</b> Такі, ад якога можна адрываць лісткі.
<br>Старая гармонь з пабляклымі ладамі вісела на сцяне. Побач з ёй некалькі яскравых малюнкаў, адрыўны каляндар, партрэтаў некалькі. <i>М.Лынькоў.</i>




@<p><b>адсталы // адстаючы</b>
<p><b>Адст<u>а</u>лы.</b> Які стаіць на больш нізкім узроўні развіцця, чым іншыя.
<br>Васілёва жаданне пайсці старшынёй такога адсталага калгаса спадабалася райкому. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Адста<u>ю</u>чы.</b> Які адстае ад каго-чаго-н.
<br>Нягледзячы на тое што давялося несці на плячах тол і боепрыпасы, адстаючых не было. <i>І.Мележ.</i>




@<p><b>адукаваны // адукацыйны</b>
<p><b>Адукав<u>а</u>ны.</b> Які атрымаў шырокую адукацыю, мае рознабаковыя веды; інтэлігентны, культурны, выхаваны.
<br>Ігнат упершыню пачуў з вуснаў адукаванага чалавека пра тое, пра што марылі бедныя аднавяскоўцы яго. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Адукац<u>ы</u>йны.</b> Звязаны з адукацыяй, асветай, навучаннем.
<br>Кожны настаўнік абавязаны правесці экскурсіі, указаныя ў праграме, улічваючы іх вялікае адукацыйнае і выхаваўчае значэнне. <i>М.Скаткін.</i>




@<p><b>адухоўлены // адушаўлёны</b>
<p><b>Адух<u>о</u>ўлены.</b>
<br><b>1.</b> Надзелены вышэйшымі духоўнымі здольнасцямі (пра жывёл, з'явы прыроды, рэчы).
<br>Гэтыя радкі даюць прыклад таго, якім адухоўленым кампанентам у творчасці Броўкі з'яўляецца прырода. <i>Полымя.</i>
<br><b>2.</b> Поўны высакародных пачуццяў і імкненняў; які выяўляе такія пачуцці; духоўна прыгожы.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: узнёслы.
<br>Маладыя сінія вочы, сівая кучаравая барада і высокі лоб рабілі твар гэтага немаладога ўжо мужчыны прыгожым і адухоўленым. <i>В.Іпатава.</i>
<p><b>Адушаўл<u>ё</u>ны.</b>
<br><b>1.</b> Які належыць да жывых істот.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: жывы.
<br>Нашы продкі не ведалі істотных адрозненняў паміж жывой і нежывой прыродай. Яна ім уяўлялася аднолькава жывой і адушаўлёнай, г.зн. населенай духамі. <i>Пытанні рэлігіі і атэізму.</i>
<br><b>2.</b> У граматыцы: які належыць да назоўнікаў, што абазначаюць назвы жывых істот.
<br>Сярод агульных і ўласных назоўнікаў вылучаюцца назвы прадметаў адушаўлёных: людзей, рыб, насякомых (<i>аграном, конь, бусел, авадзень</i>). <i>Граматыка беларускай мовы.</i>




@<p><b>ажыццявімасць // ажыццяўленне</b>
<p><b>Ажыццяв<u>і</u>масць.</b> Магчымасць ажыццявіць, здзейсніць што-н.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: здзяйсняльнасць.
<br>Калі пачатак як бы аддаваў перавагу марам над рэальнасцю, дык канцоўка сцвярджае іх адзінства, прызнаючы пэўную рэальнасць, жыццёвасць і ажыццявімасць мары аб свабодзе, шчасці і красе. <i>У.Калеснік.</i>
<p><b>Ажыццяўл<u>е</u>нне.</b> Правядзенне ў жыццё, выкананне чаго-н.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: здзяйсненне.
<br>Цяпер раман закончаны, атрымала сваё мастацкае ўвасабленне вялікая задума, над ажыццяўленнем якой аўтар працаваў многія гады. <i>Р.Шкраба.</i>




@<p><b>аздоблены // аздобны</b>
<p><b>Азд<u>о</u>блены.</b> Упрыгожаны; якому надалі прыемны выгляд.
<br>І раптам ён выпростваецца, нібы ўсхопліваецца ад чаго, вымае з роту аздобленую меддзю люльку, і на твары яго з'яўляецца захапленне. <i>В.Быкаў.</i>
<p><b>Азд<u>о</u>бны.</b> Прызначаны для аздобы, упрыгожвання.
<br>Шнур аздобны паўшаўковы вырабляецца двух відаў: звычайны і фасонны. <i>Таваразнаўства.</i>




@<p><b>акаваць // падкаваць</b>
<p><b>Акав<u>а</u>ць.</b> <i>што.</i> Абабіць металам што-н.
<br>Моцныя, акованыя (<i>дзеепрым.</i>) жалезам вароты, былі на замку. <i>А.Жук.</i>
<p><b>Падкав<u>а</u>ць.</b> Падбіць падкову.
<br>Кавалю, скажам, калі ён ведае сваю кавальскую справу, нічога не значыць узяць і падкаваць каня... <i>А.Васілевіч.</i>




@<p><b>акалечаць // акалечыць</b>
<p><b>Акал<u>е</u>чаць.</b> <i>Разм.</i> Стаць калекам.
<br>Акалечаў Міхал Стальмаховіч у познюю восень, у ясную ноч. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Акал<u>е</u>чыць.</b> <i>каго-што.</i> Пашкодзіць які-н. орган, зрабіўшы траўму; зрабіць калекам каго-н.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: пакалечыць.
<br>О, дзякуй, дзякуй, чалавеча! Я рад спачыну; балазе, к таму сказаць, і акалечыў свой большы палец на назе. <i>Я.Купала.</i>




@<p><b>акравак // акраек // акраец</b>
<p><b>Акр<u>а</u>вак.</b> Абрэзак, шматок чаго-н. (скуры, тканіны і г.д.).
<br>Вулічнае акно ... было заткнута кажушным акраўкам. <i>В.Вітка.</i>
<p><b>Акр<u>а</u>ек.</b> Край чаго-н.
<br>У небе з-за гор выплыў ускудлачаны акраек хмары - хутка насоўваўся дождж. <i>В.Быкаў.</i>
<p><b>Акр<u>а</u>ец.</b> Кавалак хлеба (пірага, булкі), адрэзаны ад непачатага краю.
<br>На адным канцы століка ляжаў загорнуты ў даматканы абрус акраец хлеба. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>акруглелы // акруглены // акруглы</b>
<p><b>Акругл<u>е</u>лы.</b> Які зрабіўся круглым.
<br>Надзьмутыя шарыкі сталі прыгожымі, акруглымі, ад лёгкага дотыку яны ўзляталі пад самую столь, і гэта вельмі цешыла дзяцей.
<p><b>Акр<u>у</u>глены.</b> Такі, які акруглілі, якому надалі акругленыя абрысы.
<br>Флігель ... упіраецца сваім акругленым фасадам у бок вялізнага парку. <i>З.Бядуля.</i>
<p><b>Акр<u>у</u>глы.</b> Які мае закругленыя лініі, абрысы, акругленую форму.
<br>У памяці Тоні паўстаў прыгожы, у меру акруглы твар маладой жанчыны. <i>А.Асіпенка.</i>




@<p><b>акруглець // акругліць</b>
<p><b>Акругл<u>е</u>ць.</b> <i>Разм.</i> Стаць круглейшым; набыць акруглую форму.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: акругліцца.
<br>Раптам вочы яго акруглелі, на твары з'явілася ні то здзіўленне, ні то спалох. <i>А.Якімовіч.</i>
<p><b>Акругл<u>і</u>ць.</b> <i>што.</i>
<br><b>1.</b> Зрабіць круглым; надаць чаму-н. акруглую форму.
<br>Далёкія кусты ў тонкім прыцемку раскупчасціліся, акруглілі свае абрысы і ў гордасці сваёй ядлоўцавай застылі перад адзінокай вярбою. <i>К.Чорны.</i>
<br><b>2.</b> Выразіць у круглых лічбах.
<br>Акругліць дзесятковы дроб.




@<p><b>акруговы // акружны</b>
<p><b>Акруг<u>о</u>вы.</b> Які мае дачыненне да акругі.
<br>Шукаючы праўды, даўгінаўцы трапілі ажно ў акруговы суд. <i>А.Бажко.</i>
<p><b>Акр<u>у</u>жны.</b>
<br><b>1.</b> Які размешчаны вакол чаго-н. або дзейнічае па акружнасці.
<br>Акружная скорасць кола роўна паступальнай скорасці трактара ДТ-54 на другой перадачы. <i>М.Аляксейчык.</i>
<br><b>2.</b> Кружны, абходны.
<br>[Міканор] устаў і пайшоў далей акружнай сцежкай. <i>А.Кулакоўскі.</i>




@<p><b>альянс // альяс</b>
<p><b>Аль<u>я</u>нс.</b> Саюз, аб'яднанне на аснове дагаворных абавязацельстваў.
<br>Як сапраўдны бізнесмен, ён здолеў належным чынам ацаніць станоўчыя якасці найсвяцейшага партнёра і выгады, што выплывалі з гэтага альянсу. <i>Я.Галан.</i>
<p><b>Аль<u>я</u>с.</b> Трапічная расліна з тоўстымі прадаўгаватымі калючымі лістамі.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: алоэ.
<br>На падаконніках у гаршчэчках, вялікіх і малых, цэлых і вышчарбленых, вазоны: там раслі бягонія, кактус, герань і альяс. <i>І.Гурскі.</i>




@<p><b>амонім // ананім</b>
<p><b>Ам<u>о</u>нім.</b> Слова, аднолькавае па гучанню з другім словам, але рознае з ім па значэнню.
<br>Беларуская мова часта з дапамогай тых ці іншых сродкаў пазбаўляецца непажаданых амонімаў. <i>П.Юргелевіч.</i>
<p><b>Анан<u>і</u>м.</b> Аўтар твора (пісьма), які ўтаіў сваё імя; твор без подпісу, невядома кім напісаны.
<br>Вось і ў даным выпадку: ананім правільна піша аб недахопах у рабоце вашага прадпрыемства. <i>М.Пянкрат.</i>




@<p><b>амплуа // ампула</b>
<p><b>Амплу<u>а</u>.</b> Пэўнае характэрнае кола роляў, якія выконваюцца акцёрам.
<br>«Гэта будзе больш, чым Тальёні, больш, чым Істоміна... і ўсё ж, гэта не яе амплуа. Ёй бы Адэту, Лебедзя». <i>У.Караткевіч.</i>
<p><b><u>А</u>мпула.</b> Герметычна запаяная шкляная пасудзіна невялікіх памераў, у якой захоўваецца ў стэрыльным выглядзе невялікая доза лякарстваў.
<br>Ампула з глюкозай.




@<p><b>антарктычны // арктычны</b>
<p><b>Антаркт<u>ы</u>чны.</b> Звязаны з паўднёвай палярнай вобласцю зямнога шара.
<br>Галоўны раён кітабойнага промыслу - антарктычныя воды. <i>І.Вітвер.</i>
<p><b>Аркт<u>ы</u>чны.</b> Звязаны з паўночнай палярнай вобласцю зямнога шара.
<br>На атамным ледаколе можна лёгка зрабіць запасы паліва для аднаго-, двух- і нават трохгадовага рэйса ў арктычных морах. <i>Беларусь.</i>




@<p><b>антракт // кантракт // кантакт</b>
<p><b>Антр<u>а</u>кт.</b> Перапынак паміж актамі спектакля або аддзяленнямі канцэрта.
<br>Яны сустрэліся нечакана праз многа-многа год у тэатры. У час антракту сядзелі насупраць адно аднаго за маленькім чырвоным столікам у буфеце. <i>А.Жук.</i>
<p><b>Кантр<u>а</u>кт.</b> Пісьмовы дагавор, пагадненне двух бакоў з узаемнымі абавязацельствамі.
<br>Кантракт яшчэ не быў падпісан, але ўсё было згаворана. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Кант<u>а</u>кт.</b>
<br><b>1.</b> Цесная ўзаемасувязь, узгодненасць у дзеяннях; узаемаразуменне.
<br>Кантакт спявачкі з залай узнікае адразу, з першага слова песні, і мацнее з кожным тактам. <i>В.Вольскі.</i>
<br><b>2.</b> Злучэнне двух электрычных праваднікоў; месца такога злучэння.
<br>Рукі пачалі таропка бегаць па прыёмніку, абмацваючы кантакты. <i>У.Краўчанка.</i>




@<p><b>апартуністычны // апартунісцкі</b>
<p><b>Апартуніст<u>ы</u>чны.</b> Які мае адносіны да апартунізму.
<br>Апартуністычная палітыка.
<p><b>Апартун<u>і</u>сцкі.</b> Які мае адносіны да апартуністаў.
<br>Апартунісцкая група.




@<p><b>апендыкс // апендыцыт</b>
<p><b>Ап<u>е</u>ндыкс.</b> Чэрвепадобны адростак сляпой кішкі.
<br>Рэгістратарка ... пачала супакойваць, гаворачы, што аперацыя лёгкая і вельмі ўжо трывожыцца не трэба. У Амерыцы вунь як народзіцца дзіця, дык яму адразу і апендыкс выразаюць, для прафілактыкі. <i>В.Хомчанка.</i>
<p><b>Апендыц<u>ы</u>т.</b> Запаленне апендыкса.
<br>У бальніцы Сашку агледзеў спачатку адзін доктар, потым другі, параіліся між сабой і сказалі, што хлопчыка трэба класці на аперацыю: у малога апендыцыт. <i>В.Хомчанка.</i>




@<p><b>аператыўны // аперацыйны</b>
<p><b>Аперат<u>ы</u>ўны.</b> Здольны хутка і правільна выконваць практычныя задачы; дзейсны.
<br>Нашаму ж часопісу сапраўды патрэбна была аўтамашына для аператыўных выездаў у раёны, для больш непасрэднай сувязі з моладдзю калгасаў і саўгасаў. <i>А.Кулакоўскі.</i>
<p><b>Аперац<u>ы</u>йны.</b>
<br><b>1.</b> Прызначаны для аперацыі, звязаны з аперацыяй.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: хірургічны.
<br>Калі іх, бацькоў, упусцілі ў аперацыйны пакой, - маці з плачам кінулася да стала. <i>Я.Брыль.</i>
<br><b>2.</b> Прызначаны для непасрэднага, практычнага ажыццяўлення чаго-н.; звязаны з баявымі дзеяннямі.
<br>Чуліся галасы, што наспеў ужо час аб'яднаць усе атрады адзіным аперацыйным цэнтрам, падпарадкаваць баявую дзейнасць усіх атрадаў адзінаму аперацыйнаму плану. <i>М.Лынькоў.</i>




@<p><b>аплата // аплатка</b>
<p><b>Апл<u>а</u>та.</b> Пакрыццё якіх-н. выдаткаў; выплата; грошы, якія выплачваюцца за што-н.
<br>На змену працадню з «палачкай» прыйшла грашовая аплата, загарэліся ў хатах электрычныя лямпачкі. <i>Звязда.</i>
<p><b>Апл<u>а</u>тка.</b> Капсула з лякарствам; аладачка для прычасця (у католікаў).
<br>[Нехта] прадаў [ордэны і медалі] разам з бляшанкамі «кількі ў тамаце», фотаапаратам «зеніт», халвой, пліткамі шакаладу, аплаткамі валідолу, прасамі, кававаркамі, пральным парашком і інш. <i>ЛіМ.</i>




@<p><b>апоены // апойкавы</b>
<p><b>Ап<u>о</u>ены.</b> Напоены больш, чым трэба, празмерна.
<br>Апоенае цялё не выганялі на пашу.
<p><b>Ап<u>о</u>йкавы.</b> Які мае дачыненне да апойкі - шкуры малочнага цяляці; зроблены з такой шкуры.
<br>Апойкавая шкура. Апойкавыя боты.




@<p><b>аполаг // аполак // апорак</b>
<p><b>Ап<u>о</u>лаг.</b> Кароткае алегарычнае апавяданне з жыцця жывёл ці раслін, якое мае выразна выказаную мараль.
<br>Павучальны аполаг. Цікавы аполаг.
<p><b>Ап<u>о</u>лак.</b> Крайняя з бервяна дошка, выпуклая з аднаго боку.
<br>Тут, пры дарозе, на грудку, і закапаў [салдата], паставіўшы на свежай магілцы збіты са старых, але пагабляваных аполкаў невысокі крыж. <i>В.Адамчык.</i>
<p><b>Ап<u>о</u>рак.</b> (<i>звычайна мн.</i> апоркі). Стары бот з адрэзанай халяваю.
<br>Яшчэ трэба такую далячынь тэпаць па раскаўзанай восеньскай дарозе, мясіць густую гразь парванымі чаравікамі альбо нейкімі апоркамі, з якіх вытыркаюцца пальцы. <i>Я.Сіпакоў.</i>




@<p><b>аптымальны // аптымістычны</b>
<p><b>Аптым<u>а</u>льны.</b> Найбольш спрыяльны для чаго-н., найбольш адпаведны чаму-н., найлепшы.
<br>Чым бліжэй будуць умовы ўтрымання і кармлення жывёлы да аптымальных, тым больш верагодна наблізіцца да высокіх паказчыкаў прадукцыйнасці. <i>Полымя.</i>
<p><b>Аптыміст<u>ы</u>чны.</b> Поўны аптымізму, жыццярадасны.
<br>Развязка «Раскіданага гнязда» глыбока аптымістычная. <i>М.Ярош.</i>




@<p><b>аптэкарскі // аптэчны</b>
<p><b>Апт<u>э</u>карскі.</b> Які мае адносіны да аптэкара; які належыць аптэкару.
<br>Аптэкарская работа. Аптэкарскі халат.
<p><b>Апт<u>э</u>чны.</b> Які мае адносіны да аптэкі.
<br>Знайшлося месца аптэчнаму кіёску, дзе прадаваліся таксама настоі і адвары гаючых траў. <i>А.Дзялендзік.</i>




@<p><b>апуха // апушына</b>
<p><b>Ап<u>у</u>ха.</b> Футравая абшыўка па краях адзення ці абутку.
<br>Апуха даражэй кажуха. <i>Прымаўка.</i>
<p><b>Ап<u>у</u>шына.</b> Дошка па краях даху, страхі.
<br>І тонуць асверы, пярэплаты, рогі апушын за пылам дарожным, за шэрым пакатам гары. <i>М.Танк.</i>




@<p><b>арала // рала</b>
<p><b>Ар<u>а</u>ла.</b> <i>Уст. паэт.</i> Прылада для ворыва, саха.
<br>Хіба тут цесна? свету мала? Няма работы для арала ці для сярпа, або для коскі? <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Р<u>а</u>ла.</b>
<br><b>1.</b> Адгалінаванне ствала дрэва; тоўсты сук.
<br>Ад вуліцы перад хатай разложыста стаяў клён з аднаго боку і ніцая бяроза з другога. У ёй, у дупле, ніжэй рала, жыла шпачыная сям'я. <i>А.Жук.</i>
<br><b>2.</b> <i>Уст.</i> Старажытная прылада для ворыва (з тоўстага сука).
<br>То быў адзіны спосаб, які ведалі жанчыны: баразною, ралам, абведзеным наўкруга іх вёскі, ратаваць сябе, сваіх дзяцей, сваіх мужоў ад вятрыска, што мог навеяць на іх сяло мор - чорную смерць. <i>А.Лойка.</i>




@<p><b>арашальны // арашоны</b>
<p><b>Араш<u>а</u>льны.</b> Які звязаны з арашэннем; прызначаны для арашэння.
<br>Над капустай шэрым алавяным бляскам адсвечвалі трубы арашальнай сістэмы. <i>М.Ракітны.</i>
<p><b>Араш<u>о</u>ны.</b> Увільготнены, напоены вільгаццю; паліты (дажджом, вадою).
<br>Маладая трава, арашоная дажджом, здавалася аксамітнай.




@<p><b>ардынарац // ардынатар</b>
<p><b>Ардын<u>а</u>рац.</b> Ваеннаслужачы пры камандзіру або пры штабе для сувязі, выканання асобных даручэнняў і асабістых паслуг.
<br>Адным словам, хлопец быў таварыскі, як цяпер кажуць, камунікабельны. Такіх любяць камандзіры і бяруць іх ардынарцамі, пісарамі. <i>В.Хомчанка.</i>
<p><b>Ардын<u>а</u>тар.</b> Доктар бальніцы, клінікі, які лечыць пад кіраўніцтвам загадчыка аддзялення.
<br>Пасля заканчэння медінстытута ён першы год працаваў у паліклініцы ардынатарам.




@<p><b>арэал // арэол</b>
<p><b>Арэ<u>а</u>л.</b> <i>Спец.</i> Вобласць натуральнага пашырэння якога-н. віду, сямейства жывёл, раслін і інш.
<br>Арэал сумчатых з часоў асваення эўрапейцамі Аўстраліі і Амерыкі вельмі зменшыўся. <i>БелСЭ.</i>
<p><b>Арэ<u>о</u>л.</b>
<br><b>1.</b> Светлы круг вакол чаго-н., падобны на ззянне.
<br>Высокі слуп святла, што маячыў недзе ўперадзе, пачаў набліжацца, ярчэць, і праз некалькі імгненняў у мігатлівым туманным арэоле весела заблішчала рознакаляровымі агнямі навагодняя ёлка. <i>В.Палтаран.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Атмасфера славы, бляску, пашаны, якая акружае каго-што-н.
<br>У першыя хвіліны пакупка дае яму сапраўднае задавальненне, акружае арэолам перавагі над зняслаўленым сапернікам. <i>Д.Гальмакоў.</i>




@<p><b>арэшкавы // арэшнікавы</b>
<p><b>Ар<u>э</u>шкавы.</b> <i>Разм.</i> Зроблены з арэшыны.
<br>Арэшкавы кій.
<p><b>Ар<u>э</u>шнікавы.</b> Які мае адносіны да арэшніку, ляшчынніку.
<br>Арэшнікавы зараснік.




@<p><b>асабісты // асабовы // асаблівы</b>
<p><b>Асаб<u>і</u>сты.</b> Які належыць пэўнай асобе, прызначаны для яе; звязаны з канкрэтнай асобай.
<br>З лёсам краіны непарыўна звязваецца і асабісты лёс чалавека. <i>М.Барсток.</i>
<p><b>Асаб<u>о</u>вы.</b> Які выражае граматычную катэгорыю асобы.
<br>Памылкі ў выкарыстанні асабовых займеннікаў дапускаюць не толькі пачынаючыя аўтары, але і вопытныя літаратары. <i>М.Цікоцкі.</i>
<br>У выразах: асабовы склад, асабовы рахунак, асабовая справа.
<br>Асабовы склад - склад асоб (рабочых, служачых) якой-н. установы, прадпрыемства, вайсковай часці і г.д.
<br>З розных месц паведамлялі адно: увесь асабовы склад вучылішча пераведзены на караблі Балтыйскага флоту. <i>Б.Стральцоў.</i>
<br>Асабовы рахунак - рахунак, адкрыты на пэўную асобу.
<br>Зробяць і запішуць кошт работы на асабовы рахунак сябра арцелі. <i>Беларусь.</i>
<br>Асабовая справа - папка з дакументамі якой-н. асобы, што працуе ў дадзенай установе.
<br>Асабовая справа заўсёды захоўваецца ў аддзеле кадраў.
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Ён ... адгарнуў тонкую сінюю вокладку папкі і зірнуў туды. Я зразумеў, што гэта мая асабістая (трэба: асабовая) справа ў яго на стале. <i>А.Кулакоўскі.</i>
<p><b>Асабл<u>і</u>вы.</b>
<br><b>1.</b> Не падобны да іншых; не такі, як усе; адметны.
<br>Меў асаблівы выгляд кожны, ды лёс аднолькавы затое. <i>У.Дубоўка.</i>
<br><b>2.</b> Больш значны, чым звычайны.
<br>І, не чакаючы асаблівага запрашэння, Міколка важна ўсеўся ў крэсле, ля стала. <i>М.Лынькоў.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Усе мы, хто асабліва (трэба: асабіста) ведаў Мікалая Мацвеевіча і каму давялося сустракацца з ім па службе, былі ў палоне яго асабістай абаяльнасці. <i>Полымя.</i>




@<p><b>асветленасць // асвятленне</b>
<p><b>Асв<u>е</u>тленасць.</b> Ступень асвятлення якой-н. паверхні, прасторы.
<br>Асветленасць паверхні вымяраецца светлавым патокам, падаючым на адзінку паверхні. <i>Фізіка.</i>
<p><b>Асвятл<u>е</u>нне.</b>
<br><b>1.</b> Святло ад якой-н. крыніцы (сонца, лямпы, агню).
<br>Лучына дыміць і чадзіць. Непрывычнаму чалавеку было б кепска пры гэтым асвятленні, а прывычнаму - лепей і не трэба. <i>З.Бядуля.</i>
<br><b>2.</b> Тэхнічнае абсталяванне, якое дае святло.
<br>Дубок асвойваў цяпер прафесію электраманцёра вузла, рамантаваў асвятленне дэпо, станцыйных стрэлак і семафораў. <i>М.Лынькоў.</i>
<br><b>3.</b> <i>перан.</i> Растлумачэнне, дэтальны разбор чаго-н.
<br>Пачаць урок можна з асвятлення саміх фактаў біяграфіі. <i>М.Барсток.</i>




@<p><b>асветлены / асвечаны // асвятляльны</b>
<p><b>Асв<u>е</u>тлены.</b> Які асвятлілі, зрабілі светлым, бачным.
<br>А лес, асветлены і абагрэты сонцам, пазіраў зусім-такі весела. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Асв<u>е</u>чаны.</b> Тое, што і <span id=raz>асветлены</span>.
<br>Асвечаныя зарой ствалы сосен чырванеюць, як золата. <i>В.Хомчанка.</i>
<p><b>Асвятл<u>я</u>льны.</b> Прызначаны для штучнага асвятлення.
<br>Белая асвятляльная ракета ўзвілася ўгору. <i>У.Шахавец.</i>




@<p><b>асветніцкі // асветны // асвечаны</b>
<p><b>Асв<u>е</u>тніцкі.</b> Які мае адносіны да асветніцтва, асветніка.
<br>Ахвярнаю асветніцкаю працай першадрукар [Скарына] узорваў культурную глебу Беларусі пад засеў гуманістычных ідэй, а Гусоўскі вырашыў увесці жыццё Беларусі і гісторыю ў пантэон гуманістычнай культуры Эўропы. <i>У.Калеснік.</i>
<p><b>Асв<u>е</u>тны.</b> Які служыць асвеце, адукацыі.
<br>Царскі ўрад прыгнятаў, а часам ліквідаваў мясцовыя школы, тэатры, розныя асветныя ўстановы. <i>К.Пракошына.</i>
<p><b>Асв<u>е</u>чаны.</b> Адукаваны, культурны.
<br>Ну, вядома, на тое паслы пісьменныя, асвечаныя людзі, каб гаварыць усё больш па-кніжнаму. <i>П.Пестрак.</i>




@<p><b>асвоіць // засвоіць</b>
<p><b>Асв<u>о</u>іць.</b>
<br><b>1.</b> Навучыцца карыстацца чым-н.; навучыцца вырабляць што-н.
<br>На кожным участку патрэбны былі тапографы, і я даволі скора асвоіў гэту спецыяльнасць. <i>Ю.Гаўрук.</i>
<br><b>2.</b> Уключыць у круг сваёй гаспадарчай дзейнасці; абжыць.
<br>Асвоіць цаліну. Асвоіць фонды.
<p><b>Засв<u>о</u>іць.</b>
<br><b>1.</b> Успрыняўшы што-н. новае або чужое, зрабіць прывычным для сябе.
<br>Вучні малодшых класаў павінны добра засвоіць правілы вулічнага руху.
<br><b>2.</b> Добра зразумеўшы што-н., запомніць, вывучыць.
<br>Старанны вучань добра засвоіць курс сярэдняй школы.
<br><b>3.</b> Перапрацаваўшы, увабраць у сябе, спажыць (пра пажыўныя рэчывы).
<br>Расліна засвойвае пажыўныя рэчывы з глебы.




@<p><b>аселіца // аселішча</b>
<p><b>Ас<u>е</u>ліца.</b> Наваколле паселішча.
<br>Ужо на аселіцы стаялі бухматыя стагі сена, у садах пачалі гнуцца галіны ад цяжару яблык і груш. <i>В.Гардзей.</i>
<p><b>Ас<u>е</u>лішча.</b> Месца, занятае пабудовамі, гародамі, садамі; месца жыхарства.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: сядзіба.
<br>Чалавек гэты быў рухавы і, напэўна, меў натуру, якая выпрацавалася пад уплывам таго, што ён не меў на свеце сталага аселішча. <i>К.Чорны.</i>




@<p><b>асірацець // асіраціць</b>
<p><b>Асірац<u>е</u>ць.</b> Стаць сіратою.
<br>Ён асірацеў тады, калі яму было дваццаць год. Бацька і маці памерлі ў адно лета. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Асірац<u>і</u>ць.</b> <i>каго.</i> Зрабіць каго-н. сіратою.
<br>Некалі дзяліліся, не маглі падзяліць усяго па-людску - забілі роднага брата, самага старэйшага ў сям'і, асірацілі трое дзяцей. <i>У.Дамашэвіч.</i>




@<p><b>аслабелы // аслаблены</b>
<p><b>Аслаб<u>е</u>лы.</b> Які стаў слабым, нядужым.
<br>Адна качка хіснулася, нырае ўніз, няёмка махае аслабелымі крыллямі і, апісаўшы дугу, раптам шлёпаецца ў ваду. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Асл<u>а</u>блены.</b>
<br><b>1.</b> Пазбаўлены былой сілы.
<br>Аслабленыя за зіму пчолы не могуць актыўна супраціўляцца ўзбуджальнікам хваробы. <i>М.Шамяткоў.</i>
<br><b>2.</b> Менш тугі, слабей нацягнуты; паслаблены, адпушчаны.
<br>Трэба праверыць мацаванне, змазаць рухомыя часткі механізмаў, падкруціць аслабленыя гайкі. <i>П.Валкадаеў.</i>




@<p><b>аслабець // аслабіць</b>
<p><b>Аслаб<u>е</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> Стаць слабейшым; зрабіцца фізічна слабым, нядужым.
<br>Ногі ў мяне аслабелі і зрабіліся як не свае, калі я выйшаў на перон, дзе стаяў невялікі лёгкі будыначак вакзала, абліцаваны кафельнай пліткай. <i>В.Адамчык.</i>
<br><b>2.</b> Зменшыцца ў сіле свайго выяўлення.
<br>Здавалася, што стаіць сакавік, калі суцішыліся, збеглі мяцеліцы, аслабеў мароз, з кожным днём вышэй паднімаецца сонца. <i>Г.Далідовіч.</i>
<p><b>Асл<u>а</u>біць.</b> <i>каго-што.</i>
<br><b>1.</b> Зрабіць слабейшым, пазбавіць сілы каго-што.
<br>У пачатку сезона з каманды па розных прычынах пайшло некалькі ігракоў. Гэта яшчэ больш аслабіла каманду, якая і так перажывала балючы працэс амаладжэння. <i>Маладосць.</i>
<br><b>2.</b> Зрабіць не такім нацягнутым, не такім тугім.
<br>[Сакратар] зняў пінжак, павесіў на вешалку ў шафе, расшпіліў рукавы рубашкі, крыху закасаў іх, аслабіў вузел на гальштуку. <i>А.Жук.</i>




@<p><b>аслеплены // аслеплы // асляпляльны</b>
<p><b>Асл<u>е</u>плены.</b>
<br><b>1.</b> Пазбаўлены зроку, сляпы; часова страціўшы здольнасць бачыць што-н.
<br>Мы на міг былі аслеплены зыркаю маланкай сіняй. <i>Я.Непачаловіч.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Пазбаўлены здольнасці правільна зразумець што-н., разабрацца ў чым-н.
<br>Я быў проста аслеплены сваім шчасцем. <i>У.Дамашэвіч.</i>
<p><b>Асл<u>е</u>плы.</b> Які страціў зрок, стаў сляпым.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: сляпы.
<br>Магчыма, трохі памяць вінавата... Хоць бачу, як цяпер: асеннім днём вадзіў хлапчук аслеплага салдата з пазелянелым круглым медалём. <i>С.Грахоўскі.</i>
<p><b>Асляпл<u>я</u>льны.</b> Які слепіць вочы сваім вельмі яркім ззяннем, бляскам.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: вельмі яркі.
<br>Асляпляльная маланка запаліла ўсё неба, і тут жа ўдарыў траскучы і рэзкі пярун. <i>У.Дамашэвіч.</i>




@<p><b>асмуглы // асмужаны // асмяглы</b>
<p><b>Асм<u>у</u>глы.</b>
<br><b>1.</b> Цёмны, смуглы; абветраны, загарэлы.
<br>Асмуглыя рукі яе захінаюць кажушок стары. <i>П.Глебка.</i>
<br><b>2.</b> Зацягнуты смугою; туманны, імглісты; асмужаны.
<br>Вялікае барвовае сонца нізка павісла над асмужанымі дубровамі. <i>С.Грахоўскі.</i>
<p><b>Асм<u>я</u>глы.</b> Перасохлы, сухі.
<br>Ён расплюшчвае вочы, напружваецца з усяе сілы, шэпча асмяглымі вуснамі. <i>У.Мехаў.</i>




@<p><b>аснашчанасць // аснашчэнне</b>
<p><b>Асн<u>а</u>шчанасць.</b> Забяспечанасць тэхнічнымі сродкамі.
<br>З года ў год узрастае тэхнічная аснашчанасць сельскай гаспадаркі. <i>Звязда.</i>
<p><b>Аснашч<u>э</u>нне.</b> Забеспячэнне тэхнічнымі сродкамі; аснастка.
<br>Аснашчэнне перадавой тэхнікай сельскай гаспадаркі садзейнічала далейшым поспехам калектывізацыі. <i>Л.Абецадарскі.</i>




@<p><b>аснова // выснова</b>
<p><b>Асн<u>о</u>ва.</b>
<br><b>1.</b> Галоўная частка, якая служыць апорай для чаго-н.; каркас.
<br>Хлопцы ... прынеслі з лесу дзве расохі і ўбілі іх у зямлю. Наверсе паклалі перакладзіну, і аснова шалашыка была гатова. <i>А.Чарнышэвіч.</i>
<br><b>2.</b> Грунт ці штучнае збудаванне, на якім трымаецца, знаходзіцца што-н.; падмурак.
<br>Дваццатага чэрвеня мы ўжо змаглі прыступіць да падрыхтоўкі бетоннай асновы, а ў верасні распачалі ўкладку бетону. <i>Полымя.</i>
<br><b>3.</b> <i>перан.</i> Сутнасць чаго-н.; зыходны матэрыял для стварэння чаго-н.
<br>Мы песні сваёй палажылі ў аснову і чыстую праўду, і чыстую мову. <i>М.Лужанін.</i>
<br><b>4.</b> Падоўжныя ніткі ў тканіне.
<br>Дзяўчаткі, не чакаючы, пакуль пража будзе перавіта ў маткі, схапілі шпулькі і сталі бегаць з імі ўздоўж сцяны - рабіць аснову. <i>Я.Пархута.</i>
<br><b>5.</b> <i>мн.</i> Зыходныя, галоўныя палажэнні якой-н. навукі, тэорыі і пад.
<br>Наша настаўніца хацела, каб малыя добра навучыліся чытаць і пісаць, авалодалі асновамі навук. <i>І.Грамовіч.</i>
<br><b>6.</b> У граматыцы: частка слова без канчатка.
<br>Нязменная частка слова, якая застаецца, калі адкінуць канчатак, называецца асновай. <i>Беларуская мова.</i>
<p><b>Высн<u>о</u>ва.</b> Вывад, заключэнне.
<br>Даўно ўжо стала неабвержанай ісцінай выснова, што народ, які не ведае сваёй мінуўшчыны, не варты і будучыні. <i>М.Ермаловіч.</i>




@<p><b>асобны // асобы</b>
<p><b>Ас<u>о</u>бны.</b>
<br><b>1.</b> Які вылучаны з шэрага іншых, існуе асобна побач з іншымі.
<br>Спачатку ў паветры, быццам шэрыя матылі, закружыліся асобныя сняжынкі. <i>Г.Шчарбатаў.</i>
<br>|| Адасоблены ад іншых. Дывізія была разбіта, і байцы асобнымі групкамі прабіваліся на ўсход самі. <i>І.Мележ.</i>
<br><b>2.</b> Які з'яўляецца самастойнай тактычнай адзінкай, не ўваходзіць у склад больш буйнога вайсковага злучэння.
<br>Асобны танкавы батальён. Асобная брыгада.
<p><b>Ас<u>о</u>бы.</b>
<br><b>1.</b> Адметны, не падобны да іншых; асаблівы, свой, толькі яму ўласцівы; індывідуальны.
<br>У Куранях, мабыць, не было такой хаты, якая не мела б рыбалоўнай прылады. Прылады гэтыя былі асобыя. <i>І.Мележ.</i>
<br><b>2.</b> Які мае спецыяльныя функцыі, спецыяльнае прызначэнне.
<br>Некалькі хлопцаў і Шэўка, выдатны начальнік асобага аддзела, забіты. <i>Я.Брыль.</i>




@<p><b>астанкі // астаткі</b>
<p><b>Аст<u>а</u>нкі.</b> <i>адз. няма.</i> Цела нябожчыка; прах.
<br>Радзіма - гэта і той курганок зямлі, дзе ляжаць астанкі бацькоў, дзядоў і прадзедаў. <i>Б.Сачанка.</i>
<p><b>Аст<u>а</u>ткі.</b>
<br><b>1.</b> <i>адз.</i> астатак. Нявыкарыстаныя, незрасходаваныя часткі чаго-н., якія засталіся як лішак.
<br>Тады мы падыходзілі да кухні са сваім посудам - хто з бляшанкай, хто з чыгунком ці махоткай, - і повар раздаваў астатак ежы. <i>І.Чыгрынаў.</i>
<br><b>2.</b> <i>звычайна мн.</i> Тое, што захавалася, уцалела (ад разбурэння, гібелі і г.д.).
<br>Мільгаюць бярозы - астаткі даўнейшых прысад. <i>Н.Гілевіч.</i>
<br><b>3.</b> <i>толькі мн.</i> Адходы якога-н. вытворчага працэсу.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: адкіды.
<br>Хімічная прамысловасць выкарыстоўвае цяпер амаль усе астаткі нафтавай перапрацоўкі. <i>Звязда.</i>




@<p><b>асуджанасць // асуджэнне</b>
<p><b>Ас<u>у</u>джанасць.</b> Поўная безнадзейнасць; пагроза гібелі.
<br>Трывожнае пачуццё асуджанасці ўсё больш ахоплівала яго, і Аўсееў, напружыўшы ўсе сілы розуму, узяўся шукаць выйсця. <i>В.Быкаў.</i>
<p><b>Асудж<u>э</u>нне.</b> Выказванне неадабрэння; ганьбаванне.
<br>Факт сам па сабе варты ўсякага асуджэння. <i>Полымя.</i>




@<p><b>асэсар // пасэсар</b>
<p><b>Ас<u>э</u>сар.</b>
<br><b>1.</b> <i>Гіст.</i> Судовая службовая асоба; засядацель.
<br><span id=raz>Ціхон</span>. Гэты сабака Ліпскі падаў на мяне ў суд, што я яго адлупцаваў, дык вот і асэсара прыслалі. Ну, абдзярэ, як ліпку! <i>В.Дунін-Марцінкевіч.</i>
<br><b>2.</b> <i>Разм., іран.</i> Вельмі важная асоба, надта высокі чын.
<br>У чужой справе і ты асэсар... Над чужою душою камандаваць дык і ты майстар. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Пас<u>э</u>сар.</b> <i>Гіст.</i> Уладальнік пасэсіі - завода, зямельнага ўчастка, здадзенага ў арэнду; арандатар маёнтка.
<br>Буду жыць, казалі, як які пасэсар, ездзіць парай коней, як сам пан асэсар. <i>Ф.Багушэвіч.</i>




@<p><b>атавізм // атэізм</b>
<p><b>Атав<u>і</u>зм.</b> Праяўленне ў чалавека, жывёл або раслін такіх прымет, якія былі ўласцівы іх далёкім продкам.
<br>Валасатасць і з'яўленне хваста ў людзей тлумачыцца проста. У навуцы гэта называецца атавізмам, гэта значыць «зваротам да продкаў». <i>У.Мезенцаў.</i>
<p><b>Атэ<u>і</u>зм.</b> Адмаўленне існавання Бога, адмаўленне рэлігіі.
<br>Атэізм у сучасным яго разуменні азначае навукова абгрунтаванае адмаўленне рэлігіі, Бога, веры, цудаў і да т.п. <i>К.Пракошына.</i>




@<p><b>атайбавацца // атаймавацца // атаўбавацца</b>
<p><b>Атайбав<u>а</u>цца.</b> <i>Разм.</i> Уладкавацца, размясціцца; атабарыцца.
<br>Вясна скончылася, і лета атайбавалася на полі. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Атаймав<u>а</u>цца.</b> Аціхнуць, супакоіцца.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: утаймавацца.
<br>Бура атаймавалася. Дзеці атаймаваліся.
<p><b>Атаўбав<u>а</u>цца.</b> <i>Разм.</i> Уладкавацца, размясціцца; атабарыцца.
<br>Хата стаяла забітая, пакуль не атаўбаваўся ў ёй прышлы салдат. <i>М.Лужанін.</i>




@<p><b>атамнік // атамшчык</b>
<p><b><u>А</u>тамнік.</b> Спецыяліст па атамнай энергіі.
<br>- Нарабілася ж такое, што не толькі нам, вучоным-атамнікам, на гады работы хопіць, але і біёлагам, заолагам, медыкам, глебазнаўцам ды і ўсім астатнім... <i>Б.Сачанка.</i>
<p><b><u>А</u>тамшчык.</b> Прыхільнік выкарыстання атамнай зброі; падпальшчык вайны.
<br>Ваяўнічы атамшчык. Агрэсіўны атамшчык.
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Разглядаючы макет, заўважаю, наколькі своеасаблівае архітэктурнае аблічча пасёлка атамшчыкаў (трэба: атамнікаў): адсутнічаюць замкнёныя кварталы, дамы - рознай вышыні, ад аднаго да дзевяці паверхаў, фарміруюць выразны сілуэт. <i>ЛіМ.</i>




@<p><b>атэль // атэлье</b>
<p><b>Ат<u>э</u>ль.</b> Гатэль, гасцініца.
<br>Асабліва расчуліла нас дэлегацыя вучняў-дзяцей, якія наведаліся да нас проста ў атэль, каб перадаць свае падарункі для нашых дзяцей. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Атэль<u>е</u>.</b> <i>нескл.</i> Майстэрня для пашыву адзення, абутку, для рамонту бытавой тэхнікі.
<br>Ёсць у Дуброве некалькі крамаў, пашывачная майстэрня, атэлье па рамонту прыёмнікаў і тэлевізараў, сталовая, гатэль. <i>І.Навуменка.</i>




@<p><b>атэстат // атэстацыя</b>
<p><b>Атэст<u>а</u>т.</b> Афіцыйны дакумент аб заканчэнні навучальнай установы, аб прысваенні вучонага звання.
<br>Атрымаўшы атэстат за вучылішча, Захар ясней бачыў дарогу ў інстытут... <i>В.Карамазаў.</i>
<br>У выразе: атэстат сталасці - пасведчанне аб заканчэнні сярэдняй агульнаадукацыйнай школы.
<br>Выпускнікі разам з атэстатам сталасці атрымліваюць пасведчанне шафёра трэцяга класа. <i>М.Арочка.</i>
<p><b>Атэст<u>а</u>цыя.</b> Ацэнка, характарыстыка, якая даецца каму-чаму-н.; прысваенне звання каму-н.
<br>Калі ўсё будзе ў парадку і капітан дасць яму, як некалі абяцаў, добрую атэстацыю, восенню Васіль паступіць на курсы рулявых і з наступнай вясны стане за штурвал. <i>У.Краўчанка.</i>




@<p><b>аўсюк // аўсянік // аўсянка</b>
<p><b>Аўс<u>ю</u>к.</b> Пустазелле, падобнае на авёс.
<br>На вузкай, метры ў тры, палосцы аж да самага лесу, дзе канчалася поле, зелянелі толькі свірэпка, лебяда ды аўсюк. <i>І.Сіўцоў.</i>
<p><b>Аўс<u>я</u>нік.</b> Крылатае насякомае, якое жыве ўсяго некалькі дзён.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: падзёнка.
<br>Рыба цяпер лепш бярэцца на аўсянікаў. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Аўс<u>я</u>нка.</b> Невялічкая пеўчая птушка з атрада вераб'іных, якая корміцца пераважна насеннем раслін.
<br>Такавалі на золку чырванабровыя цецерукі, весела распявалі ў зарасніках жаўтагрудыя аўсянкі, звонка звінелі ў небе жаваранкі. <i>Р.Ігнаценка.</i>




@<p><b>аўтабіяграфія // біяграфія</b>
<p><b>Аўтабіягр<u>а</u>фія.</b> Апісанне свайго жыцця.
<br>Успамінаючы сваё маленства, К.Чорны гаворыць у аўтабіяграфіі: «Гэта быў жудасны час». <i>М.Луфераў.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Янка Купала ў сваёй аўтабіяграфіі (трэба: у аўтабіяграфіі) у 1928 годзе адзначаў, што ён з захапленнем чытаў творы А.М.Горкага. <i>М.Ларчанка.</i>
<p><b>Біягр<u>а</u>фія.</b> Апісанне жыцця і дзейнасці каго-н.
<br>Відаць, трэба пісаць перш за ўсё аб тым, што асабліва дарагое душы, што яе хвалявала і хвалюе, - што стала дарагой часткай тваёй асабістай біяграфіі. <i>І.Мележ.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Аднойчы мне давялося чытаць біяграфію (трэба: аўтабіяграфію) маладога чалавека, напісаную ім разам з заявай аб прыёме ў сябры Саюза пісьменнікаў. <i>М.Хведаровіч.</i>




@<p><b>аўтарытарны // аўтарытэтны</b>
<p><b>Аўтарыт<u>а</u>рны.</b> <i>Кніжн.</i> Заснаваны на безагаворачным падпарадкаванні ўладзе, аўтарытэту.
<br>Аўтарытарны рэжым.
<p><b>Аўтарыт<u>э</u>тны.</b> Які карыстаецца аўтарытэтам; які заслугоўвае аўтарытэт.
<br>Калі ў перакладчыкаў на беларускую мову ўзнікалі цяжкасці, парада П.Глебкі была для іх самай аўтарытэтнай. <i>Р.Шкраба.</i>




@<p><b>аўчарка // аўчарня</b>
<p><b>Аўч<u>а</u>рка.</b> Парода дужых вартавых сабак, якія звычайна выкарыстоўваюцца для аховы статкаў, для каравульнай службы.
<br>Чакаючы і баючыся новай пагоні, Іван ускочыў быў у ручай, каб схаваць ад аўчарак след. <i>В.Быкаў.</i>
<p><b>Аўч<u>а</u>рня.</b> Хлеў для авечак.
<br>Сцяну калгаснай аўчарні абвіў хмель: тут яго многа садзілі каля хат і платоў. <i>К.Чорны.</i>




@<p><b>афектыўны // эфектыўны</b>
<p><b>Афект<u>ы</u>ўны.</b> Павышана-эмацыянальны, празмерна ўсхваляваны.
<br>У пачатку афектыўнага стану чалавек не можа не думаць аб прадмеце свайго пачуцця і аб тым, што звязана з ім, міжвольна адхіляючыся ад усяго пабочнага, нават практычна важнага. <i>Псіхалогія.</i>
<p><b>Эфект<u>ы</u>ўны.</b> Які прыводзіць да пажаданых, патрэбных вынікаў; дзейсны.
<br>Індывідуальныя заданні з улікам ролі чытання і ролі літаратуразнаўчага аналізу могуць быць эфектыўнымі толькі на падставе добрага ведання канкрэтнай абстаноўкі. <i>Народная асвета.</i>




@<p><b>афіцыёзны // афіцыйны / афіцыяльны</b>
<p><b>Афіцы<u>ё</u>зны.</b> Які фармальна не звязаны з урадам, але фактычна праводзіць яго палітыку.
<br>Лабановіч піша артыкул у абарону ўдзельнікаў нелегальнага настаўніцкага з'езда і дабіваецца яго апублікавання ў афіцыёзнай газеце. <i>Л.Фіглоўская.</i>
<p><b>Афіц<u>ы</u>йны.</b>
<br><b>1.</b> Які ўстаноўлены ўрадам, адміністрацыяй; службовы.
<br>Беларуская мова дапамагла Кароне (у 16 ст.) падняць польскую мову на ўзровень афіцыйнай, дзяржаўнай, польская мова якраз з беларускай узяла многае, што наша паспела ўжо засвоіць і пісьмова замацаваць. <i>Б.Сачанка.</i>
<br><b>2.</b> Зроблены па ўстаноўленай форме, з захаваннем усіх фармальнасцей.
<br>Гэта была першая афіцыйная нарада новай рэдакцыі і такім чынам - першае маё кіраванне такой нарадай. <i>А.Кулакоўскі.</i>
<br><b>3.</b> <i>перан.</i> Халодна-ветлівы, стрыманы.
<br>Просты, зусім не афіцыйны, быццам нават сяброўскі зварот на «ты» спадабаўся мне і зняў з мяне міжвольны цяжар неадольнай разгубленасці. <i>А.Кулакоўскі.</i>
<p><b>Афіцы<u>я</u>льны.</b> Тое, што і <span id=raz>афіцыйны</span>.
<br>Пастаноўка імя пасля прозвішча характэрна для мовы афіцыяльных дакументаў. <i>М.Цікоцкі.</i> Пан Крулеўскі гаварыў цяпер па-польску, і ў голасе чуўся халодны, афіцыяльны начальніцкі тон. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>ахаладзець // ахаладзіць / ахалодаць</b>
<p><b>Ахаладз<u>е</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> Стаць халодным, астыць, ахалодаць.
<br>Халімон не звяртаў увагі на Патапчыка, а пакручваў прэнт датуль, пакуль ён не ахаладзеў, а тады зноў сунуў у горан. <i>А.Чарнышэвіч.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Страціць сілу пачуцця, свежасць успрымання; стаць абыякавым; астыць, ахалодаць.
<br>Настрой створаны, глеба гатова, марудзіць нельга, трэба сеяць, каб не спазніцца, каб не ахаладзеў запал і рашучасць. <i>М.Зарэцкі.</i>
<p><b>Ахаладз<u>і</u>ць.</b> <i>каго-што.</i>
<br><b>1.</b> Зрабіць халодным; астудзіць.
<br>Не хапала толькі сіверу, каб зрэшты ахаладзіць вытаптаную траву. <i>М.Чарот.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Збавіць, зменшыць сілу, запал якога-н. пачуцця, жадання і г.д.
<br>Размова з Паўлікам трохі ахаладзіла Андрушку. <i>М.Лобан.</i>
<p><b>Ахал<u>о</u>даць.</b> Тое, што і <span id=raz>ахаладзець</span>.
<br>На дварэ ён трохі ахалодаў, выцер з ілба пот і замкнуў адрыну. <i>А.Чарнышэвіч.</i> Ахалодаў ён ужо ў Верамейках - крыўда прайшла. <i>І.Чыгрынаў.</i>




@<p><b>ашыек // ашыйнік</b>
<p><b>Аш<u>ы</u>ек.</b> Частка мясной тушы, сумежная з шыяй.
<br>Курыца млява трапянула крылом, асела назад, і з кароткага ашыйка ў яе выціснулася палахлівай кропляй, а пасля цурком пацякла цёплая кроў. <i>Я.Скрыган.</i>
<p><b>Аш<u>ы</u>йнік.</b> Раменьчык з засцежкай, які надзяваецца жывёле на шыю.
<br><span id=raz>Сінонімы</span>: нашыйнік, аброжак.
<br>Іван у апошняе імгненне паспеў схапіць ваўкадава за ашыйнік і ў амаль нечалавечым напружанні рук не даў сашчапіцца на сабе ягоным зубам. <i>В.Быкаў.</i>




@<p><b>баечны // байкавы</b>
<p><b>Б<u>а</u>ечны.</b> Які мае адносіны да байкі - кароткага твору алегарычнага характару.
<br>У беларускай літаратуры ўжо склалася пэўная баечная традыцыя. <i>Я.Казека.</i>
<p><b>Б<u>а</u>йкавы.</b> Які мае адносіны да байкі - мяккай варсістай тканіны; зроблены з такой тканіны.
<br>На двух'ярусных нарах узвышаліся туга набітыя сеннікі, засланыя байкавымі коўдрамі. <i>М.Даніленка.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Багушэвіч у байкавым (трэба: баечным) жанры імкнуўся прадаўжаць лепшыя традыцыі расейскай і польскай класічных літаратур. <i>М.Ларчанка.</i>




@<p><b>бакуніст// букініст</b>
<p><b>Бакун<u>і</u>ст.</b> <i>Паліт.</i> Паслядоўнік Бакуніна.
<br>У пачатку сваёй палітычнай дзейнасці ён быў прыхільнікам бакуністаў.
<p><b>Букін<u>і</u>ст.</b> Прадавец рэдкіх і старых кніг.
<br>У старога букініста заўсёды можна было знайсці патрэбную кніжку.




@<p><b>балахон // балдахін</b>
<p><b>Балах<u>о</u>н.</b> Парусінавая вопратка свабоднага крою, якую раней насілі сяляне.
<br>На скрыжаваннях вуліц у сініх балахонах шумелі ружовашчокія рамізнікі. <i>М.Хведаровіч.</i>
<p><b>Балдах<u>і</u>н.</b> Пышная стрэшка з каштоўнай тканіны на слупках (над ложкам, насілкамі і г.д.).
<br>Ізяслаў з вялікім цісавым лукам у руках сядзеў пад ядвабным чырвоным балдахінам, які быў нацягнуты на гранёных медных слупках. <i>Л.Дайнека.</i>




@<p><b>балотны // балоцісты</b>
<p><b>Бал<u>о</u>тны.</b> Які мае адносіны да балота або жыве, расце на балоце.
<br>Балотная: вада, вільгаць; расліна, птушка і г.д.
<br>Стрэлы памалу аддаліліся ўправа, стрункае дзіганне куль гойсала там, над балотам, і напалоханае балотнае птаства разляталася ва ўсе бакі. <i>В.Быкаў.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Процілеглы бераг рэчкі быў вышэйшы - ён быў не лугавы, балотны (трэба: балоцісты), а палявы. <i>П.Пестрак.</i>
<p><b>Бал<u>о</u>цісты.</b> Багаты на балоты; забалочаны, багністы.
<br>Балоцісты: луг, бераг; балоцістая: мясцовасць, нізіна і г.д.
<br>Той бераг быў балоцісты, заросшы асакой і чаротам. <i>Р.Няхай.</i>




@<p><b>барвовы // бардовы</b>
<p><b>Барв<u>о</u>вы.</b> Ярка-чырвоны, пурпуровы.
<br>Месяц, ужо нізкі і барвовы, хіліўся да далёкага лесу. <i>У.Караткевіч.</i>
<p><b>Бард<u>о</u>вы.</b> Цёмна-чырвоны, бардо.
<br>Немаладая рухавая кабета ў бардовай гаруснай кофце і чырвоным андараку сядзела на лазовай кашолцы, а перад ёю стаялі накрытыя ручніком гарлачы. <i>В.Хомчанка.</i>




@<p><b>барэльеф // гарэльеф</b>
<p><b>Барэль<u>е</u>ф.</b> Від скульптуры, у якой фігура выступае з плоскасці менш чым на палавіну свайго аб'ёму.
<br>На менскіх вайсковых могілках сярод кучаравых шумлівых сосен, дзе пахаваны паэт, на шэрым магільным камені - скульптурны барэльеф Паўлюка Труса. <i>М.Хведаровіч.</i>
<p><b>Гарэль<u>е</u>ф.</b> Від скульптуры, у якой фігура выступае з плоскасці больш чым на палавіну свайго аб'ёму.
<br>Асабліва спадабалася хлопчыку на плошчы Перамогі. Ён не мог адарваць позірку ад помніка, на гарэльефе якога група партызан на чале са сваім камандзірам разбірае чыгуначнае палатно. <i>Звязда.</i>




@<p><b>бацькаўскі // бацькоўскі</b>
<p><b>Б<u>а</u>цькаўскі.</b> Які належыць, уласцівы бацьку.
<br>Асвянцімскі пайшоў шукаць месца, дзе калісьці стаяла бацькаўская хата. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Бацьк<u>о</u>ўскі.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да бацькоў - бацькі і маці.
<br>Даклад зацікавіў людзей, памог устанавіць шчыры і дзелавы кантакт з бацькоўскім калектывам. <i>І.Шамякін.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Клапатлівы; ласкавы.
<br>Незнаёмы паглядзеў на мяне цёплымі, бацькоўскімі вачамі. <i>З.Бядуля.</i>




@<p><b>бачаны // бачны</b>
<p><b>Б<u>а</u>чаны.</b> Такі, якога бачылі; які ўжо сустракаўся.
<br>Яму [кату] упадабаліся яшчэ два ніколі не бачаныя стварэнні. На лугавінцы, поблізу загона кусцістага жыта, хадзіла навязаная каза, а пры ёй бегалі, дурэючы, двое шэранькіх яе дзетак-казлянят. <i>М.Лужанін.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Кулеш ляжаў і чакаў, пакуль абзавуцца ў садзе птушкі, пакуль пачне пасвістваць, як у трубачку, вялікая жоўтая і ніколі не бачаная (трэба: не бачная) птушка івалга. <i>А.Жук.</i>
<p><b>Б<u>а</u>чны.</b> Які ўспрымаецца зрокам; даступны зроку; відавочны.
<br>Параўнаць тое, што было гады тры назад, і тое, што ёсць цяпер, цяжка. Змены бачныя. <i>Звязда.</i>




@<p><b>баявіты // баявы</b>
<p><b>Баяв<u>і</u>ты.</b> З баявым наступальным характарам, рашучы, настойлівы ў дзеяннях.
<br>Паэзія Пятра Глебкі была вельмі гуманнай, чалавечнай, інтэрнацыянальнай і баявітай. <i>А.Бялевіч.</i>
<p><b>Баяв<u>ы</u>.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да вайны, звязаны з вядзеннем бою.
<br>Сышліся сябры-партызаны згадаць баявыя гады. <i>М.Смагаровіч.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан. Разм.</i> Бойкі, смелы.
<br>Звеннявая па льну - баявая і гаваркая дзяўчына. <i>Г.Шчарбатаў.</i>




@<p><b>белізна / бель // бялізна</b>
<p><b>Белізн<u>а</u>.</b> Яркі, белы чысты колер чаго-н.
<br>Беларусу і ў Парыжы сняцца белізна бяроз і сосен медзь. <i>П.Панчанка.</i>
<p><b>Бель.</b> Тое, што і <span id=raz>белізна</span>.
<br>Снежная пустэча. Бель у вочы коле... І адна бяроза - вартаўніца поля. <i>Д.Бічэль-Загнетава.</i>
<p><b>Бял<u>і</u>зна.</b> Нацельнае адзенне, а таксама вырабы са светлай тканіны для бытавых патрэб (ручнікі, прасціны, абрусы і г.д.).
<br>Маці хадзіла таксама на падзённую работу: то мыла чужую бялізну, то падлогі, то прыбірала двары ў багатых дамах. <i>М.Лынькоў.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Праязджаючы міма нас, трактарыст высоўваў з акенца галаву і махаў замурзанай рукой, а кабеты ўсміхаліся на ўсе свае белыя зубы - бялізна (трэба: белізна) гэта асабліва кідалася ў пыле. <i>Б.Сачанка.</i>




@<p><b>бескарыслівы // бескарысны</b>
<p><b>Бескар<u>ы</u>слівы.</b> Які не імкнецца да асабістай карысці, выгады.
<br>У гісторыі славянскіх літаратур цяжка знайсці прыклад больш трывалай, высакароднай і бескарыслівай дружбы, чым дружба Міцкевіча і Чачота. <i>А.Мальдзіс.</i>
<p><b>Бескар<u>ы</u>сны.</b> Які не прыносіць карысці.
<br><span id=raz>Сінонімы</span>: дарэмны, марны.
<br>Даўно ўжо кінуў Сымон пісаць заявы ў розныя інстанцыі - гэта была бескарысная работа. <i>Э.Самуйлёнак.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Бліжэй за ўсіх у гэтую пару яму стаў Іваноў з яго бескарыснай (трэба: бескарыслівай) самаадданай душой, з яго фанатычнай прыхільнасцю да мудрасці і праўды. <i>В.Быкаў.</i>




@<p><b>беспярэчны // бясспрэчны</b>
<p><b>Беспяр<u>э</u>чны.</b> Які выконваецца без пярэчанняў.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: безагаворачны.
<br>Беспярэчнае выкананне загада.
<p><b>Бясспр<u>э</u>чны.</b> Які не выклікае пярэчанняў, спрэчак.
<br><span id=raz>Сінонімы</span>: несумненны, відавочны.
<br>Бясспрэчная ісціна.




@<p><b>бібліятэкарскі // бібліятэчны</b>
<p><b>Бібліят<u>э</u>карскі.</b> Які мае адносіны да бібліятэкара.
<br>Бібліятэкарская вучоба. Бібліятэкарскі столік.
<p><b>Бібліят<u>э</u>чны.</b> Які мае адносіны да бібліятэкі; які належыць бібліятэцы.
<br>Бібліятэчны факультэт. Бібліятэчны абанемент.




@<p><b>білет // бюлетэнь</b>
<p><b>Біл<u>е</u>т.</b>
<br><b>1.</b> Дакумент, які дае права карыстацца чым-н. за плату.
<br>Білет быў на руках, але да цягніка аставалася многа часу, і трэба было як мага разумней скарыстаць яго. <i>Я.Скрыган.</i>
<br><b>2.</b> Дакумент, які сведчыць аб прыналежнасці каго-н. да палітычнай або грамадскай арганізацыі ці аб адносінах да якіх-н. абавязкаў.
<br>Цвёрда трымаўся юнак на дапросе, тоячы словы і думкі свае. Немец-жандар дакурыў папяросу і камсамольскі білет аддае. <i>А.Куляшоў.</i>
<br><b>3.</b> Лісток з пытаннямі для тых, хто трымае экзамен.
<br>[Вера] і Валодзя разам увайшлі ў аўдыторыю, разам узялі білеты. <i>Л.Арабей.</i>
<p><b>Бюлет<u>э</u>нь.</b>
<br><b>1.</b> Кароткае афіцыйнае паведамленне аб грамадска-значнай падзеі, справе.
<br>Бюлетэнь з'езда. Бюлетэнь надвор'я.
<br><b>2.</b> Назва перыядычнага выдання якой-н. установы, у якім змяшчаюцца кароткія інфармацыйныя матэрыялы.
<br>Брыгада ўдзельнічала ў выданні фабрычнай шматтыражкі, выпускала баявыя бюлетэні, напісала шэраг літаратурных партрэтаў ударнікаў фабрыкі. <i>М.Хведаровіч.</i>
<br><b>3.</b> Лісток для галасавання.
<br>Вялікую гордасць адчуваеш, апускаючы ў выбарчую скрынку бюлетэні з прозвішчамі лепшых прадстаўнікоў народа. <i>Звязда.</i>
<br><b>4.</b> <i>Разм.</i> Лісток часовай непрацаздольнасці па хваробе; бальнічны лісток.
<br>Мала вам, што без абеда я працую з дня на дзень, - вы з мяне зрабілі дзеда, хоць ідзі на бюлетэнь. <i>С.Гаўрусёў.</i>




@<p><b>бітумінозны // бітумны</b>
<p><b>Бітумін<u>о</u>зны.</b> Які ўтрымлівае ў сабе бітумы.
<br>Бітумінозныя пароды. Бітумінозныя сланцы.
<p><b>Біт<u>у</u>мны.</b> Які мае адносіны да бітумаў; зроблены з бітумаў.
<br>Бітумныя матэрыялы. Бітумныя лакі.




@<p><b>блажыць // блажэць</b>
<p><b>Бл<u>а</u>жыць.</b> <i>Разм.</i> Пра стан млоснасці, моташнасці.
<br>Ад гары і чаду яго пачынала блажыць; мітусілася ўваччу. <i>І.Пташнікаў.</i>
<p><b>Блаж<u>э</u>ць.</b> <i>Разм.</i>
<br><b>1.</b> Худзець, марнець.
<br>Цяжка хварэе дзіця, блажэе на вачах.
<br><b>2.</b> Станавіцца дрэнным, благім; псавацца.
<br>Адбіўся ад рук хлопец, разлайдачыўся, блажэе з кожным днём.




@<p><b>бліскавіца // бліскаўка</b>
<p><b>Бліскав<u>і</u>ца.</b>
<br><b>1.</b> Разрад атмасфернай электрычнасці ў выглядзе яркай звілістай лініі.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: маланка.
<br>Дождж пайшоў з громам, з шалёным посвістам ветру і з бліскавіцаю. <i>Я.Скрыган.</i>
<br><b>2.</b> Светлавая ўспышка без грому на небасхіле вечарам ці ноччу - водбліск далёкай навальніцы.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: зарніца.
<br>Спачатку ў адным баку, то ў другім, то адразу бліскавіца асвятляе неба. <i>С.Александровіч.</i>
<p><b>Бл<u>і</u>скаўка.</b>
<br><b>1.</b> Маленькі бліскучы кружочак для ўпрыгожвання адзення.
<br>Атласны ліф з залацістымі махрамі расшыты бліскаўкамі. <i>В.Вольскі.</i>
<br><b>2.</b> Бліскучая дробная часцінка чаго-н.; іскрынка.
<br>Далібор цёр кулакамі вочы, срэбныя бліскаўкі скакалі наўкол, здавалася, кружыўся лес, агонь. <i>Л.Дайнека.</i>




@<p><b>бойлер // бройлер</b>
<p><b>Б<u>о</u>йлер.</b> Апарат для падагрэву вады.
<br>Пашыраныя водападагравальнікі паверхневага тыпу (бойлеры), у якіх цяпло перадаецца праз паверхню нагрэву трубчастых ці іншых элементаў. <i>БелСЭ.</i>
<p><b>Бр<u>о</u>йлер.</b>
<br><b>1.</b> Кураня, якое вырошчваецца на мяса.
<br>У апошні час стала развівацца вытворчасць мясных куранят (бройлераў). <i>Звязда.</i>
<br><b>2.</b> Памяшканне, у якім вырошчваюць такіх куранят. Адразу з інкубатара куранят пераводзяць у бройлер. <i>Звязда.</i>




@<p><b>боцман // лоцман</b>
<p><b>Б<u>о</u>цман.</b> Малодшы камандзір (старшына), якому падначалена каманда карабля па гаспадарчых работах, утрыманню судна ў чыстаце і парадку.
<br>Падабраў мне боцман гарнітур па росту - крэпкую марскую робу з палатна. <i>Х.Жычка.</i>
<p><b>Л<u>о</u>цман.</b> Праваднік суднаў, дасканала знаёмы з воднымі шляхамі.
<br>Самуіл і яго сябры здолелі правесці карабель там, дзе не правёў бы яго самы спрактыкаваны лоцман. <i>Полымя.</i>




@<p><b>браніраваць // браніраваць</b>
<p><b>Бран<u>і</u>раваць.</b> Замацоўваць каго-што-н. за кім-чым-н., рабіць што-н. недатыкальным.
<br>Перад выездам у камандзіроўку ён браніраваў месца ў гатэлі.
<p><b>Бранірав<u>а</u>ць.</b> Пакрыць (пакрываць) што-н. бранёю.
<br>Калі мы зайшлі ў цэх, там браніравалі кабіну самалёта.




@<p><b>браня // бронь</b>
<p><b>Бран<u>я</u>.</b>
<br><b>1.</b> У старадаўнасці: ахоўнае металічнае адзенне воіна - панцыр, латы, кальчуга.
<br>Будзе на гравюрах Скарыны ўсё: будуць стаяць у яго на гравюрах ваякі з мячамі ў руках, будуць яны маршыраваць у яго з алебардамі, пікамі і сцягамі ў руках, будуць скакаць, закутыя ў панцыры на абцяжараных бранёй конях... <i>А.Лойка.</i>
<br><b>2.</b> Стальная абшыўка танка, баявога карабля, бронецягніка.
<br>У машыне было душна. Браня, напаленая сонцам, пякла, гарачынёй дыхаў матор, што напружана гуў за баявым аддзяленнем. <i>І.Мележ.</i>
<p><b>Бронь.</b> Замацаванне за кім-н. якіх-н. прадметаў або асобых правоў і льгот; дакумент на такое замацаванне.
<br>У армію Цярэшку не мабілізавалі, - як чыгуначніку, далі бронь. <i>А.Капусцін.</i>




@<p><b>брашуравальны // брашураваны // брашуровачны</b>
<p><b>Брашурав<u>а</u>льны.</b> Які мае адносіны да брашуравання, прызначаны для яго.
<br>Брашуравальны цэх. Брашуравальная машына.
<p><b>Брашурав<u>а</u>ны.</b> Сшыты, змацаваны (пра друкаваныя лісты кнігі, брашуры і г.д.).
<br>Брашураваная кніга.
<p><b>Брашур<u>о</u>вачны.</b> Які мае адносіны да брашуроўкі.
<br>Брашуровачныя работы.




@<p><b>брусковы // брусочны</b>
<p><b>Бруск<u>о</u>вы.</b> Які мае форму бруска - прадаўгаватага прадмета чатырохграннай формы.
<br>Брусковае мыла.
<p><b>Брус<u>о</u>чны.</b> Які мае адносіны да бруска - тачыльнага каменя.
<br>Брусочны камень.




@<p><b>брыджы // брыжы</b>
<p><b>Бр<u>ы</u>джы.</b> <i>адз. няма.</i> Штаны асобага крою, звужаныя ўніз ад калена.
<br>Шарсцяная армейская гімнасцёрка і брыджы, пашытыя па яго заказу, як заўсёды, добра аблягалі ладную постаць. <i>І.Мележ.</i>
<p><b>Брыж<u>ы</u>.</b> <i>адз. няма.</i> Вузкія палоскі тканіны, сабраныя ў зборачкі і нашытыя на адзенне.
<br>Я хадзіў у шынялі, а для Алі справілі паўкажушок і звалялі зграбныя чорныя «пімікі», з абцасамі і тоўстымі насамі, каб не мерзлі пальцы, купілі гаматную з брыжамі клятчастую хустку і прывыкалі да лютай сібірскай зімы. <i>С.Грахоўскі.</i>




@<p><b>брыльянтавы // брыльянцісты</b>
<p><b>Брыль<u>я</u>нтавы.</b> Характэрны для брыльянту; зроблены з брыльянту; упрыгожаны брыльянтам.
<br>Брыльянтавы пярсцёнак. Брыльянтавыя завушніцы.
<p><b>Брыльянц<u>і</u>сты.</b> Падобны колерам на брыльянт.
<br>Ходзіць дзед белабароды полем, лесам, пералескам, засцілае рэчкі лёдам, брыльянцістым снежным блескам. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>брындаць // брынкаць</b>
<p><b>Бр<u>ы</u>ндаць.</b> <i>Разм.</i> Хадзіць, совацца без патрэбы; сланяцца, нічога не робячы.
<br>Нічога не цікавіць гэтага чалавека, нічым ён не займаецца, брындае дзень пры дні - і ўвесь яго занятак.
<p><b>Бр<u>ы</u>нкаць.</b> <i>Разм.</i>
<br><b>1.</b> Адзывацца пры ўдары гукам, падобным да лёгкага звону; дзвынкаць.
<br>Брынкае ад ветру шыба ў акне.
<br><b>2.</b> <i>на чым.</i> Няўмела іграць на музычным інструменце.
<br>Я ўжо ўмеў чытаць ноты, сяк-так брынкаў на раялі, і таму вучоба музыцы не была для мяне вялікім цяжарам. <i>В.Хомчанка.</i>




@<p><b>будова // будоўля</b>
<p><b>Буд<u>о</u>ва.</b>
<br><b>1.</b> Узаемнае размяшчэнне частак, якія складаюць адно цэлае.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: структура.
<br>«У завіруху» - твор вельмі просты па сваёй будове. <i>Р.Шкраба.</i>
<br><b>2.</b> Тое, што будуецца; будынак, пабудова.
<br>А на пажарышчы часова з'явілась новая будова - зямлянка-будачка малая. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Буд<u>о</u>ўля.</b>
<br><b>1.</b> Узвядзенне будынка; будаўніцтва.
<br>Антон Крамарэвіч кінуў службу, вярнуўся дадому і распачаў будоўлю. <i>К.Чорны.</i>
<br><b>2.</b> Месца, дзе ўзводзяцца будынкі; самі будынкі, аб'екты, якія будуюцца.
<br>Калі трэба было ісці каля пляца, Сідар паціхеньку ішоў тратуарам далей ад пляца, каб бачыць адтуль будоўлю. <i>П.Галавач.</i>




@<p><b>буксаваць // буксіраваць</b>
<p><b>Буксав<u>а</u>ць.</b> Круціцца, слізгацець, не рухаючыся з месца (пра колы).
<br>Колы круцяцца, ажно звіняць, але яны ўгрузлі ў сухім, як пустынны пясок, снезе, і машына буксуе на месцы, нават здаецца, што разам са снегам яна паўзе назад. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Букс<u>і</u>раваць.</b> <i>што.</i> Цягнуць што-н. за сабой на буксіры.
<br>Судна, на якім усё яшчэ працягвалася барацьба з пажарам, пачалі буксіраваць са штармавога мора пад укрыцце берагоў. <i>Звязда.</i>




@<p><b>бульбоўнік / бульбянік // бульбянішча</b>
<p><b>Бульб<u>о</u>ўнік.</b> Лісце і сцябло бульбы.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: націна.
<br>А ў полі пастухі палілі бульбоўнік і пырнік і, калі асядала магутнае, шыпучае полымя, пяклі ў прыску салодкую духавітую бульбу. <i>Я.Брыль.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Выбраліся з лесу, пайшлі па бульбоўніку (трэба: па бульбянішчы) да хутара. <i>В.Хомчанка.</i>
<p><b>Бульб<u>я</u>нік.</b>
<br><b>1.</b> Тое, што і <span id=raz>бульбоўнік</span>.
<br>Выраслы бульбянік закрываў малога амаль да плеч. <i>І.Мележ.</i>
<br><b>2.</b> Аладка з дранай бульбы.
<br>Перабіваліся яны бедныя з бульбяніка на квас. <i>І.Шамякін.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. У Валодзі мільгнула думка бегчы, але наперадзе на бульбяніку (трэба: на бульбянішчы) стаяла машына. <i>У.Федасеенка.</i>
<p><b>Бульб<u>я</u>нішча.</b> Месца, на якім расла бульба.
<br>Ночы былі свежыя, з пахам сухога бульбоўніку, зляжалага сена з хлявоў і позна перааранага бульбянішча. <i>І.Пташнікаў.</i>




@<p><b>бураковы // бурачковы / бурачны</b>
<p><b>Бурак<u>о</u>вы.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да буракоў; прыгатаваны з буракоў.
<br>Бураковы ліст. Бураковы сок.
<br><b>2.</b> Лілова-чырвоны, колеру чырвоных буракоў; бурачковы.
<br>Квітнеюць бураковым колерам галоўкі канюшыны.
<p><b>Бурачк<u>о</u>вы.</b> <i>Разм.</i> Цёмна-малінавы з фіялетавым адценнем; колеру чырвоных буракоў.
<br>Ужо ў глухую восень, калі камянела зямля, а трава на балоце рабілася рудая, трохі нейкая бурачковая (кончыкі пер'я ў яе адсыхалі і чырванелі), я прыганяў сюды на сівую ад мароза рунь сваю карову. <i>В.Адамчык.</i>
<p><b>Бур<u>а</u>чны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да буракоў; прыгатаваны з буракоў.
<br>Сцежка ішла праз гароды, дзе расла бульба і былі грады з высокай бурачнай батвой. <i>І.Чыгрынаў.</i>
<br><b>2.</b> Лілова-чырвоны, колеру чырвоных буракоў; бураковы.
<br>Твар наліваецца густой, як бурачны расол, чырванню. <i>І.Навуменка.</i>




@<p><b>буран // бурун</b>
<p><b>Бур<u>а</u>н.</b> Моцны вецер, які паднімае хмары сухога снегу ці пяску; снежная бура, завея, завіруха.
<br>Пераскочыць зверху пясчаны буран не ўдасца: самалёт не падымаецца на такую вышыню. <i>У.Шыцік.</i>
<p><b>Бур<u>у</u>н.</b> Пеністыя хвалі, якія з вялікім шумам разбіваюцца аб прыбярэжныя і падводныя скалы, вобмелі.
<br>Па рацэ, напінаючы тросы, паўзуць рудавозы і баржы, гружаныя набраклымі круглякамі, з трэскам імчацца вёрткія маторкі ў бурунах вясёлкавых пырскаў. <i>С.Грахоўскі.</i>




@<p><b>бургамістр // бурмістр</b>
<p><b>Бургам<u>і</u>стр.</b> Начальнік гарадской управы ў некаторых краінах Эўропы; раней і ў Беларусі.
<br>Кватэра бургамістра была хоць і недалёка, ды бегчы туды паліцэйскі не адважыўся, а хапіўся за тэлефон. <i>А.Якімовіч.</i>
<p><b>Бурм<u>і</u>стр.</b> У часы прыгоннага права: кіраўнік памешчыцкага маёнтка ці стараста, прызначаны памешчыкам з сялян.
<br>Па загаду бурмістра ўсе, як належа, зачынілі ўжо вокны; загасілі агні... Варта вулкай прайшла... <i>М.Багдановіч.</i>




@<p><b>буржуазны // буржуйскі</b>
<p><b>Буржу<u>а</u>зны.</b> Які мае адносіны да буржуазіі, характэрны для яе.
<br>Буржуазная рэспубліка. Буржуазны ўрад.
<p><b>Бурж<u>у</u>йскі.</b> <i>Разм.</i> Які мае адносіны да буржуя.
<br>У Садовіча настольнікаў не было - ён лічыў іх непатрэбнаю буржуйскаю раскошаю. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>буцвець // бучнець</b>
<p><b>Буцв<u>е</u>ць.</b> <i>Разм.</i> Трухлець, парахнець, гнісці.
<br>Зруб на новую хату стаіць з забітымі вокнамі. Няма грошай, каб скончыць будоўлю. Таму і стаіць і буцвее, як дамавіна, той зруб. <i>А.Васілевіч.</i>
<p><b>Бучн<u>е</u>ць.</b> Станавіцца буйна-сакавітым, бучным (пра расліны).
<br>У даліне бушавала яблыневая квецень, бучнела трава, расцвіталі краскі, звінелі халодныя і празрыстыя ручаі ў траве. <i>В.Хомчанка.</i>




@<p><b>буяніць // буяць</b>
<p><b>Бу<u>я</u>ніць.</b> Скандаліць, бушаваць; сваволіць.
<br>Вечарам п'яны Сідар зноў буяніў у хаце. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Бу<u>я</u>ць.</b> Бурна расці; расці ў націну.
<br>Ярына на полі буяла, высыпала. <i>К.Чорны.</i>




@<p><b>бэж // бэз</b>
<p><b>Бэж.</b> Светла-карычневы з жаўтавата-ружовым адценнем; бэжавы.
<br>Светлым лічыцца абутак бэж і светла-шэрага колеру. <i>Таваразнаўства.</i>
<p><b>Бэз.</b> Дэкаратыўны кустарнік з ліловымі ці белымі духмянымі кветкамі.
<br>Домік стаяў за агародчыкам, сярод кустоў бэзу і кветак. <i>Я.Скрыган.</i>




@<p><b>бядак // бядняк</b>
<p><b>Бяд<u>а</u>к.</b> <i>Разм.</i> Той, хто пастаянна гаруе, бяздольны; няшчасны, варты спачування і жалю.
<br>Не было другога чалавека ва ўсім Ліпаўцы, так бедна адзетага і наогул такога горкага бедака, як гэты сталяр Пятро. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Бядн<u>я</u>к.</b> Бедны чалавек; небагаты.
<br>Ураднік, старшыня, стражнік, поп, нават дзесяцкія - усе агулам глумяцца з бедняка. <i>Ц.Гартны.</i>




@<p><b>бядовы // бядотны</b>
<p><b>Бяд<u>о</u>вы.</b> <i>Разм.</i> Бойкі, смелы; адчайны.
<br><span id=raz>Гарлахвацкі</span>. Бядовая ты ў мяне, Нюра. <i>К.Крапіва.</i>
<p><b>Бяд<u>о</u>тны.</b> <i>Разм.</i> Цяжкі, гаротны; няшчасны.
<br>Гэта былі звычайныя звесткі аб бядотным становішчы губерні, аб градзе, аб нечуванай хваробе бульбы, калі клубні нельга адрозніць ад гразі, аб плацяжах па закладах, аб недаборах. <i>У.Караткевіч.</i>




@<p><b>бялець // бяліць</b>
<p><b>Бял<u>е</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> Станавіцца белым.
<br>Ноч яшчэ спала, хоць на ўсходзе пачынала бялець неба. <i>У.Дамашэвіч.</i>
<br><b>2.</b> Вылучацца сваім белым колерам, віднецца (пра што-н. белае).
<br>Спакваля змрок затуліў пакой, толькі ўсё яшчэ бялела ля парога печ ды шарэлі вокны. <i>В.Быкаў.</i>
<p><b>Бял<u>і</u>ць.</b> <i>што.</i>
<br><b>1.</b> Рабіць што-н. белым, выбельваць.
<br>Аднойчы маляры бялілі сцены ў новым доме. <i>Р.Сабаленка.</i>
<br><b>2.</b> Дасягаць белізны чаго-н. шляхам спецыяльнай апрацоўкі.
<br>Я любіў той час, калі маці бяліла палотны. <i>І.Навуменка.</i>




@<p><b>бялуга // бялуха</b>
<p><b>Бял<u>у</u>га.</b> Каштоўная прамысловая рыба, самая буйная з сямейства асятровых.
<br>Цяжка пра гэта ўспамінаць, можа, каму яшчэ цяжэй паверыць, але ў 1909 годзе ў Дняпры каля Магілева можна было злавіць асятра і бялугу. <i>В.Лапцік.</i>
<p><b>Бял<u>у</u>ха.</b> Палярны дэльфін, які ў дарослым стане мае белую афарбоўку.
<br>Бялуха таму і названа так, што яна белая.




@<p><b>вавёркавы // вавёрчын</b>
<p><b>Вав<u>ё</u>ркавы.</b> Зроблены са шкурак вавёркі.
<br>Вавёркавая шапка. Вавёркавае футра.
<p><b>Вав<u>ё</u>рчын.</b> Які мае адносіны да вавёркі, належыць вавёрцы.
<br>Ад вострых вавёрчыных зубак чулася шкрабаценне, быццам дзесьці ў запечку гаспадарылі мышы. Вавёрчына мызка пацешна варушылася. <i>І.Грамовіч.</i>




@<p><b>вагавіты // вагавы // вагальны</b>
<p><b>Вагав<u>і</u>ты.</b> <i>Разм.</i> Даволі значны па сваёй вазе; важкі; значны.
<br>Вагавіты колас.
<p><b>Вагав<u>ы</u>.</b> Які мае адносіны да вагі.
<br>І тут жа насып чыгункі, тупіковыя шляхі, вагавая будка, на якой узважваліся вагоны, нагружаныя зернем, бульбай, морквай, капустай, бо наўзбоч тупіковых шляхоў якраз размяшчаліся розныя нарыхтоўчыя базы і склады. <i>І.Навуменка.</i>
<p><b>Ваг<u>а</u>льны.</b> Які мае адносіны да вагання, уласцівы ваганню.
<br>Вагальны рух.




@<p><b>вадаскат // вадаскід // вадаспад // вадасцёк</b>
<p><b>Вадаск<u>а</u>т.</b> Спад вады з высокага, але не стромкага ўступа ў рацэ, ручаі.
<br>Плынь на вадаскаце больш імклівая, хуткая, чым на роўным месцы.
<p><b>Вадаск<u>і</u>д.</b> Гідратэхнічнае збудаванне для спуску лішняй вады з вадасховішчаў.
<br>Калі вада моцна напірала на дамбу, адкрывалі вадаскіды і спускалі яе лішкі.
<p><b>Вадасп<u>а</u>д.</b> Паток вады, што спадае са стромкага ўступа ў рэчышчы ракі.
<br>Высока ўзнімаліся пырскі ад шумнага вадаспаду, ярка іскрыліся на сонцы.
<p><b>Вадасц<u>ё</u>к.</b> Пакатае месца, па якім сцякае вада; прыстасаванне для сцёку вады (труба, жолаб).
<br>Па вадасцёках бурліла ад ліўня вада, пералівала цераз край.




@<p><b>вадзяністы // вадзяны // водны</b>
<p><b>Вадзян<u>і</u>сты.</b>
<br><b>1.</b> Які ўтрымлівае лішкі вады, вільгаці.
<br>Будзе вясна. Хоць адвячорак у пушчы яшчэ ўсё як быццам зімовы. З рэшткамі хлюпкага, вадзяністага снегу. <i>Я.Брыль.</i>
<br><b>2.</b> Слаба афарбаваны, бясколерны, бялёсы, падобны на ваду.
<br>Часалі, пілавалі, стругалі, прыбівалі, пакуль вецер не нагнаў вадзяністую, на ўсё неба хмару. <i>В.Мыслівец.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Выхапіў з жончынай рукі ордэр, пачаў яго мацаць, круціць у пальцах, прыслепвацца да пячаткі. Не вытрымаў, нават паглядзеў праз яго на святло і, убачыўшы на паперы вадзяністыя (трэба: вадзяныя), як на грашах, знакі, толькі паверыў цяпер, што дакумент сапраўдны, не падроблены. <i>М.Капыловіч.</i>
<p><b>Вадзян<u>ы</u>.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да вады, утвораны з вады.
<br>Хмары яшчэ больш разышліся на небе, вадзяны пыл апаў, стала зусім ясна. <i>М.Лупсякоў.</i>
<br><b>2.</b> Які жыве, расце, існуе ў вадзе.
<br>Сітнягі ледзь шапацелі пад напорам плыні, крычаў вадзяны бугай. <i>У.Караткевіч.</i>
<br><b>3.</b> Які прыводзіцца ў дзеянне, рух вадою.
<br>Неўзабаве бліснула пакручастая стужка рачулкі, а потым паказаўся і вадзяны млынок. <i>С.Александровіч.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Туман гусцеў, распаўзаўся і паступова ўкрываў пушыстай белай коўдрай вадзяную (трэба: водную) роўнядзь. <i>Я.Курто.</i>
<br>У выразе: <span id=raz>вадзяныя &nbsp;&nbsp;знакі</span> - літары і фігуры на паперы, якія ставяцца ў час вырабу паперы і бачныя толькі на прасвет.
<br>У старадрукаваных кнігах важнае ўсё: тэкст выданняў, іх афармленне, гатунак паперы, вадзяныя знакі, фармат кнігі, пераплёт і г.д. <i>С.Александровіч.</i>
<p><b>В<u>о</u>дны.</b> Які маё адносіны да вады, звязаны з вадою.
<br>Адбіваюцца ў воднай гладзі магутныя шапкі векавых дубоў. <i>А.Васілевіч.</i>




@<p><b>вадкасны // вадкі</b>
<p><b>В<u>а</u>дкасны.</b> Які мае адносіны да вадкасцей.
<br>Вадкасныя манометры.
<p><b>В<u>а</u>дкі.</b> Які знаходзіцца ў стане вадкасці, здольны цячы.
<br>Вадкі метал. Вадкае паліва.




@<p><b>важак // важаты</b>
<p><b>Важ<u>а</u>к.</b>
<br><b>1.</b> <i>Высок.</i> Кіраўнік, арганізатар.
<br>Юнакі і дзяўчаты аднадушна прызналі... [Сашу] сваім важаком. <i>І.Новікаў.</i>
<br><b>2.</b> Павадыр статка, чарады.
<br>Здавалася, буслы свецяцца ў цемры. Вось адзін з іх, пэўна, важак, узляцеў, шырока махаючы крыламі. За ім узняліся ў вечаровае неба іншыя. <i>Л.Дайнека.</i>
<p><b>Важ<u>а</u>ты.</b> Кіраўнік піянерскага атрада, дружыны.
<br>Па камандзе старшай важатай сцяганосцы вынеслі сцяг дружыны. <i>А.Якімовіч.</i>




@<p><b>важкасць // важнасць</b>
<p><b>В<u>а</u>жкасць.</b>
<br><b>1.</b> Уласцівасць чаго-н. мець вялікую вагу пры адносна невялікім аб'ёме; цяжкасць.
<br>А лёд таўшчэрны, важкасць мае. <i>Я.Колас.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Значнасць, пераканаўчасць.
<br>Большасць думак Багдановіча была ўвогуле першым словам, што клалася ў падваліну будучай навуковай гісторыі беларускай старажытнай літаратуры, і тым большаю была іх важкасць. <i>А.Лойка.</i>
<p><b>В<u>а</u>жнасць.</b>
<br><b>1.</b> Значнасць, вялікае значэнне.
<br>Чым больш чалавек усведамляе свае ўчынкі, тым большую важнасць і адказнасць маюць яны для яго. <i>І.Грамовіч.</i>
<br><b>2.</b> Велічнасць, саліднасць; напышлівасць, ганарыстасць.
<br>Колькі чыннасці, пагляньце, колькі важнасці ў хадзе! Туфлі рыпаюць пад глянцам: «Прэч з дарогі! Туз ідзе!» <i>Н.Гілевіч.</i>




@<p><b>вакаліз // вакалізм</b>
<p><b>Вакал<u>і</u>з.</b> <i>Муз.</i> Практыкаванне для голасу без слоў, якое выконваецца на адных галосных гуках.
<br>Калі спектакль сышоў са сцэны, п'еса пастарэла, многія спрабавалі выконваць вакаліз у канцэртах. Але ён не гучаў. Ён быў напісаны для адзінага голасу. <i>Г.Ланеўская.</i>
<p><b>Вакал<u>і</u>зм.</b> <i>Лінгв.</i> Сістэма галосных гукаў.
<br>Вакалізм беларускай мовы.




@<p><b>ваколічны // вакольны</b>
<p><b>Вак<u>о</u>лічны.</b> Які знаходзіцца паблізу, вакол - у ваколіцы, у наваколлі; навакольны.
<br>Чуткі пра бандытаў паплылі па ўсіх ваколічных вёсках. <i>А.Чарнышэвіч.</i>
<p><b>Вак<u>о</u>льны.</b>
<br><b>1.</b> Размешчаны наўкола.
<br>Шмат, вельмі шмат мёду ў вакольных лясах, а дзе мёд, там і сіла. <i>Л.Дайнека.</i>
<br><b>2.</b> Які ляжыць у баку ад самага кароткага шляху; кружны, абходны.
<br>Ехалі вакольным шляхам - рамізніку было загадана аб'язджаць па завулках. <i>С.Грахоўскі.</i>




@<p><b>ваксаваць // васкаваць</b>
<p><b>Ваксав<u>а</u>ць.</b> <i>што.</i> Чысціць абутак, змазаўшы ваксай.
<br>Сёмка старанна ваксаваў свае хромавыя боты. <i>П.Кавалёў.</i>
<p><b>Васкав<u>а</u>ць.</b> <i>што.</i> Націраць, насычаць што-н. воскам.
<br>Васкаваць паркет. Васкаваць ніткі.




@<p><b>вакцына // вакцынацыя</b>
<p><b>Вакц<u>ы</u>на.</b> <i>Спец.</i> Медыцынскі прэпарат для засцерагальных лячэбных прышчэпак супраць заразных хвароб.
<br>У цяперашні час прышчэпкі робяцца спецыяльнымі прэпаратамі - вакцынамі, якія вырабляюцца на заводах. <i>Анатомія і фізіялогія чалавека.</i>
<p><b>Вакцын<u>а</u>цыя.</b> <i>Спец.</i> Увядзенне вакцыны ў арганізм чалавека ці жывёлы.
<br>Прадугледжана абавязковая вакцынацыя супраць слупняку, туберкулёзу, поліяміэліту, коклюшу, дыфтэрыі. <i>БелСЭ.</i>




@<p><b>валавы // валовы</b>
<p><b>Валав<u>ы</u>.</b> Агульны, узяты цалкам (без уліку расходаў).
<br>Валавы збор збожжа. Валавы даход.
<p><b>Вал<u>о</u>вы.</b> Які мае адносіны да вала; такі, як у вала.
<br>Валовая галава. Валовая шыя.




@<p><b>валасаты // валасісты // валасковы // валасны // валасяны</b>
<p><b>Валас<u>а</u>ты.</b> Пакрыты, аброслы валасамі.
<br>Саскочыўшы з палацяў, ён стаяў ля пяколка і спакойна зашпільваў сарочку на сваіх шырокіх валасатых грудзях. <i>А.Бажко.</i>
<p><b>Валас<u>і</u>сты.</b> Пакрыты валаскамі (звычайна пра расліны, насякомых).
<br>Зязюля з'яўляецца вельмі карыснай птушкай - яна знішчае вялікую колькасць валасістых вусеняў - гэтых шкоднікаў сельскай гаспадаркі. <i>Беларусь.</i>
<p><b>Валаск<u>о</u>вы.</b> Тонкі, як волас; капілярны.
<br>Валасковы праваднік. Валасковы капіляр.
<p><b>Валасн<u>ы</u>.</b> Які мае адносіны да воласці, служыць у воласці.
<br>Валасны суд. Валасны пісар.
<p><b>Валасян<u>ы</u>.</b> Які складаецца з валасоў; зроблены з валасоў.
<br>Баласпай павесіў на крук валасяны аркан, прывязаў да нагі птушкі, выйшаў з хаты. <i>П.Беразняк.</i>




@<p><b>вандал // варвар</b>
<p><b>Ванд<u>а</u>л.</b>
<br><b>1.</b> <i>толькі мн.</i> Старажытнагерманскае племя, якое заваявала частку Рымскай імперыі і бязлітасна разграбіла Рым.
<br>Многа бачылі стромы ракі на вяку - стругі ворагаў грозных, шаломы вандалаў. <i>В.Лукша.</i>
<br><b>2.</b> Той, хто разбурае культурныя каштоўнасці; варвар; некультурны, грубы чалавек.
<br>Мы бясконца ўдзячны сваім бацькам, старэйшым братам, сёстрам, жывым і мёртвым, што ў тое векапомнае лета 1944 года вызвалілі ад фашысцкіх вандалаў нашу любімую сінявокую старонку. <i>М.Вышынскі.</i>
<p><b>В<u>а</u>рвар.</b>
<br><b>1.</b> <i>Гіст. пагард.</i> Так старажытныя грэкі і рымляне называлі суседнія з імі народы, якія стаялі на ніжэйшай ступені развіцця.
<br>Але не надта слухаў тое чытанне Алекса, хаця і гаварылі ў святліцы, што напісаў кнігу вучоны грэк, Георгій Амартол; невыразна, суха чытаў лектар, і на твары ягоным была напісана нудота, нібы рабіў ён вялікую ласку тым, што ўвогуле згаджаўся нешта тлумачыць навакольным варварам. <i>В.Іпатава.</i>
<br><b>2.</b> Некультурны, неадукаваны чалавек; жорсткі, бязлітасны чалавек.
<br>Фашысцкія варвары нанеслі беларускаму народу агульную матэрыяльную страту на суму 75 мільярдаў рублёў. <i>А.Жаўнерчык.</i>




@<p><b>вандроўніцкі // вандроўны</b>
<p><b>Вандр<u>о</u>ўніцкі.</b> Уласцівы вандроўніку, звязаны з вандроўніцтвам.
<br>Вандроўніцкае жыццё. Вандроўніцкі характар.
<p><b>Вандр<u>о</u>ўны.</b>
<br><b>1.</b> Які часта пераходзіць, пераязджае з месца на месца; які працуе не на пастаянным месцы.
<br>Вандроўны тэатр. Вандроўны кравец.
<br><b>2.</b> Тое, што і <span id=raz>вандроўніцкі</span>.
<br>Вандроўная натура. Вандроўнае жыццё.
<br><b>3.</b> Які не мае аселасці, вандруе з месца на месца; качэўны.
<br>Тут яшчэ вялікі кіеўскі князь Уладзімір на ўсіх стэпавых рачулках будаваў крэпасці, каб стрымаць пастаянны бязлітасны напор вандроўных орд. <i>Л.Дайнека.</i>




@<p><b>вапнаваны // вапнавы // вапняковы</b>
<p><b>Вапнав<u>а</u>ны.</b> <i>Спец.</i> Палепшаны шляхам унясення вапны (пра глебу).
<br>Рост ураджаяў траў на вапнаваных палях садзейнічае ўмацаванню кармавой базы. <i>Звязда.</i>
<p><b>В<u>а</u>пнавы.</b> Звязаны з вырабам вапны; які ўтрымлівае вапну.
<br>Пётр Апанасавіч Жыбуль працаваў тут жа на Падзвінні тэхнарукам вапнавага завода. <i>А.Асіпенка.</i>
<p><b>Вапняк<u>о</u>вы.</b> Які мае ў сваім саставе вапняк; зроблены з вапняку.
<br>Унізе пад абрывам вапняковым плыла, бурліла вольная рака. <i>А.Пысін.</i>




@<p><b>варсавальны // варсаваны</b>
<p><b>Варсав<u>а</u>льны.</b> <i>Спец.</i> Прызначаны для варсавання.
<br>Варсавальная машына.
<p><b>Варсав<u>а</u>ны.</b> <i>Спец.</i> Зроблены варсістым, з ворсам.
<br>Варсаваная тканіна.




@<p><b>варсіністы // варсісты</b>
<p><b>Варс<u>і</u>ністы.</b> Пакрыты варсінкамі.
<br>Варсіністая паверхня.
<p><b>Варс<u>і</u>сты.</b> Пакрыты ворсам; з густым ворсам.
<br>Кабінет у Андрэя быў вялікі, прасторны, светлы, засланы варсістай дывановай дарожкай - каб і чалавек, калі зойдзе, адчуваў, да каго ён зайшоў... <i>Б.Сачанка.</i>




@<p><b>варыянтны // варыяцыйны</b>
<p><b>Вары<u>я</u>нтны.</b> <i>Кніжн.</i> Які з'яўляецца варыянтам чаго-н.
<br>Варыянтныя канчаткі. Варыянтныя формы слова.
<p><b>Варыяц<u>ы</u>йны.</b> <i>Спец.</i> Які мае адносіны да варыяцыі.
<br>Варыяцыйны рад. Варыяцыйнае вылічэнне.




@<p><b>вар'яваць // вар'яцець</b>
<p><b>Вар'яв<u>а</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> Быць у стане крайняга ўзбуджэння, раз'юшанасці, злосці.
<br>Такі ўжо ён чалавек: пачынае вар'яваць і з-за дробязей.
<br><b>2.</b> <i>каго.</i> Раздражняць, злаваць, даводзіць да шаленства.
<br>Не трэба яго вар'яваць, ён і так вельмі нервовы.
<p><b>Вар'яц<u>е</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> Траціць розум, даходзіць да псіхічнага расстройства.
<br>У адзіночнай турэмнай камеры чалавек нярэдка вар'яцее.
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Бурна і хаатычна праяўляцца.
<br>Громы з перунамі вар'яцелі, зліваючыся ў адну суцэльную кананаду. <i>А.Якімовіч.</i>




@<p><b>васкаваны // васковы</b>
<p><b>Васкав<u>а</u>ны.</b> Нацёрты або насычаны воскам.
<br>Шчокі здаваліся абцягнутымі васкаванай папераю, як у людзей з невылечнымі хваробамі. <i>М.Лужанін.</i>
<p><b>Васк<u>о</u>вы.</b> Зроблены з воску; падобны на воск, жаўтлявы.
<br>Зялёнае, стромкае жыта за апошнія дні пачынала набываць васковую афарбоўку. <i>П.Кавалёў.</i>




@<p><b>вастрыць // вастрэць</b>
<p><b>Вастр<u>ы</u>ць.</b> <i>што.</i> Рабіць што-н. вострым; заточваць, тачыць.
<br>Вярнуўшыся дадому, Грысь доўга, з асаблівым стараннем вастрыў пілу. <i>А.Кулакоўскі.</i>
<p><b>Вастр<u>э</u>ць.</b> Станавіцца больш вострым, вастрэйшым.
<br>Вясна адчувалася і па тым, што зараз, асабліва вечарам, калі заціхаў астрог, вастрэла ў сэрцы туга па волі. <i>М.Машара.</i>




@<p><b>ваўністы // ваўняны</b>
<p><b>Ваўн<u>і</u>сты.</b> <i>Разм.</i> Пакрыты густой і доўгай воўнай.
<br>Ваўністая авечка.
<p><b>Ваўн<u>я</u>ны.</b> Які мае адносіны да воўны; зроблены з воўны.
<br>Нацягнулі шацёр, прычым ваўняныя беласнежныя полы шатра не даставалі да самай зямлі, каб быў вольны ход свежаму рачному ветру. <i>Л.Дайнека.</i>




@<p><b>вентыль // вентылятар</b>
<p><b>В<u>е</u>нтыль.</b> Клапан для рэгулявання патоку вадкасцей, пары, газу (паветра ў духавых музычных інструментах).
<br>Чалавек трымаў на вентылі шланг, а я зноў пачаў напампоўваць. <i>А.Кулакоўскі.</i>
<p><b>Вентыл<u>я</u>тар.</b> Прыстасаванне для праветрывання памяшкання.
<br>Маўчала настарожаная зала. Было чуваць узрушанае дыханне людзей ды ціха гудзеў у сцяне вентылятар. <i>М.Лынькоў.</i>




@<p><b>вераснёвы // верасовы</b>
<p><b>Верасн<u>ё</u>вы.</b> Які мае адносіны да месяца верасня.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: вераснёўскі.
<br>Дзед Пранук, усеўшыся дзе-небудзь у зацішным кутку, флегматычна пакурваў сваю люльку ды ямчэй падстаўляў пад скупое вераснёвае сонца свой сухарлявы твар. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Верас<u>о</u>вы.</b> Які мае адносіны да расліны верасу.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: верасавы.
<br>Сядзе пчолка на верасовую галінку, гайдаецца, пасля нахіне яе аж да самай зямлі, абдыме ножкамі, перагнецца ўся, адтапырыць крыльцы і лезе з галоўкай у маленькую кветачку. Пасля застыне, не кранецца, як памерла - п'е. <i>І.Пташнікаў.</i>




@<p><b>вербаваны / вярбованы // вярбовачны</b>
<p><b>Вербав<u>а</u>ны.</b> Тое, што і <span id=raz>вярбованы</span>.
<br>Усе вербаваныя спадзяваліся на добрыя заработкі.
<p><b>Вярб<u>о</u>ваны.</b> Такі, якога завербавалі, нанялі на работу; вербаваны.
<br>Ехаў з вярбованымі ў тайгу, спадзяваўся - вальней сярод іх дыхнецца, бо, здавалася, роўны будзе між роўных. <i>М.Кусянкоў.</i>
<p><b>Вярб<u>о</u>вачны.</b> Звязаны з вярбоўкай, вербаваннем.
<br>Яна не баялася схадзіць на вярбовачны пункт на мэблевую фабрыку. <i>А.Якімовіч.</i>




@<p><b>ветравы // ветравы // ветраны // ветраны</b>
<p><b>В<u>е</u>травы.</b> Які мае адносіны да ветру.
<br>Ветравы: павеў, подых, напор, шквал і г.д.
<br>Лоўгач нечакана заўважыў, што няясны ветравы спеў за яго спінай, на другі бок парома, мацнее. <i>А.Савіцкі.</i>
<p><b>Ветрав<u>ы</u>.</b> Прызначаны для засцярогі ад ветру.
<br>Ветравы шчыток; ветравое шкло.
<br>Ветравое шкло ў дробных кроплях - глядзіш на свет, што праз густое рэшата, пакуль не забегаюць знадворку дзве чорныя стрэлкі-вусікі. <i>І.Пташнікаў.</i>
<p><b>В<u>е</u>траны.</b>
<br><b>1.</b> З ветрам; які суправаджаецца ветрам.
<br>Давялося вылазіць з цёплай машыны ў ветраны снегапад і пехатою ісці некалькі кіламетраў. <i>Я.Сіпакоў.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан. Разм.</i> Легкадумны, несур'ёзны; пусты.
<br>Яна здавалася Максіму Сцяпанавічу несур'ёзнай, ветранай. <i>У.Карпаў.</i>
<p><b>Ветран<u>ы</u>.</b> Які прыводзіцца ў дзеянне сілаю ветру.
<br>Ветраны: млын, рухавік і г.д.
<br>Сілу ветру чалавек скарыстоўвае вельмі даўно. Парусныя судны і ветраныя млыны прымяняліся ўжо ў глыбокай старажытнасці. <i>Фізічная геаграфія.</i>




@<p><b>ветраць // ветрыць</b>
<p><b>В<u>е</u>траць.</b> <i>Разм.</i> Прасушвацца, праветрывацца.
<br>Хлеб, вядома, застаўся некранутым і ветраў пад страхою, аж пакуль не высах на сухар. <i>М.Лужанін.</i>
<p><b>В<u>е</u>трыць.</b> <i>што.</i> Ачышчаць збожжа ад мякіны на ветры; праветрываць.
<br>Ветрыць пшаніцу. Ветрыць гарох.




@<p><b>вечарэць // вячэраць</b>
<p><b>Вечар<u>э</u>ць.</b> <i>безас.</i> Блізіцца к вечару.
<br>Я доўга не бачыў цябе і, як толькі пачало вечарэць, заспяшаўся да тае альтанкі. <i>Я.Скрыган.</i>
<p><b>Вяч<u>э</u>раць.</b> Есці ежу вечарам.
<br>У хатах не запальвалі святла. Моўчкі вячэралі, моўчкі рабілі хатнія справы і клаліся спаць. <i>Л.Дайнека.</i>




@<p><b>віжаваць // візаваць</b>
<p><b>Віжав<u>а</u>ць.</b> <i>Разм.</i> Сачыць, наглядаць, цікаваць.
<br>Прыцемкам, калі не віжуе чужое вока, захапіўшы дзяружку і кажух, Крамер кіруецца на агарод. <i>І.Навуменка.</i>
<p><b>Візав<u>а</u>ць.</b> <i>што.</i> Ставіць на дакуменце спецыяльную адзнаку - візу.
<br>Візаваць пашпарт.




@<p><b>вілаваты // вілачны</b>
<p><b>Вілав<u>а</u>ты.</b> Вілападобны, раздвоены.
<br>На яе [хату] вілаватымі галінамі зморана хілілася старая высокая груша. <i>В.Адамчык.</i>
<p><b>В<u>і</u>лачны.</b> Які мае адносіны да вілак, вілаў.
<br>Вілачны рог.




@<p><b>віраж<sup>1</sup> / віраж<sup>2</sup> // вітраж</b>
<p><b>Вір<u>а</u>ж<sup>1</sup>.</b>
<br><b>1.</b> Паварот з крэнам самалёта, карабля або паварот па крывой аўтамабіля, веласіпеда і г.д.
<br>Гэтак жа, як і яна, умеў захапляцца: мог гадзінамі расказваць пра самалёты, віражы, мёртвыя петлі. <i>І.Навуменка.</i>
<br><b>2.</b> Паварот спартыўнай дарожкі з нахілам унутр.
<br>Бывае, што ў часіну адпачынку канькі і пада мною зазвіняць, і хочацца цыбатую дзяўчынку на віражы дагнаць і перагнаць. <i>С.Грахоўскі.</i>
<p><b>Вір<u>а</u>ж<sup>2</sup>.</b> Раствор для апрацоўкі фотаадбіткаў.
<br>Віражы служаць для таніравання фотаздымкаў у розныя колеры. <i>Таваразнаўства.</i>
<p><b>Вітр<u>а</u>ж.</b> Узор у вокнах, дзвярах са шкла рознага колеру.
<br>Аддзелка кінатэатра яшчэ не зусім закончана. У хуткім часе тут з'явяцца каляровыя вітражы, арнаментальныя ўпрыгожанні, светлавая рэклама. <i>Звязда.</i>




@<p><b>вітамінізаваны // вітамінны // вітамінозны</b>
<p><b>Вітамінізав<u>а</u>ны.</b> Насычаны вітамінамі; у які ўведзены вітаміны.
<br>Вітамінізаваны прадукт.
<p><b>Вітам<u>і</u>нны.</b> Які мае адносіны да вітамінаў; з вітамінамі.
<br>Агрэгат па вытворчасці вітаміннай мукі дзейнічаў, і цяпер не толькі для свайго грамадскага статку рыхтуецца спажыўная падкормка, а колькі сотняў тон яе і на продаж ідзе. <i>Звязда.</i>
<p><b>Вітамін<u>о</u>зны.</b> Асабліва багаты вітамінамі.
<br>Вітамінозны рыбін тлушч.
<br><span id=raz>Няправільна</span>. На кожным квадратным метры грунту [у цяпліцы] агароднікі збіраюць да васьмі кілаграмаў вітамінізаваных (трэба: вітамінных) прадуктаў. <i>Звязда.</i>




@<p><b>віхраваты // віхравы / віхрасты</b>
<p><b>Віхрав<u>а</u>ты.</b> <i>Разм.</i> З віхрамі; віхрасты.
<br>Разарваўся шалёны снарад. Смерць? Ну што ж, - ёй мы ўсе вінаваты! А жыццё за каўнер ды назад: «Стой, куды ты, хлапец віхраваты!» <i>С.Дзяргай.</i>
<p><b>Віхрав<u>ы</u>.</b> Які мае адносіны да віхру, віхуры; віхрападобны.
<br>Канструктары прымянілі ў рухавіку віхравую камеру згарання. <i>Маладосць.</i>
<p><b>Віхр<u>а</u>сты.</b> З віхрамі (пра валасы на галаве); віхраваты.
<br>Шапка-вушанка сядзела на самай макаўцы, з-пад шапкі выбіваўся віхрасты чуб. <i>М.Лынькоў.</i>




@<p><b>вобласць // воласць</b>
<p><b>В<u>о</u>бласць.</b>
<br><b>1.</b> Буйная адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў былым СССР.
<br>Перад самай вайной яго ... паслалі на працу старшынёю калгаса ў заходнія вобласці. <i>П.Кавалёў.</i>
<br><b>2.</b> Раён пашырэння чаго-н.; зона.
<br>Вобласць вечнай мерзлаты.
<p><b>В<u>о</u>ласць.</b> У Расеі і ў СССР да 1930 г.: ніжэйшая адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка, якая ўваходзіла ў склад павета.
<br>Вы лепш спытайце самі пра палясоўшчыка Міхала: яго ўся воласць наша знала. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>воклік // вокліч // вокрык</b>
<p><b>В<u>о</u>клік.</b> Слова, якім аклікаюць; выгук.
<br>Пасля яшчэ аднаго вокліку чалавек на дрэве абазваўся і сказаў, што ён як ёсць свой. <i>А.Кулакоўскі.</i>
<p><b>В<u>о</u>кліч.</b> Гучны выкрык; гучнае ўсхваляванае акліканне.
<br>Вокліч прагучаў ледзь не каля самага майго вуха і вывеў мяне з задумення. <i>М.Ткачоў.</i>
<p><b>В<u>о</u>крык.</b> Рэзкі гучны вокліч з загадам, папярэджаннем, пагрозай каму-н.; слова-загад, пагроза.
<br>Неўзабаве разгублена заякатаў сабака, пачуўся строгі гаспадарскі вокрык, нейкая нягучная кароткая фраза, і ён зразумеў, што сабакі згубілі след. <i>В.Быкаў.</i>




@<p><b>вораны // ворны / ворыўны</b>
<p><b>В<u>о</u>раны.</b> Які ўзаралі, апрацавалі плугам; араны.
<br>Паглядзі: на полі вораным след праложан калясом. <i>М.Чарот.</i>
<p><b>В<u>о</u>рны.</b> Прыгодны, прыдатны для ворыва; не абложны.
<br>На ўзмежку буяў бярэзнік, і пад ім ляжала каменне, пасабранае з ворнага поля. <i>А.Савіцкі.</i>
<p><b>В<u>о</u>рыўны.</b> Тое, што і <span id=raz>ворны</span>.
<br>Былі ў пана і ворыўныя землі, і заліўныя лугі па Сажы над возерам, але найбольшым яго багаццем была пушча. <i>В.Карамазаў.</i>




@<p><b>восці // восць</b>
<p><b>В<u>о</u>сці.</b> <i>адз. няма.</i> Рыбалоўная прылада ў выглядзе віл.
<br>Іліко... схапіў свае восці і ўдарам пад жабры дакончыў рыбіну. <i>Э.Самуйлёнак.</i>
<p><b>Восць.</b> <i>зб.</i> Доўгія (і больш рэдкія) валасы на скуры жывёл у параўнанні з асноўным слоем шэрсці.
<br>Зверху бабёр пакрыты восцю - доўгімі і параўнальна рэдкімі валасамі. <i>В.Вольскі.</i>




@<p><b>вочап // вочапка</b>
<p><b>В<u>о</u>чап.</b> Шост, да якога прымацоўваецца калодзежнае вядро.
<br>Збоку, у лагчыне, стаіць невялікі хляўчук з паветкай для дроў, з-за хлява выступае рог варыўні, за якой на доўгім вочапе мерна пачэкваецца драўляная бодня. <i>В.Гардзей.</i>
<p><b>В<u>о</u>чапка.</b> Ручка вядра, бітона і г.д.; восілка.
<br>Ганька бярэ за вочапку збан вады і выходзіць з хаты. <i>А.Васілевіч.</i>




@<p><b>вуглаваты // вуглавы</b>
<p><b>Вуглав<u>а</u>ты.</b> З выступамі, няроўны.
<br>На поўдні з-за небасхілу высунулася чорная вуглаватая хмара. <i>М.Гамолка.</i>
<p><b>Вуглав<u>ы</u>.</b>
<br><b>1.</b> Які мае форму вугла, сагнуты пад вуглом.
<br>Вуглавое злучэнне.
<br><b>2.</b> Які стаіць на вуглу, на перакрыжаванні вуліц.
<br>Вуглавы дом.




@<p><b>вуж // вужака</b>
<p><b>Вуж.</b> Адна з неядавітых змей сямейства паўзуноў.
<br>Старыя вужы, скруціўшыся ў клубок, ляжалі, блішчалі на цёплых пнях, як срэбныя талеркі. <i>Л.Дайнека.</i>
<p><b>Вуж<u>а</u>ка.</b> <i>Разм.</i> Змяя, гадзюка.
<br>Мяне апанаваў не проста страх, а страх, змешаны з невымоўнаю гідлівасцю; кшталт таго страху я перажыў нядаўна ў лесе, убачыўшы на альховай галіне над галавою клубок вужакаў. <i>У.Арлоў.</i>




@<p><b>вузець // вузіць</b>
<p><b>Вуз<u>е</u>ць.</b> Станавіцца вузейшым.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: звужвацца.
<br>Чырвоная паласа на захадзе ўсё вузела, апускаючыся за небасхіл. <i>У.Шахавец.</i>
<p><b>Вуз<u>і</u>ць.</b> <i>што.</i> Рабіць больш вузкім, вузейшым.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: звужваць.
<br>Вузіць штаны. Вузіць рукаў.




@<p><b>вузлаваты // вузлавы</b>
<p><b>Вузлав<u>а</u>ты.</b>
<br><b>1.</b> Які мае вузлы, вузялкі; з вузламі.
<br>Пастушок бег па вуліцы і паляскваў вузлаватаю пугаю. <i>К.Чорны.</i>
<br><b>2.</b> З патаўшчэннямі, наростамі, буграмі.
<br>Пяць чорных вузлаватых сукоў узнімаюцца ў неба, і здаецца, што гэта пальцы чыёйсьці вялізнай рукі. <i>А.Шашкоў.</i>
<p><b>Вузлав<u>ы</u>.</b>
<br><b>1.</b> Які з'яўляецца вузлом, месцам перакрыжавання чаго-н.
<br>Эшалон затрымліваўся на вузлавых станцыях - у Воршы, Жлобіне, Гомелі. <i>Полымя.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Галоўны, асноўны, самы істотны.
<br>Вузлавое пытанне.




@<p><b>вучаны // вучоны</b>
<p><b>В<u>у</u>чаны.</b> Такі, якога навучылі чаму-н.; абучаны, навучаны.
<br>А раніцай прыляцеў у балотны гарадок голуб. Усе адразу здагадаліся, што птушка ручная, вучаная чалавекам. <i>Л.Дайнека.</i>
<p><b>Вуч<u>о</u>ны.</b>
<br><b>1.</b> Які набыў спецыяльную падрыхтоўку ў галіне якіх-н. ведаў; спецыяліст у якой-н. галіне навукі; даследчык.
<br>Партызан з першага ж дня падабаўся Маеўскаму сваёй эрудыцыяй вучонага і дапытлівасцю разведчыка. <i>І.Шамякін.</i>
<br>|| <i>Разм.</i> Дрэсіраваны (<i>пра жывёл</i>). Вучоны мядзведзь.
<br><b>2.</b> Які мае адносіны да навукі, звязаны з навукай.
<br>Вучоны савет. Вучоная ступень.




@<p><b>вывадак // вывадка</b>
<p><b>В<u>ы</u>вадак.</b> Чародка звяроў або птушак адной маткі.
<br>У густой лістоце дрэў аж заходзіліся ад шчабятання маладыя вераб'іныя вывадкі. <i>І.Дуброўскі.</i>
<p><b>В<u>ы</u>вадка.</b> Вывад коней для агляду ці размінкі.
<br>Ранішняя вывадка стаенніка.




@<p><b>выгада // выгода</b>
<p><b>В<u>ы</u>гада.</b> Карысць, прыбытак; разлік.
<br>Да людзей у хаты ён [брыгадзір] ніколі не заходзіў, каб не сказалі, што п'е ці мае нейкую выгаду. <i>У.Дамашэвіч.</i>
<p><b>Выг<u>о</u>да.</b> Усё, што задавальняе максімальныя запатрабаванні, чым зручна карыстацца; прыволле.
<br>Кювет зарос густой травою. На выгодзе яна пабуяла. Цяпер яе не выкошваў чалавек, не скубла і не клычыла жывёла. <i>М.Аўрамчык.</i>




@<p><b>выгадаваць // выгадваць</b>
<p><b>В<u>ы</u>гадаваць.</b> Даглядаючы, вырасціць, выхаваць.
<br>Доўгі час я лічыў сваімі бацькамі тых добрых людзей, якія мяне выгадавалі. <i>А.Кулакоўскі.</i>
<p><b>Выг<u>а</u>дваць.</b> Старацца атрымаць якую-н. выгаду, карысць, перавагу ў чым-н.
<br>Я нічога не выгадваю для сябе. <i>І.Шамякін.</i>




@<p><b>выглядаць // выглядзець // выглянуць</b>
<p><b>Выгляд<u>а</u>ць.</b> <i>незак.</i>
<br><b>1.</b> Мець пэўны выгляд.
<br>Петраш быў на год пяць старэйшы за мяне - яму падбіралася пад сорак, але ён быў увесь сівы, хоць з твару выглядаў маладжава. <i>В.Адамчык.</i>
<br><b>2.</b> <i>Разм.</i> Уважліва гледзячы, шукаць, заўважаць, знаходзіць каго-што-н.
<br>І пайшоў дзед па рынку хадзіць; ходзіць, па сваіх грашах тавар выглядае. <i>Я.Колас.</i>
<br><b>3.</b> Віднецца, паказвацца, быць відным.
<br>То ўзбіраецца [дарога] на пагоркі, то нырае ў нізінкі, паўз старадаўнія валуны, змрочныя руіны нямецкага дота, што страшыдлам выглядае з пясчанага кар'ера... <i>А.Жалязоўскі.</i>
<br><b>4.</b> Пазіраць, зіркаць, высоўваючыся адкуль-н.
<br>З калідора выглядалі дзяўчаткі, а як толькі Вера ўзышла на ганак, усе сыпанулі ў клас і зачынілі дзверы. <i>С.Грахоўскі.</i>
<p><b>В<u>ы</u>глядзець.</b> <i>зак., каго-што.</i> Уважліва гледзячы, знайсці, заўважыць, адшукаць каго-што-н.
<br>Эшалон стаяў на апошняй каляіне: чалавек гэта ўжо ўдзень выглядзеў. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>В<u>ы</u>глянуць.</b> <i>зак.</i>
<br><b>1.</b> Высунуўшыся з укрыцця, глянуць, паглядзець.
<br>Смалякоў расчыніў дзверцы машыны, трывожна выглянуў з кабіны. <i>ЛіМ.</i>
<br><b>2.</b> Стаць бачным; паказацца, паявіцца.
<br>Выглянула з-за хмар сонца, і ўсё навокал зазіхацела. <i>І.Мележ.</i>




@<p><b>выдыхацца // вытыхацца</b>
<p><b>Выдых<u>а</u>цца.</b> Траціць апошнія сілы; знясільвацца.
<br>Праціўнік быў спынены, і атакі яго на гэтым участку адна за адной выдыхаліся пад нашым агнём. <i>С.Смірноў.</i>
<p><b>Вытых<u>а</u>цца.</b> Траціць пах, моц, мацунак.
<br>І яшчэ што іх рабіла падобнымі да другіх - гэта тая семінарская закваска, якая так трудна вытыхаецца з настаўніка - выхаванца семінарыі. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>выкладаць // выкладваць</b>
<p><b>Выклад<u>а</u>ць.</b> Вучыць каго-н. чаму-н.; выказваць, тлумачыць.
<br>Вучачыся ў Менскім педагагічным тэхнікуме, Коласа мы сустракалі кожны дзень: Канстанцін Міхайлавіч выкладаў на старэйшых курсах методыку мовы. <i>М.Лужанін.</i>
<p><b>Выкл<u>а</u>дваць.</b> <i>што.</i>
<br><b>1.</b> Вымаючы што-н. адкуль-н., класці на віду.
<br>Дзеці пільнымі вачанятамі сачылі, як Сашка выкладваў з чамадана свае цацкі. <i>М.Даніленка.</i>
<br><b>2.</b> Будаваць, узводзіць; абліцоўваць; высцілаць.
<br>Брыгада выкладвала сцены, вяла цяслярскія і сталярныя работы. <i>Т.Хадкевіч.</i>
<br><b>3.</b> <i>перан.</i> Падрабязна выказваць, паведамляць.
<br>Прыйшоў чалавек да Маслячка - калі ласка, заходзь у кабінет, як у сваю хату, выкладвай свае патрэбы, скаргі або просьбы. <i>М.Пянкрат.</i>




@<p><b>выключаны // выключны</b>
<p><b>В<u>ы</u>ключаны.</b>
<br><b>1.</b> Выведзены са складу чаго-н.
<br>Пан кіроўнік сказаў яму спакойна: «Малец, ты выключаны са школы». <i>Я.Брыль.</i>
<br><b>2.</b> Спынены, перарваны; адключаны.
<br>На сцяне перастаў трашчаць не выключаны, відаць, да адказу рэпрадуктар. <i>В.Адамчык.</i>
<p><b>Выкл<u>ю</u>чны.</b>
<br><b>1.</b> Які з'яўляецца выключэннем з агульных правіл, са звычайных норм.
<br>У прыродзе сустракаюцца выключныя экземпляры, - выказаўся аднойчы Валерый Самасад. - Ім дадзена болей, чым астатнім. <i>І.Навуменка.</i>
<br><b>2.</b> Асаблівы, незвычайны; рэдкі.
<br>Якуб Колас - паэт вельмі «зямны». Ён рэдка шукае выключнага, яркага, экзатычнага. <i>І.Навуменка.</i>
<br><b>3.</b> Які з'яўляецца асаблівасцю толькі дадзенай асобы, калектыву, рэчы.
<br>Марына Паўлаўна - жанчына з выключным арганізатарскім талентам. <i>А.Васілевіч.</i>




@<p><b>выкрут // выкрутка</b>
<p><b>В<u>ы</u>крут.</b>
<br><b>1.</b> Незвычайны паварот.
<br>Сцежка з выкрутам. Скокі з выкрутамі.
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Хітрыкі пры ўхіленні ад прамога адказу, удзелу ў якой-н. справе; маскіроўка сапраўднай мэты.
<br>Ягоная галава ледзьве не разрывалася ад таго, што ён не мог зразумець новыя выкруты ворага. <i>В.Быкаў.</i>
<p><b>В<u>ы</u>крутка.</b> <i>Разм.</i> Выхад з цяжкага становішча.
<br><span id=raz>Кукушкін</span>. А чаго там разумець? Каб у іх была другая выкрутка - хіба яны малілі б мяне хрыстом-богам? <i>К.Губарэвіч.</i>




@<p><b>выкуплены // выкупны</b>
<p><b>В<u>ы</u>куплены.</b> Такі, каго (што) выкупілі; куплены.
<br>Нарэшце, у 1929 годзе, у Швецыі і Германіі былі выкуплены чатыры белавежскія зубры. <i>В.Вольскі.</i>
<p><b>Выкупн<u>ы</u>.</b> Які мае адносіны да выкупу; прызначаны для выкупу.
<br>Над скляпеннямі царквы гучалі словы аб капіталізацыі аброку, аб выкупных сумах, аб шасці працэнтах выплаты ў год. <i>У.Караткевіч.</i>




@<p><b>вылегчы // вылежаць</b>
<p><b>В<u>ы</u>легчы.</b> Прыпасці сцяблом да зямлі; палегчы (пра збажыну, травы).
<br>А перабольшваць гною нельга, бо калі перабольшым, дык бульба счарвівее, а ячмень ці яшчэ якая збажына пабуяе і вылежа. <i>Р.Сабаленка.</i>
<p><b>В<u>ы</u>лежаць.</b>
<br><b>1.</b> Праляжаць пэўны (патрэбны) тэрмін пасля хваробы.
<br>Міша хварэе. Ён быў прастудзіўся, не вылежаў, пайшоў рамантаваць свой грузавік. <i>Работніца і сялянка.</i>
<br><b>2.</b> Прабыць пэўны час у ляжачым становішчы.
<br>Яму трэба было вылежаць паўгадзіны на гарачым пяску.




@<p><b>вылечаны // вылечны</b>
<p><b>В<u>ы</u>лечаны.</b> Пазбаўлены ад хваробы лячэннем.
<br>Вылечаны ад запалення лёгкіх хлопчык.
<p><b>Выл<u>е</u>чны.</b> Які можна вылечыць.
<br>Вылечная хвароба.




@<p><b>вымераны // вымерны</b>
<p><b>В<u>ы</u>мераны.</b> Дакладна вызначаны па велічыні, памерах.
<br>Вымераны ўчастак зямлі.
<p><b>Вым<u>е</u>рны.</b> Які можна вымераць; прызначаны для вымярэння.
<br>Вымерная велічыня. Вымерная рулетка.




@<p><b>вымысел // замысел</b>
<p><b>В<u>ы</u>мысел.</b>
<br><b>1.</b> Тое, што створана фантазіяй, уяўленнем.
<br>«Вайна - мір» - класічны прыклад таго, як трэба вырашаць праблему суадносін мастацкага вымыслу і дакументальнай верагоднасці. <i>Д.Палітыка.</i>
<br><b>2.</b> Тое, што супярэчыць рэчаіснасці; выдумка, хлусня.
<br>Не ўсякім вымыслам трэба верыць.
<p><b>З<u>а</u>мысел.</b>
<br><b>1.</b> Задуманы план дзеяння; намер, задума.
<br>Мне здалося, што Зарэцкі жыве нейкім новым замыслам. <i>Я.Скрыган.</i>
<br><b>2.</b> Асноўная думка, ідэя мастацкага твора.
<br>Я ўпэўнена, што і крытык, для таго каб лепш зразумець твор, пранікнуць у замысел аўтара, павінен умець настроіцца на хвалю яго таленту. <i>Р.Шкраба.</i>




@<p><b>вынасны // выносны / выносісты // вынослівы</b>
<p><b>Вынасн<u>ы</u>.</b>
<br><b>1.</b> Прыстасаваны для вынасу, пераносу.
<br>Пішчыкаў выйшаў з КП, сеў за столік, на якім ляжаў вынасны мікрафон радыёстанцыі. <i>А.Алешка.</i>
<br><b>2.</b> Вынесены за межы чаго-н.; звязаны з заўвагамі на палях кнігі або над тэкстам.
<br>У сувязі з гэтым ускладняецца і пытанне аб правілах чытання слоў з вынасной літарай. <i>А.Булыка.</i>
<p><b>Вын<u>о</u>сны.</b> З прамым гладкім і высокім ствалом; гонкі; выносісты.
<br>Сонца залаціла гладкія ствалы выносных соснаў, светлымі кавалкамі ляжала на ягадніку. <i>В.Адамчык.</i>
<p><b>Вын<u>о</u>сісты.</b> З прамым гладкім і высокім ствалом; гонкі; выносны.
<br>Вось адна маладая выносістая хваінка не вытрымала першага шчодрага снегу, нахілілася. <i>А.Кулакоўскі.</i>
<p><b>Вын<u>о</u>слівы.</b> Фізічна дужы, стойкі, загартаваны; здольны пераносіць усякія цяжкасці, цярплівы.
<br>Па-сялянску дужую і вынослівую, яе раптоўна падкасіла страшная, не зусім яшчэ асэнсаваная ёю сіла. <i>В.Іпатава.</i>




@<p><b>вынаходлівы // вынаходніцкі</b>
<p><b>Вынах<u>о</u>длівы.</b> Здольны ствараць новае, вынаходзіць; знаходлівы.
<br>Перад Юркам і зараз, як жывы, стаяў смелы, рашучы, вынаходлівы і справядлівы капітан Немо. <i>Я.Курто.</i>
<p><b>Вынах<u>о</u>дніцкі.</b> Які мае адносіны да вынаходніка, вынаходніцтва.
<br>Выхад чалавецтва за межы зямной атмасферы ў неабсяжныя прасторы космасу дае вялікі штуршок для развіцця касмічнай вынаходніцкай думкі. <i>А.Матрунёнак.</i>




@<p><b>вынаходлівасць // вынаходніцтва // вынаходства</b>
<p><b>Вынах<u>о</u>длівасць.</b> Здольнасць ствараць новае, вынаходзіць; знаходлівасць.
<br>Начны бой патрабуе значна больш сіл, вынаходлівасці. <i>А.Алешка.</i>
<p><b>Вынах<u>о</u>дніцтва.</b> Дзейнасць вынаходнікаў.
<br>Зрабіць вынаходніцтва.
<p><b>Вынах<u>о</u>дства.</b> Тое, што вынайдзена, прыдумана; вынік творчай працы вынаходніка.
<br>Вера, хвалюючыся, расказала Заруднаму пра сваё вынаходства. <i>І.Гурскі.</i>




@<p><b>вынашаны // вынесены</b>
<p><b>В<u>ы</u>нашаны.</b>
<br><b>1.</b> Стары, пацёрты ад працяглага нашэння.
<br>Над плотам паказалася Ёсіпава галава ў вынашанай цялячай шапцы. <i>І.Дуброўскі.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Абдуманы да поўнай яснасці, закончанасці.
<br>Вынашаны план. Вынашаны сюжэт.
<p><b>В<u>ы</u>несены.</b> Які вынеслі; выдалены; выстаўлены.
<br>Вынесены з пакоя стол.




@<p><b>выпад // выпадак</b>
<p><b>В<u>ы</u>пад.</b>
<br><b>1.</b> <i>Спарт.</i> Рэзкі рух уперад з апорай на выстаўленую нагу.
<br>Чаратун усхапіўся на калені і зрабіў выпад рукою, нібы хацеў прапароць мяне шпагаю. <i>П.Місько.</i>
<br><b>2.</b> Варожае выступленне, нядобразычлівая выхадка.
<br>Сярод гэтых «перамешчаных», мы ведалі, ёсць злачынцы, ворагі, гатовыя на ўсякі выпад. <i>І.Мележ.</i>
<p><b>В<u>ы</u>падак.</b>
<br><b>1.</b> Тое, што здарылася; здарэнне; факт, з'ява.
<br>Усе ёю цікавіліся, а яна не хацела бясконца расказваць пра той няшчасны выпадак. <i>І.Грамовіч.</i>
<br><b>2.</b> Пэўныя абставіны, стан рэчаў.
<br>І от здарыўся выпадак, які парушыў нечакана спакой і ў нашым службовым жыцці і ў жыцці Марыны. <i>Я.Скрыган.</i>
<br><b>3.</b> Зручны момант.
<br>Дзед любіў пры зручным выпадку ўжыць навуковае слова. <i>М.Лынькоў.</i>




@<p><b>выпінацца // выпірацца</b>
<p><b>Выпін<u>а</u>цца.</b> <i>Разм.</i> Выстаўляцца, высоўвацца ўперад.
<br>У некаторых выпадках ён не дужа любіў выпінацца наперад. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Выпір<u>а</u>цца.</b> Выдавацца, высоўвацца за межы чаго-н.; вытыркацца.
<br>Усё ў быльнягу і ажынніку, яно [печышча] выпіраецца аж на самую дарогу. <i>Б.Сачанка.</i>




@<p><b>выпрабавальны // выпрабаваны</b>
<p><b>Выпрабав<u>а</u>льны.</b> Прызначаны для выпрабавання.
<br>Непадалёк за заводскай агароджай шырыўся лугавы прасцяг - выпрабавальны палігон. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>В<u>ы</u>прабаваны.</b> Правераны на справе.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: надзейны.
<br>Выпрабаваны метад.




@<p><b>вырабатак // вырабатка</b>
<p><b>В<u>ы</u>рабатак.</b> Тое, што выпрацавана; выпрацоўка.
<br>Дзённы вырабатак. Нормы вырабатку.
<p><b>В<u>ы</u>рабатка.</b> Месца, дзе здабываюцца карысныя выкапні.
<br>Глыбокая вырабатка. Старая вырабатка.




@<p><b>выразаны // выразны // выразны</b>
<p><b>В<u>ы</u>разаны.</b> <i>У розн. знач.</i> Які выразалі.
<br>Адно сцябло - адна кветка. Але якая! Пяць ярка-малінавых пялёсткаў - яны нібы выразаныя па краях, нібы абсыпаныя белымі крапкамі, а ля песцікаў - як усё роўна прастрочаныя кім. <i>Я.Сіпакоў.</i>
<p><b>Выразн<u>ы</u>.</b> Выраблены вырэзваннем; з выразамі, разны.
<br>Выразны арнамент. Выразныя ножкі стала.
<p><b>Выр<u>а</u>зны.</b>
<br><b>1.</b> Такі, у якім кожная дэталь, момант яскрава вылучаюцца.
<br>Думаючы пра ўсё гэта, працягваў перабіраць лісты ў шкатулцы, пакуль не выхапіў з яе, як апёкшыся, ліст са знаёмым выразным, буйнымі літарамі почыркам. <i>В.Карамазаў.</i>
<br><b>2.</b> Дакладна і ясна сфармуляваны.
<br>Выразны адказ.




@<p><b>выратавальны // выратаваны / выратоўны // выратоўчы</b>
<p><b>Выратав<u>а</u>льны.</b> Які служыць для выратавання; які выратоўвае, дае ратунак.
<br>Што ж, зусім не страшна, не крычы, не ахай, круг выратавальны ў кожнага пад пахай. <i>С.Шушкевіч.</i>
<p><b>В<u>ы</u>ратаваны.</b> Пазбаўлены ад пагібелі, небяспекі, пагрозы.
<br>Распытала ў мяне маці, як усё было, а сама і радуецца, што сынок выратаваны, і скардзіцца на яго. <i>А.Кулакоўскі.</i>
<p><b>Вырат<u>о</u>ўны.</b> Тое, што і <span id=raz>выратавальны</span>.
<br>Вецер гудзеў бы шалёны, нацягваючы струнамі канаты абедзвюх мачтаў, цяжка пахлопваючы намоклымі брызентамі выратоўных шлюпак. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Вырат<u>о</u>ўчы.</b> Тое, што і <span id=raz>выратавальны</span>.
<br>І з усіх бакоў пад вечар прыйшлі на электрастанцыю выратоўчыя брыгады. <i>П.Броўка.</i>




@<p><b>высадак // высадка</b>
<p><b>В<u>ы</u>садак.</b> <i>часцей мн.</i> Корань мінулагодняй агароднай расліны, пасаджаны на насенне: насеннік; маладая расліна для пасадкі.
<br>Падрос козлік і вельмі ж развалачыўся. Панадзіўся ў Піліпавы грады і ўсе капусныя высадкі абцерабіў. <i>Я.Брыль.</i>
<p><b>В<u>ы</u>садка.</b>
<br><b>1.</b> Выхад і выгрузка (з судна, вагона і г.д.) прыехаўшых.
<br>Капітан загадаў падрыхтавацца да магчымай высадкі на лёд. <i>Я.Бяганская.</i>
<br><b>2.</b> Перасадка раслін з пітомніка, парніка ў глебу.
<br>Высадка ранніх кветак на гарадскія клумбы толькі пачалася.




@<p><b>высеў // высеўкі</b>
<p><b>В<u>ы</u>сеў.</b> Тое, што высяваюць, колькасць высеянага.
<br>Норма высеву на гектар.
<p><b>В<u>ы</u>сеўкі.</b> <i>адз. няма.</i> Адсеянае пры прасейванні.
<br>Высеўкі высыпалі на зямлю курам.




@<p><b>высмагнуць // высмажыць</b>
<p><b>В<u>ы</u>смагнуць.</b> Стаць вельмі сухім ад гарачыні.
<br>Жыта выгарыць адразу, поле высмагне зусім. <i>А.Бялевіч.</i>
<p><b>В<u>ы</u>смажыць.</b> Добра ўсмажыць (пра сала); апаліць (пра сонца).
<br>Усюды сонца высмажыла ягады, але я знаю ў лесе такую мясціну, дзе і ў сухое лета можна смагу прагнаць. <i>С.Александровіч.</i>




@<p><b>выставачны // выстаўлены // выстаўны</b>
<p><b>В<u>ы</u>ставачны.</b> Які мае адносіны да выстаўкі.
<br>У выставачнай зале на стэндах і вітрынах прадстаўлены сотні перадавых калгасаў. <i>Маладосць.</i>
<p><b>В<u>ы</u>стаўлены.</b> <i>У розн. знач.</i> Які выставілі.
<br>На змярканні на ўсіх дарогах будуць выстаўлены патрулі. <i>Х.Жычка.</i>
<p><b>Выстаўн<u>ы</u>.</b> Які можна выстаўляць; які вымаецца.
<br>Выстаўныя рамы.




@<p><b>выстругаць // выстрыгаць</b>
<p><b>В<u>ы</u>стругаць.</b> <i>зак. што.</i> Стругаючы, зрабіць што-н. гладкім або надаць чаму-н. патрэбную форму.
<br>Выпаў снег. І сыну тата з дошкі выстругаў лапату. <i>С.Грахоўскі.</i>
<p><b>Выстрыг<u>а</u>ць.</b> <i>незак. што.</i> Зразаць нажніцамі або машынкай якую-н. частку валасоў, шэрсці і г.д.
<br>Алёша ўжо не выстрыгае чупрыны пад бокс. <i>В.Вітка.</i>




@<p><b>вытворны // вытворчы</b>
<p><b>Вытв<u>о</u>рны.</b> Утвораны ад іншай формы, велічыні і г.д.
<br>Асновы, якія складаюцца толькі з адной карэннай марфемы, называюцца невытворнымі, асновы ж, у склад якіх уваходзіць больш за адну марфему, называюцца вытворнымі. <i>Граматыка беларускай мовы.</i>
<p><b>Вытв<u>о</u>рчы.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да вытворчасці.
<br>Вытворчыя планы пачалі перавыконвацца. <i>К.Чорны.</i>
<br><b>2.</b> Які займаецца вытворчасцю, вырабам чаго-н.
<br>Вытворчыя майстэрні вучылішча размяшчаюцца ў дрэваапрацоўчым цэху завода. <i>М.Даніленка.</i>




@<p><b>вытрываць // вытрымаць</b>
<p><b>В<u>ы</u>трываць.</b>
<br><b>1.</b> <i>што.</i> Цярпліва, стойка перанесці што-н.; выцерпець.
<br>Я і гэта вытрываў моўчкі, бо ведаў, што сказаў праўду. <i>В.Казько.</i>
<br><b>2.</b> <i>без дап.</i> (<i>звычайна з адмоўем</i>). Праявіць вытрымку, стрыманасць; сцярпець.
<br>Памятаю, мароз на вуліцы - не вытрываць, а тут яшчэ вецер. <i>А.Васілевіч.</i>
<p><b>В<u>ы</u>трымаць.</b>
<br><b>1.</b> <i>што.</i> Не паддацца ўздзеянню цяжару, ціску і г.д.; устаяць.
<br>Першую машыну мост вытрымаў. <i>І.Мележ.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан. што</i> і <i>без дап.</i> Стойка перанесці што-н.; праявіць вытрымку; выцерпець.
<br>Збіраючыся ў дарогу, [Захар] не думаў, ці вытрымаюць дзеці, калі дарога выдасца доўгай, цяжкай? <i>В.Карамазаў.</i>
<br><b>3.</b> <i>што.</i> Выявіць сваю падрыхтоўку, годнасць у працэсе праверкі.
<br>Усе ў доме з вялікай радасцю ўспрынялі вестку, што я вытрымаў экзамен і прыняты ў гімназію. <i>Я.Рамановіч.</i>
<br><b>4.</b> <i>перан.; што.</i> Не ўступіць, праявіць цвёрдасць.
<br>Позірк яго я не мог вытрымаць, вочы адводзіў, быццам натыкаўся на нешта пякуча-вострае. <i>В.Хомчанка.</i>
<br><b>5.</b> Захаваць што-н.; не дапусціць адхілення.
<br>Але калі яшчэ ў часы Пушкіна цяжка было вытрымаць класічны канон, то чаго чакаць сёння? <i>А.Лойка.</i>
<br><b>6.</b> <i>што.</i> Працяглым захоўваннем у адпаведных умовах давесці да высокай кандыцыі, якасці; даць выстаяцца, вылежацца.
<br>Вытрымаць сыр. Вытрымаць віно.




@<p><b>выхаванасць // выхаванне</b>
<p><b>В<u>ы</u>хаванасць.</b> Уменне добра паводзіць сябе; добрае выхаванне.
<br>Пра добрую выхаванасць чалавека пісар [Дубенка] мяркуе перш за ўсё па тым, ці ўмее ён гуляць у карты і ці напрактыкаваны куляць чарку. <i>Р.Шкраба.</i>
<p><b>Выхав<u>а</u>нне.</b> Уздзеянне школы, сям'і, асяроддзя на развіццё, склад думак, пачуццяў і паводзін каго-н.; агульнае развіццё, культура чалавека.
<br>Выхаванне дзяцей - адна з найбольш важных задач нашага грамадства.




@<p><b>вычаска // вычаскі</b>
<p><b>В<u>ы</u>часка.</b> Апрацоўка валакна часаннем.
<br>Вычаска лёну.
<p><b>В<u>ы</u>часкі.</b> <i>адз. няма.</i> Адходы пры часанні валакна.
<br>Вычаскі з лёну.




@<p><b>вышка // вышкі</b>
<p><b>В<u>ы</u>шка.</b> Высокае (звычайна конусападобнае) збудаванне спецыяльнага прызначэння.
<br>За пылам, за Волгай, далёка-далёка ў нафтавых вышках стаяць Жыгулі. <i>П.Панчанка.</i>
<p><b>В<u>ы</u>шкі.</b> <i>адз. няма.</i> Насціл пад страхой у хляве або ў канюшні для сена, розных гаспадарчых прылад.
<br>Селянін некалі свой плужок здорам змазваў і на вышкі хаваў. <i>І.Шамякін.</i>




@<p><b>вышывальны // вышываны</b>
<p><b>Вышыв<u>а</u>льны.</b> Прызначаны для вышывання.
<br>Да вязальных і вышывальных нітак адносяцца крашэ, ірыс, мулінэ. <i>Таваразнаўства.</i>
<p><b>Вышыв<u>а</u>ны.</b> Аздоблены вышыўкай; вышыты.
<br>Увесь убор яе складаўся з палатнянай вышыванай кашулі, такога ж фартуха ды паласатага, у дробныя зборкі андарака. <i>З.Бандарына.</i>




@<p><b>выяўленчы // выяўлены // выяўны</b>
<p><b>Выяўл<u>е</u>нчы.</b> Які дае магчымасць наглядна паказаць, адлюстраваць што-н.
<br>Беларуская мова ўдасканальваецца, шліфуецца, робіцца больш багатая на выяўленчыя сродкі. <i>Р.Шкраба.</i>
<br>У выразе: <span id=raz>выяўленчае &nbsp;&nbsp;мастацтва</span> - агульная назва графікі, жывапісу, скульптуры.
<br>Гурток выяўленчага мастацтва.
<p><b>В<u>ы</u>яўлены.</b> Заўважаны, знойдзены; праяўлены; высветлены.
<br>Ад танкістаў пачалі паступаць данясенні аб выяўленых цэлях. <i>Звязда.</i>
<p><b>Вы<u>я</u>ўны.</b> Бясспрэчны; выразны.
<br>Выяўны кампраміс. Выяўны малюнак.




@<p><b>вязальны // вязаны</b>
<p><b>Вяз<u>а</u>льны.</b> Прызначаны для вязання.
<br>У вязальным і швейным цэхах на фабрыцы працуюць школы перадавога вопыту. <i>Звязда.</i>
<p><b>В<u>я</u>заны.</b> Зроблены вязаннем.
<br>Таніна маці ўжо некалькі хвілін сядзела, паклаўшы сваё вязанне на калені. Яна трымала ў руках жоўты вязаны платок, два вязальныя пруткі тырчалі з яе рук у бакі. <i>Л.Арабей.</i>




@<p><b>вяндлінны // вяндлярны</b>
<p><b>Вяндл<u>і</u>нны.</b> Які мае адносіны да вяндліны.
<br>Вяндлінныя вырабы.
<p><b>Вяндл<u>я</u>рны.</b> Прызначаны для вэнджання.
<br>Вяндлярная печ.




@<p><b>вянец // вянок</b>
<p><b>Вян<u>е</u>ц.</b>
<br><b>1.</b> Карона, якую трымаюць над галовамі маладых у час вянчання ў царкве.
<br>Яблыні яшчэ не распусціліся, а вішні, слівы і грушы стаялі белыя, як дзяўчаты пад вянцом. <i>У.Дамашэвіч.</i>
<br><b>2.</b> <i>Уст.</i> Каштоўны галаўны ўбор - сімвал царскай улады; карона.
<br>Халоднае золата старога вянца лягло на лоб. <i>У.Караткевіч.</i>
<br><b>3.</b> <i>перан.</i> Апошняя, вышэйшая ступень, верх чаго-н.
<br>Думка застаецца думкай. Вянцом яе заўсёды з'яўляецца справа. <i>М.Гамолка.</i>
<br><b>4.</b> Кожны рад бярвён у зрубе; вянок (<i>у 2 знач.</i>).
<br>Цяпер і самому не верыцца, што за лета паставіў хату. Сцены, пакуль мог дацягнуцца, складаў сам, апошнія вянцы памог сусед па забудове... <i>С.Грахоўскі.</i>
<p><b>Вян<u>о</u>к.</b>
<br><b>1.</b> Упрыгожанне з кветак або галінак, сплеценае ў выглядзе круга.
<br>Зажурыліся дзяўчаты з дзеразовымі вянкамі на руках. <i>М.Лынькоў.</i>
<br><b>2.</b> Кожны рад бярвён у зрубе; вянец (<i>у 4 знач.</i>).
<br>Неўзабаве агонь ужо абгрызаў аголеныя краты крокваў і латаў, што з трэскам абвальваліся ў сярэдзіну зруба пасля таго, як полымя салодка лізнула верхнія вянкі бярвення. <i>М.Аўрамчык.</i>




@<p><b>вяртуха // вяртушка</b>
<p><b>Вярт<u>у</u>ха.</b> <i>Разм.</i> Непаседа; вяртлявая.
<br>Гэта малая такая ўжо вяртуха, што ні хвіліны не ўседзіць на месцы.
<p><b>Вярт<u>у</u>шка.</b> Назва розных прадметаў, інструментаў, якія свабодна круцяцца.
<br>Пры ўваходзе ў парк замест каліткі стаяла вяртушка.




@<p><b>габлявальны // габляваны / габлёваны</b>
<p><b>Габляв<u>а</u>льны.</b> Прызначаны для габлявання.
<br>Габлявальны інструмент.
<p><b>Габляв<u>а</u>ны.</b> Апрацаваны рубанкам (гэблем); струганы, гладкі.
<br>Габляваная дошка.
<p><b>Габл<u>ё</u>ваны.</b> Тое, што і <span id=raz>габляваны</span>.
<br>Габлёваная рэйка.




@<p><b>гадавальнік // гадаванец</b>
<p><b>Гадав<u>а</u>льнік.</b> Месца для развядзення і вырошчвання раслін ці жывёл.
<br>Пладова-ягадны гадавальнік.
<p><b>Гадав<u>а</u>нец.</b> Дзіця, юнак, увогуле чалавек у адносінах да свайго выхавальніка.
<br>Пажылы мастак-педагог прывіваў сваім гадаванцам любоў да партрэтнага жанру. <i>А.Ліс.</i>




@<p><b>гадаванне // гадоўля</b>
<p><b>Гадав<u>а</u>нне.</b> Дагляданне, выхоўванне каго-чаго-н.
<br>Астаўшыся без бацькоў на восьмым годзе, ён выгадаваўся ў панскім маёнтку. Можна ўявіць, якое гэта было гадаванне і выхаванне. <i>А.Чарнышэвіч.</i>
<p><b>Гад<u>о</u>ўля.</b> Развядзенне, вырошчванне (звычайна пра жывёл, расліны).
<br>Кніжкі былі найбольш дробныя, пра гадоўлю коней, і не ўсе нават з малюнкамі. <i>А.Якімовіч.</i>




@<p><b>гадзіннікавы // гадзінны</b>
<p><b>Гадз<u>і</u>ннікавы.</b> Які мае адносіны да гадзінніка; звязаны з вытворчасцю і продажам гадзіннікаў.
<br>Часу да выбуху, устаноўленага на гадзіннікавым механізме, заставалася ўсяго пяць хвілін. <i>Звязда.</i>
<p><b>Гадз<u>і</u>нны.</b> Які працягваецца гадзіну; атрыманы за гадзіну, разлічаны на гадзіну.
<br>Гадзінная лекцыя. Гадзінная норма выпрацоўкі.




@<p><b>газ // газа</b>
<p><b>Газ.</b> Агульная назва гаручых газападобных ці парападобных рэчываў, якія скарыстоўваюцца для ацяплення, асвятлення і інш.
<br>Газ - цудоўнае паліва. Ён з поспехам можа замяніць вугаль, дровы, нафту. <i>Беларусь.</i>
<p><b>Г<u>а</u>за.</b> Гаручая вадкасць, якая атрымліваецца пры перапрацоўцы нафты.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: карасіна.
<br>Газа была не чыстая, святла давала мала, капцела многа. <i>І.Новікаў.</i>




@<p><b>газаваць // газіраваць</b>
<p><b>Газав<u>а</u>ць.</b> <i>Разм.</i> Уключаць матор на поўную магутнасць.
<br>Трымаючы пілу ля зямлі на выпрастаных руках, надта не газуючы, упарта схіліўшы галаву, ён спакойна сачыў, як зубасты ланцуг уядаўся ў камель. <i>В.Карамазаў.</i>
<p><b>Газ<u>і</u>раваць.</b> <i>што.</i> Насычаць што-н. газам.
<br>Газіраваць ваду. Газіраваць напітак.




@<p><b>газетніца // газетчыца</b>
<p><b>Газ<u>е</u>тніца.</b> Папка для захоўвання газет.
<br>Свежыя газеты ляжалі, як заўсёды, у газетніцы на старшынёўскім стале.
<p><b>Газ<u>е</u>тчыца.</b>
<br><b>1.</b> Прадаўшчыца газет.
<br>Газетчыцы цяпер ужо скардзяцца, што не хапае ў кіёсках газет на продаж.
<br><b>2.</b> <i>Разм.</i> Супрацоўніца газеты; журналістка.
<br>Пасля заканчэння факультэта журналістыкі суседка працуе газетчыцай, яе сяброўка - на дзяржаўным радыё.




@<p><b>гайдамак // гайдук</b>
<p><b>Гандам<u>а</u>к.</b>
<br><b>1.</b> Удзельнік народна-вызваленчай барацьбы на Правабярэжнай Украіне і поўдні Беларусі супраць польска-шляхецкага прыгнёту ў 18 ст.
<br>Сяляне і казакі, якія ўдзельнічалі ў гэтых паўстаннях, атрымалі назву гайдамакаў. <i>Гісторыя СССР.</i>
<br><b>2.</b> Салдат контррэвалюцыйных атрадаў на Ўкраіне ў часы грамадзянскай вайны.
<br>І вось разбіты гайдамакі, Пятлюра ледзь уцёк. <i>П.Броўка.</i>
<p><b>Гайд<u>у</u>к.</b> Слуга, выязны лакей багатага памешчыка ў часы прыгону.
<br>Апаўдні пачуліся свіст бізуноў, грукат конскіх капытоў - імчаліся па вуліцы панскія гайдукі. <i>М.Лупсякоў.</i>




@<p><b>гайданка // гайданне</b>
<p><b>Гайд<u>а</u>нка.</b> Пакалыхванне, неспакойны ход судна (самалёта, машыны і інш.) у час руху.
<br>Як толькі наш параход увайшоў у яго [Баранцава мора] воды, пачалася гайданка. <i>Я.Бяганская.</i>
<p><b>Гайд<u>а</u>нне.</b> Рытмічнае пакалыхванне, хістанне з боку ў бок ці зверху ўніз.
<br>Ён паслухаў: у гайданні гэтых голек спеў чуваць. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>галавешка // галаўня</b>
<p><b>Галав<u>е</u>шка.</b> Абгарэлы кусок дрэва.
<br>Печ ярка палала, дагаралі апошнія галавешкі - аж пякло ёй у плечы, а цеста на руках яе засыхала і лушчылася. <i>У.Дамашэвіч.</i>
<p><b>Галаўн<u>я</u>.</b>
<br><b>1.</b> Хвароба збожжавых злакаў, пры якой зерне ператвараецца ў пыл або ў цвёрдую чорную нарасць.
<br>Жытні колас з галаўнёй.
<br><b>2.</b> <i>Абл.</i> Вялікая галавешка.
<br>Праз хвіліну вогнішча было раскідана, чадныя галоўні шыпелі ў траве. <i>Э.Самуйлёнак.</i>




@<p><b>галантарэйны // галантны</b>
<p><b>Галантар<u>э</u>йны.</b> Які мае адносіны да галантарэі - дробных прыналежнасцей туалету (пальчатак, гальштукаў, гузікаў, нітак і г.д.).
<br>Дзяўчына несла ў кошыку пісталет, патроны або гранаты, прыкрытыя зверху няхітрым галантарэйным наборам. <i>Я.Брыль.</i>
<p><b>Гал<u>а</u>нтны.</b> Вытанчана ветлівы, ласкавы, далікатны ў абыходжанні.
<br>Ён прыціснуў левую руку да грудзей, схіліў галаву ў галантным паклоне. <i>Я.Васілёнак.</i>




@<p><b>галаўны // галоўны</b>
<p><b>Галаўн<u>ы</u>.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да галавы.
<br>Дадому ён прыйшоў разбіты, з галаўным болем. Хацелася легчы ў ложак, выклікаць лекара. <i>І.Шамякін.</i>
<br><b>2.</b> Які ідзе ўперадзе чаго-н.; перадавы.
<br>Наперадзе, крокаў за трыста ад яго, ехалі тры коннікі - галаўныя дазорныя. <i>М.Ткачоў.</i>
<p><b>Гал<u>о</u>ўны.</b>
<br><b>1.</b> Самы важны, асноўны, найбольш істотны.
<br>Ужо вечарэла, калі галоўныя часці паказаліся на дарозе. <i>М.Лынькоў.</i>
<br><b>2.</b> Старшы па службоваму становішчу.
<br>Алёна Зайчук была галоўным лекарам партызанскага атрада. <i>І.Шамякін.</i>




@<p><b>галера // галета</b>
<p><b>Гал<u>е</u>ра.</b> Вялікае драўлянае мнагавёсельнае ваеннае судна (да пачатку 19 ст.).
<br>Вясной 1696 г., на здзіўленне турак, пад Азовам паявіўся расейскі флот з трыццаці галер і вялікай колькасці транспартных суднаў і лодак. <i>Гісторыя СССР.</i>
<p><b>Гал<u>е</u>та.</b> Плоскі тонкі сушаны праснак для паходных умоў.
<br>Ён дастае з шафкі і стаўляе на стол масла, галеты, вараную рыбу. <i>Я.Бяганская.</i>




@<p><b>галець // галіць</b>
<p><b>Гал<u>е</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> Станавіцца голым (пра лес, поле і пад.).
<br>Лес галеў, панура выстаўляючы сукі, шумна шумеў вятрамі. <i>І.Мележ.</i>
<br><b>2.</b> Бяднець, упадаць у беднасць; жыць вельмі бедна.
<br>Галеюць дзеці век без хлеба, падзёрты жончын чаравік, не маю грошы на патрэбу, - бо я мужык, дурны мужык. <i>Я.Купала.</i>
<p><b>Гал<u>і</u>ць.</b> <i>каго-што.</i> Зразаць валасы брытвай; брыць.
<br>Ён насіў невялікія сівыя вусы, але акуратна галіў бараду. <i>І.Шамякін.</i>




@<p><b>галінасты // галіністы // галіновы // галянасты</b>
<p><b>Галін<u>а</u>сты.</b> З вялікімі галінамі; разложысты, разгалісты.
<br>Полымя то ўспыхне, то патухне і галінасты стары дуб то раптам выступае з цемені, то тоне ў ёй. <i>М.Лупсякоў.</i>
<p><b>Гал<u>і</u>ністы.</b> З вялікай колькасцю галін.
<br>Галіністае дрэва.
<p><b>Галін<u>о</u>вы.</b> Які мае адносіны да пэўнай галіны (навукі, вытворчасці і г.д.).
<br>Галіновыя органы кіравання, за некаторымі выключэннямі, асталіся тыя ж самыя. <i>Полымя.</i>
<p><b>Галян<u>а</u>сты.</b> З тонкімі доўгімі галёнкамі.
<br>Так яны стаялі моўчкі адзін супраць аднаго - малады, худы, галянасты хлопец і пажылы дзядзька з касматым тварам. <i>І.Дуброўскі.</i>




@<p><b>ганарлівы // ганарысты // ганаровы</b>
<p><b>Ганарл<u>і</u>вы.</b> Поўны гордасці, усведамлення сваёй важнасці, перавагі.
<br>Хлопец ён быў, як і ўсе Альшэўскія, ганарлівы, але бязвольны. <i>М.Ваданосаў.</i>
<p><b>Ганар<u>ы</u>сты.</b> Пагардлівы, пыхлівы; фанабэрысты.
<br>Багатым лішне Вінцэнты ніколі не быў, але ганарыстым быў заўсёды. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Ганар<u>о</u>вы.</b>
<br><b>1.</b> Які карыстаецца пашанай; пачэсны.
<br>На сцэне за сталом чынна размясціліся выкладчыкі ў бліскучых віцмундзірах і ганаровыя госці. <i>С.Александровіч.</i>
<br><b>2.</b> Які даецца, прысвойваецца за вялікія заслугі.
<br>Самая яго старэйшая дачка Сцепаніда працавала ўвесь час даяркай, і гэтай вясной ёй далі ганаровае званне Героя Сацыялістычнай Працы. <i>Я.Ермаловіч.</i>
<br><b>3.</b> Выбраны ў знак высокай павагі, пашаны.
<br>Потым выбралі ганаровы прэзідыум, і ўсе доўга пляскалі ў далоні. <i>А.Асіпенка.</i>
<br><b>4.</b> Які з'яўляецца выражэннем гонару, праводзіцца ў знак павагі.
<br>У свята Перамогі ля помнікаў і абеліскаў нясуць ганаровую вахту перадавікі фабрык і заводаў, калгасаў і саўгасаў. <i>Полымя.</i>




@<p><b>гандлёвы // гандлярскі</b>
<p><b>Гандл<u>ё</u>вы.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да гандлю, звязаны з яго вядзеннем і арганізацыяй.
<br>Зіна пасля вучобы ў Полацкім гандлёвым тэхнікуме працавала за прылаўкам. <i>С.Грахоўскі.</i>
<br><b>2.</b> Які вядзе гандаль, служыць месцам для яго, з'яўляецца прадметам гандлю.
<br>Гандлёвая сістэма.
<p><b>Гандл<u>я</u>рскі.</b> Характэрны для гандляра, яго заняткаў; заснаваны на імкненні да нажывы, да асабістай выгады.
<br>Крамку давялося ліквідаваць, - з яе не было ніякага прыбытку, бо Гінка не ведала гандлярскіх хітрыкаў. <i>У.Корбан.</i>




@<p><b>ганталь // гантэль</b>
<p><b>Гант<u>а</u>ль.</b> Цвік, якім прыбіваюць гонту.
<br>- На выбар, браток Іван Іванавіч, можна і ганталёў выбраць. <i>І.Грамовіч.</i>
<p><b>Гант<u>э</u>ль.</b> Гімнастычная гіра ў выглядзе двух чыгунных шароў, злучаных круглым кароткім дзяржаннем.
<br>Да глыбокай восені Рыгор займаўся гімнастыкай на турніку, гантэлямі і абліваўся халоднай вадой. <i>Я.Рамановіч.</i>




@<p><b>ганьбаваць // ганьбіць // ганіць</b>
<p><b>Ганьбав<u>а</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> <i>каго-што.</i> Даваць ганьбу, знаходзіць заганы, недахопы.
<br>Андрэй, як і кожны машыніст, не любіць гаварыць аб сваіх ахвярах, не прынята, дый нашто: сябе ганьбаваць, сказаць аб сваім недаглядзе. <i>М.Лынькоў.</i>
<br><b>2.</b> <i>кім-чым.</i> Грэбаваць, пагарджаць.
<br>Не ганьбуй старым ботам, пакуль новага не пашыў. <i>Прыказка.</i>
<p><b>Г<u>а</u>ньбіць.</b> <i>каго-што.</i>
<br><b>1.</b> Зневажаць чыю-н. годнасць; асуджваць, няславіць.
<br>Завошта ж ганьбіць тых людзей, якія адбіваюць націск класавага ворага? <i>К.Чорны.</i>
<br><b>2.</b> Быць ганьбай для каго-чаго-н.; няславіць сваімі паводзінамі, учынкамі.
<br>Не ўсякая беражлівасць упрыгожвае чалавека і не ўсякая неашчаднасць ганьбіць яго. <i>В.Каваленка.</i>
<p><b>Г<u>а</u>ніць.</b> Прызнаваць непрыгодным, дрэнным; даваць нізкую ацэнку; асуджаць, абгаворваць.
<br>Заўсёды мімаволі з'яўляецца антыпатыя да чалавека, які пачынае ганіць іншых. <i>І.Шамякін.</i>




@<p><b>гарадавы // гараднічы</b>
<p><b>Гарадав<u>ы</b></u>. Ніжні чын гарадской паліцыі ў царскай Расеі.
<br>Чачотка - высокі, лёгкі мужчына ў акуратных лапціках - служыў пры цару гарадавым і дагэтуль не мог прывыкнуць да працы на гаспадарцы. <i>Я.Брыль.</i>
<p><b>Гарадн<u>і</u>чы.</b> Начальнік горада ў Расеі да сярэдзіны 19 ст.
<br>Адміністрацыйнай уладай у горадзе з'яўляўся гараднічы, які назначаўся ўрадам. <i>Гісторыя СССР.</i>




@<p><b>гарантаваны // гарантыйны</b>
<p><b>Гарантав<u>а</u>ны.</b> Забяспечаны, надзейны.
<br>На сходзе калгаснікам устанавілі гарантаваную аплату працадня. <i>В.Дайліда.</i>
<p><b>Гарант<u>ы</u>йны.</b> Які заключае ў сабе гарантыю, з'яўляецца гарантыяй.
<br>Гарантыйны тэрмін устаноўлен у залежнасці ад матэрыялу. <i>Таваразнаўства.</i>




@<p><b>гарапашніцкі // гарапашны</b>
<p><b>Гарап<u>а</u>шніцкі.</b> <i>Разм.</i> Які належыць гарапашніку; такі, як у гарапашніка.
<br>Гарапашніцкая гаспадарка. Гарапашніцкі абутак.
<p><b>Гарап<u>а</u>шны.</b> <i>Разм.</i> Бедны, гаротны.
<br>Цяжкае гарапашнае жыццё навучыла Дзям'яна любіць і паважаць чалавека працы. <i>В.Хомчанка.</i>




@<p><b>гарачкавы // гарачлівы</b>
<p><b>Гар<u>а</u>чкавы.</b> Выкліканы гарачкай; які бывае пры гарачцы.
<br>Гарачкавае трызненне.
<p><b>Гар<u>а</u>члівы.</b> Запальчывы, нястрыманы.
<br>Ён [Ізяслаў] быў лёгкі на злосць, але гэтак жа лёгка адыходзіў, разумеючы, што нельга ўсё жыццё быць злым, што злы, гарачлівы чалавек сам сабе, урэшце, яму капае. <i>Л.Дайнека.</i>




@<p><b>гарбар // грабар</b>
<p><b>Гарб<u>а</u>р.</b> Работнік, які займаецца апрацоўкай і вырабам шкур.
<br>Бацька Вользін быў гарбар, з сям'і патомных менскіх гарбароў, якія ў далёкія часы выраблялі скуры саматужна... <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Граб<u>а</u>р.</b> Рабочы на зямляных работах.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: землякоп.
<br>Доўга ці коратка жыў так грабар, але нарэшце абрыдла яму штодня капаць дол. <i>Р.Шкраба.</i>




@<p><b>гарбацець // гарбаціць</b>
<p><b>Гарбац<u>е</u>ць.</b> Станавіцца гарбатым.
<br>Ні хвілінкі ж, бедныя [вучні], вольнай не маюць, на вуліцу амаль суткамі не выходзяць, крукам сядзяць за кніжкамі і падручнікамі. Слепнуць, гарбацеюць, дзічэюць, бо не маюць часу з сябрамі сустрэцца, пабегаць, пагуляць. <i>Б.Сачанка.</i>
<p><b>Гарб<u>а</u>ціць.</b> <i>што.</i> Выгінаць гарбом; сутуліць; горбіць.
<br>Гарбаціць спіну. Гарбаціць плечы.




@<p><b>гарбуха // гарбуша</b>
<p><b>Гарб<u>у</u>ха.</b> Гарбатая жанчына.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: гарбуння.
<br>Ад цяжкай работы і стала яна пад старасць гарбухай.
<p><b>Гарб<u>у</u>ша.</b> Марская прамысловая рыба сямейства ласасёвых.
<br>Даўжыня цела [гарбушы] у сярэднім 47-50 см, маса 1,4-1,7 кг <i>БелСЭ.</i>




@<p><b>гарнітур // гарнітура</b>
<p><b>Гарніт<u>у</u>р.</b>
<br><b>1.</b> Поўны набор, камплект прадметаў пэўнага прызначэння.
<br>...Гарнітур ... просты, прыгожы, з наборам рэчаў для аднаго пакоя: канапа-ложак, нізкі стол, разборная кніжная паліца, нізкія зручныя крэслы. <i>І.Шамякін.</i>
<br><b>2.</b> <i>Разм.</i> Мужчынскі касцюм.
<br>Дзед адзеўся ў святочны гарнітур і доўга круціў перад люстэркам свае сівыя вусы. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Гарніт<u>у</u>ра.</b> Камплект друкарскіх шрыфтоў рознага памеру, якія маюць аднолькавы характар контуру літар.
<br>Шрыфты падзяляюцца на аднолькавыя па характару рысунка гарнітуры, кожная з якіх мае сваю назву (напрыклад, літаратурная, акадэмічная). <i>БелСЭ.</i>




@<p><b>гарысты // горны // горскі</b>
<p><b>Гар<u>ы</u>сты.</b> Пакрыты гарамі, узвышшамі.
<br>Па ручаі між зарасніку мы выйшлі ў гарысты лес. <i>Р.Няхай.</i>
<p><b>Г<u>о</u>рны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да гор.
<br>Стала так ціха, што здавалася - ручай грыміць, як горны вадапад. <i>Э.Самуйлёнак.</i>
<br><b>2.</b> Які мае адносіны да распрацоўкі зямных нетраў.
<br>Некалькі год назад прывезлі на шахту першы горны камбайн. <i>А.Кулакоўскі.</i>
<p><b>Г<u>о</u>рскі.</b> Які мае адносіны да горцаў - жыхароў гор.
<br>Горскія плямёны.




@<p><b>гаспадарлівы // гаспадарніцкі // гаспадарскі / гаспадарны // гаспадарчы</b>
<p><b>Гаспад<u>а</u>рлівы.</b> Ашчадны, эканомны, руплівы ў вядзенні гаспадаркі.
<br>Мне тады споўнілася васемнаццаць, і я адчуваў сябе дужа дарослым, разумным і гаспадарлівым. <i>А.Асіпенка.</i>
<p><b>Гаспад<u>а</u>рніцкі.</b> Які мае адносіны да гаспадарніка, кіраўніка.
<br>Таварыш Міленькі згроб сваёй вопытнай рукою ўсю раскошу ў гаспадарніцкі вынослівы партфель. <i>Я.Брыль.</i>
<p><b>Гаспад<u>а</u>рскі.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да гаспадара, належыць яму.
<br>Гаспадарскі сын. Гаспадарскі пакой.
<br><b>2.</b> Характэрны для гаспадара; клапатлівы, руплівы.
<br>Без патрэбы снаваў [Хвошч] па двары, заходзіў у клець, акідваў дабро гаспадарскім вокам і ўсё думаў, думаў. <i>М.Лупсякоў.</i>
<br><b>3.</b> Уласцівы гаспадару; упэўнены, уладны.
<br>Жыгар ішоў няспешным, гаспадарскім крокам, як чалавек, які таксама не спіць і робіць работу, не тое што іншыя. <i>А.Жук.</i>
<p><b>Гаспад<u>а</u>рны.</b> Тое, што і <span id=raz>гаспадарлівы</span>.
<br>Каб я князем быў ўладарным гэтых ніў і хат, - быў бы князем гаспадарным, вёў бы добры лад. <i>Я.Купала.</i>
<p><b>Гаспад<u>а</u>рчы.</b>
<br><b>1.</b> Які звязаны з вядзеннем гаспадаркі, з эканамічным, вытворчым бокам справы.
<br>Ён завіхаўся ля чыгуннай печкі, шчапаў лучыну, адным словам, займаўся мірнымі гаспадарчымі справамі. <i>М.Лупсякоў.</i>
<br><b>2.</b> Які звязаны з прыладамі дамашняй гаспадаркі, неабходны для яе вядзення.
<br>Шырокі двор акружалі гаспадарчыя пабудовы; у кутку двара, як бусліная шыя, падымаўся над калодзежам асвер. <i>Т.Хадкевіч.</i>




@<p><b>гасцінічны // гасцінны</b>
<p><b>Гасц<u>і</u>нічны.</b> Які мае адносіны да гасцініцы.
<br>У гасцінічным нумары не спынялася напружаная творчая работа. Пісаў Чорны раніцаю і не любіў парушаць гэты распарадак. <i>М.Лужанін.</i>
<p><b>Гасц<u>і</u>нны.</b> Які любіць прымаць і частаваць гасцей.
<br>Хто б ні з'явіўся з больш паважаных у ваколіцы людзей, ён стараецца быць гасцінным гаспадаром. <i>М.Машара.</i>




@<p><b>генеральны // генеральскі</b>
<p><b>Генер<u>а</u>льны.</b>
<br><b>1.</b> Галоўны, асноўны, вядучы.
<br>Пры правядзенні гэтай аперацыі ўзялі ў палон гітлераўскага палкоўніка, прадстаўніка генеральнага штаба. <i>М.Лынькоў.</i>
<br><b>2.</b> Усеагульны, грунтоўны.
<br>Учора вынялі падвойныя рамы, адчынілі ўпершыню вокны, зрабілі ва ўсіх пакоях генеральную ўборку. <i>М.Ткачоў.</i>
<p><b>Генер<u>а</u>льскі.</b> Які мае адносіны да генерала, належыць яму.
<br>У гардэробе і вузкіх калідорах я аж зажмурыўся ад бляску генеральскіх пагонаў, гузікаў, ордэнаў і лампасаў, ад Зорак Герояў, ад кідкіх жаночых убораў. <i>С.Грахоўскі.</i>




@<p><b>гімназісцкі // гімназічны</b>
<p><b>Гімназ<u>і</u>сцкі.</b> Які мае адносіны да гімназіста, належыць яму; характэрны для гімназіста.
<br>Гімназісцкія паводзіны. Гімназісцкія мары.
<p><b>Гімназ<u>і</u>чны.</b> Які мае адносіны да гімназіі.
<br>Гімназічная форма. Гімназічнае выкладанне.




@<p><b>глазураваны // глазурны // глазуровачны</b>
<p><b>Глазурав<u>а</u>ны.</b> Пакрыты глазурай.
<br>Глазураваная міска. Глазураваная плітка.
<p><b>Глаз<u>у</u>рны.</b> Які мае адносіны да глазуры; зроблены з глазуры.
<br>Глазурная маса. Глазурнае пакрыццё.
<p><b>Глазур<u>о</u>вачны.</b> Які мае адносіны да глазуравання; прызначаны для яго.
<br>Глазуровачная машына. Глазуровачныя работы.




@<p><b>гліністы // гліняны</b>
<p><b>Гл<u>і</u>ністы.</b>
<br><b>1.</b> Які мае ў сабе прымесь гліны.
<br>Коні скрануліся з месца, дробна затупалі нагамі, выбіраючы ся на гліністы ўзгорак. <i>М.Лынькоў.</i>
<br><b>2.</b> Колерам падобны на гліну.
<br>На страсе побач з беласнежна-белым сядзіць прыгожы гліністы голуб. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Глін<u>я</u>ны.</b> Зроблены з гліны; пакрыты слоем гліны.
<br>У невялікай хаце з глінянаю падлогай было цёпла і чыста. <i>П.Пестрак.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. І справа і злева ад дарогі ўзвышаецца гліняны (трэба: гліністы) бераг. <i>М.Лупсякоў.</i>




@<p><b>глушак // глушэц</b>
<p><b>Глуш<u>а</u>к.</b> <i>Абл.</i> Глухі чалавек; глушэц (<i>у 2 знач.</i>).
<br>Размаўляючы, глушак заўсёды крычыць, бо сам не ўсё чуе.
<p><b>Глуш<u>э</u>ц.</b>
<br><b>1.</b> Вялікая лясная птушка сямейства цецерукоў.
<br>Глушэц такуе на досвітку. Ён, такуючы, нічога не заўважае вакол і не чуе, акрамя свайго спеву. Нездарма ў народзе яго назвалі глушцом. <i>А.Курскоў.</i>
<br><b>2.</b> <i>Разм.</i> Глухі чалавек; глушак.
<br>Стары крыўдзіўся, калі яго называлі глушцом.




@<p><b>глыбінны // глыбозны // глыбокі</b>
<p><b>Глыб<u>і</u>нны.</b>
<br><b>1.</b> Які знаходзіцца (дзейнічае) на вялікай глыбіні; які выражае сутнасць, унутраны змест чаго-н.; істотна важны.
<br>Драматург як бы намякае толькі на глыбінны сэнс фразы або метафары, дае штуршок нашаму ўяўленню, і яно само дамалёўвае карціны і вобразы. <i>Р.Шкраба.</i>
<br><b>2.</b> Які знаходзіцца ў глыбіні краіны, вобласці і г.д.
<br>Абком выдзеліў ім на два тыдні аўтобус, і яны вырашылі з'ездзіць у самы глыбінны раён. <i>Маладосць.</i>
<p><b>Глыб<u>о</u>зны.</b> <i>Разм.</i> Вельмі глыбокі.
<br>Паветра стаяла ціхае, нібы налітае ў глыбозны сасуд. <i>В.Карамазаў.</i>
<p><b>Глыб<u>о</u>кі.</b>
<br><b>1.</b> Які мае вялікую глыбіню; знаходзіцца на такой глыбіні.
<br>Дзесяткі паўнаводных і глыбокіх рэк выцякаюць з топкай лясной багны. <i>В.Вольскі.</i>
<br><b>2.</b> Змястоўны, важны, грунтоўны; які характарызуецца глыбінёй.
<br>Майстэрства сатырыка выявілася перш за ўсё ў глыбокім разуменні народнага жыцця. <i>Я.Казека.</i>
<br><b>3.</b> Які дасягнуў высокай ступені: поўны (пра пачуцці, стан і пад.).
<br>Хлапца апанаваў такі глыбокі сум, што ён з хвіліну не мог прамовіць слова. <i>І.Навуменка.</i>




@<p><b>глянцавальны // глянцаваны // глянцавіты / глянцавы</b>
<p><b>Глянцав<u>а</u>льны.</b> Прызначаны для глянцавання.
<br>Цяпер гэты цэх поўнасцю забяспечан глянцавальнымі машынамі. <i>Звязда.</i>
<p><b>Глянцав<u>а</u>ны.</b> З наведзеным бляскам; пакрыты глянцам.
<br>У кароткім, да кален, футэрку, з кенгуровым каўняром, у каракулевай шапцы і глянцаваных ботах з галошамі, Сёмка Фартушнік вёў пад руку Амілію Снацкую. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Глянцав<u>і</u>ты.</b> Тое, што і <span id=raz>глянцавы</span>.
<br>З зямлі прабіваліся глянцавітыя трубкі ландышаў. <i>В.Хомчанка.</i>
<p><b>Гл<u>я</u>нцавы.</b> Пакрыты глянцам; бліскучы.
<br>За мундзірам ішлі боты, Энрыка чысціў іх аж да таго часу, пакуль у глянцавай іхняй паверхні не адлюстроўваўся яго твар. <i>Б.Мікуліч.</i>




@<p><b>гнеўны // гняўлівы</b>
<p><b>Гн<u>е</u>ўны.</b> Ахоплены гневам; раззлаваны; з гневам.
<br>Па лагеры купкамі ходзяць людзі, сумныя, заплаканыя, гнеўныя. У кожнага тут сваё гора, свой боль. <i>І.Мележ.</i>
<p><b>Гняўл<u>і</u>вы.</b> Схільны гневацца; які лёгка прыходзіць у стан гневу; крыўдлівы.
<br>Ён стаяў на вечавой плошчы, кідаў рэзкія гняўлівыя словы ў твар вечу. <i>Л.Дайнека.</i>




@<p><b>гніенне // гніласць / гнілата // гніліна // гніллё // гнілушка // гніль // гніляк</b>
<p><b>Гні<u>е</u>нне.</b> Працэс разбурэння арганічных рэчываў пад уздзеяннем мікраарганізмаў.
<br>Правая нага, на якой вышэй калена гнаілася рана, распухла і пакрылася фіялетавымі плямамі, быў моцны пах гніення. <i>І.Мележ.</i>
<p><b>Гн<u>і</u>ласць.</b> Стан распаду, разлажэння, разбурэння гніеннем; затхласць.
<br>Паражэнне царызму ў Крымскай вайне, нягледзячы на гераізм расейскіх салдат, паказала гніласць і бяссілле прыгоннай Расеі. <i>Р.Шкраба.</i>
<p><b>Гнілат<u>а</u>.</b> <i>Разм.</i> Тое, што і <span id=raz>гніль</span>.
<br>Гэта быў стары, разбураны і даўно закінуты склеп. З яго заўсёды, нават у гарачыя, спякотныя дні лета, патыхала холадам і гнілатою. <i>Б.Сачанка.</i>
<p><b>Гніл<u>і</u>на.</b> <i>Разм.</i> Што-н. гнілое (звычайна пра старую будыніну).
<br>Кватараваў [Кузьма] у такой гніліне, што сцены зямлёй пахлі, трава на даху расла. <i>Я.Ермаловіч.</i>
<p><b>Гнілл<u>ё</u>.</b> <i>зб. Разм.</i> Гнілыя прадметы, рэчы.
<br>Страха яе [лазні] зусім абсунулася, сцены ледзь трымаліся. Не будыніна, а гніллё. <i>А.Чарнышэвіч.</i>
<p><b>Гніл<u>у</u>шка.</b>
<br><b>1.</b> Абломак гнілога, спарахнелага дрэва; гніляк.
<br>Адчыніў стрэшку вулля, рассунуў рамкі, каб быў вольны праход пчолам, насыпаў у дымар сухіх гнілушак і падпаліў іх, надзеў сетку. <i>А.Якімовіч.</i>
<br><b>2.</b> Спелая груша-дзічка (звычайна ляжалая - пацямнелая і мяккая).
<br>Узрушана шалахцела дзедаўская груша-дзічка, самотныя пчолы ляталі, кружыліся вакол спелых груш-гнілушак. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Гніль.</b>
<br><b>1.</b> Што-н. гнілое, сапсаванае гніеннем; гнілы пах, затхласць.
<br>Марыля ўлезла ў яму, наскрэбла першы кошык з бульбяной гніллю і кастрыцай і, падаючы яго свякрові, - раптам войкнула, кінула кошык і села. <i>Я.Брыль.</i>
<br><b>2.</b> Цвіль, грыбок.
<br>Сукі - што скабы: засмаліліся на сонцы, іх ужо ніколі не возьме гніль. <i>І.Пташнікаў.</i>
<p><b>Гніл<u>я</u>к.</b>
<br><b>1.</b> Абломак гнілога, спарахнелага дрэва; гнілушка (<i>у 1 знач.</i>).
<br>Пень трэба ... узяць на падпалку: сухі гніляк і бяроста стануць гарэць, як смаляк. <i>І.Пташнікаў.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Хваравіты, слабы чалавек.
<br>Не падобна гэта на Андрэя - даць па зубах, тым больш таму старому гніляку, пра якога ён збіраецца расказаць. <i>Я.Брыль.</i>




@<p><b>гнуткі // гнуты</b>
<p><b>Гн<u>у</u>ткі.</b> Здольны лёгка гнуцца і не ламацца.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: гібкі.
<br>Марат выразаў гнуткую лазінку, на таўсцейшым яе канцы завязаў вузельчык і спакойна пачаў збіраць уздоўж сцежкі маладыя баравічкі. <i>С.Шушкевіч.</i>
<p><b>Гн<u>у</u>ты.</b> Зроблены згінаннем, выгінаннем; які мае выгнутую форму.
<br>У пакоі стол з букетам палявых кветак, гнутыя крэслы. <i>К.Чорны.</i>




@<p><b>гоначны // гончы</b>
<p><b>Г<u>о</u>начны.</b> Прызначаны для гонак.
<br>Гоначная лодка. Гоначны аўтамабіль.
<p><b>Г<u>о</u>нчы.</b> Шпаркі ў бегу, прывучаны гнаць звера (пра пароду паляўнічых сабак).
<br><span id=raz>Сінонім</span>: ганчак.
<br>І пайшлі аднойчы мы на высокі груд з выжламі і гончымі - паглядзець на цуд. <i>П.Глебка.</i>




@<p><b>горан // горн</b>
<p><b>Г<u>о</u>ран.</b> Спецыяльная печ з мяхамі і паддувалам для награвання металу ў кузні; печ для абпальвання керамічных вырабаў.
<br>У кузні пры майстэрні гулка стукаў аўтаматычны молат і гудзеў горан. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Горн.</b> Духавы медны музычны інструмент для падачы сігналаў.
<br>Прагучаў горн. Ён клікаў нас на першую ў гэтым годзе лінейку. <i>Я.Бяганская.</i>




@<p><b>грабарны // грабарскі</b>
<p><b>Граб<u>а</u>рны.</b> Прызначаны для земляных работ.
<br>Грабарны інструмент.
<p><b>Граб<u>а</u>рскі.</b> Які мае адносіны да грабара, належыць яму.
<br>Грабарскае ўменне. Грабарская сумка.




@<p><b>гравіравальны // гравіраваны</b>
<p><b>Гравірав<u>а</u>льны.</b> Які мае адносіны да гравіравання; прызначаны для гравіравання.
<br>Гравіравальнае мастацтва. Гравіравальныя інструменты.
<p><b>Гравірав<u>а</u>ны.</b> З выразанымі ўзорамі, надпісамі на метале, шкле і інш.; з гравіроўкай.
<br>Гравіраваныя вырабы.




@<p><b>грам // гран</b>
<p><b>Грам.</b> Адзінка вагі ў метрычнай сістэме мер, роўная вазе аднаго кубічнага сантыметра вады; тысячная доля кілаграма.
<br>Дзед Вячэра ўжо аж надта прывык да гэтай куплі на вока: ён памыляўся толькі на грамы. <i>Я.Брыль.</i>
<p><b>Гран.</b> Адзінка аптэкарскай вагі, роўная 0,062 грама (звычайна ў выразе: <span id=raz>ні &nbsp;&nbsp;грана</span> - ніколькі, зусім нічога).
<br>Купалаўскае асэнсаванне былога не мела ў сабе ні грана музейнага рэстаўратарства. <i>Р.Бярозкін.</i>




@<p><b>грамадзянскі // грамадскі</b>
<p><b>Грамадз<u>я</u>нскі.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да прававога становішча грамадзян; уласцівы свядомаму грамадзяніну.
<br>Адразу кінуўся ў фанабэрыю, забыўшыся на справу, на сяброўства, нават на звычайную грамадзянскую годнасць. <i>Я.Скрыган.</i>
<br><b>2.</b> Неваенны, цывільны, штатны.
<br>Грамадзянская вопратка не магла схаваць ад вопытнага вока бездакорную выпраўку прафесіянальнага вайскоўца. <i>І.Новікаў.</i>
<p><b>Грам<u>а</u>дскі.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да грамадства; звязаны з дзейнасцю людзей у грамадстве.
<br>На новым этапе грамадскага жыцця будзе развівацца далей і форма мастацкіх твораў. <i>В.Каваленка.</i>
<br><b>2.</b> Калектыўны, непрыватны; які належыць усяму грамадству.
<br>Між грамадскіх палёў застаўся стаяць у лагчыне адзінокі хутар. <i>І.Грамовіч.</i>
<br><b>3.</b> Звязаны з работай па добраахвотнаму абслугоўванню палітычных, культурных, прафесіянальных патрэб калектыву.
<br>Старшынёй нашага сельсавета пры маім сакратарстве быў малапісьменны, але разумны чалавек. Пры ім я прайшоў першую школу грамадскай работы. <i>П.Глебка.</i>




@<p><b>гранатавы<sup>1</sup> / гранатавы<sup>2</sup> // гранатны</b>
<p><b>Гран<u>а</u>тавы<sup>1</sup>.</b> Які мае адносіны да граната - паўднёвага фруктовага дрэва або да яго плода.
<br>Мабед гучна, трымаючы ў левай руцэ стос гранатавых галінак, чытаў літанію. <i>В.Іпатава.</i>
<p><b>Гран<u>а</u>тавы<sup>2</sup>.</b> Які мае адносіны да гранату - каштоўнага каменя.
<br>Гранатавы пярсцёнак. Гранатавы бранзалет.
<p><b>Гран<u>а</u>тны.</b> Які мае адносіны да гранаты.
<br>Гранатны выбух. Гранатны асколак.




@<p><b>гранёны // гранільны</b>
<p><b>Гран<u>ё</u>ны.</b> З абточанымі, шліфаванымі гранямі. Ён перакінуў нагу праз заслончык, нібы знарок паказваючы свой новы чаравік у блішчастых гранёных шыпах і падкоўцы на абцасе. <i>В.Адамчык.</i>
<p><b>Гран<u>і</u>льны.</b> Які мае адносіны да гранення - абточвання, шліфоўкі чаго-н.; прызначаны для гранення.
<br>Гранільная майстэрня. Гранільны інструмент.




@<p><b>грог // грот<sup>1</sup> / грот<sup>2</sup></b>
<p><b>Грог.</b> Моцны напітак з каньяку або рому, разбаўленых салодкай гарачай вадой.
<br>Здзіўлены перашэпт ззаду - столік, вядома, шчыльна абкружаны - асалода штабс-капітану. Як келіх гарачага грогу пасля цяжкага зімовага пераходу. <i>У.Мехаў.</i>
<p><b>Грот<sup>1</b></sup>. Штучная або натуральная пячора.
<br>Пятрусь пражыў у Артэку многа дзён. Ён мог бы з завязанымі вачыма знайсці цудоўны грот Пушкіна. <i>М.Даніленка.</i>
<p><b>Грот<sup>2</sup>.</b> Ніжні вялікі парус на грот-мачце - самай высокай мачце на парусных суднах.
<br>Я сказаў ставіць грот, і парус пачаў падымацца. <i>Б.Жыткоў.</i>




@<p><b>грош // грошы</b>
<p><b>Грош.</b> Даўнейшая срэбная і медная манета ў ВКЛ; у Расеі - медная з 1657 да 1917 г. (да 1838 г. двухкапеечная, а пасля паўкапеечная).
<br>Спачатку ён [бацька] расклаў па слупочках медную драбязу - грашы, капейкі, двушкі, тройкі, пятачкі, потым сярэбраную, а ўжо затым пералічыў папяровыя грошы. <i>А.Асіпенка.</i>
<p><b>Гр<u>о</u>шы.</b> <i>адз. няма.</i> Металічныя ці папяровыя знакі, якія служаць мерай вартасці пры куплі-продажы; сродкі, капітал.
<br>Грошы лік любяць. <i>Прымаўка.</i>




@<p><b>груд // груда</b>
<p><b>Груд.</b>
<br><b>1.</b> Невялічкая горка, узгорак; сухадол.
<br>На сухім грудзе пасярод густога лесу напаткалі мноства вялікіх і малых камянёў, якія стаялі і ляжалі асобнымі купкамі. <i>Л.Дайнека.</i>
<br><b>2.</b> Тое, што і груда (<i>у 1 знач.</i>).
<br>З двух грузавікоў у вялікі груд згружаюць цэглу. <i>І.Шамякін.</i>
<br><b>3.</b> <i>Абл.</i> Куча галля, хворасту; лоўж.
<br>Пад зацішным кустом або ў грудзе ламачча вывела на свет першы вывадак даўгавухая зайчыха. <i>Звязда.</i>
<p><b>Гр<u>у</u>да.</b>
<br><b>1.</b> Куча зваленых у беспарадку прадметаў, рэчаў.
<br>Быццам вузей стала вуліца, заваленая грудамі бярвення. <i>А.Васілевіч.</i>
<br><b>2.</b> Замёрзлая ці засохлая гразь.
<br>Начы са дзве ці са тры ў лагчынах ля грэблі і ў аселіцах ля ракі ляжаў іней, на двары ля хлява ўзялася грудай растаптаная гразь. <i>І.Пташнікаў.</i>
<br><b>3.</b> Бясформенны кусок цвёрдай зямлі.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: камлыга.
<br>Збіваючы да крыві аб каменне і груды босыя ногі, бяжыць цыбаты Гараська Бусел. <i>Б.Сачанка.</i>




@<p><b>грунтавы // грунтовачны // грунтоўны</b>
<p><b>Грунтав<u>ы</u>.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да грунту - верхняга пласта зямлі.
<br>Грунтавыя воды.
<br><b>2.</b> Які мае адносіны да грунту - саставу, якім пакрываюць палатно, рыхтуючы яго для малявання.
<br>Грунтавыя фарбы.
<p><b>Грунт<u>о</u>вачны.</b> Які служыць для грунтоўкі - пакрыцця грунтам.
<br>Грунтовачны састаў.
<p><b>Грунт<u>о</u>ўны.</b> Трывалы, глыбокі; сур'ёзны, падрабязны; абгрунтаваны.
<br>Лабановіч здзівіўся, калі на цэлы рад яго запытанняў вучань даваў дакладныя і грунтоўныя адказы. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>грызня // згрызота</b>
<p><b>Грызн<u>я</u>.</b>
<br><b>1.</b> Кусанне адзін аднаго зубамі (пра жывёл).
<br>Чутно, схопяцца там [ганчак з ваўком] - грызня, гіркат, трэск - і зноў загулялі па лесе далей. <i>М.Ракітны.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Сварка, спрэчка, лаянка.
<br>Увесь трагізм вясковага побыту, грызня за зямлю і ўласнасць добра адлюстравана ў апавяданні С.Бірылы «Стражнік». <i>С.Александровіч.</i>
<p><b>Згрыз<u>о</u>та.</b> <i>Разм.</i>
<br><b>1.</b> Душэўныя мукі, перажыванні.
<br>На Максімавым твары не заўважалася нічога такога, што сведчыла б аб згрызотах і трывогах душы. <i>Я.Колас.</i>
<br><b>2.</b> <i>звычайна мн.</i> Спрэчкі, звадкі.
<br>Добра было б жыць на свеце людзям, калі б яны маглі чытаць думкі другіх. Тады б мо не было паміж імі ні згрызот, ні непаразуменняў. <i>Р.Сабаленка.</i>




@<p><b>грымлівы // грымотны // грымучы</b>
<p><b>Грымл<u>і</u>вы.</b> Які стварае моцны шум, грукат; з громам, грымотамі.
<br>Парожняя фурманка больш грымлівая, чым з паклажай.
<p><b>Грым<u>о</u>тны.</b>
<br><b>1.</b> Які стварае гром, грымотны; з грымотамі.
<br>І шугнуў дождж налётам смелым, павіс абрусам густа-белым над гэтым лугам, над палямі і льецца коса ручаямі, бы невад цягнецца грымотны, і б'юцца кроплі ў пыл вільготны. <i>Я.Колас.</i>
<br><b>2.</b> Вельмі гучны, аглушальны; падобны па гучанню на гром.
<br>А там, у далечыні за лесам, пачыналася грымотная начная бойка. <i>В.Быкаў.</i>
<p><b>Грым<u>у</u>чы.</b> Які моцна грыміць; шумны, гучны.
<br>Млын меле, млын меле ячмень гэты зорны, аж ходарам ходзяць грымучыя жорны. <i>М.Танк.</i>




@<p><b>грэцкі // грэчаскі // грэчкавы</b>
<p><b>Гр<u>э</u>цкі.</b> Прыгатаваны з зерня грэчкі.
<br>Да мачанкі маці пякла яшчэ і бліны з грэцкай або ячнай мукі. <i>А.Якімовіч.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Над галавой гулі пчолы - у іх была тут дарога, па якой яны ляталі з вулляў на грэцкае (трэба: грэчкавае) поле. <i>І.Чыгрынаў.</i>
<p><b>Гр<u>э</u>часкі.</b> Які мае адносіны да Грэцыі, грэкаў, характэрны для іх.
<br>Грэчаскія словы, або так званыя грэцызмы, пачалі пранікаць у мову ўсходніх славян з вельмі старажытных часоў. <i>П.Юргелевіч.</i>
<p><b>Гр<u>э</u>чкавы.</b> Які мае адносіны да грэчкі, звязаны з грэчкай.
<br>Гудуць, бзынкаюць, перавальваючыся з гронкі на гронку грэчкавага цвету, пчолы. <i>Я.Ермаловіч.</i>




@<p><b>губіць // губляць</b>
<p><b>Губ<u>і</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> Нішчыць, псаваць, рабіць непрыгодным.
<br>Ад лясоў, як даведаўся Петрык, і клімат робіцца мякчэйшым, і знікаюць засухі, што губяць пасевы. <i>А.Якімовіч.</i>
<br><b>2.</b> Зводзіць са свету, забіваць.
<br>Маці заўсёды наказвала нам, каб мы не губілі нічога жывога.
<p><b>Губл<u>я</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> Пазбаўляцца чаго-н., пакідаючы дзе-н. па няўважлівасці; скідваць, атрасаць з сябе (лісце, пер'е і пад.).
<br>Часам адна з птушак губляла пёрка, і яно, успыхваючы на сонцы, кружачыся, павольна падала ўніз, у сінюю бездань. <i>Л.Дайнека.</i>
<br><b>2.</b> Пазбаўляцца часткова ці поўнасцю якіх-н. уласцівасцей, якасцей, стану.
<br>Хлапчук глядзеў на жоўты, высушаны дашчэнту твар, які губляў свой звычайны, знаёмы выраз. <i>Э.Самуйлёнак.</i>




@<p><b>гузаваты // гузасты</b>
<p><b>Гузав<u>а</u>ты.</b> Няроўны, з гузамі і пукатасцямі.
<br>Гузаваты ствол бярозы. Гузаваты лоб.
<p><b>Гуз<u>а</u>сты.</b> З вялікімі гузамі.
<br>Дзед Талаш падняў вочы на ... каржакаваты гузасты дуб з магутнымі лапамі, як бы чакаючы адказу на свае сумненні. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>гульня // гулянка</b>
<p><b>Гульн<u>я</u>.</b> Занятак, які служыць для забавы, баўлення часу або з'яўляецца відам спорту.
<br>У цікавай гульні, як і ў шчырай працы, непрыкметна бяжыць час. <i>А.Пальчэўскі.</i>
<p><b>Гул<u>я</u>нка.</b>
<br><b>1.</b> Забава, баўленне часу; гульня.
<br>І стаяць, сумуюць санкі, не знайсці хлапцам гулянкі, бо не выпаў снег. <i>К.Кірэенка.</i>
<br><b>2.</b> <i>Разм.</i> Вечарынка з песнямі, танцамі, гульнямі.
<br>Эх, чаму я не скрыпач, не Янка, што заўсёды Зою праважае, што заўсёды ў клубе, на гулянках песні ёй лірычныя іграе. <i>М.Танк.</i>
<br><b>3.</b> <i>Разм.</i> Вясёлае застолле з частаваннем.
<br>Вятох праплыў паўнеба, калі нарэшце пачала сціхаць у харомах гулянка. <i>С.Тарасаў.</i>




@<p><b>гультайскі // гультаяваты</b>
<p><b>Гульт<u>а</u>йскі.</b> Характэрны для гультая; такі, як гультай.
<br>Гультайскі характар. Гультайскае жыццё.
<p><b>Гультаяв<u>а</u>ты.</b> Схільны да гультайства, крыху лянівы; ленаваты.
<br>Лідзія Яўсееўна - выдатны педагог-універсал. Яна падцягвае па ўсіх прадметах гультаяватых дзетак мясцовага начальства, піша кантрольныя работы завочнікам, на тое і жыве. <i>С.Грахоўскі.</i>




@<p><b>гуманістычны // гуманны</b>
<p><b>Гуманіст<u>ы</u>чны.</b> Які мае адносіны да гуманізму, гуманіста.
<br>Гуманістычныя ідэі.
<p><b>Гум<u>а</u>нны.</b> Прасякнуты павагай да людзей; чалавечны, чулы, спагадлівы.
<br>Высакароднасць працы лесаводаў, што стараюцца для людзей будучага, робіць нашу прафесію вельмі гуманнай, чалавечнай. <i>У.Мяжэвіч.</i>




@<p><b>гумар // гумор</b>
<p><b>Г<u>у</u>мар.</b> Дабрадушна-насмешлівыя, камічныя адносіны да каго-чаго-н.
<br>З адценнем цёплага гумару малюе аўтар вобразы станоўчых сваіх герояў. <i>Л.Арабей.</i>
<p><b>Гум<u>о</u>р.</b> Душэўны стан, настрой.
<br>Калі Міхайла Іванавіч быў не ў гуморы, то Ксеня Паўлаўна прымала ўсе меры, каб вярнуць мужу спакой душы і адагнаць яго ліхія думкі. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>гуслярны // гуслярскі</b>
<p><b>Гусл<u>я</u>рны.</b> Які мае адносіны да гусляў - музычнага інструменту.
<br>Гуслярныя струны. Гуслярны звон.
<p><b>Гусл<u>я</u>рскі.</b> Які мае адносіны да гусляра, належыць яму; гусляроў.
<br>Гуслярскі спеў. Гуслярская песня.




@<p><b>гутарковы // гутарлівы</b>
<p><b>Гутарк<u>о</u>вы.</b> Якім карыстаюцца ў гутарцы, размове; уласцівы вуснай народнай мове.
<br>Сінтаксіс Багушэвіча блізкі да сінтаксісу гутарковай мовы <i>Л.Шакун.</i>
<p><b>Гутарл<u>і</u>вы.</b> Схільны да размоў, ахвочы пагаварыць.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: гаваркі.
<br>Заўсёды гутарлівы Іван Мацвеевіч цяпер упарта маўчаў. <i>З.Бядуля.</i>




@<p><b>гушча // гушчар / гушчарнік / гушчарня / гушчыня</b>
<p><b>Г<u>у</u>шча.</b>
<br><b>1.</b> Густы асадак (стравы, раствору і г.д.) на дне пасудзіны.
<br>Валянцін, праўда, разабраўся ў гэтай смакаце трошкі пазнавата - калі ўжо вышмароўваў дно бляшанкі мякішам калача, падбіраючы апошнія кроплі таматнай гушчы. <i>Б.Стральцоў.</i>
<br><b>2.</b> <i>Разм.</i> Тое, што і <span id=raz>гушчар</span>.
<br>Згаладнелая вавёрка скача ў гушчы сасняку. <i>В.Іпатава.</i>
<br><b>3.</b> <i>перан.</i> Глыбіня, асяроддзе чаго-н.
<br>Цягнула ... пабыць у гушчы людзей, сабраць матэрыял для наступных уласных твораў і выканаць некаторыя планы рэдакцыі. <i>А.Кулакоўскі.</i>
<p><b>Гушч<u>а</u>р.</b> Густы ўчастак лесу; густы зараснік чаго-н.
<br>Глухі шолах у лесе прымусіў дзеда прыслухацца і разгледзецца. І бачыць дзед Талаш - вялізны дзікі кабан павольна выходзіць з ляснога гушчару і брыдзе па чэрава ў снезе, не зважаючы на дзеда. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Гушч<u>а</u>рнік.</b> <i>Разм.</i> Тое, што і <span id=raz>гушчар</span>.
<br>У гушчарніку спявалі птушкі, свісталі рабчыкі, шапацелі лісцем асіны і бярозы. <i>А.Чарнышэвіч.</i>
<p><b>Гушч<u>а</u>рня.</b> <i>Разм.</i> Тое, што і <span id=raz>гушчар</span>.
<br>Закаўкалі каўкі на ўзвышшы. Затрэслася лісце ў гушчарні. <i>Я.Купала.</i>
<p><b>Гушчын<u>я</u>.</b>
<br><b>1.</b> Уласцівасць і стан густога.
<br>Усюды прабіваюцца кусты арэшніку і каліны, павялічваючы яшчэ больш гушчыню і непраходнасць лесу. <i>В.Вольскі.</i>
<br><b>2.</b> Тое, што і <span id=raz>гушчар</span>.
<br>Узыходзіла сонца, і яго зыркія промні пранікалі ў гушчыню дрэў і кустоў, высвечвалі кару на камлях, мох, пні. <i>Б.Сачанка.</i>




@<p><b>давераны // даверлівы // даверны</b>
<p><b>Дав<u>е</u>раны.</b> Які карыстаецца давер'ем або дзейнічае па чыйму-н. даручэнню; надзелены даверам.
<br>Да траўня сорак другога года мы карысталіся пераважна сувяззю праз нашых давераных людзей. <i>В.Казлоў.</i>
<p><b>Дав<u>е</u>рлівы.</b> Схільны аказваць давер'е; які лёгка давярае каму-н.
<br>Ліда сустрэла настаўніка, паздароўкалася, абняла яго руку, прытулілася да яе, як даверлівае дзіця. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Дав<u>е</u>рны.</b> Які сведчыць аб даручэнні каму-н. чаго-н.
<br>Яму зноў прапанавалі дыпламатычную работу, а неўзабаве ўручылі і даверную грамату. <i>Звязда.</i>




@<p><b>давер'е // даверлівасць</b>
<p><b>Дав<u>е</u>р'е.</b> Пераконанасць у чыёй-н. чэснасці; поўная вера ў добрасумленнасць і шчырасць каго-н.
<br>Лабановіч шырока праводзіць растлумачальную работу сярод сялян і ўваходзіць у іх давер'е. <i>Л.Фіглоўская.</i>
<p><b>Дав<u>е</u>рлівасць.</b> Вельмі даверлівыя адносіны да іншых; адносіны, якія не дапускаюць магчымасці падману, ашуканства ці хлусні.
<br>У голасе яго, у словах адчуваліся ноткі чалавечай даверлівасці, чалавечай спагады. <i>М.Лынькоў.</i>




@<p><b>дагавор // дагаворанасць</b>
<p><b>Дагав<u>о</u>р.</b> Пісьмовае або вуснае пагадненне, умова аб узаемных абавязацельствах.
<br>Дагаворы страхавання заключаюцца інспектарамі Дзяржстраха. <i>Звязда.</i>
<p><b>Дагав<u>о</u>ранасць.</b> Пагадненне на аснове папярэдніх перагавораў.
<br>У гэтай сувязі неабходна перш за ўсё падкрэсліць выключна важнае значэнне дагаворанасці. <i>Звязда.</i>




@<p><b>дагматызм // дагматычнасць</b>
<p><b>Дагмат<u>ы</u>зм.</b> Некрытычнае мысленне, якое апіраецца толькі на догмы - палажэнні, што прымаюцца за бясспрэчную ісціну для ўсіх часоў і ўсякіх умоў.
<br>Сапраўдны вучоны не можа мірыцца з дагматызмам у навуцы.
<p><b>Дагмат<u>ы</u>чнасць.</b> Адцягненасць, абстрактнасць, схематычнасць, адарванасць ад жыцця.
<br>Так праяўлялася, між іншым, дагматычнасць формулы: як толькі паўсталі канкрэтныя пытанні творчасці, узнікла патрэба ў старых паняццях. <i>Н.Перкін.</i>




@<p><b>дадатковы // дадатны</b>
<p><b>Дадатк<u>о</u>вы.</b> Які з'яўляецца дадаткам, дабаўкай да чаго-н. асноўнага.
<br>Некалькі дзён яго не вадзілі на допыт, і ён зразумеў, што следчы рыхтуе дадатковыя матэрыялы па справе. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Дад<u>а</u>тны.</b>
<br><b>1.</b> Які заслугоўвае або выражае адабрэнне; станоўчы, добры.
<br>Але былі і дадатныя бакі ў гэтых вандроўках: па дарозе добра абмяркоўваўся даклад. <i>Я.Колас.</i>
<br><b>2.</b> У матэматыцы: большы за нуль.
<br>Лік са знакам плюс (які, між іншым, прынята апускаць) называецца дадатным. <i>Алгебра.</i>
<br><b>3.</b> У фізіцы: пра від электрычнасці, часцінкамі якой з'яўляюцца пратоны, пазітроны і інш.
<br>Пратоны маюць дадатны зарад. <i>Маладосць.</i>




@<p><b>дажджавальны // дажджавы // дажджлівы / дажджысты</b>
<p><b>Дажджав<u>а</u>льны.</b> Прызначаны для дажджавання - штучнага арашэння.
<br>Затраты на будаўніцтва вадаёма і дажджавальнай устаноўкі акупяцца за паўтара-два гады. <i>Звязда.</i>
<p><b>Дажджав<u>ы</b></u>. Які паходзіць з дажджу, утвораны дажджом.
<br>Дажджавая вада застаецца на паверхні зямлі, а часткова прасочваецца ў зямлю. <i>Я.Колас.</i>
<br>|| Які нясе дождж; багаты дажджом. Вецер за ноч разагнаў дажджавыя хмары, неба над лесам ззяла незвычайнай чысцінёй. <i>Я.Курто.</i>
<br>|| Прызначаны для засцярогі ад дажджу; дажджавік. Лысы чалавек у дажджавым плашчы прынёс Міколку пасылку ад бацькі. <i>З.Бядуля.</i>
<br>У выразе: <span id=raz>дажджавы &nbsp;&nbsp;чарвяк</span> - чырвоны земляны чарвяк.
<br>Гэтакай мясціне рады мы з табой, рыбак. У нас добрая прынада - дажджавы чарвяк. <i>А.Вялюгін.</i>
<p><b>Дажджл<u>і</u>вы.</b> Шчодры на дождж, з частымі дажджамі.
<br>Пачатак чэрвеня быў дажджлівы і халодны. <i>С.Грахоўскі.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Ліхтары зусім патанулі ў дажджлівай (трэба: дажджавой) ігмле. <i>П.Пестрак.</i>
<p><b>Даждж<u>ы</u>сты.</b> <i>Разм.</i> Тое, што і <span id=raz>дажджлівы</span>.
<br>Ды што паробіш, надта ж ранняй і дажджыстай была вясна гэтая. <i>М.Вышынскі.</i>




@<p><b>даказальны // даказаны // доказны</b>
<p><b>Даказ<u>а</u>льны.</b> Які можа быць даказаны; доказны (<i>у 1 знач.</i>).
<br>Даказальнае палажэнне.
<p><b>Дак<u>а</u>заны.</b> Пацверджаны фактамі, пераканаўчымі довадамі; выяўлены.
<br>Даказанае злачынства.
<p><b>Д<u>о</u>казны.</b>
<br><b>1.</b> Які можа быць даказаны; даказальны.
<br>Доказная тэарэма.
<br><b>2.</b> Які з'яўляецца добрым доказам, пацвярджае што-н.; пераканаўчы, грунтоўны.
<br>Доказная аргументацыя.




@<p><b>далечыня // далёкасць / даль</b>
<p><b>Далечын<u>я</b></u>.
<br><b>1.</b> Далёкі прастор, бачны вокам; прасцяг, шыр; даль.
<br>На ўсёй далечыні ўнізе і па баках імчаў, клубіўся, ірваўся золкі імклівы туман. <i>В.Быкаў.</i>
<br><b>2.</b> <i>звычайна з азначэннем.</i> Далёкае месца, даль; вельмі аддаленае штосьці.
<br>Вочы Андрэя глядзелі сур'ёзна, як заўсёды, у нейкую далечыню. <i>А.Васілевіч.</i>
<p><b>Дал<u>ё</u>касць.</b> Значная працягласць чаго-н.; аддаленасць.
<br>Савецкія стратэгічныя ракеты маюць практычна неабмежаваную далёкасць палёту. <i>Звязда.</i>
<p><b>Даль.</b>
<br><b>1.</b> Далёкі прастор, бачны вокам; прасцяг, шыр; далечыня.
<br>За лясочкамі, за гаем далі, лёгшы сінім морам, вабяць душу мне прасторам. <i>Я.Колас.</i>
<br><b>2.</b> <i>звычайна з азначэннем.</i> Далёкае месца; вельмі аддаленае штосьці.
<br>З далёкай прыамурскай далі хацеў я ўбачыць бераг свой. <i>С.Гаўрусёў.</i>




@<p><b>далікатнець // далікатнічаць</b>
<p><b>Далікатн<u>е</u>ць.</b> <i>Разм.</i> Станавіцца больш далікатным, ветлівым.
<br>Міша і раней быў ветлівы, уважлівы, але цяпер ён далікатнеў проста на вачах.
<p><b>Далік<u>а</u>тнічаць.</b> <i>Разм.</i> Быць залішне далікатным; выказваць празмерную далікатнасць.
<br>У такія моманты сярод сваіх Шабуніха станавілася рэзкай, нават грубай, не далікатнічала. <i>І.Мележ.</i>




@<p><b>далікатны // далікатэсны</b>
<p><b>Далік<u>а</u>тны.</b>
<br><b>1.</b> Ветлівы, ласкавы ў абыходжанні з людзьмі; уважлівы.
<br>Рашчэня, па характару чалавек далікатны, упершыню гаварыў галоўнаму ў вочы такую суровую праўду. <i>І.Шамякін.</i>
<br><b>2.</b> <i>Разм.</i> Які патрабуе асцярожных, тактоўных адносін.
<br>Актывісты адмоўчваліся. Відаць, ім таксама не хацелася брацца за гэтую далікатную справу. <i>А.Асіпенка.</i>
<br><b>3.</b> Кволы, тонкі; выпеставаны.
<br>Ваенрук узяў адразу два яйкі, стукнуў адно аб адно, тонкімі далікатнымі пальцамі спрытна абабраў іх, але есці не стаў, паклаў у шапку. <i>А.Асіпенка.</i>
<p><b>Далікат<u>э</u>сны.</b> Які мае адносіны да далікатэсаў - рэдкай, прыемнай на смак ежы.
<br>Шырока развіваць вытворчасць паштэтных, языковых, фаршавых, курыных, вяндлінных і іншых далікатэсных мясных кансерваў. <i>Звязда.</i>




@<p><b>далучальны // далучаны</b>
<p><b>Далуч<u>а</u>льны.</b> Які служыць для далучэння, з'яўляецца далучэннем, дадаткам да чаго-н.; прызначаны для далучэння.
<br>Словы, якія выражаюць дадатковае паведамленне да сказанага з мэтай дапаўнення яго зместу або ўзмацнення, называюцца далучальнымі словамі. <i>Беларуская мова.</i>
<p><b>Дал<u>у</u>чаны.</b> Злучаны з чым-н., прыбаўлены да чаго-н.
<br>У другой палове XVI стагоддзя Беларусь была далучана да Рэчы Паспалітай і трапіла пад цяжкі прыгнёт польскіх феадалаў. <i>А.Залескі.</i>




@<p><b>дамавіна // даміна</b>
<p><b>Дамав<u>і</u>на.</b> Спецыяльная скрыня, у якую кладуць нябожчыка для пахавання; труна.
<br>Калі спускалі дамавіну ў зямлю, не верылася, што Іны больш няма, што вот закідаюць яе сырой зямлёй - і ўсё... <i>І.Капыловіч.</i>
<p><b>Дам<u>і</u>на.</b> <i>Разм.</i> Вялізны дом.
<br>Шкада, канечне, хаты. Што тыя пятнаццаць тысяч? Разыдуцца туды-сюды - агледзецца не паспееш, а стаяла б даміна, то не-не ды і адскочылі б калі ўсім сямейным гамузам... <i>І.Капыловіч.</i>




@<p><b>дамавы // дамашні</b>
<p><b>Дамав<u>ы</u>.</b> Які мае адносіны да дома.
<br>Дамавое кіраўніцтва. Дамавы камітэт.
<br>У выразе: <span id=raz>дамавая &nbsp;&nbsp;кніга</span> - кніга для рэгістрацыі жыльцоў дома.
<br>Праз хвіліну з'явілася Ева Аўсееўна і, падаючы дамавую кнігу, суха спытала, чым яна абавязана такому ранняму візіту. <i>М.Машара.</i>
<p><b>Дам<u>а</u>шні.</b>
<br><b>1.</b> Звязаны з домам, сям'ёй, бытам; сямейны; не куплены.
<br>Бацька пазнаў мяне па дамашняй хустцы. <i>М.Танк.</i>
<br><b>2.</b> <i>У знач. наз.</i>, (<i>мн.</i> дамашнія) - члены сям'і.
<br>Як бы зарадаваўся, калі б пачуў пра сваіх дамашніх. <i>А.Кулакоўскі.</i>




@<p><b>дамаўленне // дамоўленасць</b>
<p><b>Дамаўл<u>е</u>нне.</b> Узаемнае пагадненне пры перагаворах; сам працэс узгаднення.
<br>Пракурор злёгку кіўнуў ім галавой у знак, што дамаўленне закончана. <i>М.Машара.</i>
<p><b>Дам<u>о</u>ўленасць.</b> Пагадненне, згода як вынік папярэдніх перагавораў.
<br>Паміж старымі была маўклівая дамоўленасць - пра справы без патрэбы нічога не пытаць. <i>І.Новікаў.</i>




@<p><b>дапаўняльны // дапоўнены</b>
<p><b>Дапаўн<u>я</u>льны.</b> Які выконвае ролю дапаўнення.
<br>Даданыя дапаўняльныя сказы адказваюць на пытанні ўскосных склонаў. <i>Беларуская мова.</i>
<p><b>Дап<u>о</u>ўнены.</b> Які папоўнілі чым-н.; больш поўны, пашыраны.
<br>Адказ вучня дапоўнены настаўнікам.




@<p><b>дапушчальны // дапушчаны</b>
<p><b>Дапушч<u>а</u>льны.</b> Які можна дапусціць, дазволіць; магчымы, дазволены.
<br>Ён заўважыў, што разумная крытыка - не вышэй дапушчальнай нормы - выклікае прыхільнасць начальніка, калі ён не дурань, да таго, хто крытыкуе. <i>У.Караткевіч.</i>
<p><b>Дап<u>у</u>шчаны.</b>
<br><b>1.</b> Які адбыўся; зроблены, здзейснены.
<br>За дапушчаныя парушэнні вадзіцель быў прыцягнуты да адміністрацыйнай адказнасці. <i>Звязда.</i>
<br><b>2.</b> Прыладжаны, падагнаны так, каб дакладна падышло адно да аднаго па размерах, шчыльна прыстала.
<br>Аконныя рамы так добра дапушчаны, што на зіму і ўцяпляць не трэба.




@<p><b>дапытаны // дапытлівы</b>
<p><b>Дап<u>ы</u>таны.</b> Той, каго дапыталі; які прайшоў допыт.
<br>Дапытаны былі не толькі Павел, але таксама Магнушэўскі, Арлоўскі і Парфімовіч. <i>Маладосць.</i>
<p><b>Дап<u>ы</u>тлівы.</b>
<br><b>1.</b> Які ўсім цікавіцца; які імкнецца ўсё зразумець, пазнаць.
<br>Майму дапытліваму спадарожніку хацелася як мага болей убачыць, пачуць, пагаварыць з кожным новым знаёмым. <i>В.Вітка.</i>
<br><b>2.</b> Праніклівы, вельмі ўважлівы, цікаўны (пра позірк).
<br>Ніна гаварыла гучна, не зважаючы на дапытлівыя погляды прахожых. <i>А.Савіцкі.</i>




@<p><b>дапытванне // дапытлівасць // допыт</b>
<p><b>Дап<u>ы</u>тванне.</b> Настойлівае, падрабязнае распытванне пра што-н.
<br>Нарэшце, ён, здаецца, уведаў пра ўсё, што яго цікавіла, і гэта даволі надакучлівае дапытванне, відаць, ужо канчалася. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Дап<u>ы</u>тлівасць.</b> Імкненне ўсё зразумець, пазнаць, набыць новыя веды; цікаўнасць.
<br>Ярмоленку здалося, што ў гэтым пытанні было не то дзівацтва, не то кплівасць, не то як бы нават звычайная дзіцячая дапытлівасць. <i>І.Сіўцоў.</i>
<p><b>Д<u>о</u>пыт.</b> Апытанне падследнага ці сведкі для высвятлення абставін справы; дазнанне.
<br>Кожны дзень кагосьці выводзілі з камеры на допыт, кагосьці прыцягвалі напаўжывога. <i>І.Новікаў.</i>




@<p><b>даравальны // дараваны</b>
<p><b>Дарав<u>а</u>льны.</b>
<br><b>1.</b> Які можна дараваць, прабачыць, апраўдаць.
<br>Вельмі часта рэцэнзіі заканчваюцца даравальнымі словамі: «Аднак, нягледзячы на пералічаныя недахопы...». <i>В.Рагойша.</i>
<br><b>2.</b> Які сведчыць, пацвярджае дар, падарунак.
<br>На Коласавай аповесці быў даравальны надпіс, зроблены ўласнай рукою аўтара. <i>М.Лужанін.</i>
<p><b>Дарав<u>а</u>ны.</b>
<br><b>1.</b> Які прабачылі, не паставілі ў віну.
<br>Смех і самыя словы здаліся Васілю ненатуральнымі, і ад гэтага пачуццё насцярожанасці мацнела, і побач з ёю вырастала старая, дагэтуль не дараваная крыўда. <i>А.Савіцкі.</i>
<br><b>2.</b> Падораны, прынесены ў дар каму-н. кім-н.
<br>У яго асабістай бібліятэцы было нямала кніг, дараваных у розныя часы самімі аўтарамі.




@<p><b>дараваць // дарыць</b>
<p><b>Дарав<u>а</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> <i>што.</i> Прабачыць каму-н., апраўдаць каго-н.; не палічыць за віну чаго-н.
<br>З гартаванаю зброяй паўстануць сыны. Не даруюць за матчыны слёзы яны. <i>У.Дубоўка.</i>
<br><b>2.</b> <i>што.</i> Падарыць што-н. каму-н.
<br>У дзень нараджэння яму даравалі сябры прыгожы сувенір.
<br><b>3.</b> <b>Дар<u>у</u>й(це).</b> Ужываецца пры звароце да каго-н. для папярэджання аб чым-н. ці для выражэння просьбы прабачыць у чым-н.
<br>Я ў людзей не папрашу: даруйце! Бо ў песнях не хлусіў. Не мог хлусіць. <i>П.Панчанка.</i>
<p><b>Дар<u>ы</u>ць.</b> Рабіць падарунак.
<br>Табе, Каўказ, паэты спеў дарылі, сягоння й я акорды падару. <i>П.Трус.</i>




@<p><b>дарэктар // дырэктар</b>
<p><b>Дар<u>э</u>ктар.</b> <i>Уст.</i> Дамашні настаўнік.
<br>Трахім шкадаваў свайго адзінага сына і вучыў яго спачатку ў вандроўных настаўнікаў, так званых «дарэктараў», потым павёз у Строчын і аддаў у двухкласнае вучылішча. <i>А.Чарнышэвіч.</i>
<p><b>Дыр<u>э</u>ктар.</b> Кіраўнік прадпрыемства, установы.
<br>Галаўбух Варанецкі падпіша ўсё гэта, занясе на подпіс дырэктару. <i>Я.Скрыган.</i>




@<p><b>даследчык // доследнік</b>
<p><b>Дасл<u>е</u>дчык.</b> Той, хто вывучае, даследуе што-н.; вучоны.
<br>Я, напрыклад, не ведаю ніводнага іншага даследчыка беларускай літаратуры, які б так глыбока, з такім тонкім і дакладным адчуваннем разнастайных нюансаў пісаў пра расейскіх і зарубежных класікаў, як А.Адамовіч. <i>Д.Бугаёў.</i>
<p><b>Д<u>о</u>следнік.</b> Той, хто займаецца доследамі (звычайна па вырошчванню якіх-н. раслін, вывядзенню новых гатункаў і г.д.).
<br>Старэйшы доследнік нашага інстытута паспяхова працуе над вывядзеннем новага гатунку беларускай бульбы.




@<p><b>даследчыцкі // даследчы // доследніцкі // доследны</b>
<p><b>Дасл<u>е</u>дчыцкі.</b> Які мае адносіны да даследчыка, вучонага.
<br>Ян Чачот - першы пісьменнік, які ў цэнтры ўвагі сваёй творчасці і даследчыцкай дзейнасці паставіў беларускага мужыка з яго мовай і духоўным светам. <i>У.Казбярук.</i>
<p><b>Дасл<u>е</u>дчы.</b> Звязаны з навуковым даследаваннем.
<br>Навуковыя аграрныя арганізацыі па выдзеленых сродках на адзінку прадукцыі па-ранейшаму адстаюць ад даследчых цэнтраў прамысловасці, будаўніцтва, транспарту. <i>Полымя.</i>
<p><b>Д<u>о</u>следніцкі.</b> Які мае адносіны да доследніка (звычайна пра вырошчванне якіх-н. раслін, вывядзенне новых гатункаў і г.д.).
<br>Біялагічны гурток праводзіць вялікую доследніцкую работу на прышкольным участку.
<p><b>Д<u>о</u>следны.</b> Прызначаны для правядзення доследаў.
<br>Вывядзеннем новых гатункаў займаюцца спецыяльныя навуковыя інстанцыі ў сваіх доследных гаспадарках. <i>Я.Ермаловіч.</i>




@<p><b>даспелены // даспелы</b>
<p><b>Дасп<u>е</u>лены.</b> Такі, якому далі магчымасць выспець, даведзены да поўнай спеласці.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: выспелены.
<br>Здаецца, нахіліўся б і набраў у акіяне чыстага блакіту з лясных азёр - жывога серабра і золата - з даспеленага жыта. <i>С.Грахоўскі.</i>
<p><b>Дасп<u>е</u>лы.</b> Які даспеў, стаў спелым.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: паспелы.
<br>Імжыў цёплы дожджык, шапацелі даспелыя аўсы, а недзе на захадзе вуркатаў гром. <i>С.Грахоўскі.</i>




@<p><b>дастасавальны // дастасаваны</b>
<p><b>Дастасав<u>а</u>льны.</b> Які можна скарыстаць, прывесці ў адпаведнасць з чым-н.
<br>Да акцёрскай работы дастасавальны цалкам словы Ўл.Маякоўскага: «Изводишь единого слова ради тысячи тонн словесной руды». <i>Маладосць.</i>
<p><b>Дастасав<u>а</u>ны.</b> Скарыстаны пэўным чынам; прыведзены ў адпаведнасць з чым-н.
<br>Усё тут узважана і дастасавана адно да другога. <i>Д.Бугаёў.</i>




@<p><b>дасягальнасць // дасягненне / дасяжнасць</b>
<p><b>Дасяг<u>а</u>льнасць.</b> Магчымасць дасягнуць чаго-н.
<br>Дасягальнасць гэтых жывых істот абуджае ў чалавеку дзіўныя інстынкты. <i>Маладосць.</i>
<p><b>Дасягн<u>е</u>нне.</b> Станоўчы вынік працы, дзейнасці, якіх-н. намаганняў; здабытак, поспех.
<br>Вера і старанне - асноўнае ў дасягненні пастаўленай мэты. <i>А.Васілевіч.</i>
<p><b>Дас<u>я</u>жнасць.</b> Тое, што і <span id=raz>дасягальнасць</span>.
<br>Будуем заводы - машыны, машыны - усё бліжэй дасяжнасць пастаўленых мэт. <i>А.Гурло.</i>




@<p><b>даходлівы // даходны</b>
<p><b>Дах<u>о</u>длівы.</b> Які лёгка ўспрымаецца, даходзіць да свядомасці; зразумелы.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: даступны.
<br>Манера пісьма Хв. Шынклера вельмі простая, даходлівая. <i>Л.Арабей.</i>
<p><b>Дах<u>о</u>дны.</b> Які дае прыбытак, даход.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: прыбытковы.
<br>А дзядзька і гаворыць: «Надумаў я цябе, Ляксей, на парыкмахера вывучыць. Даходнае месца. Кліентуру сваю будзеш мець». <i>І.Чыгрынаў.</i>




@<p><b>дваісты // двайны // падвойны</b>
<p><b>Два<u>і</u>сты.</b>
<br><b>1.</b> Які сумяшчае ў сабе дзве розныя якасці.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: супярэчлівы.
<br>Ганна слухала яго з дваістым пачуццём: павагі да смеласці, рашучасці яго і - трывогі. <i>І.Мележ.</i>
<br><b>2.</b> Які праяўляецца ў двух відах, формах.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: двурушніцкі.
<br>Устурбаваны чэрствасцю, пішу пра тых, што набылі душу дваістую, прыстасаванцаў коўзкую душу. <i>П.Панчанка.</i>
<p><b>Двайн<u>ы</u>.</b>
<br><b>1.</b> У два разы большы; падвоены.
<br>І, як ніколі, стала ясна Рыгору: жыць яму будзе нашмат горай, чым было дасюль. Баба без мужыка сірата, а мужык без бабы - двайная сірата. <i>А.Кудравец.</i>
<br><b>2.</b> Які складаецца з дзвюх аднародных ці падобных частак.
<br>У двайным, вырваным са сшытка лісце, мноства граф, графачак, якія Іван, нібы бухгалтар, запаўняе дробнымі, акуратна выведзенымі лічбамі. <i>І.Навуменка.</i>
<br><b>3.</b> Які праяўляецца ў двух відах, формах.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: двурушніцкі.
<br>Задача пераарыентацыі грамадскай думкі на барацьбу з крывадушнасцю і двайной мараллю, распушчанасцю і цынізмам як ніколі актуальная сёння. <i>Звязда.</i>
<p><b>Падв<u>о</u>йны.</b> Які складаецца з дзвюх аднолькавых, аднародных частак; двайны.
<br>Мы з таварышам пасля работы і ў святочныя дні падрыхтавалі дом для сябе. Уцяплілі яго, насыпалі прызбы, нацягалі на столь моху і пяску, зрабілі падвойныя рамы. <i>А.Чарнышэвіч.</i>




@<p><b>дваранскі // дваровы // дварцовы // дварэцкі // дворніцкі</b>
<p><b>Двар<u>а</u>нскі.</b> Які мае адносіны да двараніна, дваранства.
<br>Пан падлоўчы быў родам дзесь з Гарадзеншчыны і паходзіў, як ён казаў сам, з старога дваранскага роду. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Двар<u>о</u>вы.</b>
<br><b>1.</b> Які звязаны з дваром, знаходзіцца на двары; дворны.
<br>На вялікія дваровыя драбіны мужыкі кладуць снапы. <i>З.Бядуля.</i>
<br><b>2.</b> Прыгонны селянін, узяты ў панскі двор для паслуг.
<br>Увесь дзень прастаяў пан каля дрэва, пакуль не знайшлі яго там дваровыя людзі. <i>А.Якімовіч.</i>
<p><b>Дварц<u>о</u>вы.</b> Які мае адносіны да дварца, палаца.
<br>Дварцовай змовай буржуазія спрабавала больш трывала ўмацавацца ва ўладзе і працягвала вайну. <i>І.Саладкоў.</i>
<p><b>Двар<u>э</u>цкі.</b> Старшы лакей, які загадваў дамашняй гаспадаркай і кіраваў прыслугай у панскім доме.
<br>Ні пан, ні дварэцкі, ні цівун не цікавіліся дзедавым ножыкам. <i>А.Якімовіч.</i>
<p><b>Дв<u>о</u>рніцкі.</b> Які мае адносіны да дворніка ці належыць яму.
<br>Я калі ўвайшоў у тую дворніцкую кватэру, дык мне як зробіцца нядобра! <i>К.Чорны.</i>




@<p><b>дзедаўскі // дзядоўскі</b>
<p><b>Дз<u>е</u>даўскі.</b> Які мае адносіны да дзеда; атрыманы ў спадчыну ад продкаў.
<br>Ваяводам на Палессе трэба паслаць пана Даўнаровіча. Ён мясцовы, мае там дзедаўскія маёнткі. <i>П.Пестрак.</i>
<p><b>Дзяд<u>о</u>ўскі.</b> Характэрны для дзядоў; такі, як у дзядоў; старэчы.
<br>Тодар лажыцца на бок і пачынае набіваць тытунём сваю дзядоўскую прасмаленую піпку. <i>М.Лупсякоў.</i>




@<p><b>дзейны // дзейсны</b>
<p><b>Дз<u>е</u>йны.</b> Надзвычай энергічны, актыўны.
<br>Цётка - з выгляду камлюкаватая, някідкая, з нявідным, нібы высечаным са звычайнага кавалка дрэва тварам - вельмі дзейная і працавітая. <i>І.Навуменка.</i>
<p><b>Дз<u>е</u>йсны.</b> Здольны актыўна ўздзейнічаць на што-н.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: эфектыўны.
<br>Мы вядзём сваю работу так, каб ніводзін выпадак браку не застаўся па-за ўвагай калектыву, каб яго рэакцыя на любое парушэнне была найбольш актыўная і дзейсная. <i>Полымя.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Яго погляд, манера гаварыць выдавалі ў ім чалавека энергічнага, дзейснага (трэба: дзейнага). <i>Л.Арабей.</i>




@<p><b>дзелавіты // дзелавы</b>
<p><b>Дзелав<u>і</u>ты.</b> Старанны і ўмелы ў рабоце, талковы; вопытны, спрактыкаваны ў справах.
<br>Ён, Францыск Скарына, хоць не багаты, але здольны і вучоны, настойлівы і дзелавіты, ён той, хто сваёю працай, воляй адолеў цяжкасці і перашкоды і ўзняўся да вышынь тагачаснай адукацыі. <i>А.Петрашкевіч.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Аляксею падабалася простая, дзелавітая (трэба: дзелавая) гутарка падпалкоўніка. <i>І.Мележ.</i>
<p><b>Дзелав<u>ы</u>.</b>
<br><b>1.</b> Звязаны з работай, службай, якой-н. справай.
<br>Толік дабавіў, што пісаць у газету трэба толькі што-небудзь дзелавое. <i>В.Мыслівец.</i>
<br><b>2.</b> Які раскрывае сутнасць справы, практычна карысны; істотны.
<br>Гэта былі дзелавыя заўвагі, запытанні на сходах. <i>А.Якімовіч.</i>
<br><b>3.</b> Які ведае сваю справу, сур'ёзна ставіцца да яе.
<br>І лёс чалавека залежыць не заўсёды ад яго дзелавых і чалавечых якасцей. <i>Б.Сачанка.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Спявалі жаўранкі, бегалі па полі надта ж шустрыя і дзелавыя (трэба: дзелавітыя) шпакі. <i>Б.Сачанка.</i>




@<p><b>дзівакаваты // дзівацкі // дзівосны // дзіўны</b>
<p><b>Дзівакав<u>а</u>ты.</b> Крыху дзівацкі, з адзнакамі дзівацтва.
<br>Невялічкае і крыху дзівакаватае пісьмо павярнула зусім у іншы бок думкі Лабановіча. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Дзів<u>а</u>цкі.</b> Характэрны для дзівака; здзіўляючы незвычайнасцю.
<br>У групе ішлі і дзве жанчыны: адна маладая ў саламяным капелюшы з дзівацкім заломам наперадзе. <i>П.Пестрак.</i>
<p><b>Дзів<u>о</u>сны.</b>
<br><b>1.</b> Небывалы, незвычайны; казачна дзіўны, фантастычны.
<br>..Што недзе за блакітнымі лясамі, вядомы толькі з кніжак і газет, гукае нас жывымі галасамі яшчэ не знаны і дзівосны свет. <i>С.Грахоўскі.</i>
<br><b>2.</b> Вельмі добры, выдатны; цудоўны.
<br>Невялікі звярок бабёр, а якія дзівосныя па сваёй велічыні і трываласці пабудовы ён узводзіць. <i>В.Вольскі.</i>
<p><b>Дз<u>і</u>ўны.</b> Які выклікае здзіўленне; незвычайны; чароўны.
<br>Аддаў бы я край самы райскі і дзіўны за цень ад сасны на далёкай Радзіме. <i>П.Панчанка.</i>




@<p><b>дзірваністы // дзярністы // дзярновы</b>
<p><b>Дзірван<u>і</u>сты.</b> Пераплецены карэннем травы; пакрыты дзірваном.
<br>За Парэччам, на дзірваністым, гладкім, як талерка, выгане прырода сама стварыла пасадачную пляцоўку. <i>І.Навуменка.</i>
<p><b>Дзярн<u>і</u>сты.</b> Густа парослы карэннем травы; удзірванелы.
<br>І рухне [дрэва] на дзярністы дол, аж бор здрыгнецца векавечны. <i>С.Гаўрусёў.</i>
<p><b>Дзярн<u>о</u>вы.</b> Які мае адносіны да дзёрну; пакрыты дзёрнам; зроблены з дзёрну.
<br>Дзеці абагнулі палац, горку, на якой распараджаўся гарматамі Кірдун, карцінны павільён і спыніліся ў гушчары парку, дзе была дзярновая лаўка. <i>У.Караткевіч.</i>




@<p><b>дзяцінець // дзяцініцца</b>
<p><b>Дзяц<u>і</u>нець.</b> <i>Разм.</i> Траціць развагу, выжываць з розуму (звычайна пра старых).
<br>Дзяцінець ужо стаў стары, нічога не зробіш - гады...
<p><b>Дзяц<u>і</u>ніцца.</b> <i>Разм.</i> Паводзіць сябе несур'ёзна, па-дзіцячаму.
<br>- Вот абы-што робіць. І час мае. А кол свінчо адарвала - тыдзень прыбіць не можа. Трэба ж дзяцініцца на старасць - пісацелем захацеў стаць. <i>А.Жук.</i>




@<p><b>добраахвотніцкі // обраахвотны</b>
<p><b>Добраахв<u>о</u>тніцкі.</b> Які мае адносіны да добраахвотніка; з добраахвотнікаў.
<br>У Беларусі фарміраваліся добраахвотніцкія атрады Чырвонага Крыжа для адпраўкі ў Балгарыю. <i>Звязда.</i>
<p><b>Добраахв<u>о</u>тны.</b> Які робіцца, ажыццяўляецца па ўласнаму жаданню, па сваёй волі, без прымусу.
<br>Лукаш, зразумела, праходзіўся па дварах, збіраў статак і браў добраахвотныя падаткі. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>догма // догмат</b>
<p><b>Д<u>о</u>гма.</b> Палажэнне, якое прымаецца за бясспрэчную ісціну, нязменную для ўсіх часоў і розных умоў.
<br>Сапраўдная навука не можа грунтавацца на догмах.
<p><b>Д<u>о</u>гмат.</b> Асноўнае палажэнне ў рэлігійным веравучэнні, якое прымаецца на веру і не падлягае крытыцы.
<br>Схаластычнасць і бязглуздасць гэтых сцвярджэнняў самі па сабе сведчаць аб ілжывасці рэлігійных догматаў. <i>А.Залескі.</i>




@<p><b>домбра // домра</b>
<p><b>Д<u>о</u>мбра.</b> Казахскі народны струнны музычны інструмент (на дзве струны) з корпусам акруглай формы.
<br>Домбра акына і яго песні славяць працу казахскага народа на сваёй зямлі.
<p><b>Д<u>о</u>мра.</b> Расейскі народны струнны музычны інструмент (на тры-чатыры струны), падобны на мандаліну.
<br>Ён [І.Любан] даў мне домру і, праверыўшы маё ўмельства ў валоданні ёю, дазволіў наведваць заняткі аркестра. <i>А.Астрэйка.</i>




@<p><b>драбната // драбніца // драбяза // дробязь</b>
<p><b>Драбнат<u>а</u>.</b> <i>зб.</i> Дробныя істоты, прадметы.
<br>Заспявала, загаманіла лясная птушыная драбната. <i>М.Ваданосаў.</i>
<br>|| Пра дзяцей. - На руках у яе засталося чацвёра дзяцей, усё драбната. <i>І.Мележ.</i>
<p><b>Драбн<u>і</u>ца.</b> Падрабязнасць, дэталь; дробязь (<i>у 3 знач.</i>).
<br>Кожная паваротка дарогі да драбніцы вядомая, кожны камень ці дарожны слуп як стары знаёмы. <i>Р.Шкраба.</i>
<p><b>Драбяза.</b>
<br><b>1.</b> <i>зб.</i> Невялікія прадметы; дробныя рэчы.
<br>На возе стаяў куфар, калыска і посцілка ўсякай драбязы, завязаная на рагі. <i>М.Лобан.</i>
<br>|| Пра дробных жывых істот (і малых дзяцей). Цвіркун заганарыўся і звысака пазіраў на розную драбязу. <i>Я.Колас.</i>
<br><b>2.</b> Нешта неістотнае, нязначнае, не вартае ўвагі.
<br>Усе нягоды, усе цяжкасці забываліся, усе перашкоды здаваліся драбязою пасля такой весткі. <i>П.Кавалёў.</i>
<p><b>Др<u>о</u>бязь.</b>
<br><b>1.</b> <i>зб.</i> Невялікія прадметы; дробныя рэчы.
<br>Уласнай крамы ён не меў, але ездзіў па вёсках і прадаваў сярнічкі і іголкі, сіньку і соду, гузікі і іншую дробязь. <i>М.Хведаровіч.</i>
<br><b>2.</b> <i>зб.</i> Дробныя манеты.
<br>[Хлопчык] дастаў жменю дробязі і адлічыў некалькі манет. <i>Я.Курто.</i>
<br><b>3.</b> Падрабязнасць, дэталь; драбніца.
<br>Паэта цікавілі і хвалявалі ўсе дробязі вясковага жыцця. <i>С.Кухараў.</i>




@<p><b>драбнець // драбніць</b>
<p><b>Драбн<u>е</u>ць.</b> Станавіцца драбнейшым, памяншацца.
<br>Дождж драбнеў, далёка над ракой успыхвалі чырвоныя, што ноччу, сполахі. <i>І.Пташнікаў.</i>
<p><b>Драбн<u>і</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> Дзяліць на драбнейшыя часткі; расчляняць.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: драбіць.
<br>- Я не схільны, таварыш Сініца, каб ты камандаваў атрадам, ды яшчэ такім маленькім, як у цябе. Нашто драбніць вашы сілы? <i>М.Лынькоў.</i>
<br><b>2.</b> Рабіць драбнейшым, часцейшым, чым звычайна.
<br>Яна была маленькая, Люся, толькі па плячо мне, і мне прыходзілася трошкі драбніць крок, каб ісці з ёй у нагу. <i>І.Навуменка.</i>




@<p><b>драматургічны // драматычны</b>
<p><b>Драматург<u>і</u>чны.</b> Які мае адносіны да драматургіі.
<br>Выкарыстоўваючы ўжо набыты вопыт, пісьменнікі ў пасляваенныя гады разгарнулі працу ў розных драматургічных жанрах і дабіліся пэўных поспехаў. <i>М.Ярош.</i>
<p><b>Драмат<u>ы</u>чны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да драмы - літаратурнага твора.
<br>Было ў яго нешта ад драматычнага акцёра, які ведае сабе цану. <i>І.Шамякін.</i>
<br><b>2.</b> Поўны драматызму - напружанасці, духоўных пакут, складанасці чаго-н.
<br>Я адразу адчуў давер і сімпатыю да яго і шчыра пачаў расказваць сваю драматычную біяграфію. <i>С.Грахоўскі.</i>
<br><b>3.</b> Разлічаны на эфект, напышлівы; ненатуральны.
<br>- Жывы! - стукнуў ён кулаком у грудзі. - Без драматычнай дэкламацыі я магу сёння паабедаць? <i>М.Ваданосаў.</i>
<br><b>4.</b> Моцны, крыху рэзкі па тэмбру (пра голас спевака).
<br>Драматычны тэнар.




@<p><b>драмлівы // дрымотны // дрымучы</b>
<p><b>Драмл<u>і</u>вы.</b> Схільны да дрымоты; паўсонны, санлівы.
<br>На іх [стагах], асветленых надвячоркавым сонцам, закалыханыя цеплынёй, сям-там драмліва стаялі буслы. <i>А.Ліс.</i>
<p><b>Дрым<u>о</u>тны.</b> Агорнуты дрымотай; паўсонны, санлівы.
<br>Доўга прыслухоўваўся чалавек да тонкага срэбранага звону і ўсё не мог уцяміць, ці наяве ён чуе яго, ці ў дрымотным сне далятаюць да яго меладычныя гукі. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Дрым<u>у</u>чы.</b> Стары, непраходны, густы (пра лес).
<br>Рэха перакочвалася па дрымучым лесе з краю ў край <i>П.Пестрак.</i>




@<p><b>драпежніцкі // драпежны</b>
<p><b>Драп<u>е</u>жніцкі.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да драпежных жывёл.
<br>Драпежніцкія звычкі ваўкоў.
<br><b>2.</b> Накіраваны на захоп, аграбленне каго-чаго-н.
<br>У нас усе Ладымера Стальмаховіча любяць і шануюць. Ён практык, увішны ў рабоце, не меў ніколі драпежніцкай хцівасці. <i>К.Чорны.</i>
<br><b>3.</b> Заснаваны на асабістай выгадзе; негаспадарлівы, шкодніцкі.
<br>Танк выразна бачыць драпежніцкі нораў сістэмы, хоць і асуджанай, але дастаткова моцнай, каб праглынуць яшчэ не адну калонію. <i>Р.Бярозкін.</i>
<p><b>Драп<u>е</u>жны.</b>
<br><b>1.</b> Які корміцца іншымі жывёлінамі (пра звяроў, птушак і інш.).
<br>Вадзіліся ў гэтым лесе мядзведзі, ласі і нават такі драпежны звер, як рысь. <i>М.Лупсякоў.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Поўны імкнення да нажывы; прагны (пра чалавека).
<br>Заўсёды сціплы і прыемны выраз дзедавага твару здаецца цяпер не проста злосным, а нават драпежным. <i>Я.Брыль.</i>




@<p><b>драўляны // драўнінны // драўняны // дрывяны // дрэвавы</b>
<p><b>Драўл<u>я</u>ны.</b> Зроблены з дрэва; дзеравянны.
<br>На літую сталёвую матрыцу, якая ўжо мела неабходны малюнак-узор, Белавод накладваў ліст медзі або срэбра, прыціскаў ліст круглай свінцовай падушкаю і асцярожна, лёгка біў па ёй драўляным малатком. <i>Л.Дайнека.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Ён сам расказваў у класе, што вы яму зрабілі ў прыбудоўцы лабараторыю, што вы яму прыносілі з фабрыкі драўляны (трэба: драўнінны) вугаль і саляную кіслату для вопытаў. <i>Полымя.</i>
<p><b>Драўн<u>і</u>нны.</b> Атрыманы з дрэва, з драўніны.
<br>Драўнінны вугаль. Драўнінны спірт.
<p><b>Драўн<u>я</u>ны.</b> Які мае адносіны да драўніны.
<br>Драўняныя валокны.
<p><b>Дрывян<u>ы</u>.</b> Які мае адносіны да дроў.
<br>Дрывяны попел.
<br>|| Прызначаны для дроў. На дрывяных складах выстройваліся доўгімі штабелямі кубаметры нарыхтаваных дроў. <i>У.Мехаў.</i>
<p><b>Др<u>э</u>вавы.</b> Які мае адносіны да дрэва, з'яўляецца дрэвам.
<br>Дрэвавыя пароды. Дрэвавыя расліны.




@<p><b>дробавы // дробны // дробязны</b>
<p><b>Др<u>о</u>бавы.</b> Які складаецца з дробаў - частак адзінкі.
<br>Дробы і змешаныя лікі называюцца дробавымі лікамі, у адрозненне ад цэлых лікаў, складзеных з цэлых адзінак. <i>Алгебра.</i>
<p><b>Др<u>о</u>бны.</b>
<br><b>1.</b> Невялікі па памерах, велічыні ці кошту; маларослы.
<br>Каб паправіць свае справы, ён за пазычаныя грошы стаў перакупшчыкам дробнай жывёлы. <i>К.Чорны.</i>
<br><b>2.</b> Які складаецца з маленькіх аднародных часцінак.
<br>Церушыць дробны цёплы дожджык. <i>В.Вольскі.</i>
<br><b>3.</b> Эканамічна слабы; з малымі матэрыяльнымі магчымасцямі.
<br>Яшчэ праз два гады [Лагіза] заарандаваў дробны фальварак і на гэтым прагарэў. <i>К.Чорны.</i>
<br><b>4.</b> Які займае невысокае грамадскае або службовае становішча.
<br>У Беларусі з яе спецыфічнымі ўмовамі ролю разначынцаў выконвалі дзеці дробнай шляхты. <i>І.Навуменка.</i>
<br><b>5.</b> Нязначны; неістотны.
<br>Касцюк яшчэ не вярнуўся ў кабінет, на хаду вырашаў дробныя пытанні, з якімі да яго падыходзілі. <i>А.Жук.</i>
<br><b>6.</b> <i>перан.</i> Пазбаўлены ўнутранай значнасці; нікчэмны, нізкі.
<br>Хто ўваходзіць у дачыненні з дробнымі людзьмі, сам не з буйных або неўзабаве здрабнее сэрцам. <i>М.Лужанін.</i>
<p><b>Др<u>о</u>бязны.</b>
<br><b>1.</b> Нязначны, неістотны; дробны (<i>у 5 знач.</i>).
<br>Нарады ў канторы выпісваліся на дробязныя работы, на якіх і спіны не наломіш, але і зарабіць не заробіш. <i>Я.Ермаловіч.</i>
<br><b>2.</b> Які надае занадта вялікае значэнне дробязям, неістотнаму, нязначнаму.
<br>Недарэчнай будзе дробязная матчына апека, айчым не адважыцца ўжо, як хлапчуку, рабіць заўвагі. <i>У.Карпаў.</i>




@<p><b>дрэйфаваць // дрэйфіць</b>
<p><b>Дрэйфав<u>а</u>ць.</b> Адхіляцца ад узятага курсу (або рухацца) пад уздзеяннем ветру, цячэння вады.
<br>Карабель астаўся без кіравання і, ахоплены полымем, пачаў дрэйфаваць да берага. <i>Эстафета пакаленняў.</i>
<p><b>Др<u>э</u>йфіць.</b> <i>Разм.</i> Адступаць перад цяжкасцямі, небяспекай; баяцца.
<br>- І страшнавата робіцца, як успомню... Але ў баі не дрэйфіў, трымаўся... Потым паспакайнеў, паступова абвыкся. <i>І.Мележ.</i>




@<p><b>дрэўка // дрэўца</b>
<p><b>Др<u>э</u>ўка.</b> Доўгая круглая палка, да якой прымацоўваецца сцяг.
<br>Крочылі сцяганосцы, высока ўзняўшы на дрэўках палотнішчы сцягоў з надпісамі рабочых арганізацый горада. <i>П.Пестрак.</i>
<p><b>Др<u>э</u>ўца.</b> Невялічкае (звычайна маладое) дрэва.
<br>Стаялі яны [будынкі] не ўпрытык, а аддзеленыя адзін ад аднаго прагаламі, засаджанымі маладымі дрэўцамі. <i>Т.Хадкевіч.</i>




@<p><b>дубець // дубіць</b>
<p><b>Дуб<u>е</u>ць.</b> Мерзнуць, калець; цвярдзець, лубянець ад холаду.
<br>Колькі ні мёрз, колькі ні дубеў у мокрай адзежы на лютым марозе, ні правальваўся ў лапцях на тоненькую парцяначку ў заледзянелыя лужыны, ніякая хвароба не брала. <i>С.Грахоўскі.</i>
<p><b>Дуб<u>і</u>ць.</b> <i>што.</i> Апрацоўваць шкуры вымочваннем у спецыяльных растворах; падвяргаць дубленню.
<br>Міхась папрасіў Леаніда, каб той напісаў, якія матэрыялы спатрэбяцца для чучала і якім спосабам выдубіць заячую шкурку. <i>М.Аўрамчык.</i>




@<p><b>дубальт // дублет // дуплет // дублікат // дубль</b>
<p><b>Д<u>у</u>бальт.</b> <i>Абл.</i> Зроблены з дзвюх аднародных ці падобных частак; падвойны.
<br>Каб, не дай божа, з крамай што не здарылася, гаспадар закрываў дзверы жалезнымі дубальтамі, а вокны - жалезнымі аканіцамі. <i>М.Лобан.</i>
<p><b>Дубл<u>е</u>т.</b>
<br><b>1.</b> Адзін з двух аднолькавых прадметаў; другі экземпляр якой-н. рэчы ў калекцыі, бібліятэцы і г.д.
<br>У помніках трапляюцца некаторыя польскія словы, якія з'яўляюцца лексічнымі дублетамі адпаведных беларускіх слоў і на першых парах ужываліся паралельна з імі. <i>А.Жураўскі.</i>
<br><b>2.</b> Адначасовы выстрал па адной цэлі з двух ствалоў паляўнічай стрэльбы; дуплет (<i>у 2 знач.</i>).
<br>Стрэл з двухстволкі дублетам.
<p><b>Дупл<u>е</u>т.</b>
<br><b>1.</b> У більярднай гульні: удар шаром у другі шар, які, стукнуўшыся аб борт і адскочыўшы ад яго, трапляе ў лузу.
<br>З усіх бакоў падыходзіў ён да гэтага шара, прыглядаўся, прымерваўся кіем і, нарэшце, прыгожым дуплетам паслаў яго ў лузу. <i>ЛіМ.</i>
<br><b>2.</b> Адначасовы выстрал па адной цэлі з двух ствалоў паляўнічай стрэльбы; дублет (<i>у 2 знач.</i>).
<br>Недзе пекануў стрэл. Глуха, далекавата. І яшчэ два - дуплетам. У тым жа месцы. <i>В.Карамазаў.</i>
<p><b>Дублік<u>а</u>т.</b> Другі экземпляр якога-н. дакумента, які мае аднолькавую юрыдычную сілу з арыгіналам.
<br>Я прыйшла прасіць вас, каб выдалі дублікат ці новую даведку на атрыманне пашпарта. <i>І.Грамовіч.</i>
<p><b>Дубль.</b> <i>Разм.</i>
<br><b>1.</b> Другая, дубліруючая каманда спартыўнага калектыву, якая служыць рэзервам для асноўнай каманды.
<br>Дубль футбалістаў лепшай каманды ўкамплектаваны няблага.
<br><b>2.</b> Адзін з дублетных кадраў пры кіназдымцы.
<br>Пры здымцы найбольш адказных кадраў фільма амаль заўсёды рабілі і дубль.




@<p><b>дубільны // дублёны</b>
<p><b>Дуб<u>і</u>льны.</b> Які мае адносіны да дублення - апрацоўкі шкур вымочваннем у спецыяльных растворах.
<br>Цемра востра, па-начному пахнула грыбамі, вільготнай лістотай, моцным дубільным духам дубовых хмызоў і трошкі душным, лазенным водарам бяроз. <i>У.Караткевіч.</i>
<p><b>Дубл<u>ё</u>ны.</b> Выраблены дубленнем; зроблены са шкур, апрацаваных дубленнем.
<br>Ён быў у добрым дублёным кажусе, і мароз, здаецца, адскокваў ад яго. <i>Маладосць.</i>




@<p><b>дужаць // дужэць / дужаць</b>
<p><b>Д<u>у</u>жаць.</b> <i>каго-што. Разм.</i> Асільваць, перамагаць каго-што.
<br>У васемнаццаць гадоў не сустракаў [Адам] па сіле роўнага, усіх дужаў - і аднагодкаў і старэйшых. <i>А.Чарнышэвіч.</i>
<p><b>Дуж<u>э</u>ць.</b> <i>Разм.</i> Станавіцца дужэйшым, набірацца сіл; мацнець, узмацняцца.
<br>Ён рос, дужэў, набываў сілы, каб у пэўны час цвёрдай нагой ступіць на сваю дарогу. <i>Э.Самуйлёнак.</i>
<p><b>Дуж<u>а</u>ць.</b> <i>Разм.</i> Тое, што і <span id=raz>дужэць</span>.
<br>Гул набліжаецца, дужае, аж угінаецца зямля. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>дураслівы // дурманлівы</b>
<p><b>Дурасл<u>і</u>вы.</b> Схільны да свавольства, дураслівасці; гарэзлівы, дуроны.
<br>Вясёлая, жывая, дураслівая, свавольніца і першая штукарка на розныя забаўкі і выдумкі, - вось якая была Кублікавых Аўгіння. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Дурм<u>а</u>нлівы.</b> Які дурманіць, ап'яняе.
<br>Для нас, маладых, засталіся ў лугах яе несабраныя краскі, і белай чаромхі дурманлівы пах, і сонца гарачыя ласкі. <i>Н.Гілевіч.</i>




@<p><b>дурнець // дурыцца // дурыць // дурэць</b>
<p><b>Дурн<u>е</u>ць.</b> <i>Разм.</i> Страчваць разумовыя здольнасці, станавіцца дурным; <span id=raz>проціл</span>. разумнець.
<br>А стары ўжо, бач, дурнее, як за семдзесят залез. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Дур<u>ы</u>цца.</b> <i>Разм.</i> Дурэць, сваволіць; блазнаваць.
<br>- Пакінь дурыцца, Андрэй, - стаў строгім Пятро. - Не люблю такіх фокусаў. <i>У.Шахавец.</i>
<p><b>Дур<u>ы</u>ць.</b> <i>Разм.</i>
<br><b>1.</b> <i>каго-што.</i> Уводзіць у зман, разлічваючы на даверлівасць.
<br><span id=raz>Сінонімы</span>: марочыць, маніць.
<br>Пакуль пляскалася ў кузні жалеза, цыганкі дурылі вясковых жанчын і забіралі апошнія яйкі. <i>І.Чыгрынаў.</i>
<br><b>2.</b> Рабіць недарэчныя ўчынкі.
<br>- Не дуры, хлопец, паслухай бацькоў і ўсё будзе добра.
<p><b>Дур<u>э</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> Забаўляцца, сваволіць, гарэзаваць.
<br>Мурзік дурэе ад радасці, бегае вакол мяне, ружовы язык ледзь не па зямлі валочыцца. <i>П.Місько.</i>
<br><b>2.</b> <i>Разм.</i> Прыходзіць у стан адурэння; ачмурацца.
<br>Дурэць ад моцных пахаў кветак.




@<p><b>духата / духмень // духмянасць</b>
<p><b>Духат<u>а</u>.</b> Гарачае душнае надвор'е; душнае паветра.
<br>Духата і пыл гарадскіх вуліц гналі людзей у поле, да мора, на чыстае паветра. <i>Ц.Гартны.</i>
<p><b>Духм<u>е</u>нь.</b> <i>Разм.</i> Тое, што і <span id=raz>духата</span>.
<br>Ад сонечнага ўгрэву ў палатках густая духмень. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Духм<u>я</u>насць.</b> Прыемны пах, водар.
<br>Паветра цякло шырокімі струменямі: то цёплае, напоенае пахам смалы і духмянасцю траў, то вільготнае. <i>І.Шамякін.</i>




@<p><b>духавіты // духавы // духмяны // духоўны // душэўны // душавы // душны</b>
<p><b>Духав<u>і</u>ты.</b> <i>Разм.</i> Тое, што і <span id=raz>духмяны</span>.
<br>У мяне за плячыма рэчавы салдацкі мяшок, а ў ім для бабулі два брусочкі духавітага мыла, якія былі выдадзены мне для ўмывання. <i>І.Сяркоў.</i>
<p><b>Духав<u>ы</u>.</b> Які дзейнічае праз удзіманне паветра (пра музычныя інструменты); які складаецца з духавых інструментаў.
<br>З парку даляталі гукі духавога аркестра, а над возерам разлягалася чароўная песня. <i>М.Ваданосаў.</i>
<p><b>Духм<u>я</u>ны.</b> З прыемным моцным пахам; пахучы.
<br>І дуб-крапак і куст малы стаяць у мудрым задуменні. А сосны сочаць і струменяць густы, духмяны пах смалы. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Дух<u>о</u>ўны.</b>
<br><b>1.</b> Звязаны з унутраным станам, псіхічнымі здольнасцямі чалавека, яго свядомасцю; душэўны (<i>у 1 знач.</i>).
<br>Сапраўды-такі здараюцца духоўныя перавароты ў маладых людзей, здаецца часам, што перайначваецца ў чалавека натура. <i>К.Чорны.</i>
<br><b>2.</b> Звязаны з рэлігіяй, царквой.
<br>Няхай злуе айцец духоўны, няхай суліць мне пекла ён, - люблю я больш, як звон царкоўны, скаварады аб прыпек звон. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Душ<u>э</u>ўны.</b>
<br><b>1.</b> Звязаны з унутраным, псіхічным станам чалавека; духоўны (<i>у 1 знач.</i>).
<br>Ядвіся, добра разумеючы сумленнасць і душэўную чысціню Лабановіча, як бы баіцца раскрыць перад ім сваю душу. <i>Р.Шкраба.</i>
<br><b>2.</b> Шчыры, адкрыты, сардэчны; чулы, спагадлівы.
<br>Адразу завязалася душэўная размова, у якой усё было адкрыта і зразумела. <i>М.Ваданосаў.</i>
<p><b>Душав<u>ы</u>.</b> Які мае адносіны да душа.
<br>У кватэрах прадугледжаны і газавыя пліты, і прасторныя балконы, і душавыя пакоі, і зручныя сцянныя шафы. <i>С.Грахоўскі.</i>
<p><b>Д<u>у</u>шны.</b> Гарачы, насычаны выпарэннямі; з цяжкім паветрам.
<br>І калоссі мнагазначна хіляць, гнуць галовы, нібы іх чым устрывожыў душны дзень ліпнёвы. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>дывізіён // дывізія</b>
<p><b>Дывізі<u>ё</u>н.</b> Вайсковае падраздзяленне ракетных войск і артылерыі; атрад ваенных караблёў аднаго класа.
<br>На паўночным схіле вялікага пагорка, добра замаскіраваныя на ўскрайку невялічкага і негустога лесу, схаваліся батарэі дывізіёна. <i>У.Дамашэвіч.</i>
<p><b>Дыв<u>і</u>зія.</b> Буйная вайсковая часць з некалькіх палкоў.
<br>Ён прыехаў у дывізію са штаба арміі, калі палкі ўжо ледзь стрымлівалі націск танкавай групы праціўніка. <i>І.Чыгрынаў.</i>




@<p><b>дымлівы / дымны // дымчасты / дымчаты</b>
<p><b>Дымл<u>і</u>вы.</b> Які дыміцца, дыміць, вылучае многа дыму; ахутаны дымкай.
<br>Адкінуў агарак дымлівы, нагой прытаптаў. <i>М.Калачынскі.</i>
<p><b>Д<u>ы</u>мны.</b> Які дыміцца, дыміць, вылучае многа дыму; з дыму.
<br>Капцілак у вёсках не стала, не стала і дымнай лучыны. <i>М.Машара.</i>
<p><b>Д<u>ы</u>мчасты.</b> Тое, што і <span id=raz>дымчаты</span>.
<br>Дымчастая сурвэтачка пакрывала абажур настольнай лямпы. <i>Т.Хадкевіч.</i>
<p><b>Д<u>ы</u>мчаты.</b> Шараваты, колерам падобны на дым; попельна-шэры.
<br>У прасторнай машыне з дымчатым шклом і кандыцыянерам ехалі праз увесь Токіо. <i>А.Дзялендзік.</i>




@<p><b>дыпламат // дыпламант // дыпломнік</b>
<p><b>Дыплам<u>а</u>т.</b>
<br><b>1.</b> Службовая асоба, упаўнаважаная ўрадам для зносін з замежнымі краінамі.
<br>Нашым дыпламатам трэба было прыкласці нямала сіл, энергіі і вытрымкі, каб паказаць міжнародныя падзеі ў іх сапраўдным святле. <i>І.Новікаў.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Чалавек, які тонка і ўмела дзейнічае ў адносінах з іншымі.
<br>Пракоп, як і кожны селянін, крыху дыпламат. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Дыплам<u>а</u>нт.</b>
<br><b>1.</b> Пераможца конкурсу, узнагароджаны дыпломам.
<br>Хор створаны васемнаццаць гадоў назад. Ён не аднойчы з'яўляўся дыпламантам абласных конкурсаў харавых калектываў. <i>ЛіМ.</i>
<br><b>2.</b> <i>Устар.</i> Тое, што і <span id=raz>дыпломнік</span>.
<br>- Я студэнт Ленінградскага архітэктурнага. Дыпламант. Гэта мой дыпломны праект. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Дыпл<u>о</u>мнік.</b> Студэнт, які працуе над дыпломнай работай.
<br>Ты ўжо не Павел, не дыпломнік, а Павел Мікалаевіч, настаўнік, будзь крыху болей салідны. <i>Г.Далідовіч.</i>




@<p><b>дыскант / дысконт</b>
<p><b>Дыск<u>а</u>нт.</b> Высокі хлапечы голас.
<br>Пераклікаюцца гудкі паравозаў, нібы жывыя людзі, то басам, то тэнарам, то дыскантам... <i>П.Броўка.</i>
<p><b>Дыск<u>о</u>нт.</b> Купля банкам вэксаля або іншага пазыковага абавязацельства да заканчэння іх тэрміну; працэнт, які ўтрымліваецца пры гэтым.
<br>Вучыцца на курсах было нялёгка. Асабліва мучылі нас шматлікія дэбеты, крэдыты, сальда, дысконты і іншыя бухгалтарскія прамудрасці. <i>ЛіМ.</i>




@<p><b>дыскрымінацыя // дыскрэдытацыя</b>
<p><b>Дыскрымін<u>а</u>цыя.</b> Абмежаванне ў правах, нераўнапраўнае становішча.
<br>У нас не могуць развівацца актыўныя эканамічныя адносіны з тымі дзяржавамі, кіруючыя колы якіх праводзяць агрэсіўную палітыку, палітыку дыктату і дыскрымінацыі. <i>К.Мазураў.</i>
<p><b>Дыскрэдыт<u>а</u>цыя.</b> Падрыў давер'я да каго-чаго-н., прыніжэнне чыйго-н. аўтарытэту, значэння.
<br>Дыскрэдытацыя ідэі. Дыскрэдытацыя асобы.




@<p><b>дыстыляваны // дыстыляцыйны</b>
<p><b>Дыстыляв<u>а</u>ны.</b> Ачышчаны перагонкай.
<br>Праз два дні я ўжо стаяў на беразе Анежскага возера. Ля прыбярэжных валуноў гайдалася вада - ужо не тая рудая, што ў лесе, а чысцюткая, пра якую ў даведніках пішуць, што яна ў два разы чысцейшая за дыстыляваную. <i>В.Карамазаў.</i>
<p><b>Дыстыляц<u>ы</u>йны.</b> Які мае адносіны да дыстыляцыі - ачышчэння перагонкай.
<br>Дыстыляцыйны апарат.




@<p><b>дысцыплінаваны // дысцыплінарны</b>
<p><b>Дысцыплінав<u>а</u>ны.</b> Прывучаны да захавання дысцыпліны, парадку; арганізаваны, вытрыманы.
<br>Вартавы быў самым звычайным салдатам, дысцыплінаваным, вытрыманым. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Дысцыплін<u>а</u>рны.</b> Які мае адносіны да дысцыпліны; звязаны з парушэннем дысцыпліны.
<br>Я лічыў, што нашых хлопцаў ... не трэба падганяць у вучобе, што да іх непатрэбны нейкія дысцыплінарныя меры. <i>І.Мележ.</i>




@<p><b>дыэтны / дыэтычны // дыэтэтычны</b>
<p><b>Ды<u>э</u>тны.</b> Тое, што і <span id=raz>дыэтычны</span>.
<br>Дыэтнае харчаванне. Дыэтны рацыён.
<p><b>Дыэт<u>ы</u>чны.</b> Які мае адносіны да дыэты.
<br>Дыэтычныя прадукты. Дыэтычная сталовая.
<p><b>Дыэтэт<u>ы</u>чны.</b> Які мае адносіны да дыэтэтыкі - навукі аб рацыянальным харчаванні.
<br>Дыэтэтычныя патрабаванні. Дыэтэтычная праблема.




@<p><b>дыяганалевы // дыяганальны</b>
<p><b>Дыяган<u>а</u>левы.</b> Зроблены з тканіны дыяганалю.
<br>Ён узначальваў цяпер раённую кантору сувязі, насіў шапку з какардай, форменны дыяганалевы касцюм і бліскучыя хромавыя боты. <i>І.Навуменка.</i>
<p><b>Дыяган<u>а</u>льны.</b> Які мае адносіны да дыяганалі - прамой лініі, якая злучае вяршыні двух несумежных вуглоў многавугольніка, дзвюх вяршынь шматгранніка.
<br>Плоскасць, праведзеная праз якія-небудзь канты, не прылеглыя да адной бакавой грані прызмы, называецца дыяганальнай плоскасцю. <i>Геаметрыя.</i>




@<p><b>дыялект // дыялектызм</b>
<p><b>Дыял<u>е</u>кт.</b> Гаворка, пашыраная на пэўнай тэрыторыі; мясцовая разнавіднасць мовы.
<br>А старая гаварыла, усплёскваючы рукамі, і гучаў, пераліваўся, звінеў у яе вуснах пявучы палескі дыялект. <i>У.Караткевіч.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Сакавітыя літаратурныя словы мяжуюцца з гутарковымі, народнымі. Многа дыялектаў (трэба: дыялектызмаў), бытавой лексікі. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Дыялект<u>ы</u>зм.</b> Слова або моўны зварот якога-н. дыялекту ў літаратурным творы.
<br>К.Чорны перасцерагаў пісьменнікаў ад празмернага захаплення дыялектызмамі і жаргонамі, якія засмечваюць мову твора. <i>І.Кудраўцаў.</i>




@<p><b>дыялекталагічны // дыялектны // дыялектычны</b>
<p><b>Дыялекталаг<u>і</u>чны.</b> Які мае адносіны да дыялекталогіі.
<br>Я.Карскі падаў і абгрунтаваў ідэю стварэння беларускага дыялекталагічнага атласа. <i>Беларуская дыялекталогія.</i>
<p><b>Дыял<u>е</u>ктны.</b> Які мае адносіны да дыялекту.
<br>Дыялектныя асаблівасці ствараюць цяжкасці пры перакладзе твораў пісьменніка. <i>Полымя.</i>
<p><b>Дыялект<u>ы</u>чны.</b> Які мае адносіны да дыялектыкі; заснаваны на дыялектыцы.
<br>Дыялектычны метад. Дыялектычная філасофія.
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Колькасная перавага коласаўскага слоўніка [перад «Слоўнікам мовы Пушкіна»] тлумачыцца тым, што ў ім шмат слоў дыялектычных (трэба: дыялектных), мясцовых, абласных. <i>І.Навуменка.</i>




@<p><b>дэбет // дэбіт // дэбют</b>
<p><b>Д<u>э</u>бет.</b> Левая старонка прыходна-расходных кніг, куды заносяцца ўсе паступленні, а таксама даўгі і расходы па дадзенаму рахунку; <span id=raz>проціл</span>. крэдыт.
<br>Тое, што Дудка паспеў запісаць за паўгода баявой дзейнасці, заняло дзве тоўстыя бухгалтарскія кнігі, разграфленыя па старонках на крэдыт і дэбет. <i>І.Навуменка.</i>
<p><b>Дэб<u>і</u>т.</b> Колькасць вадкасці (нафты, вады і пад.) або газу, якая даецца свідравінай за адзінку часу.
<br>Штучную інтэнсіфікацыю здабычы трэба весці вельмі асцярожна, бо празмерна высокая закачка вады можа спачатку даць вялікі дэбіт паліва, а потым яго рэзка знізіць і сапсаваць. <i>Р.Гарэцкі.</i>
<p><b>Дэб<u>ю</u>т.</b>
<br><b>1.</b> Першае выступленне артыста на сцэне.
<br>Для дэбюту мне далі ролю прынца ў інсцэніраванай казцы Андэрсена «Прынц і жабрак». <i>Я.Рамановіч.</i>
<br>|| Першае публічнае выступленне ў якой-н. галіне дзейнасці. Хоць мае літаратурныя дэбюты на расейскай мове былі досыць удалыя, я ўсё ж перайшоў на беларускую мову. <i>З.Бядуля.</i>
<br><b>2.</b> Пачатак шахматнай ці шашачнай партыі; першыя хады.
<br>З самага пачатку гульні, яшчэ ў дэбюце, грасмайстар захапіў ініцыятыву і захаваў яе да канца партыі. <i>Звязда.</i>




@<p><b>дэбітор // дэбютант</b>
<p><b>Дэбіт<u>о</u>р.</b> Даўжнік прадпрыемства, арганізацыі, установы.
<br>Адны плацілі акуратна, другія цягнулі бог ведае колькі, і мы ніяк не маглі збавіцца ад даўжнікоў, ці як у нас казалі, дэбітораў. <i>Я.Скрыган.</i>
<p><b>Дэбют<u>а</u>нт.</b> Той, хто дэбютуе, упершыню выступае на сцэне.
<br>Пад пільным позіркам касіра-чыгуначніка я адчуваў сябе, як артыст-дэбютант на сцэне. <i>С.Анісаў.</i>




@<p><b>дэгенератыўнасць // дэгенерацыя</b>
<p><b>Дэгенерат<u>ы</u>ўнасць.</b> Наяўнасць прымет выраджэння, дэгенерацыі.
<br>З першага ж погляду нельга было не заўважыць, што чалавек гэты з яўна выражанай дэгенератыўнасцю.
<p><b>Дэгенер<u>а</u>цыя.</b> Пагаршэнне біялагічных і псіхічных прымет арганізма.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: выраджэнне.
<br>Паняцце агульнай і частковай дэгенерацыі ўведзена акадэмікам А.М.Северцавым. <i>БелСЭ.</i>




@<p><b>дэзінсекцыя // дэзінфекцыя</b>
<p><b>Дэзінс<u>е</u>кцыя.</b> Знішчэнне шкодных насякомых спецыяльнымі сродкамі.
<br>Дэзінсекцыю робяць супраць узбуджальнікаў і пераносчыкаў інфекцыйных хвароб чалавека, жывёл і раслін, свірнавых шкоднікаў і інш. <i>БелСЭ.</i>
<p><b>Дэзінф<u>е</u>кцыя.</b> Знішчэнне заразных мікробаў спецыяльнымі сродкамі.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: абеззаражванне.
<br>Удзень Сцяпан зрабіў агляд у яслях, праверыў усіх суседніх дзяцей, дапамог фельшарыцы зрабіць дэзінфекцыю і акуратна цераз тры гадзіны наведваў хворага. <i>І.Шамякін.</i>




@<p><b>дэкаданс // дэкадэнт // дэкадэнцтва</b>
<p><b>Дэкад<u>а</u>нс.</b> Тое, што і <span id=raz>дэкадэнцтва</span>.
<br>Сатырычныя вершы [Крапівы] былі накіраваны супраць тых, хто спрабаваў перанесці ў нашу паэзію прыёмы паэтыкі дэкадансу. <i>Ю.Пшыркоў.</i>
<p><b>Дэкад<u>э</u>нт.</b> Прадстаўнік, прыхільнік дэкадэнцтва.
<br>Ацэнка Купалы і Коласа даецца Горкім у плане проціпастаўлення іх народна-дэмакратычнай паэзіі ўпадніцкай, антыграмадскай паэзіі дэкадэнтаў і сімвалістаў. <i>В.Івашын.</i>
<p><b>Дэкад<u>э</u>нцтва.</b> Упадніцкі кірунак у мастацтве і літаратуры канца 19 і пачатку 20 ст., які характарызуецца крайнім індывідуалізмам, фармалізмам, пропаведдзю «чыстага мастацтва».
<br>У беларускай літаратуры дэкадэнцтва як асаблівая ідэйна-мастацкая з'ява ці плынь не выявілася.




@<p><b>дэкаратыўны // дэкарацыйны</b>
<p><b>Дэкарат<u>ы</u>ўны.</b>
<br><b>1.</b> Які служыць для ўпрыгожвання; звязаны з афармленнем сцэны.
<br>Дэкаратыўныя тканіны. Дэкаратыўнае афармленне.
<br><b>2.</b> <i>перан. Разм.</i> Ненатуральны, штучны; паказны.
<br>Сіратліва, як бы яно не натуральнае, а зробленае, дэкаратыўнае, вісіць над сопкамі халоднае сонца. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Дэкарац<u>ы</u>йны.</b> Які мае адносіны да дэкарацыі.
<br>Дэкарацыйны склад.




@<p><b>дэкламатарскі // дэкламацыйны</b>
<p><b>Дэклам<u>а</u>тарскі.</b> Які мае адносіны да дэкламатара.
<br>Дэкламатарскія здольнасці.
<p><b>Дэкламац<u>ы</u>йны.</b> Які мае адносіны да дэкламацыі.
<br>Андрэй таксама спяваў у хоры, удзельнічаў у дэкламацыйным гуртку. <i>М.Хведаровіч.</i>




@<p><b>дэмабілізаваны // дэмабілізацыйны</b>
<p><b>Дэмабілізав<u>а</u>ны.</b> <i>у знач. наз.</i> Звольнены з арміі па дэмабілізацыі.
<br>У Гомелі што ні дзень, што ні гадзіна - радасць: вяртаюцца дахаты дэмабілізаваныя. <i>А.Пальчэўскі.</i>
<p><b>Дэмабілізац<u>ы</u>йны.</b>
<br><b>1.</b> Звязаны з правядзеннем дэмабілізацыі.
<br>У штабе батальёна ўсе былі заняты новымі, прыемнымі клопатамі - дэмабілізацыйнымі. <i>Звязда.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Які характарызуецца паніжэннем актыўнасці, пільнасці, спадам энергіі.
<br>Дэмабілізацыйны настрой.




@<p><b>дэманстратыўны // дэманстрацыйны</b>
<p><b>Дэманстрат<u>ы</u>ўны.</b>
<br><b>1.</b> Задзірлівы, знарок падкрэслены; дэманстрацыйны (<i>у 3 знач.</i>).
<br>Дэманстратыўны адказ. Дэманстратыўныя паводзіны.
<br><b>2.</b> Звязаны з дэманстрацыяй - ваеннай аперацыяй, якая мае на мэце адцягнуць увагу праціўніка ад месца галоўнага ўдару.
<br>Адна рота трэцяга батальёна, якім камандаваў старшы лейтэнант Гусеў, агнём і дэманстратыўнымі дзеяннямі скавала праціўніка з фронту, а тым часам астатнія дзве абышлі з флангаў і ўдарылі ў тыл. <i>А.Капусцін.</i>
<p><b>Дэманстрац<u>ы</u>йны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да дэманстрацыі - масавага шэсця.
<br>Дэманстрацыйная калона. Дэманстрацыйныя лозунгі, заклікі.
<br><b>2.</b> Заснаваны на паказе, дэманстрацыі - наглядным азнаямленні з чым-н., публічным паказе чаго-н.
<br>Дэманстрацыйная зала. Дэманстрацыйная ўстаноўка.
<br><b>3.</b> Задзірлівы, знарок падкрэслены; дэманстратыўны (<i>у 1 знач.</i>).
<br>Дэманстрацыйныя паводзіны. Дэманстрацыйная абыякавасць.




@<p><b>дэфектны // дэфектыўны</b>
<p><b>Дэф<u>е</u>ктны.</b> Пашкоджаны, сапсаваны; з дэфектам.
<br>Значна палепшылася паліграфічнае афармленне друкаванай прадукцыі, знізілася колькасць дэфектных экземпляраў кніг, якія паступаюць у гандлёвую сетку. <i>Звязда.</i>
<p><b>Дэфект<u>ы</u>ўны.</b> Ненармальны; з фізічнымі або псіхічнымі недахопамі.
<br>Было модна насіць міні-спадніцы - і асобы жаночага полу, як на нейкіх дэфектыўных людзей, пазіралі на тых, хто хадзіў у доўгай спадніцы. <i>ЛіМ.</i>




@<p><b>евангелічны // евангельскі</b>
<p><b>Евангел<u>і</u>чны.</b> Які апіраецца на евангелле, зыходзіць з яго.
<br>Евангелічная секта. Евангелічная абшчына.
<p><b>Ев<u>а</u>нгельскі.</b> Які мае адносіны да евангелля, заснаваны на ім.
<br>З-за боязі, што гэтая нянавісць магла б прывесці да злачынства, за якое была б «вышка», ён і пацягнуўся да бога, да евангельскіх запаветаў, да вучэння Ісуса Хрыста. <i>І.Шамякін.</i>




@<p><b>едкі // ядкі</b>
<p><b><u>Е</u>дкі.</b>
<br><b>1.</b> Які раз'ядае, разбурае што-н. хімічна; які выклікае моцнае фізічнае раздражненне.
<br>Абапал дарогі дагаралі хаты, і ўдушлівы едкі смурод пажарышчаў раздзіраў грудзі. <i>В.Быкаў.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> З'едлівы, калючы.
<br>І смех там быў, былі і жарты, і кпіны едкія, і злосць. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Ядк<u>і</u>.</b> <i>Разм.</i> Які са смакам есца, ахвотна паядаецца; смачны, пажыўны.
<br>Атава там ужо адрастаць пачала, а трава ядкая, спажыўная. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>еднасць // яднанне</b>
<p><b><u>Е</u>днасць.</b> Адзінства; агульнасць, супольнасць; суцэльнасць, непадзельнасць.
<br>Вялічка - ціхі, ураўнаважаны, засяроджаны ў самім сабе, моцны разуменнем сваёй праваты, сваёй еднасцю з роднай зямлёй. <i>Полымя.</i>
<p><b>Ядн<u>а</u>нне.</b> Цесная сувязь; адзінства; згуртаванасць.
<br>Вялікая Айчынная вайна, узнятая нямецкімі фашыстамі, навочна паказала нам, што ў нашай дружбе, у яднанні славянскіх народаў - наша непераможная сіла. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>ёдзісты // ёдны</b>
<p><b><u>Ё</u>дзісты.</b> Які ўтрымлівае ў сабе ёд.
<br>А ты ляжыш на пляжы і поўнымі грудзьмі ўдыхаеш ёдзіста-салёны пах водарасцей, выкінутых на бераг марскім прыбоем. <i>М.Чавускі.</i>
<p><b><u>Ё</u>дны.</b> Які мае адносіны да ёду.
<br>Ён у спіртавым растворы пад назвай ёдная настойка прымяняецца ў медыцыне як добры абеззаражваючы сродак. <i>Хімія.</i>




@<p><b>елка // ёлка // яліна</b>
<p><b><u>Е</u>лка.</b> Вечназялёнае хваёвае дрэва з конусападобнай кронай.
<br>Тут верх асіны круглалісты сплятаўся з хвоямі, з дубамі, а елкі хмурымі крыжамі высока ў небе выдзялялісь, таемна з хвоямі шапталісь. <i>Я.Колас.</i>
<p><b><u>Ё</u>лка.</b>
<br><b>1.</b> Тое, што і <span id=raz>елка</span>.
<br>Башлыкі адзелі ёлкі з снегу і стаяць сплючы. <i>П.Панчанка.</i>
<br><b>2.</b> Елка, ссечаная і ўпрыгожаная к Новаму году.
<br>Весяліцца каля ёлкі дзетвара шчаслівая. <i>Н.Гілевіч.</i>
<p><b>Ял<u>і</u>на.</b> Высокая елка.
<br>Старыя хвоі і яліны, высока кінуўшы галіны, глядзелі хораша, любоўна. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>ёлачны // яловы // ядлоўцавы</b>
<p><b><u>Ё</u>лачны.</b> Які мае адносіны да навагодняй ёлкі.
<br>Колькі гоману, радасці, вясёлай мітусні! І ў кожнага ў вачах гараць, пераліваюцца ёлачныя агні. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Ял<u>о</u>вы.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да елкі (яліны).
<br>І такая цішыня стаяла ў лесе, што, здавалася, чуваць было, як шарахцяць на яловых лапках сняжынкі. <i>М.Лынькоў.</i>
<br><b>2.</b> Зроблены з елкі (яліны).
<br>На даху толькі што паставілі сухія яловыя кроквы. <i>С.Грахоўскі.</i>
<p><b>Ядл<u>о</u>ўцавы.</b> Які мае адносіны да ядлоўцу.
<br>Мінку і Янку я знайшоў на тым самым умоўленым месцы. Толькі добра ведаючы, можна было папасці на яго паміж густых ядлоўцавых кустоў. <i>П.Броўка.</i>




@<p><b>ёмісты // ёмкі</b>
<p><b><u>Ё</u>місты.</b> Здольны змясціць у сабе вялікую колькасць чаго-н.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: умяшчальны.
<br>У вялікай, ёмістай карзіне ён носіць цётцы соль, газу, брускі зеленаватага мыла. <i>І.Навуменка.</i>
<p><b><u>Ё</u>мкі.</b>
<br><b>1.</b> Якім добра і прыемна карыстацца.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: зручны.
<br>Адзін з валуноў нагадвае шыракагрудага скакуна, які праваліўся нагамі ў зямлю, і я саджуся на яго, нібыта ў ёмкае сядло. <i>В.Карамазаў.</i>
<br><b>2.</b> Зграбны, спрытны.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: лоўкі.
<br>А пуга дужа ж ужо ёмкая была... <i>Я.Сіпакоў.</i>




@<p><b>жадзён // жадлівы // жадны</b>
<p><b>Жадз<u>ё</u>н.</b> <i>чаму. Разм.</i> Які церпіць нястачу ў самым неабходным; ахвочы да чаго-н.
<br>У тыя дні былі жадны скарынцы чэрствай хлеба. <i>П.Глебка.</i>
<p><b>Жадл<u>і</u>вы.</b> <i>Разм.</i> Зайздросны; прагны.
<br>Жадлівы чалавек.
<p><b>Ж<u>а</u>дны.</b> <i>Абл.</i> Ніякі, ніводны.
<br>Наблізіўшыся, ён заўважыў над страхою шары слупок дыму і адчуў, як пацягнула раптам зайсці ў тую хату. Проста так без жаднай патрэбы. <i>Х.Лялько.</i>




@<p><b>жаласлівы // жаласны / жаллівы // жалобны</b>
<p><b>Ж<u>а</u>ласлівы.</b> Схільны да жаласці, спачування; жаласны (<i>у 2 знач.</i>).
<br><span id=raz>Сінонімы</span>: спагадлівы, чуллівы.
<br>На іх тварах была напісана жаласлівая спагада. <i>І.Навуменка.</i>
<p><b>Ж<u>а</u>ласны.</b>
<br><b>1.</b> Які выклікае жаласць, спачуванне.
<br><span id=raz>Сінонімы</span>: журботны, сумны.
<br>Ветру не было, а дрот бесперапынку гуў прыемным звонам, ціхім, аднатонным і жаласным. <i>Я.Колас.</i>
<br><b>2.</b> Схільны да жаласці, спачування; жаласлівы.
<br><span id=raz>Сінонімы</span>: спагадлівы, чуллівы.
<br>Вочы старой пацяплелі, і ўсе рысы яе твару расплыліся ў жаласную ўсмешку. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Жалл<u>і</u>вы.</b> <i>Разм.</i> Тое, што і <span id=raz>жаласлівы</span>; жаласны (<i>у 2 знач.</i>).
<br>Пачынаў Алёша часцей за ўсё з песень, і песні любіў найбольш сумныя, жаллівыя. <i>І.Мележ.</i>
<p><b>Жал<u>о</u>бны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да жалобы, смутку.
<br>Сцяг схіліўся чырвоны з жалобнай каймой. <i>А.Куляшоў.</i>
<br><b>2.</b> Сумны, тужлівы, журботны.
<br>Стаю я маўкліва і чую, як бура жалобную песню заводзіць. <i>М.Чарот.</i>




@<p><b>жалезісты // жалезны</b>
<p><b>Жал<u>е</u>зісты.</b> Які ўтрымлівае ў сабе жалеза, багаты жалезам.
<br>У глыбокіх пластах воды нярэдка бываюць засоленымі, жалезістымі або жорсткімі (насычанымі вапнаю). <i>Геаграфія БССР.</i>
<p><b>Жал<u>е</u>зны.</b>
<br><b>1.</b> Зроблены з жалеза; металічны.
<br>Пасярэдзіне вагона стаяла жалезная печка, і ад яе ва ўсе бакі разыходзілася цяпло. <i>М.Лобан.</i>
<br><b>2.</b> Які ўтрымлівае ў сабе многа жалеза, багаты жалезам; жалезісты.
<br>Жалезная руда. Жалезны калчадан.
<br><b>3.</b> <i>перан.</i> Моцны, дужы.
<br>І не паспеў Сяргей зрабіць і аднаго руху, як на яго ззаду навалілася нейчае, як дуб, крэпкае цела, і жалезныя рукі, як абцугі, здушылі плечы і рукі. <i>Я.Колас.</i>
<br><b>4.</b> <i>перан.</i> Неадступны, паслядоўны; цвёрды, стойкі.
<br>Гушчык гаварыў да таго павольна, што складалася ўражанне, нібы ён выціскае слова. Але ў яго была жалезная логіка. <i>І.Гурскі.</i>




@<p><b>жалоба // жальба</b>
<p><b>Жал<u>о</u>ба.</b>
<br><b>1.</b> Смутак па памершым або ў сувязі з народным горам, бедствам.
<br>Жалоба па бацьку яшчэ не адышла, а з Зоськай такое няшчасце прылучылася... <i>Я.Купала.</i>
<br><b>2.</b> Чорнае адзенне, павязка як сімвал смутку.
<br>Чырвоны і чорны колеры - колер рэвалюцыі і колер жалобы ў гонар яе ахвяр. <i>Л.Арабей.</i>
<p><b>Ж<u>а</u>льба.</b> Смутак, туга, бедаванне.
<br>Смутак жнеек тых апране, разагнуцца і стаяць, як Сымон на дудцы стане жальбу сэрца выяўляць. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>жамчужніца // жамчужына</b>
<p><b>Жамч<u>у</u>жніца.</b> Малюск, у ракавіне якога ўтвараецца жэмчуг.
<br>Марская жамчужніца здабываецца ў цёплых водах, каля берагоў Чырвонага мора, Індыйскага і Ціхага акіянаў. <i>Заалогія.</i>
<p><b>Жамч<u>у</u>жына.</b>
<br><b>1.</b> Асобнае зерне жэмчуга; упрыгожанне з яго.
<br>Прагныя вочы гасцей міжволі спыняліся на цудоўнай жамчужыне, якая вісела на грудзях у гэтай жанчыны. <i>М.Яфімава.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Непаўторны скарб, лепшае ўпрыгожанне чаго-н.
<br>Яшчэ шырэйшая гама пачуццяў у вершы «Хлопчык і лётчык», сапраўднай жамчужыне нашай паэзіі. <i>І.Навуменка.</i>




@<p><b>жаноцкі // жаночы</b>
<p><b>Жан<u>о</u>цкі.</b> Характэрны для жанчыны; пяшчотны, ласкавы, прывабны.
<br>Жанчына з твару не была прыгожая, але ва ўсёй ёй была тая жаноцкая дужасць, якая робіць жанчыну прывабнай. <i>І.Чыгрынаў.</i>
<p><b>Жан<u>о</u>чы.</b> Які мае адносіны да жанчыны; які належыць жанчыне; прызначаны для жанчын; <span id=raz>проціл</span>. мужчынскі.
<br>Нічога няма прыгажэй за жаночы твар у прыцемку. <i>У.Караткевіч.</i>




@<p><b>жартаўлівы // жартоўны</b>
<p><b>Жартаўл<u>і</u>вы.</b>
<br><b>1.</b> Схільны да жартаў, ахвочы пажартаваць (пра чалавека).
<br>На платформе мы сустрэлі Івана Дамінікавіча, вясёлага і, як заўсёды, жартаўлівага. <i>М.Хведаровіч.</i>
<br><b>2.</b> Які мае характар жарту; вясёлы, гарэзлівы.
<br>Часам жартаўлівыя словы - самыя сур'ёзныя і самыя красамоўныя. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Жарт<u>о</u>ўны.</b> Вясёлы, забаўны; які мае характар жарту.
<br>Потым спявак выканаў жартоўную народную песню. <i>П.Кавалёў.</i>




@<p><b>жаўцець // жаўціць</b>
<p><b>Жаўц<u>е</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> Вылучацца сваім колерам, віднецца.
<br>Бераг быў высокі, жаўцеў глінаю, зелянеў лазовымі кустамі. <i>М.Лупсякоў.</i>
<br><b>2.</b> Станавіцца жоўтым, набываць жоўты колер.
<br>Злева ляжалі яшчэ зялёныя гароды, рана пачыналі жаўцець і асыпацца сады. <i>В.Карамазаў.</i>
<p><b>Жаўц<u>і</u>ць.</b> <i>што.</i> Рабіць што-н. жоўтым, афарбоўваць у жоўты колер.
<br>Кепска, аднак, рысаваць пры лямпе: святло жаўціць і цені вельмі вострыя, густыя. <i>Я.Брыль.</i>




@<p><b>жнейка / жняя // жняярка</b>
<p><b>Жн<u>е</u>йка.</b>
<br><b>1.</b> Тое, што і <span id=raz>жняя</span>.
<br>Спорна ўвіхаюцца жнейкі, кожная за сваім канцом. Але яшчэ і па снапу не нажалі. <i>Р.Мурашка.</i>
<br><b>2.</b> Тое, што і <span id=raz>жняярка</span>.
<br>На двары, пад дашчатым навесам, у рад стаяць новенькія, толькі што прывезеныя жнейкі, касілкі, малацілкі. <i>У.Краўчанка.</i>
<p><b>Жня<u>я</u>.</b> Жанчына, што жне сярпом збожжа на полі.
<br>Свайго поля было ў іх няшмат: для такой жняі, як Данікава мама, няма дзе і разгарнуцца. <i>Я.Брыль.</i>
<p><b>Жня<u>я</u>рка.</b> Машына, што жне збожжа.
<br>Камбайн сюды не дойдзе па каменнях, жняярка можа паламаць крылле аб карчы, што засталіся яшчэ тырчаць на полі, аж пакуль не згніюць. <i>І.Пташнікаў.</i>




@<p><b>жнівеньскі // жніўны</b>
<p><b>Жн<u>і</u>веньскі.</b> Які бывае ў жніўні.
<br>Ціхая, млявая, плыве месячная жнівеньская ноч над зямлёю, асветленай ззяннем Млечнага Шляху. <i>С.Кухараў.</i>
<p><b>Жн<u>і</u>ўны.</b> Які мае адносіны да жніва, звязаны з ім.
<br>Асабліва ў часе жніва захаплялі мяне мелодыі жніўных песень, якія, здавалася, коцяцца і коцяцца з шумам спелых жытніх каласоў у чыстыя блакітныя далі. <i>Я.Пушча.</i>




@<p><b>жулікаваты // жульніцкі</b>
<p><b>Жулікав<u>а</u>ты.</b> Схільны да жульніцтва, ашуканства, махлярства; хітры.
<br>Свайго жулікаватага шафёра Толіка Сухі інакш і не называў, як Свісцёлік. <i>А.Жук.</i>
<p><b>Ж<u>у</u>льніцкі.</b> <i>толькі з неадуш. наз.</i> Характэрны для жуліка; заснаваны на жульніцтве.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: махлярскі.
<br>Жульніцкі прыём. Жульніцкая здзелка.




@<p><b>журавінавы / журавінны // жураўліны</b>
<p><b>Журав<u>і</u>навы.</b> Які мае адносіны да журавін; багаты журавінамі; прыгатаваны з журавін.
<br>Пакуль мы былі ў школе, даглядаў і забаўляў яе дзед, Ганна Якаўлеўна прыносіла журавінавы і чаромушны кісялі, чытала і расказвала казкі, мерала тэмпературу і давала лекі. <i>С.Грахоўскі.</i>
<p><b>Журав<u>і</u>нны.</b> Тое, што і <span id=raz>журавінавы</span>.
<br>Поле ахутваў змрок. Толькі вузкая палоска журавіннай чырвані распаўзалася па небасхіле. <i>С.Грахоўскі.</i>
<p><b>Жураўл<u>і</u>ны.</b> Які мае адносіны да жураўля - вялікай балотнай птушкі.
<br>У туманным полі трывожна крычалі гусі. Можа чулі ў высокім небе шэлест крылаў сваіх вольных родзічаў, трубную тугу жураўліных ключоў, што адплывалі ў вырай з таежных балацін і прырэчных плёсаў. <i>С.Грахоўскі.</i>




@<p><b>журналісцкі // журнальны</b>
<p><b>Журнал<u>і</u>сцкі.</b> Які мае адносіны да журналіста, журналістыкі.
<br>Гістарычнае развіццё жанраў абумоўлена практычнымі задачамі, якія стаялі на розных этапах перад журналістыкай, і самім характарам журналісцкай дзейнасці. <i>Б.Стральцоў.</i>
<p><b>Журн<u>а</u>льны.</b> Які мае адносіны да журнала.
<br>Журнальныя запісы.




@<p><b>жывінка // жывіца</b>
<p><b>Жыв<u>і</u>нка.</b> Тое, што надае каму-чаму-н. жывасць, прывабнасць, своеасаблівасць.
<br>Чалавек з жывінкай. Працаваць з жывінкай.
<p><b>Жыв<u>і</u>ца.</b> Празрыстая смала, што выцякае з хвойных дрэў пры іх пашкоджанні.
<br>На смалістых суках свяціліся застылыя кроплі жывіцы. <i>П.Кавалёў.</i>




@<p><b>жыллёвы // жылы</b>
<p><b>Жылл<u>ё</u>вы.</b> Які мае адносіны да жылля, звязаны з яго выкарыстаннем.
<br>Жыллёвы: фонд, аддзел; жыллёвая: камісія, праблема; жыллёвыя: умовы, нормы і г.д.
<br>Істотнай умовай уздыму народнага дабрабыту з'яўляецца паляпшэнне жыллёвых умоў працоўных. <i>Звязда.</i>
<p><b>Жыл<u>ы</u>.</b> Прызначаны, прыстасаваны для жылля людзей; населены.
<br>Жылы: дом, будынак, масіў, раён; жылое: памяшканне і г.д.
<br>Відны былі з лесу і бліжэйшыя жылыя будынкі. <i>А.Кулакоўскі.</i>




@<p><b>жытнік // жытніца // жытняк</b>
<p><b>Ж<u>ы</u>тнік.</b> <i>Абл.</i> Хлеб з жытняй мукі.
<br>Наўрад ці ёсць што на свеце смачнейшае за свежы жытнік! <i>А.Савіцкі.</i>
<p><b>Ж<u>ы</u>тніца.</b>
<br><b>1.</b> <i>Разм.</i> Жытняя салома.
<br>Волька па-мужчынску падхоплівала ... [віламі] жытніцу і кідала яе ў тарпу. <i>А.Васілевіч.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Хлебаробная вобласць краіны, якая забяспечвае хлебам іншыя мясцовасці.
<br>Паўднёвыя вобласці заўсёды былі жытніцай усёй краіны.
<p><b>Жытн<u>я</u>к.</b> Стэпавая кармавая расліна.
<br>Зялёны жытняк. Малады жытняк.




@<p><b>заахвочаны // заахвочвальны</b>
<p><b>Заахв<u>о</u>чаны.</b> Такі, якому прывілі ахвоту, цягу да чаго-н.; прыахвочаны да чаго-н.; адзначаны, ухвалены.
<br>А ён, заахвочаны ўвагаю, усё больш запальваўся. <i>Л.Арабей.</i>
<p><b>Заахв<u>о</u>чвальны.</b> Прызначаны для заахвочвання.
<br>Дзевяць кніг і альбомаў выдавецтва «Беларусь» адзначаны заахвочвальнымі дыпломамі конкурсу. <i>ЛіМ.</i>




@<p><b>забавіцца // забаўляцца</b>
<p><b>Заб<u>а</u>віцца.</b> <i>зак.</i> Затрымацца дзе-н. даўжэй, чым меркавалася; зацягнуць, прамарудзіць з чым-н.
<br>Аляксей выцягнуў з-пад мокрай травы ў перадку яе чамадан і пакунак з пасцеллю, панёс у хату і забавіўся. <i>С.Грахоўскі.</i>
<p><b>Забаўл<u>я</u>цца.</b> <i>незак.</i> Пацяшацца, праводзіць час у забавах, гульнях; гуляць з кім-чым-н.
<br>Доўгімі гадзінамі я праседжваў у скверы каля агароджанае пляцоўкі, дзе ў пяску забаўляюцца дзеці. <i>Я.Скрыган.</i>




@<p><b>забаранаваць // забараніць</b>
<p><b>Забаранав<u>а</u>ць.</b> <i>што.</i> Апрацаваць глебу бараной.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: заскародзіць.
<br>Пасля таго як дзед забаранаваў загончык пад грэчку, Яша павёў пасвіць буланага. <i>І.Навуменка.</i>
<p><b>Забаран<u>і</u>ць.</b> <i>што</i> і <i>з інф.</i> Не дазволіць што-н. рабіць.
<br>Трэба забараніць вываз дэфіцытных тавараў на экспарт да таго часу, пакуль імі не будзе насычаны ўнутраны рынак. <i>Звязда.</i>




@<p><b>забаронены // забаронны</b>
<p><b>Забар<u>о</u>нены.</b> На які накладзена забарона; які забаранілі.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: недазволены.
<br>На працягу больш двух стагоддзяў беларуская мова была забароненай у якасці дзяржаўнай і літаратурнай. <i>Ю.Пшыркоў.</i>
<p><b>Забар<u>о</u>нны.</b> Які з'яўляецца забаронай, забяспечвае забарону; якім забаронена карыстацца.
<br>Забаронная зона. Забаронныя дарожныя знакі.




@<p><b>забеспячэнне // забяспечанасць</b>
<p><b>Забеспяч<u>э</u>нне.</b> Грошы, матэрыяльныя сродкі для жыцця; тое, чым забяспечваюць каго-што-н.
<br>Шаройка застаўся пры штабе намеснікам начальніка па забеспячэнню. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Забясп<u>е</u>чанасць.</b> Ступень забеспячэння чым-н.; матэрыяльны дабрабыт.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: дастатак.
<br>У выразах твараў людзей адчуваўся супакой, супакой сытнасці і забяспечанасці. <i>З.Бядуля.</i>




@<p><b>забурыць // забурэць</b>
<p><b>Забур<u>ы</u>ць.</b> <i>што. Разм.</i> Пабурыць, паламаць; абваліць.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: абрушыць.
<br>Забурыць плот. Забурыць будан.
<p><b>Забур<u>э</u>ць.</b> <i>Разм.</i> Пачаць бурэць, стаць бурым; паказацца, вылучыцца сваім бурым колерам.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: забурэцца.
<br>Твар забурэў ад загару. Жыта забурэла.




@<p><b>забыты // забыўчывы</b>
<p><b>Заб<u>ы</u>ты.</b>
<br><b>1.</b> Які не захаваўся ў памяці; пакінуты без увагі.
<br>Ад снапа пахла паспелай збажыной - забыты за вайну і таму асабліва прыемны пах. <i>А.Асіпенка.</i>
<br><b>2.</b> Незнарок, па забыўчывасці пакінуты дзе-н.
<br>На падлозе рассыпаны былі падраныя паперы, а на стале ляжаў грудок кніг - можа забыты, а можа наўмысля пакінуты тут. <i>М.Зарэцкі.</i>
<p><b>Заб<u>ы</u>ўчывы.</b> Які лёгка і хутка забывае.
<br>Страчаў і я згаворчывых, ласкавых і забыўчывых. <i>М.Лужанін.</i>




@<p><b>заваблены // заваблівы / завабны</b>
<p><b>Зав<u>а</u>блены.</b> Захоплены, зачараваны хараством каго-чаго-н.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: прываблены.
<br>Усе турысты, якія ўпершыню ўбачылі Нарач, былі заваблены непаўторнай прыгажосцю возера.
<p><b>Зав<u>а</u>блівы.</b> Які заваблівае.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: прывабны.
<br>Заваблівыя вочы. Заваблівыя планы.
<p><b>Зав<u>а</u>бны.</b> <i>Разм.</i> Тое, што і <span id=raz>заваблівы</span>.
<br>Завабная будучыня. Завабная прапанова.




@<p><b>заваёваны // заваёўніцкі // заваявальны // заваяваны</b>
<p><b>Зава<u>ё</u>ваны.</b> Тое, што і <span id=raz>заваяваны</span>.
<br>Заваёваная свабода. Заваёваны аўтарытэт.
<p><b>Зава<u>ё</u>ўніцкі.</b> Звязаны з захопам чужых зямель.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: захопніцкі.
<br>Заваёўніцкія намеры. Заваёўніцкія паходы.
<p><b>Заваяв<u>а</u>льны.</b> Накіраваны на заваяванне, звязаны з заваяваннем.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: захопніцкі.
<br>Заваявальныя войны.
<p><b>Заваяв<u>а</u>ны.</b> Пакораны, захоплены ўзброенай сілай; здабыты настойлівасцю, барацьбой.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: заваёваны.
<br>Заваяваныя землі. Заваяванае давер'е.




@<p><b>завал // завала // заваліна</b>
<p><b>Зав<u>а</u>л.</b> Штосьці скіданае, зваленае ў беспарадку; штучная перашкода з дрэў, бярвён і г.д.
<br>Па ўсіх правілах былі выкапаны глыбокія акопы, пракладзены траншэі, зроблены завалы. <i>Б.Сачанка.</i>
<p><b>Зав<u>а</u>ла.</b>
<br><b>1.</b> Прыстасаванне для запірання дзвярэй, для перакрыцця.
<br>Казлейка пачакаў, пакуль самы апошні дзік увойдзе ў пастку, і махнуў рукой. Княжыя асочнікі і палясоўшчыкі з грукатам апусцілі цяжкія завалы. <i>Л.Дайнека.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Лянівы чалавек.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: лежабок.
<br>- Ну і народ, каб ён апрогся! Так запусціць зямлю нядбала? Не гаспадар быў, а завала! - Антось стаіць, штось разважае. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Зав<u>а</u>ліна.</b> <i>Абл.</i> Прызба.
<br>Хто на заваліну ўсеўся, хто проста апёрся на плот. <i>В.Макарэвіч.</i>




@<p><b>завіруха // завірушка</b>
<p><b>Завір<u>у</u>ха.</b>
<br><b>1.</b> Моцны вецер розных напрамкаў з сухім снегам.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: завея.
<br>Завіруха бушавала ўсю ноч і ўвесь дзень. Здавалася, не будзе канца яе лютай сіле, яе злоснаму завыванню. <i>Я.Колас.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан. Разм.</i> Неспакой, сумятня, бязладзіца.
<br>Ваенная завіруха падхапіла і Ганну, закінула яе ў далёкі ўральскі горад. <i>А.Марціновіч.</i>
<p><b>Завір<u>у</u>шка.</b> Невялічкая пералётная птушка з шараватым апярэннем.
<br>Месца для гнязда завірушка выбірае звычайна ў зарасніках, невысока над зямлёй.




@<p><b>завужаны // завузкі</b>
<p><b>Зав<u>у</u>жаны.</b> Зроблены вузей, чым трэба; звужаны.
<br>Завужаны касцюм. Завужаны рукаў.
<p><b>Зав<u>у</u>зкі.</b> <i>Разм.</i> Вузкаваты, вузейшы, чым трэба.
<br>[Лёдзі] не падабалася плацце - завузкае, хоць і перашытае. <i>У.Карпаў.</i>




@<p><b>завусеніца // завушніца</b>
<p><b>Зав<u>у</u>сеніца.</b> Востры выступ, шурпатасць, няроўнасць на паверхні чаго-н.
<br>Разец нібы ступіўся і рабіў на дрэве завусеніцы. Так працаваць нельга. Так можна ўсё сапсаваць. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Завушн<u>і</u>ца.</b> Упрыгожанне, звычайна ў выглядзе кальца, якое прымацоўваецца да мочкі вуха.
<br>Андрушка пабліскваў вачыма то на пярсцёнак з бліскучым сінім каменьчыкам у Раісы на руцэ, то на завушніцу ў правым вуху. <i>М.Лобан.</i>




@<p><b>загадкавы // загадны</b>
<p><b>Заг<u>а</u>дкавы.</b> Незразумелы, непазнаны, таямнічы.
<br>Гэта былі ўжо не кусты і не дрэўцы, а загадкавыя белыя здані, ні на што не падобныя. <i>А.Чарнышэвіч.</i>
<p><b>Заг<u>а</u>дны.</b> Які выражае загад.
<br>У полі стрэлы сціхлі, чуліся толькі фырканне матораў, ляскат гусеніц ды загадныя воклічы. <i>І.Мележ.</i>
<br>У граматыцы: <span id=raz>загадны &nbsp;&nbsp;лад</span> - катэгорыя дзеяслова, якая выражае загад, просьбу, чыю-н. волю.
<br>Загадны лад выражае пабуджэнне да выканання дзеяння. <i>Граматыка беларускай мовы.</i>




@<p><b>загаловачны // загалоўны</b>
<p><b>Загал<u>о</u>вачны.</b> Які мае адносіны да загалоўка.
<br>Загаловачны шрыфт.
<p><b>Загал<u>о</u>ўны.</b> Які пішацца ў слове на пачатку тэксту, раздзела, абзаца; вялікі.
<br>Загалоўная літара.




@<p><b>загартаваны / загартованы // загартовачны</b>
<p><b>Загартав<u>а</u>ны.</b>
<br><b>1.</b> Такі, якому надалі большую цвёрдасць і моц награваннем да высокай тэмпературы, а затым хуткім ахаладжэннем.
<br>Загартаваная сякера.
<br><b>2.</b> Стойкі, вынослівы, здольны пераносіць цяжкасці, неспрыяльныя ўмовы.
<br>Загартаваны ў суровых умовах чалавек не збаіцца цяжкасцей.
<p><b>Загарт<u>о</u>ваны.</b> Тое, што і <span id=raz>загартаваны</span>.
<br>Загартованы ў кузні серп. Загартованы ў паходах юнак.
<p><b>Загарт<u>о</u>вачны.</b> Прызначаны для загартоўкі.
<br>Загартовачны працэс. Загартовачны агрэгат.




@<p><b>загружаны // загрузачны</b>
<p><b>Загр<u>у</u>жаны.</b>
<br><b>1.</b> Запоўнены грузам; нагружаны.
<br>Гарэў вялікі крыты пакгаўз, загружаны збожжам. <i>М.Лынькоў.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан. Разм.</i> Забяспечаны работай на поўную сілу.
<br>Бывае хвіліна загружанай, нібы век, што заўжды гістарычны. <i>У Нядзведскі.</i>
<p><b>Загр<u>у</u>зачны.</b> Які служыць, прызначаны для загрузкі.
<br>Мадэль гэта мела недахоп у загрузачным бункеры. <i>Беларусь.</i>




@<p><b>загусцець // загусціць</b>
<p><b>Загусц<u>е</u>ць.</b> Зрабіцца больш густым, гусцейшым.
<br>Быў канец траўня, вясна губляла свае блакітныя, салатна-срабрыстыя, ружова-жаўтлявыя таны, паветра нагрэлася і загусцела, сонечнае святло страчвала далікатнасць, лагоду. <i>В.Карамазаў.</i>
<p><b>Загусц<u>і</u>ць.</b> <i>што. Разм.</i> Зрабіць густым або занадта густым.
<br>Залішне прарэдзіш - не дабярэш увосень ураджаю, загусціш - зноў жа толку будзе мала. <i>В.Палтаран.</i>




@<p><b>задзёрты // задзёрысты / задзірлівы / задзірысты</b>
<p><b>Задз<u>ё</u>рты.</b> Падняты ўгору.
<br>Нос быў трошачку задзёрты, але кірпатым яго нельга было назваць. <i>Я.Васілёнак.</i>
<p><b>Задз<u>ё</u>рысты.</b> Тое, што і <span id=raz>задзірысты</span>.
<br>Задзёрысты певень на плоце, распасцёршы крылы, так грозна заліваўся, як бы крычаў: «Не падыходзь!» <i>П.Броўка.</i>
<p><b>Задз<u>і</u>рлівы.</b> Тое, што і <span id=raz>задзірысты</span>.
<br>Дый характарам ён удаўся ў Ігнася - нахабны, задзірлівы і шкадлівы, як брыдкі кот. <i>І.Канановіч.</i>
<p><b>Задз<u>і</u>рысты.</b> Схільны, ахвочы да боек, сварак; задзірлівы.
<br>Волька, нібы дзяўчына, кідае час ад часу на Федзю свой задзірысты погляд, смяецца да яго, жартуе. <i>А.Васілевіч.</i>




@<p><b>заднець // задніць</b>
<p><b>Задн<u>е</u>ць.</b> <i>безас.</i> Пра надыход світання; заднецца.
<br>Калі ж заднела, заўважыў Калістрат суседа Янука. <i>У.Корбан.</i>
<p><b>Задн<u>і</u>ць.</b> <i>што. Абл.</i> Уставіць дно.
<br>Астаецца толькі задніць, і дзежка гатова для адпраўкі. <i>Р.Мурашка.</i>




@<p><b>задораны // задорлівы / задорны</b>
<p><b>Зад<u>о</u>раны.</b> Адораны мноствам падарункаў.
<br>Задораныя маладажоны. Задораны імяніннік.
<p><b>Зад<u>о</u>рлівы.</b> Тое, што і <span id=raz>задорны</span>.
<br>Усё радавала, бадзёрыла: і стомленасць, што ўчэпіста трымалася, і задорлівы смех моладзі. <i>І.Сіўцоў.</i>
<p><b>Зад<u>о</u>рны.</b> Поўны задору; палкі, бадзёры.
<br>Вясёлыя, задорныя прыпеўкі рэхам адгукаліся ў бары. <i>М.Ваданосаў.</i>




@<p><b>задуманы // задуменны / задумлівы / задумны</b>
<p><b>Зад<u>у</u>маны.</b>
<br><b>1.</b> Вырашаны ў думках.
<br>Усё задуманае раней ужо зроблена.
<br><b>2.</b> Агорнуты думкамі; заклапочаны.
<br>Я запяю пра жыццё маладое, больш я не буду задуманым, сумным. <i>М.Танк.</i>
<p><b>Задум<u>е</u>нны.</b> Паглыблены ў думкі, разважанні.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: задумлівы.
<br>Марынка сядзела задуменная, негаваркая, ні да чаго не дакраналася. <i>Т.Хадкевіч.</i>
<p><b>Зад<u>у</u>млівы.</b> Тое, што і <span id=raz>задуменны</span>.
<br>Часам ён кідаў ручку, складваў на грудзях рукі ... і глядзеў некуды ў адну кропку, не варухнуўшыся, задумлівы, засяроджаны. <i>В.Хомчанка.</i>
<p><b>Зад<u>у</u>мны.</b> <i>Разм.</i> Задуменны, задумлівы.
<br>Незвычайны агонь у задумных вачах, на каленях ляглі гуслі-баі. <i>Я.Купала.</i>




@<p><b>заезджаны // заезджы // заезны</b>
<p><b>За<u>е</u>зджаны.</b> Знясілены частай і працяглай яздой, работай без адпачынку.
<br>Заезджаны конь.
<br>|| <i>перан.</i> Даўно ўсім вядомы; збіты, зацяганы. Заезджаны анекдот. Заезджаны жарт.
<p><b>За<u>е</u>зджы.</b> Які заехаў куды-н. мімаходам, на кароткі час.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: прыезджы.
<br>Рэгіну запрасіў на танец нейкі заезджы хлопец, але Міцька на гэта і ўвагі не звярнуў. <i>М.Лупсякоў.</i>
<p><b>За<u>е</u>зны.</b> У выразе: <span id=raz>заезны &nbsp;&nbsp;двор</span> (дом) (<i>уст.</i>) - памяшканне для начлегу з дваром для коней і фурманак, а таксама карчмой.
<br>Аднойчы прыехаў у заезны дом, што побач з нашай вёскаю, багаты купец. <i>Л.Дайнека.</i>




@<p><b>зазнацца // зазнаць</b>
<p><b>Зазн<u>а</u>цца.</b> Заганарыцца, заважнічаць.
<br>Зазнаўся, ой, мароз, зазнаўся! Ды дзень яшчэ не пачынаўся: пастой, мароз, пастой хваліцца - мо і цябе хто не збаіцца! <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Зазн<u>а</u>ць.</b> Зведаць на ўласным вопыце; перажыць, адчуць.
<br>Нямала ўсякіх бед зазнаў стары за сваё доўгае жыццё.




@<p><b>займенны // заменны</b>
<p><b>Займ<u>е</u>нны.</b> Які мае адносіны да часціны мовы займенніка.
<br>Займенная форма прыметніка - гэта тое ж самае, што і поўны прыметнік.
<p><b>Зам<u>е</u>нны.</b> Які падлягае замене, можа быць лёгка заменены.
<br>Лес - гэта ... нічым не заменная сыравіна для нашай айчыннай хіміі. <i>Б.Сачанка.</i>




@<p><b>закругленасць // закругленне</b>
<p><b>Закр<u>у</u>гленасць.</b> Акругласць, круглявасць; закончанасць, завершанасць.
<br>У Івана матэматычнае мысленне - любіць закругленасць. <i>І.Навуменка.</i>
<p><b>Закругл<u>е</u>нне.</b>
<br><b>1.</b> Наданне чаму-н. акруглай формы.
<br>Суправаджэнне дзвюх ліній (прамой з дугой або дзвюх дуг) робіць пераход з адной лініі на другую плаўным, без выступаў; яно практыкуецца, напрыклад, пры пабудове закругленняў чыгуначных або трамвайных шляхоў. <i>Геаметрыя.</i>
<br><b>2.</b> Адхіленне ўбок па крывой; выгіб.
<br>Чыгунка рабіла тут паварот направа, само закругленне ішло па высокім насыпе. <i>М.Лынькоў.</i>




@<p><b>закульгавець // закульгаць</b>
<p><b>Закульг<u>а</u>вець.</b> <i>Разм.</i> Стаць кульгавым.
<br>- Конь мой белы закульгавеў, то няма як ехаць мне сягоння. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Закульг<u>а</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> Пайсці, пабегчы кульгаючы.
<br>Салдат закульгаў шпарчэй. <i>К.Чорны.</i>
<br><b>2.</b> Стаць кульгавым; закульгавець.
<br>- Кашаварам я не быў, а што нага ў мяне крывая, то гэта праўда, толькі ж закульгаў я ад ранення, а не так сабе ад чаго. <i>А.Кулакоўскі.</i>




@<p><b>закурыць<sup>1</sup> / закурыць<sup>2</sup> // закурэць</b>
<p><b>Закур<u>ы</u>ць<sup>1</sup>.</b> <i>каго-што.</i> Пакрыць сажай; задыміць.
<br>- Цябе ж тут закурыць, матка родная не пазнае, - сказаў машыніст. <i>Л.Арабей.</i>
<p><b>Закур<u>ы</u>ць<sup>2</sup>.</b> Запаліўшы папяросу, люльку, пачаць курыць, зацягвацца дымам; пачаць курыць, стаць курцом.
<br>Дзед закурыў люльку і доўга кашляў ненатуральным кашлем. <i>А.Якімовіч.</i>
<p><b>Закур<u>э</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> Пакрыцца сажай; пацямнець ад сажы, дыму; задыміцца.
<br>Столь, цёмная ад часу, пад абразамі аж чорная - закурэла, па вуглах - павуціна. <i>ЛіМ.</i>
<br><b>2.</b> Узняцца воблакам, слупам (пра пыл і пад.).
<br>Дырэктар хвастануў каня ляйчыной, і толькі пыл закурэў з-пад капытоў. <i>С.Грахоўскі.</i>




@<p><b>залацець // залаціць</b>
<p><b>Залац<u>е</u>ць.</b> <i>Разм.</i> Набываць адценне, колер золата; блішчаць, як золата.
<br>Лістота на дубах, нягледзячы на жаўцізну, была яшчэ моцнай, вяршаліны пераможна залацелі ў яркім святле, і дзе-нідзе чырванелі кусты глогу. <i>В.Іпатава.</i>
<p><b>Залац<u>і</u>ць.</b> <i>што.</i>
<br><b>1.</b> Пакрываць золатам, пазалотай.
<br>У гарадку бурылі сабор, расцягвалі абразы, скідалі крыжы, залачоныя (<i>дзеепрысл.</i>) Рыгорам Трахімавічам, у гразь са званіцы скінулі звон. <i>В.Карамазаў.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Асвятляючы, надаваць чаму-н. залацісты колер.
<br>Сонца ўжо амаль схавалася за лес і толькі залаціла верхавіны дрэў. <i>У.Корбан.</i>




@<p><b>залівачны // залівісты // заліўны</b>
<p><b>Зал<u>і</u>вачны.</b> Прызначаны для заліўкі чаго-н.
<br>Спецыяльныя электрацялежкі дастаўляюць каўшы да залівачных участкаў канвеера. <i>Беларусь.</i>
<p><b>Зал<u>і</u>вісты.</b> Гучны, звонкі, з пералівамі.
<br>Недзе далёка - то ападаючы, то зноў падымаючыся - чутна залівістая песня начлежнікаў. <i>Я.Скрыган.</i>
<p><b>Заліўн<u>ы</u>.</b>
<br><b>1.</b> Які затапляецца ў паводку вадой.
<br>Ручай быў неглыбокі і гаманкі - шырокі паток ледзяной вады з гор шалёна імчаў па камянях, віруючы пенай і размашыста плёскаючы на нізкія заліўныя берагі. <i>В.Быкаў.</i>
<br><b>2.</b> Вельмі моцны, густы, праліўны (пра дождж).
<br>Раптам каментатар з нейкім жалем, з нейкім унутраным шкадаваннем паведаміў, што над стадыёнам пайшоў заліўны дождж. <i>Р.Сабаленка.</i>
<br><b>3.</b> Заліты густым студзяністым наварам і астуджаны (пра стравы).
<br>На стале была чырвоная ікра, заліўная курыца, паштэт, адмыслова ўпрыгожаная смажаная рыба. <i>Л.Арабей.</i>




@<p><b>заможніцкі // заможны</b>
<p><b>Зам<u>о</u>жніцкі.</b> <i>Разм.</i> Які мае адносіны да заможніка, належыць яму.
<br>Скрозь мясцовасць то драбілася на яшчэ меншыя загончыкі, то збіралася ў асадніцкія фальваркі і заможніцкія хутары. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Зам<u>о</u>жны.</b> Матэрыяльна добра забяспечаны, даволі багаты.
<br>Бацькі Анежкі не такія ўжо заможныя людзі, каб гадаваць са свайго дзіцяці толькі ляльку. <i>П.Броўка.</i>




@<p><b>замураваць // замуравець</b>
<p><b>Замурав<u>а</u>ць.</b> <i>каго-што.</i> Закласці наглуха муроўкай.
<br>Апавядаў ён, як дзяўчыну замуравалі ў склеп каменны. <i>У.Дубоўка.</i>
<p><b>Замурав<u>е</u>ць.</b> Зарасці муравой - зялёнай травой.
<br>Замуравелі партызанскія сцежкі. <i>Маладосць.</i>




@<p><b>замутнець // замутніць / замуціць</b>
<p><b>Замутн<u>е</u>ць.</b> <i>Разм.</i> Замуціцца, памутнець; стаць мутным.
<br>Вада замутнела. Вочы замутнелі.
<p><b>Замутн<u>і</u>ць.</b> <i>што. Разм.</i> Тое, што і <span id=raz>замуціць</span>.
<br>Замутніць рэчку. Замутніць ваду.
<p><b>Замуц<u>і</u>ць.</b> <i>што.</i> Зрабіць мутным.
<br>Жучок-плывунец спрытна даў нырца і замуціў з дна ваду <i>М.Даніленка.</i>




@<p><b>запаведны // запаветны</b>
<p><b>Запав<u>е</u>дны.</b> Які знаходзіцца пад аховай; непарушны, недатыкальны.
<br>Створана аўтарытэтная камісія, якая абавязана распрацаваць навукова абгрунтаваныя прапановы аб раздзяленні [Белавежскай] пушчы на запаведную і паляўнічую зоны. <i>В.Ждановіч.</i>
<p><b>Запав<u>е</u>тны.</b>
<br><b>1.</b> Які асабліва цэніцца, старанна аберагаецца; самы дарагі.
<br>Кожнаму чалавеку рады ў гады хочацца расказаць пра самае запаветнае. <i>С.Грахоўскі.</i>
<br><b>2.</b> Атрыманы ў спадчыну ад мінулых пакаленняў; старадаўні.
<br>Серадзібор можа нават пахваліцца, што там ніхто не замыкае дзвярэй нанач.. Так гэты запаветны звычай пачаў вяртацца і пасля вайны. <i>П.Пестрак.</i>




@<p><b>запазычанасць // запазычанне // запазычванне</b>
<p><b>Запаз<u>ы</u>чанасць.</b> Наяўнасць даўгоў.
<br>Вялікая запазычанасць.
<br>|| <i>Разм.</i> Адставанне па вучэбнай праграме; не здадзены студэнтам экзамен, залік і г.д. У [Юркі] зноў запазычанасць па ангельскай мове, і ён пакуль ліквідаваў яе, адстаў ад хлопцаў. <i>У.Карпаў.</i>
<p><b>Запаз<u>ы</u>чанне.</b> Тое, што запазычана, перанята, узята адкуль-н.
<br>Лексічныя запазычанні старабеларускай мовы вывучаны пакуль што зусім слаба. <i>А.Жураўскі.</i>
<p><b>Запаз<u>ы</u>чванне.</b> Перайманне, засваенне чаго-н. чужога.
<br>Празмернае запазычванне чужаземных слоў не прыносіць карысці сваёй мове.




@<p><b>запаленчы // запалены // запалёны // запальны</b>
<p><b>Запал<u>е</u>нчы.</b> Звязаны з запаленнем, які суправаджаецца запаленнем (пра хваробу).
<br>Вакол паранення ўзнікае запаленчы працэс і ўтвараецца нарыў. <i>Анатомія і фізіялогія чалавека.</i>
<p><b>Зап<u>а</u>лены.</b> Які запалілі; падпалены.
<br>Праз хвіліну яна вярнулася з запаленаю свечкаю. <i>Ц.Гартны.</i>
<p><b>Запал<u>ё</u>ны.</b>
<br><b>1.</b> Хворы на запаленне; прыпухлы, пачырванелы.
<br>Саша, якая запалёнымі вачамі напружана сачыла за кожным рухам камандзіра, устрапянулася, імкліва села на ложку. <i>І.Шамякін.</i>
<br><b>2.</b> Узбуджаны, разгарачаны.
<br>Але, запалёны, ён усё ж шчыра, ад душы расказваў усё, што паліла яго. Ён гаварыў горача, глядзеў у вочы Тураўца з надзеяй і верай. <i>І.Мележ.</i>
<p><b>Зап<u>а</u>льны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да запалу; прызначаны для запальвання.
<br>Спачатку Міхась не звярнуў увагі на гэты стрэл. Толькі калі задыміла і загарэлася страха, яму стала зразумела, што немец стрэліў у яе запальнай куляю. <i>М.Аўрамчык.</i>
<br><b>2.</b> Гарачы, хвалюючы.
<br>Кажуць, Слава перадала ёй частку сваёй сілы, і хто ідзе міма бярозкі, той чуе, якім запальным заклікам да помсты прасякнут яе шум. <i>Т.Хадкевіч.</i>




@<p><b>запалоханасць // запалохванне</b>
<p><b>Запал<u>о</u>ханасць.</b> Нясмеласць, баязлівасць каго-н. з-за пастаянных пагроз, пакаранняў; боязь усяго.
<br>Адчувалася ў ім вечная запалоханасць, забітасць, якая спадарожнічала ўсяму яго жыццю. <i>П.Пестрак.</i>
<p><b>Запал<u>о</u>хванне.</b> Унушэнне каму-н. страху, боязі чаго-н. з мэтай зрабіць яго баязліўцам, нясмелым.
<br>Ён вучыўся расейскай мове, усім спосабам шпіянажу, допыту, запалохвання, стварэння фальшывых чутак. <i>К.Чорны.</i>




@<p><b>запаслівы // запасны</b>
<p><b>Зап<u>а</u>слівы.</b> Які любіць і ўмее запасаць, ствараць запас.
<br>Мы бачылі невялікія хлеўчукі, у якіх запаслівыя гаспадары складалі на зіму сена для сваіх кароў. <i>М.Даніленка.</i>
<p><b>Запасн<u>ы</u>.</b>
<br><b>1.</b> Зроблены, пакінуты на ўсякі выпадак, пра запас.
<br>Прывязаўшы лодку да лазняку, Сашка паставіў каля ног бляшанку з запаснымі блёснамі. <i>Б.Стральцоў.</i>
<br><b>2.</b> <i>у знач наз.</i> Ваеннаабавязаны запасу; які знаходзіцца ў запасе; запаснік.
<br>Павалілі грамадою запасныя, дзержучы кірунак на бліжэйшыя чыгуначныя станцыі. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>запражны // запрэжаны</b>
<p><b>Запражн<u>ы</u>.</b> Прыгодны для запрэжкі; які ходзіць у запрэжцы.
<br>У час сяўбы заўсёды трэба было лепш пакарміць запражных, рабочых коней, а не маладняк. <i>Звязда.</i>
<p><b>Запр<u>э</u>жаны.</b> Такі, якога запрэглі (у калёсы, сані і г.д.).
<br>Пасярод Зазыбавага двара стаяў запрэжаны ў калёсы на жалезным хаду буланы конь - з тых, што пакінулі калгасу ўзамен артылерысты. <i>І.Чыгрынаў.</i>




@<p><b>зараджаны // зарадны</b>
<p><b>Зар<u>а</u>джаны.</b> З устаўленым зарадам, гатовы да дзеяння (пра агнястрэльную зброю, міну і інш.).
<br>Кандрат загадаў дома добра завешваць вокны і клаў на ноч каля сябе зараджаную карабінку і пад падушкі наган. <i>М.Лобан.</i>
<p><b>Зар<u>а</u>дны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да зарада (пра снарад, патрон і пад.).
<br>Разлікі кінуліся рыхтаваць гарматы да бою, паспешна забіваючы сашнікі ў зямлю і вымаючы з зарадных скрыняў на перадках латкі са снарадамі. <i>І.Чыгрынаў.</i>
<br><b>2.</b> Які служыць для зарадкі чаго-н. якой-н. энергіяй.
<br>Неабходна адрэгуляваць зараднае прыстасаванне на машыне згодна патрабаванню сезона работы. <i>В.Ягорушкін.</i>




@<p><b>заражаны // заразлівы // заразны</b>
<p><b>Зар<u>а</u>жаны.</b> З хваробатворнымі мікробамі або шкоднымі рэчывамі, насякомымі.
<br>Сяльчонак схадзіў у хлявок, насыпаў у марлевую анучку дусту, павязаў мяшочак на доўгую палку і пачаў апыляць заражаныя вусенем сучкі. <i>А.Асіпенка.</i>
<p><b>Зар<u>а</u>злівы.</b>
<br><b>1.</b> Тое, што і <span id=raz>заразны</span>.
<br>Кожны тып туберкулёзных бактэрый з'яўляецца найбольш заразлівым для таго віду жывёл, да паразітавання ў арганізме якіх ён прыстасаваўся. <i>Ф.Бухцілаў.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Які лёгка перадаецца іншым, пераймаецца іншымі.
<br>Яшчэ ў калідоры ён пачуў выбухі дружнага заразлівага смеху. <i>М.Гамолка.</i>
<p><b>Зар<u>а</u>зны.</b> Які мае адносіны да заразы, нясе ў сабе заразу.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: інфекцыйны.
<br>Над больніцай калыхалася зарава: гарэў заразны барак. <i>М.Лынькоў.</i>




@<p><b>зараніца / заранка<sup>1</sup> // заранка<sup>2</sup> // зарніца</b>
<p><b>Заран<u>і</u>ца.</b> <i>Паэт.</i> Тое, што і <span id=raz>заранка</span><sup>1</sup>.
<br>Зара-зараніца гарыць у паднябессі, залоціць красою разлогі. <i>Я.Пушча.</i>
<p><b>Зар<u>а</u>нка<sup>1</sup>.</b> Яркая афарбоўка гарызонта пры захадзе і ўсходзе сонца.
<br>Далёка наперадзе над дарогай успыхвалі густыя, чырвоныя заранкі. <i>І.Пташнікаў.</i>
<p><b>Зар<u>а</u>нка<sup>2</b></sup>. Невялікая светла-шэрая пеўчая птушка: малінаўка.
<br>Івалгі аспрэчвалі першынство па мастацкаму свісту ў чырванагрудых заранак, жаваранкі не ўступалі па спевах чарнапёрым драздам. <i>Л.Вірня.</i>
<p><b>Зарн<u>і</u>ца.</b> Светлавая ўспышка на небе, без грому - водбліск далёкай навальніцы.
<br>Бывае часам, калі пасля доўгіх тыдняў духаты і спёкі загараюцца на далёкім вячэрнім небасхіле палахліва-мітуслівыя зарніцы. <i>М.Паслядовіч.</i>




@<p><b>засек // засека // засечка</b>
<p><b>Зас<u>е</u>к.</b> Адгароджанае месца ў свірне, клеці для захавання збожжа, мукі.
<br>Тады яны ... панасыпалі насенне ў мяшкі і развезлі па кустах - абы ў засеках не ляжала. <i>Я.Сіпакоў.</i>
<p><b>Зас<u>е</u>ка.</b> Штучнае ўмацаванне са ссечаных дрэў, звернутых верхавінамі ў бок непрыяцеля.
<br>На ўсім стэпавым парубежжы Русь насыпала земляныя валы, рабіла засекі з дрэў, ставіла сігнальныя вышкі. <i>Л.Дайнека.</i>
<p><b>Зас<u>е</u>чка.</b> Знак, метка на чым-н., зробленая сякерай, нажом і г.д.
<br>Сталовым нажом бацька ўрачыста робіць на вушаку засечку. <i>І.Хадановіч.</i>




@<p><b>засланка // заслон // заслона // заслонка</b>
<p><b>З<u>а</u>сланка.</b>
<br><b>1.</b> Бляшаны ліст з ручкай, якім закрываюць топку печы.
<br>Ён ускочыў, замітусіўся, чамусьці зазірнуў у печ, але тут жа і прыкрыў чалеснікі засланкай. <i>А.Асіпенка.</i>
<br><b>2.</b> Прыстасаванне для закрывання якіх-н. адтулін.
<br>Адзін з асобаатрадчыкаў пазваніў, за кратамі адсунулася засланка, нехта глянуў адтуль. <i>Э.Самуйлёнак.</i>
<p><b>Засл<u>о</u>н.</b> <i>Абл.</i> Пераносная лаўка.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: услон.
<br>Ён прысеў на заслон, маўчучы паўзіраўся на самаробны фанерны куфэрак, што ляжаў пры нагах. <i>В.Адамчык.</i>
<p><b>Засл<u>о</u>на.</b>
<br><b>1.</b> Тое, што прыкрывае, засланяе сабой што-н.
<br>Дажджавая заслона схавала ўсе горы, толькі бліжэйшыя скалы невыразна чарнеюцца. <i>Я.Маўр.</i>
<br><b>2.</b> Шырокае палотнішча, якое закрывае сцэну ад глядзельнай залы.
<br>На сцэне, за заслонай, ішла дзейсная падрыхтоўка да канцэрта. <i>А.Чарнышэвіч.</i>
<p><b>Засл<u>о</u>нка.</b> Тое, што і <span id=raz>засланка</span>.
<br>Адчыніць заслонку ў печы. Зачыніць заслонку.




@<p><b>засмаглы // засмажаны // засмяглы</b>
<p><b>Засм<u>а</u>глы.</b> Сухі, перасохлы; засмяглы.
<br>[Байцы] дзялілі матчын хлеб счарсцвелы, пілі, абцёршы на хаду з засмаглых вуснаў пыл. <i>А.Лойка.</i>
<p><b>Засм<u>а</u>жаны.</b> Прыгатаваны для яды смажаннем.
<br>Апетытна ззяюць залацістым тлушчам засмажаныя, начыненыя яблыкамі індычкі. <i>І.Навуменка.</i>
<p><b>Засм<u>я</u>глы.</b> Сухі, перасохлы; засмаглы.
<br>Дзяды, дзяўчаты, хлапчукі, кабеты, засмяглыя на сонцы і вятрах, прайшоўшы войны, беды і камбеды, упершыню сабе брукуюць шлях. <i>С.Грахоўскі.</i>




@<p><b>засмечанасць // засмечванне</b>
<p><b>Засм<u>е</u>чанасць.</b> Забруджанасць смеццем, непатрэбнымі рэчамі.
<br>Засмечанасць насення пустазеллем.
<p><b>Засм<u>е</u>чванне.</b> Забруджванне смеццем, непатрэбнымі рэчамі.
<br>Засмечванне тэрыторыі адыходамі вытворчасці.




@<p><b>засмуткаваць // засмуціцца // засмуціць</b>
<p><b>Засмуткав<u>а</u>ць.</b> Пачаць смуткаваць.
<br>Так засмуткавала яго душа па працы, мірнай, стваральнай працы, што, ведаў Мікола, не вытрымае ён і тыдня без справы. <i>У.Краўчанка.</i>
<p><b>Засмуц<u>і</u>цца.</b> Засумаваць, замаркоціцца.
<br>Засмуціцца па родных. Засмуціцца ад гора.
<p><b>Засмуц<u>і</u>ць.</b> <i>каго-што.</i> Выклікаць у каго-н. пачуццё смутку, суму; азмрочыць што-н.
<br>Рэдка якая трывога ці небяспека магла вывесці яго з раўнавагі і засмуціць настрой. <i>А.Кулакоўскі.</i>




@<p><b>заспакаяльны // заспакоены // заспакойлівы</b>
<p><b>Заспака<u>я</u>льны.</b> Які памяншае ўзбуджанасць або знімае боль.
<br>Заспакаяльныя кроплі. Заспакаяльныя сродкі.
<p><b>Заспак<u>о</u>ены.</b> Прыведзены ў стан спакою; супакоены.
<br>Заспакоенае дзіця. Заспакоены пасажыр.
<p><b>Заспак<u>о</u>йлівы.</b> Які прыносіць заспакаенне, заспакойвае.
<br>Заспакойлівыя ўгаворы. Заспакойлівыя словы.




@<p><b>застары // застарэлы</b>
<p><b>Застар<u>ы</u>.</b> <i>Разм.</i> Стараваты для каго-чаго-н.
<br>- Кастусь Серада - застары для старшыні, - сказаў Піліпёнак са шкадаваннем. <i>У.Шахавец.</i>
<p><b>Застар<u>э</u>лы.</b> <i>Разм.</i>
<br><b>1.</b> Даўні па часу ўзнікнення; стары, састарэлы.
<br>Застарэлы мазоль. Застарэлая хвароба.
<br><b>2.</b> Які не адпавядае сучасным патрабаванням, нормам; устарэлы.
<br>Застарэлае абсталяванне. Застарэлыя звесткі.




@<p><b>застаялы / застоены // застойны</b>
<p><b>Заста<u>я</u>лы.</b>
<br><b>1.</b> Які доўгі час прастаяў, не рухаўся (пра каня).
<br>Калёсы між тым ужо каціліся па шляху, застаялыя коні ірваліся як не галопам. <i>М.Лупсякоў.</i>
<br><b>2.</b> Які страціў свежасць ад працяглай нерухомасці.
<br>Застаялая вада. Застаялае паветра.
<br>|| <i>перан.</i> Закаснелы, нязменны. Гэта быў ... пратэст супраць застаялага патрыярхальнага быту. <i>Р.Сабаленка.</i>
<p><b>Заст<u>о</u>ены.</b> <i>Разм.</i> Тое, што і <span id=raz>застаялы</span>.
<br>Добра бяжыць па прымятай дарозе застоены за ноч конь. <i>М.Машара.</i> [Венька] зайшоў у пакой. У нос дало кіслым, застоеным паветрам. <i>І.Навуменка.</i>
<p><b>Заст<u>о</u>йны.</b> Які мае адносіны да застою.
<br>Крытыя саломай і чаротам некалькі вясковых хатак, лясы, пералескі, рукатворчасць застойнага часу - меліярацыйныя канавы з застойнай і сёння гнілой вадой. <i>В.Казько.</i>




@<p><b>засушаны // засушлівы</b>
<p><b>Зас<u>у</u>шаны.</b>
<br><b>1.</b> Высушаны, сухі.
<br>Засушаны бярозавы лісток.
<br><b>2.</b> <i>перан. Разм.</i> Пазбаўлены жывасці, яркасці.
<br>Засушаны спектакль.
<p><b>Зас<u>у</u>шлівы.</b> Які суправаджаецца засухамі; у якім бываюць засухі.
<br>Засушлівы год. Засушлівы раён.




@<p><b>заточаны // заточны</b>
<p><b>Зат<u>о</u>чаны.</b> Завостраны.
<br>Заточаны аловак.
<p><b>Зат<u>о</u>чны.</b> Прызначаны для заточкі, заточвання.
<br>Заточны станок.




@<p><b>затрыманне // затрымка</b>
<p><b>Затрым<u>а</u>нне.</b>
<br><b>1.</b> Пакіданне чаго-н. дзе-н.
<br>Калгас пачаў рыхтавацца да затрымання снегу на палях. <i>І.Дуброўскі.</i>
<br><b>2.</b> Узяцце пад варту; арышт.
<br>Знойдзеныя пры затрыманні грошы адразу навялі паліцыю на след злачынства. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Затр<u>ы</u>мка.</b> Часовае спыненне чаго-н.; зацяжка, замінка.
<br>Калі здарылася затрымка руху на вуліцы, я, стоячы ля краю тратуара якраз перад операй, зрабіў здымак. <i>І.Мележ.</i>




@<p><b>захаванасць // захаванне</b>
<p><b>Захав<u>а</u>насць.</b> Цэласць, непашкоджанасць.
<br>Захаванасць рэчаў гарантуецца.
<p><b>Захав<u>а</u>нне.</b> Зберажэнне ў цэласці чаго-н.
<br>Беражлівае захаванне кнігі з аўтографам.




@<p><b>захваральнасць // захворванне</b>
<p><b>Захвар<u>а</u>льнасць.</b> Адносная колькасць захворванняў за пэўны прамежак часу.
<br>Захваральнасць насельніцтва горада знізілася.
<p><b>Захв<u>о</u>рванне.</b> Парушэнне нармальнай жыццядзейнасці арганізма; узнікненне хваробы; хвароба.
<br>Галоўная задача медыкаў - прадухіліць захворванні.




@<p><b>зацяжкі // зацяжны</b>
<p><b>Зац<u>я</u>жкі.</b> <i>Разм.</i> Залішне цяжкі; не пад сілу.
<br>Касянок вымушаны быў пайсці на новую, мо і зацяжкую для яго работу. <i>Р.Сабаленка.</i>
<p><b>Зацяжн<u>ы</u>.</b> Працяглы; які доўга цягнецца.
<br>Вясна таго года была зацяжная, халодная, спачатку, у красавіку, сухая, а потым дажджлівая. <i>І.Шамякін.</i>




@<p><b>зацямніць // зацяніць</b>
<p><b>Зацямн<u>і</u>ць.</b> <i>каго-што.</i>
<br><b>1.</b> Зрабіць цёмным, засланіўшы святло.
<br>Вячэрнія змрокі, што шпарчэй, чым звычайна, згушчаліся ў непагадзь, зацямнілі далягляд. <i>І.Шамякін.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Зацьміць, адсунуць каго-што-н. на задні план; зрабіць незразумелым, заблытаць.
<br>Аўтар высунуў на першы план няўдалае каханне юнакоў да Тані, якое зацямніла ўсё астатняе. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Зацян<u>і</u>ць.</b> <i>каго-што.</i> Засланіць святло, пакрыўшы ценем; схаваць у цені.
<br>Павалокаю белай туман не заценіць дзявочай красы. <i>П.Глебка.</i>




@<p><b>збродлівы // збродны</b>
<p><b>Збр<u>о</u>длівы.</b> <i>Разм.</i> Шкадлівы, памаўзлівы.
<br>Збродлівы кот. Збродлівая карова.
<p><b>Збр<u>о</u>дны.</b> <i>Разм.</i> Выпадкова сабраны; разнародны, разнамасны.
<br>Збродная кампанія. Збродная шайка.




@<p><b>звадлівы / звадны // зводніцкі // зводны</b>
<p><b>Зв<u>а</u>длівы.</b> <i>Разм.</i> Які мае адносіны да звадкі - склокі, сваркі; схільны да звадкі.
<br>Выходзіць, каб Адам не паслухаў сваёй звадлівай жонкі ды не паспытаў яблыка з забароненага богам райскага дрэва - усё было б добра. <i>А.Якімовіч.</i>
<p><b>Зв<u>а</u>дны.</b> Тое, што і <span id=raz>звадлівы</span>.
<br>Пакінь брыдоту, не муці, змяні натуру звадную. <i>П.Броўка.</i>
<p><b>Зв<u>о</u>дніцкі.</b> Які мае адносіны да зводніка, зводніцтва.
<br>Такая ўжо ў яе натура зводніцкая: яе хлебам не кармі, а дай толькі каго звесці, ажаніць. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Зв<u>о</u>дны.</b>
<br><b>1.</b> Які з'яўляецца зводкай чаго-н.; які аб'ядноўвае, падсумоўвае якія-н. даныя.
<br>Зводная ведамасць. Зводная справаздача.
<br><b>2.</b> Сфарміраваны з некалькіх самастойных частак, адзінак.
<br>Зводны паліцэйскі батальён, пастаўлены, каб перагарадзіць нам дарогу ў вялікі лес, быў разгромлены ўшчэнт. <i>І.Шамякін.</i>
<br><b>3.</b> Які даводзіцца братам ці сястрой па мачасе або айчыму.
<br>Хоць былі яны і зводнымі братамі ў сям'і, але іх сяброўству маглі б пазайздросціць многія родныя браты. <i>ЛіМ.</i>




@<p><b>званар // званец</b>
<p><b>Зван<u>а</u>р.</b> Царкоўны служыцель, які звоніць у званы.
<br>Званару ж было строга загадана не спяшыць і не спазняцца, а біць у звон дакладна тады, калі будзе гаварыць навагародскі князь-хрысціянін. <i>Л.Дайнека.</i>
<p><b>Зван<u>е</u>ц.</b> Травяністая расліна з жоўтымі кветкамі і плодам-каробачкай.
<br>Цвіла вятроўніца, цвілі ключыкі, грамкі, смактушкі, цвіў званец, нівяннік, чысцік, цвілі герань лугавая і лісахвост.. <i>Я.Сіпакоў.</i>




@<p><b>званіць // звінець</b>
<p><b>Зван<u>і</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> Ствараць звон; падаваць сігнал званком.
<br>Зазвінеў званок. Гэта званіў наш маўклівы вартаўнік. <i>В.Адамчык.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Разносіць чуткі, плёткі, пагалоску.
<br>Па ўсёй вёсцы званіла Раманава цётка: - Гэта ж радачкі дайце, людзі добрыя! Якое малое - і такое ўпраўнае. <i>І.Кірэйчык.</i>
<br><b>3.</b> Выклікаць званком да тэлефона; гаварыць па тэлефоне.
<br>Дадому Алесь ехаў адзін: Кібрык пайшоў некаму званіць па тэлефоне. <i>У.Шыцік.</i>
<p><b>Звін<u>е</u>ць.</b> Утвараць тонкі металічны гук; звонка гучаць.
<br>Хаім біў малатком па агністай падкове, і малаток гучаў то глуха, то звінеў, ападаючы на пустое кавадла жывым, дрыготкім перазвонам. <i>Я.Брыль.</i>
<br>|| <i>перан.</i> Поўніцца чым-н. звінючым. К вечару пакідае звінець неабдымная шырыня летняга дня, і кладзецца цішыня на зямлю. <i>К.Чорны.</i>




@<p><b>званічны // званковы</b>
<p><b>Зван<u>і</u>чны.</b> Які мае адносіны да званіцы.
<br>Званічнае акно.
<p><b>Званк<u>о</u>вы.</b> Які мае адносіны да звонак - картачнай масці.
<br>Званковы туз.




@<p><b>звараны // зварачны // зварны</b>
<p><b>Зв<u>а</u>раны.</b>
<br><b>1.</b> Прыгатаваны ці атрыманы пры дапамозе варкі.
<br>Яна [юшка] астывала ў вядры, што стаяла на роснай траве, і прываблівала такімі прыемнымі пахамі, якія могуць быць толькі ў юшкі, зваранай са свежай рыбы. <i>У.Шахавец.</i>
<br><b>2.</b> Злучаны, змацаваны шляхам зваркі.
<br>Звараныя трубы. Звараныя рэйкі.
<p><b>Зв<u>а</u>рачны.</b> Які мае адносіны да зваркі, прызначаны для зваркі.
<br>- Адкуль гэта, хлопцы, перацягваеце зварачны апарат? - пытаецца начальнік у трох потных, ружовых у твары хлопцаў. - З падстанцыі. <i>В.Мыслівец.</i>
<p><b>Зварн<u>ы</u>.</b> Які атрымліваецца шляхам зваркі.
<br>Зварныя канструкцыі - гэта не простыя копіі старых кляпаных канструкцый, дзе замест заклёпак накладзены швы. <i>Звязда.</i>




@<p><b>звераваты // зверскі // звярыны</b>
<p><b>Зверав<u>а</u>ты.</b> Падобны з выгляду на звера; грубы, страшны.
<br>У вёску завітаў бургамістр воласці Бадзягін. Сярэдніх год мужчына, звераваты на выгляд. <i>У.Федасеенка.</i>
<p><b>Зв<u>е</u>рскі.</b> Характэрны для звера; жорскі, люты, дзікі.
<br>Немцы шалелі, наладжвалі зверскія кары. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Звяр<u>ы</u>ны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да звера; такі, як у звера.
<br>Звярыны след. Звярыны твар.
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Жорсткі, бязлітасны.
<br>Звярыная крыважэрнасць.




@<p><b>звыклы // звычаёвы // звычайны // звычны</b>
<p><b>Зв<u>ы</u>клы.</b> Які ўвайшоў у прывычку, стаў прывычкай; добра знаёмы.
<br>Звыклым рухам хуценька зашчоўкнуў замок прывязных рамянёў. <i>А.Алешка.</i>
<p><b>Звыча<u>ё</u>вы.</b> Які мае адносіны да звычаю, звязаны са звычаямі.
<br>Паводле норм звычаёвага права, у адведкі нельга было ісці з пустымі рукамі, таму жанчыны неслі з сабой яешню, хлеб, кашу, сыр, мёд, масла. <i>Т.Кухаронак.</i>
<p><b>Звыч<u>а</u>йны.</b> Які не вылучаецца сярод іншых, нічым не знамянальны.
<br>Звычайная вёска стаяла, а ў вёсцы - звычайная хата, якіх і на свеце нямала, і ў Беларусі багата. <i>У.Дубоўка.</i>
<p><b>Зв<u>ы</u>чны.</b> Які прывык да чаго-н., звыкся з чым-н.; прывычны.
<br>Да баявой прыгоды звычны, без меркаванняў і разваг, шынель скідае пагранічнік, бяжыць з вінтоўкай па слядах. <i>П.Глебка.</i>




@<p><b>звязаны // звязны</b>
<p><b>Зв<u>я</u>заны.</b>
<br><b>1.</b> Змацаваны, злучаны адзін з адным; збліжаны агульнымі справамі.
<br>Сабралася дружная кампанія добрых сяброў, звязаных нечым большым, чым звычайная дружба. <i>І.Шамякін.</i>
<br><b>2.</b> Пазбаўлены свабоды, лёгкасці, натуральнасці.
<br>Лабановіч усе гэтыя дні чуў сябе як бы чымся звязаным, як бы на ім была надзета цесная адзежына. <i>Я.Колас.</i>
<br><b>3.</b> Звязаны з якім-н. хімічным рэчывам; несвабодны.
<br>Кожная тона звязанага азота, унесеная ў глебу ў выглядзе мінеральнага ўгнаення, павышае ўраджай бульбы ў сярэднім на 100 тон. <i>Р.Гацко.</i>
<p><b>Зв<u>я</u>зны.</b> Добра выкладзены, паслядоўны, лагічна стройны.
<br>Вучыць звязнаму расказу па малюнку рэкамендуецца пачынаць з адказаў на пытанні, якія ставяцца дзецям у лагічнай паслядоўнасці. <i>М.Марчанка.</i>




@<p><b>згадка // здагадка // здагадлівасць</b>
<p><b>Зг<u>а</u>дка.</b> <i>Разм.</i> Успамін пра што-н. між іншым; беглая заўвага.
<br>Зорка Венера ўзышла над зямлёю, светлыя згадкі з сабой прынясла... <i>М.Багдановіч.</i>
<p><b>Здаг<u>а</u>дка.</b>
<br><b>1.</b> Думка, меркаванне, заснаваныя на верагоднасці, магчымасці чаго-н.
<br>Валя зусім разгубілася і не ведала, што рабіць, што яшчэ сказаць: здагадкі, адна страшнейшая за другую, апанавалі яе. <i>І.Шамякін.</i>
<br><b>2.</b> Здольнасць улоўліваць сутнасць чаго-н; кемлівасць, здагадлівасць.
<br>Але дзе не хапае сілы, там выручае здагадка. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Здаг<u>а</u>длівасць.</b> Здольнасць хутка разумець што-н., разбірацца ў чым-н.; кемлівасць.
<br>Аўсееў сваёй хітрасцю, празмернай здагадлівасцю і кемнасцю наконт розных ходаў-выхадаў не падабаўся старшыні. <i>В.Быкаў.</i>




@<p><b>згодлівы // згодніцкі // згодны</b>
<p><b>Зг<u>о</u>длівы.</b> Які лёгка згаджаецца, паддаецца ўплыву, угавору; згаворлівы, уступчывы, памяркоўны.
<br>Стаў даводзіць селяніну нехта нейкі ў чорным: як павінен быці ўслужным, згодлівым, пакорным. <i>Я.Купала.</i>
<p><b>Зг<u>о</u>дніцкі.</b> Які мае адносіны да згодніка, згодніцтва.
<br>Згодніцкая тактыка. Згодніцкая палітыка.
<p><b>Зг<u>о</u>дны.</b> Які выражае згоду, прытрымліваецца адной думкі; аднадушны.
<br>Сцяпан, хоць і не браў удзелу ў той іхняй гаворцы, але быў згодны са сваімі аднавяскоўцамі. <i>П.Кавалёў.</i>




@<p><b>згублены // згубны</b>
<p><b>Зг<u>у</u>блены.</b> Страчаны; забыты па няўважлівасці; знішчаны.
<br>Згублены марна час. Згубленыя ключы.
<p><b>Зг<u>у</u>бны.</b> Які вядзе да згубы, пагражае згубай; пагібельны.
<br>Згубны ўплыў. Згубны намер.




@<p><b>здавальняючы // здаволены</b>
<p><b>Здавальн<u>я</u>ючы.</b> Які адпавядае пэўным патрабаванням; даволі поўны, правільны.
<br>Колькі не было прапанавана азначэнняў віду, ні адно з іх не можа быць здавальняючым. <i>К.Ціміразеў.</i>
<p><b>Здав<u>о</u>лены.</b> Які адчувае поўнае задавальненне; задаволены.
<br>Дзядзька быў надзвычайна здаволены сваім спрытным пляменнікам. <i>З.Бядуля.</i>




@<p><b>здзейснены // здзяйсняльны</b>
<p><b>Здз<u>е</u>йснены.</b> Ажыццёўлены; які стаў рэальнасцю; выкананы.
<br>Здзейснены план. Здзейсненая задума.
<p><b>Здзяйсн<u>я</u>льны.</b> Такі, які можна здзейсніць, які можа здзейсніцца.
<br>Здзяйсняльныя мары. Здзяйсняльныя жаданні.




@<p><b>здзіўлены // здзіўляючы</b>
<p><b>Здз<u>і</u>ўлены.</b> Які выражае здзіўленне; прыведзены ў здзіўленне.
<br>У Зосі вочы крыху расплюшчаны, на шчоках ямачкі, на вачах здзіўленая ўсмешка. <i>В.Хомчанка.</i>
<p><b>Здзіўл<u>я</u>ючы.</b> Які выклікае здзіўленне; незвычайны.
<br>Шафёр круціць баранак, думае аб здзіўляючай упартасці хлапца і, азірнуўшыся, ківае на яго забінтаваныя рукі. <i>М.Ракітны.</i>




@<p><b>здзяйсненне // здзяйсняльнасць</b>
<p><b>Здзяйсн<u>е</u>нне.</b> Ажыццяўленне, правядзенне ў жыццё; выкананне намеру.
<br>Цяпер яго мара была блізка да здзяйснення. <i>І.Навуменка.</i>
<p><b>Здзяйсн<u>я</u>льнасць.</b> Магчымасць ажыццяўлення чаго-н.
<br>У яго не было ніякага сумнення ў здзяйсняльнасці гэтых смелых планаў. <i>Звязда.</i>




@<p><b>здрабнелы // здробнены</b>
<p><b>Здрабн<u>е</u>лы.</b>
<br><b>1.</b> Які здрабнеў, стаў дробным.
<br>Пусцеў бераг, знікалі з вачэй здрабнелыя кропкі баркасаў за Марвенчынай касою, а Бамбака ўсё стаяў ля збуцвелага плота, паклаўшы на яго шырокія далоні. <i>В.Карамазаў.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Які страціў унутраную значнасць, стаў менш глыбокім.
<br>Мастак адказвае за кожнае слова, за кожную коску, ён павінен помніць, што літаратура не церпіць дробных тэм, здрабнелых пачуццяў, бяздумнага апісальніцтва. <i>С.Грахоўскі.</i>
<p><b>Здр<u>о</u>бнены.</b> Раздроблены на частачкі, скрышаны; менш значны.
<br>Два чалавекі, якія былі ў кузаве, ледзь паспявалі разраўноўваць здробненую зялёную масу. <i>Звязда.</i>




@<p><b>здрадлівы // здрадніцкі // здрадны</b>
<p><b>Здр<u>а</u>длівы.</b>
<br><b>1.</b> Які заключае ў сабе здраду, з'яўляецца здрадай; такі, на які нельга спадзявацца; прадажны, вераломны.
<br>[Ворагам] удаецца мець уплыў толькі на здрадлівых і нікчэмных людзей. <i>М.Хведаровіч.</i>
<br><b>2.</b> Ненадзейны, падманлівы.
<br>Здрадлівая дрыгва пагражала зацягнуць у сваю багну кожнага, хто аступіцца або зробіць неасцярожны крок. <i>Я.Колас.</i>
<br><b>3.</b> <i>перан.</i> Які выдае тое, што хацелася б утаіць.
<br>На апалых лісцях ляжала начная шэрань, на растаптанай намаразі заставалася ад ног здрадлівая сцежка. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Здр<u>а</u>дніцкі.</b> Які мае адносіны да здрадніка; уласцівы здрадніку.
<br>У Аўгінні ніякіх сумненняў цяпер не заставалася: Саўку нанялі, купілі за грошы і ставілі на цёмную, здрадніцкую справу. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Здр<u>а</u>дны.</b> Тое, што і <span id=raz>здрадлівы</span>.
<br>Здрадны чалавек. Здрадная ўсмешка.




@<p><b>здураваць // здурнець // здурэць</b>
<p><b>Здурав<u>а</u>ць.</b> <i>Разм.</i> Сказаць, зрабіць, дапусціць якое-н. глупства, дурасць.
<br>Ладымер думаў: да чаго яго прыставіць? Здураваў, што з самай вясны не пайшоў ён у мяне чараду ганяць у поле. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Здурн<u>е</u>ць.</b> <i>Разм.</i> Страціць розум; стаць дурным.
<br>«Здурнеў ужо зусім», - каб было чутна, гаварыла Параска, папраўляючы хустачку і адводзіла адтуль Кандрата. <i>М.Лобан.</i>
<p><b>Здур<u>э</u>ць.</b> <i>Разм.</i> Зрабіць якое-н. глупства, дурасць.
<br>Раз перад земскім шапкі, здурэў, забыўся зняць. <i>Я.Купала.</i>




@<p><b>здымачны // здымны</b>
<p><b>Зд<u>ы</u>мачны.</b> Які мае адносіны да здымкі; прызначаны для здымкі.
<br>Ён павінен своечасова забяспечыць здымачную групу тэхнікаю, машынамі, стужкамі, своечасова зрабіць апрацоўку знятага матэрыялу. <i>В.Гігевіч.</i>
<p><b>Зд<u>ы</u>мны.</b> Такі, які можна зняць; не замацаваны наглуха.
<br>Здымная рама. Здымная сетка.




@<p><b>зелянець // зеляніць</b>
<p><b>Зелян<u>е</u>ць.</b> Станавіцца зялёным; вылучацца зялёным колерам.
<br>Каля плоту пачынаў зелянець чорны куст агрэсту. <i>В.Адамчык.</i>
<p><b>Зелян<u>і</u>ць.</b> <i>што.</i> Рабіць зялёным, афарбоўваць у зялёны колер.
<br>Якую хочаш працу дай: ён [Дняпро] можа зеляніць галіны, паіць калгасны ўраджай. <i>М.Лужанін.</i>




@<p><b>земляны // зямельны // зямлісты // зямны</b>
<p><b>Землян<u>ы</u>.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да зямлі - глебы, грунту.
<br>А калодзеж ля гары, там, дзе мы стаялі, земляных работ майстры доўгі час капалі. <i>М.Калачынскі.</i>
<br><b>2.</b> Зроблены з зямлі.
<br>Расце земляны вал, ніжэй у дол уваходзяць землякопы. <i>Я.Колас.</i>
<br><b>3.</b> Які жыве, расце або знаходзіцца ў зямлі.
<br>Арахіс, або земляны арэх, культывуецца ў нас на Каўказе і ў Сярэдняй Азіі. <i>Звязда.</i>
<p><b>Зям<u>е</u>льны.</b> Які мае адносіны да землеўладання ці землекарыстання.
<br>Не дапамагла немцам і так званая зямельная рэформа, якую яны шырока разрэкламавалі і ў плакатах, і ў газетах, і па радыё. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Зямл<u>і</u>сты.</b>
<br><b>1.</b> Такі, у якім многа зямлі; з зямлёю.
<br>Зямлісты торф. Зямлістая гліна.
<br><b>2.</b> Шаравата-бледны (звычайна пра колер твару).
<br>Твар яго быў худы, сухарлявы, з глыбокімі ўпадзінамі шэрых зямлістых шчок. <i>М.Лынькоў.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Тут, у засені густой травы, поўзалі слізкія і слюнявыя слімакі, вадзіліся гадзюкі і зямлістыя (трэба: земляныя) жабы-рапухі. <i>Б.Сачанка.</i>
<p><b>Зямн<u>ы</u>.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да планеты Зямля.
<br>Зямная кара. Зямная вось.
<br><b>2.</b> Які мае адносіны да зямлі як месца жыцця і дзейнасці чалавека.
<br>Усё яшчэ хацелася спаць, але ён зразумеў, што гэта быў апошні ягоны зямны сон, што неўзабаве, магчыма, праз некалькі імгненняў, ён засне навекі. <i>Л.Дайнека.</i>




@<p><b>земства // земшчына</b>
<p><b>З<u>е</u>мства.</b> Даволі абмежаванае ў правах мясцовае самакіраванне ў дарэвалюцыйнай Расеі.
<br>Увосень земства не прыслала больш настаўніка, бо не магло, відаць, знайсці, і перастала плаціць за арэнду хаты. <i>А.Пальчэўскі.</i>
<p><b>З<u>е</u>мшчына.</b> Частка Расейскай дзяржавы, выдзеленая Іванам IV (пасля ўвядзення апрычніны) у тэрыторыю з самастойным кіраваннем; жыхары гэтай тэрыторыі (або наогул сельскай мясцовасці).
<br>Уся тэрыторыя дзяржавы была падзелена на дзве часткі: земшчыну, у якой кіраванне заставалася ў руках Баярскай думы, дзеючай пад кіраўніцтвам цара, і апрычніну, г.зн. асабістае ўладанне цара. <i>Гісторыя СССР.</i>




@<p><b>зімні / зімовы // зімны</b>
<p><b>З<u>і</u>мні.</b> Тое, што і <span id=raz>зімовы</span>.
<br>Ні звер, ні чалавек, ні птушка не парушалі яго [лесу] ранішняга зімняга спакою. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Зім<u>о</u>вы.</b> Звязаны з зімою; які бывае зімой; зімні.
<br>Слупы дыму выцягваліся роўна, стромка, нібы падпіраючы невысокае зімовае неба. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>З<u>і</u>мны.</b> <i>Разм.</i> Халодны, сцюдзёны.
<br>Зімны вецер. Зімны дзень.




@<p><b>зладзейскі // зладзеяваты</b>
<p><b>Зладз<u>е</u>йскі.</b> Характэрны для злодзея, уласцівы яму.
<br>Здагадалася яна, што гэта зладзейская работа, бо ад зладзеяў у іх аколіцы шмат хто бяду меў. <i>А.Якімовіч.</i>
<p><b>Зладзеяв<u>а</u>ты.</b> Схільны да зладзейства; жулікаваты, хітры.
<br>Перш за ўсё ён быў не толькі грубаваты, але зусім грубы, вельмі неразумны, бязвольны, баязлівы, крыху падлюкаваты, крыху зладзеяваты. <i>А.Чарнышэвіч.</i>




@<p><b>злараднасць // зларадства</b>
<p><b>Злар<u>а</u>днасць.</b> Пачуццё радасці пры няшчасці, няўдачы другіх.
<br>«Што, даражэнькі, даездзіўся?!» - сказаў у думках Міхась, і нешта падобнае на злараднасць заварушылася ў яго душы. <i>Я.Васілёнак.</i>
<p><b>Злар<u>а</u>дства.</b> Злая радасць пры няшчасці другіх.
<br>- Не надта ашчэрвайся, Ярмак. Голым пупам як свяціў, так і свяціць будзеш.., - аж прысеў Васіль у зларадстве. <i>І.Дуброўскі.</i>




@<p><b>зласлівы // злосніцкі // злосны</b>
<p><b>Зласл<u>і</u>вы.</b> Поўны злосці, варожасці.
<br>Не йдзі да палаца шукаці пацехі - там толькі пачуеш зласлівыя смехі. <i>Я.Купала.</i>
<p><b>Зл<u>о</u>сніцкі.</b> Які мае адносіны да злосніка, не жадае дабра іншым.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: нядобразычлівы.
<br>Злосніцкую натуру гэтай жанчыны ўсе ведалі і нічога добрага ад яе не чакалі. <i>Звязда.</i>
<p><b>Зл<u>о</u>сны.</b>
<br><b>1.</b> Поўны злосці, варожасці, злых намераў.
<br>Жыў некалі адзін пан, ды такі злосны, што бяда: ніхто не мог яму дагадзіць. <i>А.Якімовіч.</i>
<br><b>2.</b> Сярдзіты, злы, куслівы (пра жывёл).
<br>Кудлаты сабака сустрэў іх злосным брэхам. <i>Я.Колас.</i>
<br><b>3.</b> Свядома нядобрасумленны; зламысны.
<br>Злосны шкоднік быў раскрыты - заатэхнік той стары. <i>П.Броўка.</i>




@<p><b>злачыннасць // злачынства</b>
<p><b>Злач<u>ы</u>ннасць.</b> Наяўнасць злачынстваў, іх колькасць.
<br>Барацьба са злачыннасцю. Злачыннасць зніжаецца.
<p><b>Злач<u>ы</u>нства.</b> Грамадска небяспечнае дзеянне, якое парушае закон і падлягае крымінальнай адказнасці.
<br>Філістовіч яшчэ пэўны час спрабаваў выкручвацца, але вопытны следчы крок за крокам выкрываў усё новыя злачынствы былога гітлераўскага служкі. <i>М.Паслядовіч.</i>




@<p><b>злучнік // злучок</b>
<p><b>Зл<u>у</u>чнік.</b> Службовае слова, якое служыць для сувязі слоў і сказаў.
<br>Калі аднародныя члены сказа звязаны злучнікам і парамі, то кожная пара аднародных членаў аддзяляецца адна ад другой коскай. <i>Беларуская мова.</i>
<p><b>Злуч<u>о</u>к.</b> Кароткая рыска, якая злучае два словы ў адно.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: дэфіс.
<br>Калі аднаслоўны прыдатак і азначаемы ім назоўнік з'яўляюцца назоўнікамі агульнымі, то яны пішуцца праз злучок. <i>Беларуская мова.</i>




@<p><b>змардаваны // змарнаваны</b>
<p><b>Змардав<u>а</u>ны.</b> <i>Разм.</i> Вельмі змучаны, знясілены; крайне стомлены.
<br>Змардаваныя, знясіленыя, яны [палонныя] марылі толькі аб тым, каб як вырвацца на волю. <i>І.Новікаў.</i>
<p><b>Змарнав<u>а</u>ны.</b> Марна страчаны, загублены.
<br>А найгоршы хіба - змарнаваны без працы, дзень, які ў адзіноце, у безнадзейнасці страчан. <i>М.Танк.</i>




@<p><b>зменлівы // зменны</b>
<p><b>Зм<u>е</u>нлівы.</b> Які лёгка і часта мяняецца; няўстойлівы, непастаянны.
<br>Але дзіўна зменлівы твар: часам здаецца - зусім стары, суровы, а часам па-юнацку малады і добры, як вось цяпер, калі асвяціўся ўсмешкай. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Зм<u>е</u>нны.</b>
<br><b>1.</b> Звязаны з работай па зменах.
<br>Значнае перавыкананне зменных заданняў зрабілася ў яго прыемным абавязкам. <i>А.Кулакоўскі.</i>
<br><b>2.</b> Які можна змяніць, памяняць; які змяняецца.
<br>Прыметнік, як і назоўнік, - зменная часціна мовы.




@<p><b>змучаны // змушаны</b>
<p><b>Зм<u>у</u>чаны.</b> Даведзены да поўнай знямогі; крайне стомлены, знясілены.
<br>Андрэй убачыў апушчаныя вусы бацькі на худым, змучаным твары. <i>П.Пестрак.</i>
<p><b>Зм<u>у</u>шаны.</b> Зроблены пад прымусам або па неабходнасці; вымушаны.
<br>Колас насумаваўся ў змушаным расставанні з роднаю зямлёй, сніць і бачыць яе. <i>М.Лужанін.</i>




@<p><b>знакаміты // знамянальны</b>
<p><b>Знакам<u>і</u>ты.</b> Шырока вядомы; знатны, славуты.
<br>Лапацінскі, вядома, рад быў займець такога знакамітага зяця. <i>А.Якімовіч.</i>
<p><b>Знамян<u>а</u>льны.</b>
<br><b>1.</b> Важны па свайму значэнню, выдатны.
<br>Самыя раннія навелы Чорнага былі непасрэдным водгукам на знамянальныя падзеі ў жыцці краіны. <i>М.Луфераў.</i>
<br><b>2.</b> Які мае асаблівы сэнс, асаблівае значэнне.
<br>Усе глядзелі на сцягі як на нейкую знамянальную з'яву. <i>І.Шамякін.</i>
<br><b>3.</b> Які мае самастойнае значэнне (у граматыцы).
<br>Да разраду назоўнікаў належаць знамянальныя словы, якія маюць прадметнае значэнне. <i>Граматыка беларускай мовы.</i>




@<p><b>зневажальны // зняважаны // зняважлівы</b>
<p><b>Зневаж<u>а</u>льны.</b> Здольны зняважыць, поўны знявагі; зняважлівы.
<br>Колькі ён папачакаў яе, ... поўнячыся нецярпеннем, злосцю, абразай, і адразу забываў усе колкія, зневажальныя словы, як толькі Яніна з'яўлялася. <i>І.Навуменка.</i>
<p><b>Зняв<u>а</u>жаны.</b> Пакрыўджаны, абражаны, прыніжаны; зняслаўлены.
<br>Янка Купала ўмеў быць пяшчотным, калі пісаў пра зняважаных і пакрыўджаных. <i>Р.Шкраба.</i>
<p><b>Зняв<u>а</u>жлівы.</b> Які зневажае, поўны знявагі.
<br>Барані божа, дайсці да такога стану. Лепш загінуць адразу без зняважлівых пакут. <i>С.Грахоўскі.</i>




@<p><b>знелюбець // знелюбіць</b>
<p><b>Знелюб<u>е</u>ць.</b> <i>Разм.</i> Зрабіцца нялюбым.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: абрыднуць.
<br>Гэй, не адлятайце ў вырай, журавы! Хіба знелюбелі нашы паплавы? <i>Е.Лось.</i>
<p><b>Знелюб<u>і</u>ць.</b> <i>каго-што. Разм.</i> Адчуць моцную непрыхільнасць, непрыязнасць да каго-чаго-н.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: неўзлюбіць.
<br>Віця за сённяшні дзень знелюбіў Апанаса. Можа, каб не ён, дык усё было б добра... <i>У.Нядзведскі.</i>




@<p><b>знясілець // знясіліць</b>
<p><b>Зняс<u>і</u>лець.</b> Стаць бяссільным; дайсці да знямогі.
<br><span id=raz>Сінонімы</span>: аслабець, знемагчы.
<br>З вялікай натугай вылез з-пад цёплай коўдры, апрануўся, пайшоў па дровы. Трэба прапаліць печ і хоць выпіць чаю. А то зусім можна знясілець. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Зняс<u>і</u>ліць.</b> <i>каго-што.</i> Пазбавіць сілы, зрабіць бяссільным.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: аслабіць.
<br>Ты хоць і выздаравеў, а цяжка працаваць не можаш, надта знясіліла цябе хвароба. <i>М.Машара.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Па газетах поўзалі чамусьці чырвона-рабыя божыя кароўкі, і была ў іхніх рухах такая ж марудлівасць, як і ў самім горадзе, які нібы знясіліў (трэба: знясілеў) ад гарачыні, гары і пылу. <i>І.Чыгрынаў.</i>




@<p><b>золкі // зольны</b>
<p><b>З<u>о</u>лкі.</b> Сыры, пранізліва халодны (звычайна пра дождж, вецер).
<br>Зверху сыпалася імжа, як увосень. Халодная, золкая. <i>І.Пташнікаў.</i>
<p><b>З<u>о</u>льны.</b> Які мае адносіны да золі - сырога, пранізлівага халоднага надвор'я.
<br>Зольная вільгаць аблеплівала ўсё: і дрэвы, і кусты, і густую ігліцу на зямлі. <i>М.Лынькоў.</i>




@<p><b>зорны // зорчаты</b>
<p><b>З<u>о</u>рны.</b> Пакрыты, усеяны зоркамі; з мноствам зорак; які мае адносіны да зоркі, зорак.
<br>Высока ў зорным, чыстым небе вісеў сярпок-месяц. <i>В.Адамчык.</i>
<p><b>З<u>о</u>рчаты.</b> Які мае форму зоркі.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: зоркападобны.
<br>У аснове пакрыцця будынка ляжаць складаныя зорчатыя скляпенні. <i>А.Ліс.</i>




@<p><b>зразумелы // зразуметы</b>
<p><b>Зразум<u>е</u>лы.</b>
<br><b>1.</b> Даступны разуменню.
<br><span id=raz>Сінонімы</span>: просты, ясны.
<br>Чаму ў сэрцы беларускім песня Тарасова адгукнулася, запела зразумелым словам? <i>Я.Купала.</i>
<br><b>2.</b> Небеспадстаўны, абгрунтаваны.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: апраўданы.
<br>Пасля доўгага роздуму і зразумелых ваганняў я асмеліўся зірнуць у пісьмо. <i>Я.Васілёнак.</i>
<p><b>Зразум<u>е</u>ты.</b> Асэнсаваны, усвядомлены; які зразумелі.
<br>Думка - найвялікшая, яшчэ не зразуметая намі крыніца сілы. <i>У.Дубоўка.</i>




@<p><b>зубасты // зубаты // зубны // зубчасты</b>
<p><b>Зуб<u>а</u>сты.</b>
<br><b>1.</b> З вялікімі, вострымі зубамі; з вялікай колькасцю зубоў.
<br>Вялікі зубасты шчупак стаяў у вадзе нерухома, як затопленае палена, падпільноўваючы на мелкім месцы верхаводак, плотак і сяляў. <i>В.Вольскі.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Дзёрзкі і востры на язык; з'едліва-насмешлівы.
<br>Ну і тая жанчына зубастая была. «Вы, - кажа, - не забывайцеся, што ў нашай вёсцы ёсць вельмі многа такіх культурных людзей, якім могуць пазайздросціць некаторыя гарадскія». <i>У.Дубоўка.</i>
<p><b>Зуб<u>а</u>ты.</b> З вялікімі зубамі; з зубамі наогул.
<br>Акцызнік крычыць і крэкча, падымаючыся з-пад плота, усміхаецца нечага на ўвесь зубаты рот. <i>І.Пташнікаў.</i>
<p><b>Зубн<u>ы</u>.</b> Які мае адносіны да зубоў.
<br>Зубны лекар быў у яго ўяўленні нейкім зубатым дзядзькам. <i>З.Бядуля.</i>
<p><b>Зубч<u>а</u>сты.</b> З зубцамі, зуб'ём; з няроўнымі, ломанымі абрысамі.
<br>Усё відаць, як на далоні: і кожнае дрэва на шляху, і калодзежны жураў у дальняй вёсцы, і зубчасты край лесу, і бялявы дымок далёка-далёка, дзе праходзіць чыгунка. <i>М.Лынькоў.</i>




@<p><b>зыходзячы // зыходны</b>
<p><b>Зых<u>о</u>дзячы.</b>
<br><b>1.</b> з <i>чаго.</i> Грунтуючыся на чым-н.; беручы за аснову.
<br>Зыходзячы са шматлікіх фактаў, ён і зрабіў такое заключэнне.
<br><b>2.</b> Які спадае, убывае; які выцякае (пра вадкасць).
<br>Толькі нямногім часцям зыходзячай крывёю дывізіі ўдалося прарваць акружэнне. <i>Звязда.</i>
<p><b>Зых<u>о</u>дны.</b> Пачатковы, адпраўны.
<br>Фальклорныя крыніцы з'явіліся ў некаторай ступені зыходным пунктам, ад якога пісьменнікі адштурхоўваліся. <i>Ю.Пшыркоў.</i>




@<p><b>зябкі // зяблевы // зяблы</b>
<p><b>З<u>я</u>бкі.</b> Пранізліва халодны; вельмі адчувальны да холаду.
<br>Ад туману, ад балота павявала зябкай тарфяной сырасцю. <i>І.Мележ.</i>
<p><b>З<u>я</u>блевы.</b> Які мае адносіны да зябліва - узаранага восенню поля.
<br>[Лемяшэвіч] перасігнуў цераз плот і пайшоў гародам, па зяблевым ворыве, па светлай дарожцы, вытканай месяцам на белай зямлі. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>З<u>я</u>блы.</b> <i>Разм.</i> Змёрзлы, азяблы.
<br>Асцярожна - стук у дзверы зяблаю рукою. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>зямляк // зямлянін</b>
<p><b>Зямл<u>я</u>к.</b> Ураджэнец адной з кім-н. мясцовасці.
<br>- Дык вядома, землякі! - ледзь не ўскрыкнуў баец. - З адной рэспублікі, значыць, і землякі. <i>А.Кулакоўскі.</i>
<p><b>Зямл<u>я</u>нін.</b> Насельнік, жыхар планеты Зямля.
<br>Той час ужо нам бачыцца, калі вялікае яднанне явай стане, і будуць звацца людзі на Зямлі, усе на ўсёй, па-мірнаму - зямляне. <i>А.Зарыцкі.</i>




@<p><b>іголачны // іголкавы // ігольчасты // ігольчаты</b>
<p><b>Іг<u>о</u>лачны.</b> Які мае адносіны да іголкі.
<br>Іголачнае вушка. Іголачны ўкол.
<p><b>Іг<u>о</u>лкавы.</b> Які мае адносіны да іголкі, вырабу іголак.
<br>Іголкавы цэх. Іголкавая вытворчасць.
<p><b>Іг<u>о</u>льчасты.</b> Пакрыты вялікай колькасцю іголак (звычайна пра хвойныя дрэвы, кусты).
<br>Ігольчастая елачка. Ігольчасты кактус.
<p><b>Іг<u>о</u>льчаты.</b> Падобны з выгляду на іголкі; з іголкамі.
<br>Каля варот паміж гладкіх каменняў, якімі быў забрукаваны двор, расла высокая ігольчатая трава. <i>Я.Радкевіч.</i>




@<p><b>ідэалізаваны // ідэалістычны // ідэальны</b>
<p><b>Ідэалізав<u>а</u>ны.</b> Лепшы, чым у сапраўднасці.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: прыхарошаны.
<br>Людзі гэтыя - не так званыя ідэальныя героі і не ідэалізаваныя асобы, а самыя звычайныя, «зямныя» працаўнікі разумовай і часткова фізічнай працы. <i>Полымя.</i>
<p><b>Ідэаліст<u>ы</u>чны.</b> Які мае адносіны да ідэалізму, ідэалістаў (у філасофіі).
<br>Па прычыне ідэалістычнага светапогляду малады паэт не бачыў у звычайным жыцці прыгожага і ўзнёслага. <i>В.Каваленка.</i>
<p><b>Ідэ<u>а</u>льны.</b>
<br><b>1.</b> Які адпавядае паняццю аб ідэале; які існуе ва ўяўленні, незямны.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: узнёслы.
<br>Усім нам Алеся ў тыя гады здавалася ідэальным увасабленнем беларускай дзяўчыны. <i>Я.Рамановіч.</i>
<br><b>2.</b> <i>Разм.</i> Вельмі добры, выдатны; дасканалы.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: узорны.
<br>Вядома, ніводзін з аўтараў не змог сказаць, што ён напісаў ідэальную рэч. <i>М.Паслядовіч.</i>




@<p><b>ізаляваны // ізалятарны // ізаляцыйны // ізаляцыянісцкі</b>
<p><b>Ізаляв<u>а</u>ны.</b>
<br><b>1.</b> Адасоблены, асобны.
<br>Праўда, у астрозе ён сядзеў на другім паверсе і быў, па яго словах, ізаляваны ад усіх вязняў. <i>М.Машара.</i>
<br><b>2.</b> Пакрыты ізаляцыяй - матэрыялам, які засцерагае ад рассейвання і ўцечкі энергіі; не аголены.
<br>Лёня выпрасіў у партызанскім атрадзе «Дзядзі Дзімы» метраў дзвесце ізаляванага проваду. <i>І.Новікаў.</i>
<p><b>Ізал<u>я</u>тарны.</b> Які мае адносіны да ізалятара.
<br>Ізалятарны ланцужок складаецца з двух фарфоравых арэшкавых або пальчыкавых ізалятараў. <i>Таваразнаўства.</i>
<p><b>Ізаляц<u>ы</u>йны.</b> Прызначаны для ізаляцыі.
<br>Казачэнка і Сяргей паялі, Алёша нешта абмотваў ізаляцыйнай лентай, а дзяжурны электрык падпільваў ля акна, у цісках, нейкую металічную пласцінку. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Ізаляцыян<u>і</u>сцкі.</b> Які мае адносіны да ізаляцыянізму - палітыкі дзяржаўнай замкнёнасці, адасобленасці.
<br>Ізаляцыянісцкая палітыка.




@<p><b>ікраны // ікрысты</b>
<p><b>Ікран<u>ы</u>.</b> Які мае ў сабе ікру; які мае адносіны да ікры.
<br>Ікраная рыба. Ікраная бочка.
<p><b>Ікр<u>ы</u>сты.</b> Які мае ў сабе многа ікры.
<br>Ікрыстая плотка. Ікрысты шчупак.




@<p><b>ілюзіяністычны // ілюзіянісцкі</b>
<p><b>Ілюзіяніст<u>ы</u>чны.</b> Які мае адносіны да ілюзіянізму - антынавуковага светапогляду, згодна з якім свет з'яўляецца ілюзіяй.
<br>Ілюзіяністычная філасофія.
<p><b>Ілюзіян<u>і</u>сцкі.</b> Які мае адносіны да ілюзіяніста - цыркавога артыста.
<br>Ілюзіянісцкі нумар.




@<p><b>ілюстраваны // ілюстрацыйны</b>
<p><b>Ілюстрав<u>а</u>ны.</b> Які мае ілюстрацыі, з ілюстрацыямі.
<br>Ілюстраваны часопіс. Ілюстраваная кніжка.
<p><b>Ілюстрац<u>ы</u>йны.</b>
<br><b>1.</b> Які служыць, з'яўляецца ілюстрацыяй.
<br>Ілюстрацыйны матэрыял. Ілюстрацыйныя малюнкі.
<br><b>2.</b> Пабудаваны на знешнім апісанні без пранікнення ў сутнасць справы (пра творы літаратуры, мастацтва і пад.).
<br>У дыялогах І.Мележа няма таго пустаслоўя, якое часта надараецца сустракаць у творах ілюстрацыйных, не асветленых актыўнай думкай, не сагрэтых узрушанасцю сэрца. <i>У.Юрэвіч.</i>




@<p><b>імігрант // эмігрант</b>
<p><b>Імігр<u>а</u>нт.</b> Перасяленец з якой-н. краіны.
<br>Ёсць у Канадзе шмат імігрантаў, у тым ліку славян. <i>Я.Брыль.</i>
<p><b>Эмігр<u>а</u>нт.</b> Чалавек, які перасяліўся са сваёй радзімы ў іншую краіну.
<br>Частка эмігрантаў зрабіла свае вывады з урокаў гісторыі, зразумела свае памылкі, жыве добрымі патрыятычнымі настроямі. <i>І.Мележ.</i>




@<p><b>імітатарскі // імітацыйны</b>
<p><b>Іміт<u>а</u>тарскі.</b> Які мае адносіны да імітатара; пераймальны.
<br>Ён, відаць, быў бы добрым артыстам: імітатарскія здольнасці ў яго проста зайздросныя. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Імітац<u>ы</u>йны.</b> Які мае адносіны да імітацыі - дакладнага ўзнаўлення, падробкі чаго-н.
<br>Пафас гэтых і многіх падобных вершаў вонкавы, імітацыйны, у ім няма той глыбіні, ён непераборлівы ў сродках выяўлення. <i>Р.Бярозкін.</i>




@<p><b>імправізаваны // імправізатарскі // імправізацыйны</b>
<p><b>Імправізав<u>а</u>ны.</b>
<br><b>1.</b> Створаны адразу, у час выканання, без папярэдняй падрыхтоўкі.
<br>Верш імправізаваны, лёгкі, нічым «староннім» не заклапочаны. <i>Р.Бярозкін.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Зроблены наспех, без папярэдніх прыгатаванняў.
<br>Чатыры грузавікі, пастаўленыя адкрытымі платформамі адзін да аднаго, стваралі імправізаваную эстраду. <i>Я.Рамановіч.</i>
<p><b>Імправіз<u>а</u>тарскі.</b> Які мае адносіны да імправізатара.
<br>Як ніколі раней, яго імправізатарскі талент праявіўся на тым памятным вечары самадзейнасці. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Імправізац<u>ы</u>йны.</b> Які мае адносіны да імправізацыі; які ўзнікае ў час выканання, на хаду.
<br>Імправізацыйныя матывы.




@<p><b>імпульсіўны // імпульсны</b>
<p><b>Імпульс<u>і</u>ўны.</b>
<br><b>1.</b> Абумоўлены несвядомым, непераадольным матывам; які не залежыць ад волі, свядомасці.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: міжвольны.
<br>Дзеці, паступіўшыя ў школу, шмат у чым яшчэ дзейнічаюць пад уплывам першых неўсвядомленых пабуджэнняў, захапленняў. Іх дзеянні часта імпульсіўныя. <i>Педагогіка.</i>
<br><b>2.</b> Схільны дзейнічаць пад уплывам раптоўнага імпульсу - унутранага штуршка; парывісты (пра чалавека).
<br>Яму часта не хапае цярплівасці, спакою, метадычнасці, рытму ў працы. Гэта натура паэтычная, імпульсіўная. <i>Ф.Куляшоў.</i>
<p><b><u>І</u>мпульсны.</b> Які мае адносіны да электрычных імпульсаў, звязаны з імі.
<br>Імпульсная радыёсувязь. Імпульсны генератар.




@<p><b>імшыць // імшэць</b>
<p><b>Імш<u>ы</u>ць.</b> <i>што.</i> Класці мох між бярвення ў новым зрубе; канапаціць мохам.
<br>Вось і хата: дзед яшчэ імшыў зруб яе смалісты, сукаваты. <i>М.Танк.</i>
<p><b>Імш<u>э</u>ць.</b> Зарастаць мохам.
<br>Дзе імшэла гнілое балота - сцяной стаяла густая, высокая пшаніца. <i>А.Якімовіч.</i>




@<p><b>імянінны // імянны</b>
<p><b>Імян<u>і</u>нны.</b> Які прызначаецца, робіцца ў гонар імянін.
<br>У 1843 годзе быў надрукаваны артыкул Цітовіча, дзе прыводзіўся імянінны верш. <i>Полымя.</i>
<p><b>Імянн<u>ы</u>.</b> Памечаны імем уладальніка; выдадзены на чыё-н. імя.
<br>На родны завод ён вярнуўся з падзякамі ад камандавання і імянным гадзіннікам. <i>А.Асіпенка.</i>




@<p><b>індзейцы // індусы / індыйцы</b>
<p><b>Індз<u>е</u>йцы.</b> Агульная назва карэнных плямён і народнасцей, якія да паяўлення эўрапейцаў насялялі амерыканскі мацярык.
<br>З пачатку 20 ст. [у Бразіліі] вымерла 87 плямёнаў індзейцаў, асталося 143, з іх 33 ізалявана жывуць у глыбіні лясоў. <i>БелСЭ.</i>
<p><b>Інд<u>у</u>сы.</b> Устарэлая назва ўсяго карэннага насельніцтва Індыі; індыйцы.
<br>Уяўляю, як гэты «міністр калоній» адносіцца да якога-небудзь негра ці індуса, калі нават сваю суайчынніцу ён не супроць праглынуць. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Інд<u>ы</u>йцы.</b> Агульная назва ўсяго карэннага насельніцтва Індыі незалежна ад нацыянальнай і рэлігійнай прыналежнасці.
<br>Захавалася таксама назва «індзейцы» (хоць яны не маюць нічога агульнага з жыхарамі Індыі - індыйцамі). <i>Геаграфія частак свету.</i>




@<p><b>індывідуалізаваны // індывідуалістычны // індывідуальны</b>
<p><b>Індывідуалізав<u>а</u>ны.</b> Не падобны на іншых, своеасаблівы.
<br>Важнейшым сродкам характарыстыкі з'яўляецца мова герояў, выразная, строга індывідуалізаваная. <i>Л.Тамашова.</i>
<p><b>Індывідуаліст<u>ы</u>чны.</b> Які мае адносіны да індывідуаліста, індывідуалізму - светапогляду, згодна з якім інтарэсы адной асобы вышэй за інтарэсы грамадства.
<br>Герой асабістае шчасце мысліць не як індывідуалістычнае, «вырванае» з жыцця, а як звязанае са шчасцем грамадскім, агульным, калектыўным. <i>І.Навуменка.</i>
<p><b>Індывіду<u>а</u>льны.</b> Які мае адносіны да адной асобы ці з'явы.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: асабісты.
<br>У кожным такім раёне ёсць свае школы, дзіцячыя сады, крамы, кінатэатры, сталовыя, прадугледжаны і гаражы для індывідуальных машын. <i>С.Грахоўскі.</i>




@<p><b>інжынерны // інжынерскі</b>
<p><b>Інжын<u>е</u>рны.</b> Звязаны з дзейнасцю інжынера, інжынераў; тэхнічны.
<br>Інжынерны: факультэт; інжынерныя: кадры, разлікі, войскі; інжынерная: прафесія, справа і інш.
<br>Ператварыць інертны камень, а тым больш сталь і шкло, у твор мастацтва - на гэта патрэбна нешта большае, чым інжынерныя разлікі і самыя дасканалыя стандарты. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Інжын<u>е</u>рскі.</b> Які мае адносіны да інжынера, належыць яму; характэрны для інжынера.
<br>Інжынерскі: дыплом, занятак, дом, сын; інжынерскія: абавязкі, традыцыі; інжынерскае: вока і інш.
<br>Дзве пары вачэй - у гэтым выпадку, вядома ж, лепш, чым адна, - і дзве інжынерскія галавы таксама не на шкоду справе. <i>А.Кулакоўскі.</i>




@<p><b>ініцыятарскі // ініцыятыўны</b>
<p><b>Ініцы<u>я</u>тарскі.</b> Які мае адносіны да ініцыятара.
<br>Ініцыятарскі пачын юнака горача падтрымалі рабочыя цэха. <i>Чырвоная змена.</i>
<br>Ініцыятарскі пачын. Ініцыятарскія здольнасці.
<p><b>Ініцыят<u>ы</u>ўны.</b> Які валодае ініцыятывай, здольны да самастойных актыўных дзеянняў.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: прадпрымальны.
<br>Дзе не было ініцыятыўных людзей, там не было і сур'ёзных змен. <i>І.Шамякін.</i>




@<p><b>інквізітарскі // інквізіцыйны</b>
<p><b>Інквіз<u>і</u>тарскі.</b> Які мае адносіны да інквізітара, уласцівы яму.
<br>Інквізітарскія метады. Інквізітарскі суд.
<p><b>Інквізіц<u>ы</u>йны.</b> Які мае адносіны да інквізіцыі, характэрны ёй.
<br>Інквізіцыйны трыбунал.




@<p><b>інкубатарны // інкубацыйны</b>
<p><b>Інкуб<u>а</u>тарны.</b> Які мае адносіны да інкубатара.
<br>Развіццю птушкагадоўлі садзейнічае шырокая сетка інкубатарных станцый, якія забяспечваюць калгасы і саўгасы куранятамі. <i>Геаграфія БССР.</i>
<p><b>Інкубац<u>ы</u>йны.</b> Які мае адносіны да інкубацыі - скрытага перыяду хваробы.
<br>Трапіўшы ў здаровы арганізм, вірус адзёра на працягу некаторага часу нічым сябе не выяўляе. Інкубацыйны перыяд працягваецца ад 7 да 21 дня. Потым з'яўляюцца першыя адзнакі захворвання. <i>Беларусь.</i>




@<p><b>інспектарскі // інспекцыйны</b>
<p><b>Інсп<u>е</u>ктарскі.</b> Які мае адносіны да інспектара; які мае на мэце праверку, інспектаванне.
<br>Інспектарская строгасць. Інспектарскі кантроль.
<p><b>Інспекц<u>ы</u>йны.</b> Які мае адносіны да інспекцыі - праверкі чаго-н.
<br>Інспекцыйныя свае абавязкі Бурмістрава выконвала шчыра. Правярала ўсю работу, не даравала прамашак, часам нават грубавата лаялася. <i>І.Шамякін.</i>




@<p><b>інструктарскі // інструкцыйны</b>
<p><b>Інстр<u>у</u>ктарскі.</b> Які мае адносіны да інструктара.
<br>У гэты час ён [Я.Колас] знаходзіўся ў Курскай губерні і працаваў настаўнікам, інструктарам па школах, членам інструктарскай калегіі. <i>Л.Фіглоўская.</i>
<p><b>Інструкц<u>ы</u>йны.</b> Які мае адносіны да інструкцыі.
<br>Прадстаўнік з раёна правёў семінарскія заняткі, даў карысныя практычныя нарады і інструкцыйныя ўстаноўкі. <i>Звязда.</i>




@<p><b>інтрыганскі // інтрыгоўны // інтрыгуючы</b>
<p><b>Інтрыг<u>а</u>нскі.</b> Які характэрны для інтрыгана.
<br>Інтрыганскі характар. Інтрыганскія ўчынкі.
<p><b>Інтрыг<u>о</u>ўны.</b> Які мае адносіны да інтрыгі - сюжэтнай лініі ў мастацкім творы, якой характэрны асаблівы драматызм і напружанасць дзеяння.
<br>І ўсюды кожная рыска гэтага малюнка захапляе, хвалюе сама па сабе, з'яўляецца інтрыгоўнай і важнай у сюжэце. <i>М.Клімковіч.</i>
<p><b>Інтрыг<u>у</u>ючы.</b> Які інтрыгуе, зацікаўлівае, узбуджае інтарэс сваёй таямнічасцю.
<br>Інтрыгуючы загаловак артыкула. Інтрыгуючая назва кнігі.




@<p><b>інтэлігентны // інтэлігенцкі</b>
<p><b>Інтэліг<u>е</u>нтны.</b>
<br><b>1.</b> Характэрны для інтэлігента, інтэлігенцыі.
<br>Інтэлігентны: чалавек, выгляд; інтэлігентная: прафесія, праца, знешнасць, мова; інтэлігентнае: грамадства, аблічча і інш.
<br>Я гляджу на невялікі бюст Янкі Купалы, што стаіць на маім пісьмовым стале, углядаюся ў тонкія, вельмі знаёмыя, інтэлігентныя рысы яго твару. <i>Я.Рамановіч.</i>
<br><b>2.</b> Адукаваны, культурны.
<br>Камандзірам гэтага ўзвода быў Усевалад Жастоўскі, чалавек вельмі памяркоўны, ветлівы, інтэлігентны. <i>А.Кулакоўскі.</i>
<p><b>Інтэліг<u>е</u>нцкі.</b> Які мае адносіны да інтэлігента, інтэлігенцыі.
<br>Інтэлігенцкія: звычкі, погляды; інтэлігенцкая: бездапаможнасць, мяккацеласць, размова, сям'я і інш.
<br>Тут мела свой уплыў інтэлігенцкае паходжанне Багдановіча, выхаванне таленту паэта на ўзорах класічнай паэзіі. <i>А.Лойка.</i>




@<p><b>інтэрнацыяналістычны // інтэрнацыяналісцкі // інтэрнацыянальны</b>
<p><b>Інтэрнацыяналіст<u>ы</u>чны.</b> Які мае адносіны да інтэрнацыяналізму.
<br>Інтэрнацыяналістычная салідарнасць.
<p><b>Інтэрнацыянал<u>і</u>сцкі.</b> Які мае адносіны да інтэрнацыяналізму, інтэрнацыяналіста.
<br>Можна назваць многа твораў, якія ўдала перадаюць інтэрнацыяналісцкія пачуцці беларускага народа. <i>Полымя.</i>
<p><b>Інтэрнацыян<u>а</u>льны.</b> Які мае адносіны да ўсіх народаў і нацый.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: міжнародны.
<br>І да нас у атрад пачалі прыходзіць немцы, чэхі, палякі, французы, італьянцы. Праз год у нас ужо быў цэлы інтэрнацыянальны ўзвод. <i>І.Сіняўскі.</i>




@<p><b>іскравы // іскраны // іскраўскі // іскрысты</b>
<p><b>Іскрав<u>ы</u>.</b> Які мае адносіны да іскры.
<br>Іскравых перадатчыкаў цяпер ужо не робяць, але ў фізічных кабінетах яны могуць яшчэ мець прымяненне для дэманстрацыі электрамагнітнага спрамянення. <i>Фізіка.</i>
<p><b>Іскран<u>ы</b></u>. З іскраў, з іскрамі.
<br>Іскраны слуп.
<p><b><u>І</u>скраўскі.</b> Які мае адносіны да дзейнасці бальшавіцкай газеты «Іскра».
<br>Іскраўскі напрамак. Іскраўская група.
<p><b>Іскр<u>ы</u>сты.</b>
<br><b>1.</b> Які вылучае або мае ў сабе многа іскраў.
<br>Палае агонь іскрысты ля карча. <i>У.Ляпёшкін.</i>
<br><b>2.</b> Які ззяе, зіхаціць іскрамі; бліскучы.
<br>Да самага гарызонта ляжаў белы іскрысты снег. <i>А.Алешка.</i>
<br>|| Пеністы, шыпучы. Барыс не хацеў ехаць у такую далячынь, дый кіеўскія прыгажуні былі даспадобы і віно, салодкае, іскрыстае, цякло бясконцым ручаём. <i>Л.Дайнека.</i>




@<p><b>італійскі // італьянскі</b>
<p><b>Італ<u>і</u>йскі.</b> Які мае адносіны да італікаў, італійцаў - старажытных плямёнаў Апенінскага паўвострава.
<br>Італійскія плямёны. Італійская культура.
<p><b>Італь<u>я</u>нскі.</b> Які мае адносіны да італьянцаў, Італіі.
<br>Італьянская мова. Італьянская літаратура.




@<p><b>кабыла // кабыліца // кабылка</b>
<p><b>Каб<u>ы</u>ла.</b> Самка каня.
<br>Кожны цыган сваю кабылу хваліць. <i>Прыказка.</i>
<p><b>Кабыл<u>і</u>ца.</b> Маладая рослая кабыла; жаробка.
<br>Першая лёгка і размашыста ішла агністая .., з белай мецінкай на лбе кабыліца Зорка. <i>М.Ракітны.</i>
<p><b>Каб<u>ы</u>лка.</b>
<br><b>1.</b> <i>Памянш.-ласк. да</i> <span id=raz>кабыла</span>.
<br>Пярэстая кабылка худая, нядужая, а натурыстасць у яе была такая, што ва ўсім жывёльным свеце падобнай не знойдзеш. <i>А.Кулакоўскі.</i>
<br><b>2.</b> Драўляная падстаўка пад струны ў музычных інструментах (балалайцы, скрыпцы і пад.).
<br>Скрыпічная кабылка.




@<p><b>кавадла // кувалда</b>
<p><b>Кав<u>а</u>дла.</b> Жалезная падстаўка асобай формы для ручной коўкі металу.
<br>У кузнях глуха гухкаў аб кавадла молат і цяжка соп кавальскі мех. <i>Б.Сачанка.</i>
<p><b>Кув<u>а</u>лда.</b> Цяжкі кавальскі молат.
<br>Не чуў я, як ля чорных катлаванаў узвывалі, глушачы крыкі будаўнікоў, бульдозеры і як бухалі кувалды ў майстэрнях, наспех збітых з дошак. <i>М.Вышынскі.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Бацька ў гэты момант вынес ад горна распалены да чырвані прут, палажыў яго на кувалду (трэба: кавадла). <i>В.Хомчанка.</i>




@<p><b>каланізаваны // каланізатарскі // каланізацыйны // каланісцкі / каланіялісцкі // каланіяльны</b>
<p><b>Каланізав<u>а</u>ны.</b>
<br><b>1.</b> Насільна ператвораны ў калонію.
<br>На афрыканскіх землях, каланізаваных эўрапейцамі, карэннае насельніцтва або вынішчалася, або станавілася рабамі. <i>Звязда.</i>
<br><b>2.</b> Заселены каланістамі, перасяленцамі.
<br>У пачатку XIX ст. ангельцы занялі Капскую зямлю (раён мыса Добрай Надзеі), каланізаваную выхадцамі з Нідэрландаў (бурамі). <i>Геаграфія зарубежных краін.</i>
<p><b>Каланіз<u>а</u>тарскі.</b> Які мае адносіны да каланізатара, характэрны для яго.
<br>Каланізатарская палітыка асабліва выразна праяўлялася ў такіх дзікіх формах нацыянальнага прыгнечання, як звальненне са службы, замена мясцовых чыгуначнікаў прывезенымі з карэннай Польшчы і г.д. <i>А.Ліс.</i>
<p><b>Каланізац<u>ы</u>йны.</b> Які мае адносіны да каланізацыі - насільнага ператварэння ў калонію або засялення каланістамі.
<br>Беззваротна прайшоў той час, калі каланізацыйныя мэты імперыялістаў дасягаліся без асаблівых цяжкасцей. <i>Звязда.</i>
<p><b>Калан<u>і</u>сцкі.</b> Які мае адносіны да каланіста - жыхара калоніі.
<br>Каланісцкая гаспадарка. Каланісцкая сям'я.
<p><b>Каланіял<u>і</u>сцкі.</b> Які мае адносіны да каланіяліста, каланізатара; каланізатарскі.
<br>Гарэцкі ... даў аб'ектыўны вобраз беларускага этнасу ў межах Польшчы... Тым самым выбіваў аргументы з рук польскіх буржуазных палітыкаў, адэптаў каланіялісцкіх прэтэнзій. <i>А.Ліс.</i>
<p><b>Калані<u>я</u>льны.</b> Які мае адносіны да калоніі.
<br>Не культуру, а рабства і знішчэнне неслі эўрапейцы ў каланіяльныя краіны. <i>Гісторыя сярэдніх вякоў.</i>




@<p><b>каласавы // каласісты</b>
<p><b>Каласав<u>ы</b></u>. З суквеццем у выглядзе коласа; які мае адносіны да коласа.
<br>Сцяной узняліся каласавыя, буйным зернем набрыняўшы. Удаліся яны, урадзіліся. Што азіміна, што ярына. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Калас<u>і</u>сты.</b> З мноствам каласоў; з буйным калоссем.
<br>Навокал стаіць густое, каласістае жыта, спакойна дыхаючы смачным гаркаватым пахам. <i>Я.Брыль.</i>




@<p><b>калгасніцкі // калгасны</b>
<p><b>Калг<u>а</u>сніцкі.</b> Які мае адносіны да калгасніка, належыць яму.
<br>Хілюта з дня ў дзень - ці табе дождж, ці табе снег, - з году ў год ганяў у поле калгасніцкіх кароў. <i>Я.Сіпакоў.</i>
<p><b>Калг<u>а</u>сны.</b> Які мае адносіны да калгаса, належыць яму.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: калектыўны.
<br>Недалёка ад хаты, на лужку, пасвіўся невялікі табунок калгасных коней. <i>Е.Лось.</i>




@<p><b>каледж // калеж</b>
<p><b>Кал<u>е</u>дж.</b> Вышэйшая або сярэдняя навучальная ўстанова ў Англіі, ЗША і інш.; з 1992 г. і ў нашай краіне.
<br>На працягу дня мы сустракаліся яшчэ са студэнтамі каледжа, заснаванага Гандзі, былі на спецыяльнай сустрэчы са студэнтамі ўніверсітэта. <i>М.Лынькоў.</i>
<br>|| Савет Міністраў рэспублікі зацвердзіў палажэнне аб навучальных установах новага тыпу: ліцэях, гімназіях, каледжах, вышэйшых прафесіянальных вучылішчах. <i>Звязда.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Нацыянальная адукацыя ў Францыі знаходзіцца ў стане крызісу. Не хапае памяшканняў. Не хапае іх і для пачатковых класаў, і для ліцэяў, і для каледжаў (трэба: калежаў), і для ўніверсітэтаў. <i>Звязда.</i>
<p><b>Кал<u>е</u>ж.</b> Сярэдняя навучальная ўстанова ў Францыі, Бельгіі, Швейцарыі і інш.
<br>[У Францыі] дзейнічаюць: 9-гадовая пачатковая школа, 4-гадовая сярэдняя школа (агульнаадукацыйны калеж і калеж сярэдняй адукацыі) на базе 5 класаў пачатковай школы, поўная сярэдняя агульнаадукацыйная школа (7-гадовы ліцэй) на базе 5 класаў пачатковай школы. <i>БелСЭ.</i>




@<p><b>калектывісцкі // калектыўны</b>
<p><b>Калектыв<u>і</u>сцкі.</b> Заснаваны на прынцыпах калектывізму.
<br>Тут можа больш, чым у якой брыгадзе, адчуваецца калектывісцкі, камунарскі дух, зладжанасць у працы. <i>В.Палтаран.</i>
<p><b>Калект<u>ы</u>ўны.</b> Які мае адносіны да калектыву; агульны, сумесны.
<br>Вялікую радасць прыносіць рабочаму чалавеку калектыўная праца.




@<p><b>калекцыйны // калекцыянерскі</b>
<p><b>Калекц<u>ы</u>йны.</b> Які мае адносіны да калекцыі, з'яўляецца калекцыяй.
<br>Складзены ім спіс грунтуецца, галоўным чынам, на калекцыйным матэрыяле і толькі часткова на апытальных даных. <i>Весці АН БССР.</i>
<p><b>Калекцыян<u>е</u>рскі.</b> Які мае адносіны да калекцыянера, уласцівы яму.
<br>Яшчэ ў дзяцінстве ў яго выявілася калекцыянерскае захапленне. <i>Звязда.</i>




@<p><b>камандзіраваны / камандзірованы // камандзіровачны</b>
<p><b>Камандзірав<u>а</u>ны.</b> Які атрымаў камандзіроўку.
<br>Камандзіраваны (<i>толькі з адуш. наз.</i>): журналіст, інжынер, рэгуліроўшчык апаратуры, настройшчык абсталявання, аграном і г.д.
<br>Аб гасціннасці гатэляў марыць кожны камандзіраваны. <i>Звязда.</i>
<p><b>Камандзір<u>о</u>ваны.</b> Тое, што і <span id=raz>камандзіраваны</span>.
<br>Камандзірованы адпачываў у сваім гатэльным нумары.
<p><b>Камандзір<u>о</u>вачны.</b> Які мае адносіны да камандзіроўкі (звычайна пра пасведчанне, грошы на расходы па камандзіроўцы і інш.).
<br>Камандзіровачныя (<i>толькі з неадуш. наз.</i>): грошы, справы, расходы; камандзіровачнае: пасведчанне і інш.
<br>Ён з асаблівай сур'ёзнасцю паклаў на стол сваё камандзіровачнае пасведчанне. <i>У.Корбан.</i>




@<p><b>камандзірскі // камандны</b>
<p><b>Камандз<u>і</u>рскі.</b> Які мае адносіны да камандзіра, характэрны для яго.
<br>Ніхто нічога не мае права рабіць без камандзірскага дазволу <i>І.Мележ.</i>
<p><b>Кам<u>а</u>ндны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да каманды.
<br>Каманднае першынство заваявалі гоншчыкі спартыўнага таварыства «Навука». <i>Беларусь.</i>
<br><b>2.</b> Які мае адносіны да камандавання.
<br>Шутаў з каманднага пункта кіраваў боем. <i>І.Мележ.</i>




@<p><b>камбінаваны // камбінатарскі // камбінатаўскі // камбінацкі // камбінацыйны</b>
<p><b>Камбінав<u>а</u>ны.</b> Які з'яўляецца вынікам камбінацыі; заснаваны на камбінацыі.
<br>У заключэнне рэйду быў нанесены магутны камбінаваны ўдар па чыгунцы. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Камбін<u>а</u>тарскі.</b> Які мае адносіны да камбінатара, характэрны для яго.
<br>Букрэй быў вядомы ў батальёне як адважная, смелая, камбінатарская галава. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Камбін<u>а</u>таўскі.</b> Які мае адносіны да камбіната.
<br>Адным словам, камбінатаўскім дзяўчатам ёсць за што крыўдаваць на сваіх хлопцаў. <i>В.Палтаран.</i>
<p><b>Камбін<u>а</u>цкі.</b> Які належыць камбінату.
<br>Працавалі з храбрасцю юнацкай, формулы зубрылі на хаду, сёрбалі ў сталоўцы камбінацкай вегетарыянскую бурду. <i>П.Панчанка.</i>
<p><b>Камбінац<u>ы</u>йны.</b> Які асноўваецца на камбінацыі.
<br>Камбінацыйныя табліцы. Камбінацыйная гульня шахматыста.




@<p><b>камедыйны // камічны</b>
<p><b>Камед<u>ы</u>йны.</b> Які мае адносіны да камедыі, характэрны для гэтага літаратурнага жанру.
<br>Цыбулька аказваецца не проста камедыйным персанажам, нейкім дзедам-балагурам «наогул», а жывым чалавекам з індывідуальным лёсам, шчодра надзеленым не толькі гумарам, практычнай кемнасцю, але і шырынёй мыслення. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Кам<u>і</u>чны.</b>
<br><b>1.</b> Які выклікае смех; забаўны.
<br>- Вельмі арыгінальны чалавек і столькі розных камічных гісторый ведае. <i>Я.Рамановіч.</i>
<br><b>2.</b> Характэрны для камедыі; камедыйны.
<br>Сумесь урачыстай біблейскай мовы з бытавымі вобразамі надае ўроку дзяка цікавы камічны эфект. <i>Р.Шкраба.</i>




@<p><b>каменны // камяністы</b>
<p><b>Кам<u>е</u>нны.</b>
<br><b>1.</b> Зроблены, пабудаваны з каменю.
<br>Добра ісці па алеі паўз вуліцу, мінаць свежыя ад начы каменныя будынкі. <i>І.Пташнікаў.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Нерухомы, застылы, безжыццёвы.
<br>Бабрук стаіць адзін, маўчыць. Якраз як той старадаўні каменны ідал. <i>Я.Брыль.</i>
<br><b>3.</b> <i>перан.</i> Абыякавы, нячулы, раўнадушны.
<br>Галосяць яны цяпер, небаракі, так, што, здаецца, каменнае сэрца не вытрымае. <i>А.Якімовіч.</i>
<br><b>4.</b> Непахісны, стойкі, цвёрды.
<br>Каменнаму трэба быць, каб жыць у сям'і Верамейчыкаў. <i>К.Крапіва.</i>
<p><b>Камян<u>і</u>сты.</b> Пакрыты, усыпаны каменнем, з вялікай колькасцю камення.
<br>Работа [капаць ямы] марудная і цяжкая, бо зямля камяністая і гліністая. <i>М.Танк.</i>




@<p><b>камісарскі // камісарыяцкі</b>
<p><b>Каміс<u>а</u>рскі.</b> Які мае адносіны да камісара.
<br>Камісарская скуранка. Камісарскія абавязкі.
<p><b>Камісары<u>я</u>цкі.</b> Які мае адносіны да камісарыята.
<br>Камісарыяцкі работнік. Камісарыяцкая пастанова.




@<p><b>камлёвы // камлісты</b>
<p><b>Камл<u>ё</u>вы.</b> Які мае адносіны да камля.
<br>Паставілі на магіле [бацькі] вялізны крыж са смольнага камлёвага кедра. <i>В.Карамазаў.</i>
<p><b>Камл<u>і</u>сты.</b> З тоўстым камлём.
<br>Мы рассыпаліся па лесе, заляглі за валунамі і камлістымі дрэвамі. Перачакалі абстрэл і выглянулі на ўзлессе. <i>Р.Няхай.</i>




@<p><b>кампазітарскі // кампазіцыйны</b>
<p><b>Кампаз<u>і</u>тарскі.</b> Які мае адносіны да кампазітара, належыць яму.
<br>Кампазітарская дзейнасць.
<p><b>Кампазіц<u>ы</u>йны.</b> Які мае адносіны да кампазіцыі, звязаны з ёю.
<br>Любімы коласаўскі вобраз дарогі ў творы - не толькі дэталь пейзажу. Дарога нясе, апроч усяго іншага, кампазіцыйную ролю, злучаючы між сабой не толькі населеныя пункты, але часткі трылогіі. <i>Р.Шкраба.</i>




@<p><b>кампаставаць // кампасціраваць</b>
<p><b>Кампастав<u>а</u>ць.</b> <i>што.</i> Рыхтаваць, рабіць кампост - угнаенне.
<br>Зіма цяпер у калгасе не такая, як раней. Павялічылася работ, трэба кампаставаць гной з торфам. <i>І.Дуброўскі.</i>
<p><b>Кампасц<u>і</u>раваць.</b> <i>што.</i> Прабіваць кампосцерам які-н. дакумент пры праверцы.
<br>Да цягніка на Менск яшчэ некалькі гадзін, можна не спяшацца кампасціраваць. <i>І.Мележ.</i>




@<p><b>кампетэнтнасць // кампетэнцыя</b>
<p><b>Кампет<u>э</u>нтнасць.</b> Добрая дасведчанасць; кваліфікаванасць, аўтарытэтнасць у якой-н. галіне.
<br>Раней [Кіслюк] спрабаваў спрачацца, але, адчуўшы вопыт, кампетэнтнасць і сілу волі Ігнатовіча, скарыўся і цяпер нават трохі баяўся яго. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Кампет<u>э</u>нцыя.</b> Сукупнасць правоў і абавязкаў якой-н. установы ці адказнай асобы.
<br>Іх [наведвальнікаў] трэба выслухоўваць, бо справы, якія ўваходзяць у кампетэнцыю галоўнага архітэктара, як правіла, заблытаныя. <i>І.Шамякін.</i>




@<p><b>камплемент // камплімент</b>
<p><b>Камплем<u>е</u>нт.</b> Бялковае рэчыва ў сываратцы крыві чалавека і жывёл.
<br>Камплемент - спецыяльны тэрмін, у мове сустракаецца рэдка.
<p><b>Камплім<u>е</u>нт.</b> Прыемная заўвага, пахвала каму-н.
<br>- Я рады, што пасля мяне школа пераходзіць у моцныя, умелыя рукі, залатыя рукі, - зусім несвядома і шчыра зрабіў камплімент настаўніцы Іван Паўлавіч. <i>А.Васілевіч.</i>




@<p><b>кампост // кампосцер</b>
<p><b>Камп<u>о</u>ст.</b> Угнаенне, атрыманае шляхам змешвання розных адкідаў расліннага і жывёльнага паходжання з зямлёй або торфам.
<br>Пад нагамі ў жывёлы - тарфяная, упярэмешку з саломай, подсцілка - рыхтуюцца торфа-гноёвыя кампосты. <i>У.Дамашэвіч.</i>
<p><b>Камп<u>о</u>сцер.</b> Прыстасаванне для прабівання ўмоўных знакаў кантролю на пасажырскіх білетах і іншых дакументах.
<br>У руках у кантралёра кампосцер заўсёды нагатове.




@<p><b>кампрэсарны // кампрэсны</b>
<p><b>Кампр<u>э</u>сарны.</b> Які мае адносіны да кампрэсара, звязаны з ім.
<br>Непадалёк ад капра ў машыннай зале зманціравалі кампрэсарную ўстаноўку. <i>А.Чаркасаў.</i>
<p><b>Кампр<u>э</u>сны.</b> Прызначаны для кампрэса.
<br>Яна ўсхапілася, ірванула павязку з шыі. На падлогу ўпала кампрэсная папера і жоўтая ад лякарства вата. <i>І.Шамякін.</i>




@<p><b>камунікатыўны // камунікацыйны</b>
<p><b>Камунікат<u>ы</u>ўны.</b> Звязаны з моўным паняццем - камунікацыяй: адносінамі, сувяззю пры дапамозе мовы.
<br>Трэба заўсёды адрозніваць камунікатыўную ролю мовы ад яе вобразнай ролі. <i>Р.Шкраба.</i>
<p><b>Камунікац<u>ы</u>йны.</b> Звязаны з агульным паняццем - камунікацыяй: шляхамі зносін, сувяззю аднаго месца з другім (часцей пра сувязь арміі з яе базамі).
<br>Знаходзячыся на старажытнай камунікацыйнай лініі паміж Вільняй і Масквой, Крэўскі замак меў вялікае стратэгічнае значэнне. <i>С.Палеес.</i>




@<p><b>канапелька // канаплянка</b>
<p><b>Канап<u>е</u>лька.</b> Народная назва некаторых відаў лугавых траў.
<br>Жаўцее луг ад канапелькі ў цвеце.
<p><b>Канапл<u>я</u>нка.</b>
<br><b>1.</b> Невялічкая пеўчая птушка.
<br>Якіх толькі птушак не было ў Васевай клетцы! І маленькія канаплянкі, і шчабятлівыя сінічкі, і асцярожныя снегіры. <i>А.Пальчэўскі.</i>
<br><b>2.</b> Цёплая шарсцяная хустка фабрычнага вырабу.
<br>Жанчына паспешліва паднялася, паправіла на галаве рабую канаплянку, завязаную пад падбародкам. <i>А.Васілевіч.</i>




@<p><b>канвекцыйны // канвенцыйны</b>
<p><b>Канвекц<u>ы</u>йны.</b> Які мае адносіны да канвекцыі - пераносу цяпла або электрычных зарадаў у выніку перамяшчэння навакольнага асяроддзя.
<br>Канвекцыйныя працэсы ў атмасферы.
<p><b>Канвенц<u>ы</u>йны.</b> Устаноўлены канвенныяй - міжнародным дагаворам.
<br>Канвенцыйны тарыф. Канвенцыйныя правілы.




@<p><b>канвертарны // канвертны</b>
<p><b>Канв<u>е</u>ртарны.</b> Які мае адносіны да канвертара - апарата для атрымання сталі.
<br>Канвертарная вытворчасць сталі.
<p><b>Канв<u>е</u>ртны.</b> Прызначаны для вырабу канвертаў.
<br>Канвертная папера. Канвертны цэх.




@<p><b>канечны // канцавы // канчатковы</b>
<p><b>Кан<u>е</u>чны.</b> Які з'яўляецца канцом чаго-н.
<br>Мы мелі намер хутчэй прыбыць на канечны пункт нашага падарожжа. <i>Маладосць.</i>
<p><b>Канцав<u>ы</u>.</b> Які знаходзіцца на канцы чаго-н.; крайні.
<br>Вёска - за ўзгоркам, адсюль, з чыгуначнага палатна, відаць нават стрэхі канцавых хат. <i>М.Лупсякоў.</i>
<p><b>Канчатк<u>о</u>вы.</b> Які не падлягае змяненню, перагляду або адмене; беспаваротны.
<br>Я хачу пачуць сёння тваё канчатковае слова. <i>А.Васілевіч.</i>




@<p><b>кансерваваны // кансервавы</b>
<p><b>Кансервав<u>а</u>ны.</b> Перапрацаваны ў кансервы; у выглядзе кансерваў.
<br>Рыба скарыстоўваецца ў ежу ў розным выглядзе: свежая, салёная, капчоная, кансерваваная, сушаная. <i>Заалогія.</i>
<p><b>Канс<u>е</u>рвавы.</b> Звязаны з кансервамі, іх прыгатаваннем; прызначаны для кансерваў, з-пад кансерваў.
<br>Зробленая з кансервавай бляшанкі конаўка ў руках старога дрыжала. <i>І.Навуменка.</i>




@<p><b>кансервацыя // кансерваванне</b>
<p><b>Кансерв<u>а</u>цыя.</b>
<br><b>1.</b> Засцярога ад псавання, разбурэння спецыяльнай апрацоўкай або стварэннем адпаведных умоў захоўвання.
<br>Амаль вырашанай праблемай з'яўляецца кансервацыя крыві і захавання яе на працягу доўгага часу. <i>Маладосць.</i>
<br><b>2.</b> Часовае спыненне дзейнасці, ходу, развіцця чаго-н.
<br>А ў артылерыйскім палку ўжо здымаліся з кансервацыі цягачы, адна за адной на дарогу выязджалі пушкі-гаўбіцы. <i>А.Бачыла.</i>
<p><b>Кансервав<u>а</u>нне.</b> Перапрацоўка прадуктаў у кансервы; прыгатаванне кансерваў.
<br>Кансерваванне харчовых прадуктаў - апрацоўка харчовых прадуктаў, каб засцерагчы іх ад псавання мікраарганізмамі. <i>БелСЭ.</i>




@<p><b>кансерватарскі // кансерваторскі // кансерватыўны // кансервацыйны</b>
<p><b>Кансерв<u>а</u>тарскі.</b> Які мае адносіны да кансерватара, уласцівы яму.
<br>Кансерватарскія погляды. Кансерватарскія прынцыпы.
<p><b>Кансерват<u>о</u>рскі.</b> Які мае адносіны да кансерваторыі.
<br>Ён атрымаў добрую кансерваторскую адукацыю і сам цяпер працаваў у кансерваторыі. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Кансерват<u>ы</u>ўны.</b> Варожы новаму, прагрэсіўнаму, прыхільны да старога, аджыўшага.
<br>Малады настаўнік - вораг дэспатызму, прымусу, усяго аджываючага, кансерватыўнага. <i>Л.Фіглоўская.</i>
<p><b>Кансервац<u>ы</u>йны.</b> Звязаны з кансервацыяй - засцярогай ад псавання, разбурэння спецыяльнай апрацоўкай або стварэннем адпаведных умоў захоўвання.
<br>Працягваюцца кансервацыйныя работы на Мірскім замку, ідзе аднаўленне кальвінісцкага храма ў Смаргоні. <i>Помнікі гісторыі і культуры Беларусі.</i>




@<p><b>канструктарскі // канструктыўны // канструкцыйны</b>
<p><b>Канстр<u>у</u>ктарскі.</b> Які мае адносіны да канструктара.
<br>Завод яшчэ не меў неабходнага абсталявання, лабараторый, канструктарскага бюро. <i>Беларусь.</i>
<p><b>Канструкт<u>ы</u>ўны.</b> Які стварае аснову для далейшай работы; важны, істотны.
<br>Навука можа ісці наперад толькі ў абстаноўцы калектыўнага абмену думкамі, канструктыўнага абмеркавання праблем. <i>Звязда.</i>
<p><b>Канструкц<u>ы</u>йны.</b> Які мае адносіны да канструкцыі - будовы, узаемнага размяшчэння частак, дэталей якога-н. збудавання, механізма і г.д.
<br>З аўтапалігона Аляксей Паўлавіч вярнуўся сярдзіты, раздражнёны, і тут жа напісаў загад: за самавольнае ўнясенне ў новую мадэль канструкцыйных змяненняў самавольшчыкаў сурова пакараць. <i>І.Капыловіч.</i>




@<p><b>канстытутыўны // канстытуцыйны</b>
<p><b>Канстытут<u>ы</u>ўны.</b> <i>Кніжн.</i> Які складае аснову чаго-н.; вызначальны.
<br>Канстытутыўныя палажэнні.
<p><b>Канстытуц<u>ы</u>йны.</b> Які мае адносіны да канстытуцыі - асноўнага закону дзяржавы.
<br>Права рэспублік валодаць тэрыторыяй і яе рэсурсамі, а таксама прадпрыемствамі на гэтай тэрыторыі выводзіцца з канстытуцыйнага суверэнітэту саюзных рэспублік, права на самавызначэнне. <i>ЛіМ.</i>




@<p><b>кансультатыўны // кансультацыйны</b>
<p><b>Кансультат<u>ы</u>ўны.</b> Дарадчы; з дарадчымі правамі.
<br>Кансультатыўны савет. Кансультатыўны орган.
<p><b>Кансультацыйны.</b> Які мае адносіны да кансультацыі, прызначаны для яе.
<br>Створаны кансультацыйныя пункты, дзе можна атрымаць патрэбную параду, адказ на хвалюючае пытанне. <i>Маладосць.</i>




@<p><b>кантрабандны // кантрабандысцкі</b>
<p><b>Кантраб<u>а</u>ндны.</b> Які з'яўляецца кантрабандай; забаронены, тайны.
<br>У часе ж вайны з немцамі пан Зыгмусь некалькі разоў перавозіў кантрабандным парадкам цара Мікалая, каб за граніцай ён мог пабачыцца і пагутарыць з Вільгельмам. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Кантрабанд<u>ы</u>сцкі.</b> Які мае адносіны да кантрабандыста, належыць яму.
<br>Ноч была непагодлівая. Буйны вецер хістаў вершаліны ялін і сосен, голле рыпела так, што спадзявацца на тое, што мы пачуем, як рыпіць кантрабандысцкая каламажка, было дарэмна. <i>П.Броўка.</i>




@<p><b>кантралёр // кантролер</b>
<p><b>Кантрал<u>ё</u>р.</b> Службовая асоба, якая робіць кантроль, праверку каго-чаго-н.
<br>Мяне турбуе толькі адно: раптам увойдзе кантралёр? <i>А.Асіпенка.</i>
<p><b>Кантр<u>о</u>лер.</b> Прыбор для рэгулявання работы электрарухавіка (у трамваях, тралейбусах, электравозах і г.д.).
<br>Ніколі яшчэ рычагі кантролера не былі такія паслухмяныя Таніным рукам. <i>В.Гарбук.</i>




@<p><b>кантынгент // кантынент</b>
<p><b>Кантынг<u>е</u>нт.</b>
<br><b>1.</b> Сукупнасць людзей, якія складаюць аднародную ў якіх-н. адносінах групу, катэгорыю.
<br>Сёлета ў нас навялічыўся кантынгент вучняў на два класы. <i>І.Грамовіч.</i>
<br><b>2.</b> Устаноўленая для пэўных мэт найбольшая, гранічная колькасць (норма) чаго-н.
<br>Па ўсёй Расеі ішла мабілізацыя новых і новых кантынгентаў. <i>М.Лобан.</i>
<p><b>Кантын<u>е</u>нт.</b> Адна з асноўных вялікіх частак сушы, акружаная акіянам.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: мацярык.
<br>Буйныя ўчасткі сухазем'я называюцца мацерыкамі, або кантынентамі, а больш дробныя - астравамі. <i>Фізічная геаграфія.</i>




@<p><b>канферанс // канферансье</b>
<p><b>Канфер<u>а</u>нс.</b> Выступленне на сцэне, звязанае з вядзеннем праграмы, а таксама тэкст такога выступлення.
<br>Не маючы перад сабой раней падрыхтаванага тэксту, ён [І.Любан] паміж двума нумарамі музыкі ўстаўляў нешта накшталт цяперашняга канферансу, звычайна досыць дасціпнага і смешнага. <i>А.Астрэйка.</i>
<p><b>Канферансь<u>е</u>.</b> Артыст, які аб'яўляе нумары канцэрта і займае гледачоў у перапынках паміж выступленнямі.
<br>У гэты час перад заслонай з'явіўся канферансье, пастаяў, пакуль у зале супакоіліся, і аб'явіў першы нумар праграмы. <i>У.Ляўданскі.</i>




@<p><b>канфузлівы // канфузны</b>
<p><b>Канф<u>у</u>злівы.</b> <i>толькі з адуш. наз.</i> Які лёгка канфузіцца, бянтэжыцца; сарамлівы.
<br>На фронце не быў ні палахлівым, ні канфузлівым, а тут - канфузіцца. <i>З.Бядуля.</i>
<p><b>Канф<u>у</u>зны.</b> <i>толькі з неадуш. наз.</i> Які канфузіць, ставіць у няёмкае становішча.
<br>Ніхто з нас і не думаў, што ўся гэта даволі паспяховая ў пачатку справа прыйдзе да такога канфузнага канца. <i>ЛіМ.</i>




@<p><b>канцэнтраваны // канцэнтрацыйны // канцэнтрычны</b>
<p><b>Канцэнтрав<u>а</u>ны.</b> Які характарызуецца высокай канцэнтрацыяй.
<br>У вельмі моцнай канцэнтраванай салянай кіслаце змяшчаецца каля 40% хлорыстага вадароду. Такая кіслата «дыміць» на паветры. <i>Хімія.</i>
<p><b>Канцэнтрац<u>ы</u>йны.</b> У выразе: <span id=raz>канцэнтрацыйны &nbsp;&nbsp;лагер</span> - месца масавага зняволення і знішчэння барацьбітоў за дэмакратыю і сацыялізм, ваеннапалонных і інш.
<br>Не скарыстаў Макар Шаблін і магчымасці ўцячы з канцэнтрацыйнага лагера, куды яго адправілі гітлераўцы. <i>Р.Шкраба.</i>
<p><b>Канцэнтр<u>ы</u>чны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае агульны цэнтр; з агульным цэнтрам.
<br>Светлыя плямы ліхтароў заблыталіся ў вільготных, бліскучых галінках дрэў... І ад святла галіны блішчэлі канцэнтрычнымі кругамі, блішчэлі, як блішчыць летнім ранкам роснае павуцінне дзе-нідзе ў лесе, між дрэў. <i>У.Караткевіч.</i>
<br><b>2.</b> Заснаваны на канцэнтрызме - паўтаральнасці вучэбнага матэрыялу праграм ніжэйшай ступені навучання ў праграмах наступных яго ступеней.
<br>Нашы падручнікі па мове заснаваны на так званай канцэнтрычнай сістэме: тэмы паўтараюцца, але змест іх пастаянна паглыбляецца, кожны раз даюцца новыя звесткі, і такім чынам вучань набывае больш глыбокія веды па прадмету. <i>Народная асвета.</i>




@<p><b>капатлівы // карпатлівы</b>
<p><b>Капатл<u>і</u>вы.</b> <i>Разм.</i> Марудлівы, непаваротлівы.
<br>Нейкі ж вельмі капатлівы ён чалавек: здаецца, і не сядзіць склаўшы рукі - робіць увесь час, але і да палавіны яшчэ не дайшоў, хоць час было б і канчаць гэту работу. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Карпатл<u>і</u>вы.</b> Які патрабуе шмат увагі, цярплівасці; старанны, руплівы.
<br>Цяжкія гэта былі пошукі - патрабавалася карпатлівая даследчая праца. <i>ЛіМ.</i>




@<p><b>каранаваны // каранацыйны</b>
<p><b>Каранав<u>а</u>ны.</b> Надзелены манархічнай уладай.
<br>Апошні кароль Рэчы Паспалітай Станіслаў Аўгуст Панятоўскі быў каранаваны ў 1764 г.
<p><b>Каранац<u>ы</u>йны.</b> Які мае адносіны да каранацыі - урачыстай цырымоніі ўскладання кароны на манарха, які ўступае на прастол.
<br>Каранацыйныя ўрачыстасці.




@<p><b>каранасты // каранёвы // караністы // карэнны</b>
<p><b>Каран<u>а</u>сты.</b>
<br><b>1.</b> Які мае тоўстыя, моцныя карані.
<br>Дуб галлё распусціў каранасты над ім [курганом], сухазелле у грудзі ўпілося. <i>Я.Купала.</i>
<br><b>2.</b> Невысокі, шыракаплечы, моцнага целаскладу (пра чалавека).
<br><span id=raz>Сінонім</span>: каржакаваты.
<br>У пакой, атрымаўшы дазвол, увайшоў каранасты барадач у ватоўцы, у высокіх юхтовых ботах. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Каран<u>ё</u>вы.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да кораня (дрэва, расліны і г.д.).
<br>У журавіны ішлі бабы з усёй вёскі, з мяшкамі і вялікімі круглымі белымі каранёвымі кошыкамі - ішлі на ўвесь дзень, з дзяцьмі. <i>І.Пташнікаў.</i>
<br><b>2.</b> Які мае адносіны да кораня слова; карэнны (<i>у 3 знач.</i>).
<br>Каранёвая марфема. Каранёвы галосны гук.
<p><b>Каран<u>і</u>сты.</b> З шырока разгалінаванымі каранямі; пераплецены каранямі.
<br>Лабановіч уздыхнуў лягчэй, як бы з яго плячэй зваліўся нейкі цяжар, бо дарога, траская і караністая, і лес усё ж такі дакучылі яму. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Кар<u>э</u>нны.</b>
<br><b>1.</b> Спрадвечны, пастаянны.
<br>Большасць карэнных местачкоўцаў, асабліва мужчын, яшчэ ў калектывізацыю падаліся на чыгунку - у стрэлачнікі, грузчыкі. <i>І.Навуменка.</i>
<br><b>2.</b> Які закранае асновы чаго-н.; асноўны, самы істотны.
<br>Рэвалюцыя карэнным чынам змяніла лёс беларускага народа. <i>А.Адамовіч.</i>
<br><b>3.</b> Які мае адносіны да кораня слова.
<br>Пасля зычнага прыстаўкі карэннае <b>і</b> пераходзіць у <b>ы</b>, напрыклад: <i>с-ыграць, раз-ыграць, пад-ысці, пад-ымчацца, без-ыдэйны. Беларуская мова.</i>




@<p><b>кардынальны // кардынальскі</b>
<p><b>Кардын<u>а</u>льны.</b> Галоўны, важны, самы істотны.
<br>На працягу ўсяго свайго творчага шляху захаваў Дастаеўскі палымяную цікавасць да самых істотных, кардынальных праблем чалавечага існавання. <i>І.Навуменка.</i>
<p><b>Кардын<u>а</u>льскі.</b> Які мае адносіны да кардынала, належыць яму.
<br>Але сёння Эразму верылася ў лепшае. Дыпламатычныя перамогі ўжо блізка. Іхняй зарукаю будзе кардынальская мантыя, якую дапаможа атрымаць ліра Гусоўскага. <i>У.Арлоў.</i>




@<p><b>каробачны // каробчаты</b>
<p><b>Кар<u>о</u>бачны.</b> Які мае адносіны да каробкі.
<br>Каробачная майстэрня.
<p><b>Кар<u>о</u>бчаты.</b> Які мае выгляд кораба; выгнуты.
<br>Аўтамат быў новы, зараджаны доўгім каробчатым магазінам. <i>А.Якімовіч.</i>




@<p><b>кароністы // каронны</b>
<p><b>Кар<u>о</u>ністы.</b> З вялікай кронай - каронай дрэва.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: купчасты.
<br>Кароністае дрэва. Кароністая ліпа.
<p><b>Кар<u>о</u>нны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да кароны - царскага галаўнога ўбора.
<br>Кароннае войска стаяла кругом, мястэчкі і сёлы карала агнём. <i>А.Вялюгін.</i>
<br><b>2.</b> Лепшы, найбольш удалы.
<br>Каронны нумар праграмы. Каронная роля артыста.




@<p><b>карослівы // кароставы</b>
<p><b>Кар<u>о</u>слівы.</b> Хворы каростай; у каросце.
<br>Сям-там грэліся на сонцы карослівыя сабакі. <i>М.Лынькоў</i>
<p><b>Кар<u>о</u>ставы.</b> У выразе: <span id=raz>кароставы &nbsp;&nbsp;клешч</span> - клешч, які выклікае і пераносіць каросту ў жывёл і чалавека.
<br>Кароста - заразная хвароба скуры чалавека і жывёлы, узбуджальнікі якой кароставыя кляшчы. <i>БелСЭ.</i>




@<p><b>карундавы // карункавы</b>
<p><b>Кар<u>у</u>ндавы.</b> Які мае адносіны да цвёрдага мінералу - карунду.
<br>Карундавыя іголкі для патэфонных пласцінак.
<p><b>Кар<u>у</u>нкавы.</b> Які мае адносіны да карункаў - ажурных вырабаў для аздобы бялізны, адзення; зроблены з карункаў; падобны на карункі.
<br>Яна была ў доўгай сукенцы з карункавым каўняром і такімі ж манжэтамі, у капелюшы з букецікам прыколатых да яго штучных пралесак. <i>Л.Арабей.</i>




@<p><b>карыслівы // карысны</b>
<p><b>Кар<u>ы</u>слівы.</b> Які мае на ўвазе выгаду, карысць, заснаваны на карысці; які імкнецца да асабістай выгады, карысці.
<br>Мне гаварылі, што хлопцы ў групе недалюблівалі яго. Карыслівы ён чалавек. Прыхільны толькі да таго, ад каго можа нешта мець сабе. <i>А.Марціновіч.</i>
<p><b>Кар<u>ы</u>сны.</b> Які прыносіць карысць.
<br>- Я думаю, скончыўшы рабфак, падавацца ва ўніверсітэт. Трэба добра павучыцца, каб быць карысным у жыцці. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>карэйка // карэянка</b>
<p><b>Кар<u>э</u>йка.</b> Свіная або цялячая грудзінка спецыяльнага прыгатавання.
<br>Хоць ён і не любіў свініны, але карэйка халоднага капчэння яму падабалася, і ён часта браў яе сабе на снеданне. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Карэ<u>я</u>нка.</b> Прадстаўніца народа, які складае асноўнае насельніцтва Карэі.
<br>Як і многія жанчыны Ўсходу, карэянкі прызвычаены пераносіць на галаве значны цяжар. <i>Звязда.</i>




@<p><b>карэктарскі // карэктны // карэктурны</b>
<p><b>Кар<u>э</u>ктарскі.</b> Які мае адносіны да карэктара.
<br>Але праз два гады цяжкія ўмовы прымусілі яго [Караленку] пакінуць інстытут і заняцца карэктарскай работай. <i>Беларусь.</i>
<p><b>Кар<u>э</u>ктны.</b> Тактоўны ў абыходжанні з людзьмі.
<br><span id=raz>Сінонімы</span>: ветлівы, далікатны.
<br>Акуратны, карэктны, працавіты, ён бездакорна выконваў свае службовыя абавязкі. <i>І.Новікаў.</i>
<p><b>Карэкт<u>у</u>рны.</b> Які мае адносіны да карэктуры.
<br>Верагодна, ён [Багушэвіч] не меў магчымасці зрабіць карэктурныя праўкі, і гэта з'яўляецца адной з прычын пэўнай арфаграфічнай непаслядоўнасці. <i>І.Крамко.</i>




@<p><b>карэтачны // карэтны</b>
<p><b>Кар<u>э</u>тачны.</b> Які мае адносіны да карэткі - рухомай часткі некаторых машын, механізмаў, апаратаў.
<br>Карэтачны валік пішучай машынкі.
<p><b>Кар<u>э</u>тны.</b> Які мае адносіны да карэты - коннага экіпажа на рысорах.
<br>Карэтныя колы. Карэтныя рысоры.




@<p><b>касмагонія // касмалогія</b>
<p><b>Касмаг<u>о</u>нія.</b> Навука аб паходжанні, развіцці нябесных цел і іх сістэм.
<br>Аддзел астраноміі, які займаецца пытаннямі паходжання і развіцця нябесных цел, называецца касмагоніяй. <i>Астраномія.</i>
<p><b>Касмал<u>о</u>гія.</b> Вучэнне пра Сусвет як пра адзінае цэлае.
<br>Касмалогія развівалася як аддзел астраноміі; сучасная касмалогія выкарыстоўвае таксама агульныя палажэнні фізікі, астрафізікі, філасофіі. <i>БелСЭ.</i>




@<p><b>касметычны // касмічны</b>
<p><b>Касмет<u>ы</u>чны.</b> Які мае адносіны да касметыкі - сродкаў для надання свежасці і прыгажосці твару, целу.
<br>Па тэлефоне Фінця Паўлаўна дазналася, што ў Маскве ёсць інстытут касметычнай медыцыны. <i>І.Грамовіч.</i>
<p><b>Касм<u>і</u>чны.</b> Які мае адносіны да космасу, звязаны з яго асваеннем.
<br>І спадарожнік каля зор, у той касмічнай далечы, звініць, шуміць на ўвесь прастор, Зямлі сваёй сігналячы. <i>Г.Кляўко.</i>




@<p><b>кастлявы // касцявы // касцяны // касцісты // косны<sup>1</sup> / косны<sup>2</sup></b>
<p><b>Кастл<u>я</u>вы.</b> Схуднелы, высахлы, з выступаючымі касцямі; сухарлявы.
<br>Бабцы было гадоў пад дзевяноста. У твары і ў кастлявых руках ні крывінкі, вочы выцвілі, высахлі. <i>М.Лобан.</i>
<p><b>Касцяв<u>ы</u>.</b> Які мае адносіны да косці; з касцей.
<br>У ніжэйшых пазваночных шкілет храстковы, у вышэйшых і чалавека пераважна касцявы. <i>Звязда.</i>
<p><b>Касцян<u>ы</u>.</b>
<br><b>1.</b> Выраблены з косці.
<br>Сярод простай мэблі кідалася ў вочы толькі вялізная старасвецкая канапа, палічка якой была ўстаўлена касцянымі слонікамі рознай велічыні і пакрыта вышыванымі сурвэткамі. <i>М.Ваданосаў.</i>
<br><b>2.</b> Атрыманы, здабыты з касцей жывёлы.
<br>У якасці змазкі прымяняюцца мінеральныя маслы, вырабляемыя з нафты, касторавае масла (для змазкі матораў самалётаў), кедравае і касцяное масла. <i>Курс фізікі.</i>
<p><b>Касц<u>і</u>сты.</b>
<br><b>1.</b> З шырокімі, буйнымі касцямі, якія прыметна выступаюць.
<br>Праз якую гадзіну ён ужо ў прыцемках сядзеў і гаварыў з худым касцістым, можа, сямідзесяцігадовым старым. <i>І.Чыгрынаў.</i>
<br><b>2.</b> З мноствам дробных касцей (звычайна пра рыбу).
<br>Акуні і плоткі - дробная касцістая рыба, і таму ў культурных вадаёмах іх не разводзяць. <i>П.Рунец.</i>
<p><b>К<u>о</u>сны<sup>1</sup>.</b> Схільны да ўсяго прывычнага; неўспрымальны да новага, перадавога; адсталы.
<br>Нашай літаратуры не хапае гнеўнага, вострасатырычнага слова, вялікай нянавісці да недахопаў, да ўсяго гнілога і коснага, пошлага і дробязнага. <i>Д.Палітыка.</i>
<p><b>К<u>о</u>сны<sup>2</sup>.</b> Тое, што і <span id=raz>касцявы</span>.
<br>Косныя хваробы. Коснае рэчыва. Косны клей.




@<p><b>касцюмерны // касцюміраваны // касцюмны</b>
<p><b>Касцюм<u>е</u>рны.</b> Які мае адносіны да тэатральных і маскарадных касцюмаў, да іх вырабу і захоўвання.
<br>Якраз на гэтым месцы была некалі касцюмерная крама, у якой артысты і падбіралі сабе касцюмы. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Касцюм<u>і</u>раваны.</b> Адзеты ў маскарадны або тэатральны касцюм.
<br>Усе ўдзельнікі вечара касцюміраваныя і таму ўрачыстыя, святочныя, але як быццам бы нейкія незнаёмыя, чужыя. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Касц<u>ю</u>мны.</b> Які мае адносіны да касцюма, прызначаны для яго.
<br>Добрыя касцюмныя тканіны з натуральнай шэрсці і сінтэтычных матэрыялаў вырабляюцца на Менскім камвольным камбінаце. <i>Звязда.</i>




@<p><b>кашаміравы / кашміравы / кашміровы // кашмірскі</b>
<p><b>Кашам<u>і</u>равы.</b> Тое, што і <span id=raz>кашміровы</span>.
<br>Цёмная, завязаная пад бараду кашаміравая хустка з чырвонымі кветкамі па ёй была насунута нізка на лоб, як не на самыя вочы, і ад гэтага Пёклін твар здаваўся яшчэ больш худым і цёмным, нават чорным. <i>Я.Сіпакоў.</i>
<p><b>Кашм<u>і</u>равы.</b> Тое, што і <span id=raz>кашміровы</span>.
<br>Кашміравая хустка. Кашміравая сукенка.
<p><b>Кашмір<u>о</u>вы.</b> Зроблены з кашміру - тонкай мяккай тканіны (звычайна шарсцяной).
<br>Маці была захутана чорнай кашміровай хусткай і хавала позірк ад дачкі. <i>І.Грамовіч.</i>
<p><b>Кашм<u>і</u>рскі.</b> Які мае адносіны да індыйскага штата Кашміра, да кашмірца.
<br>Кашмірскі народ. Кашмірскія звычаі.




@<p><b>квадра // кварта</b>
<p><b>Кв<u>а</u>дра.</b> Адна з чатырох фаз месяца (маладзік, сход, поўня, ветах).
<br>У Верамейках сонца гэтае бачылі адны лічаныя хвіліны, але надзея на перамену надвор'я была ўжо - як і заўсёды, з надыходам нова квадры. <i>І.Чыгрынаў.</i>
<p><b>Кв<u>а</u>рта.</b> Даўнейшая мера вадкіх і сыпкіх рэчываў (крыху менш за літр).
<br>Гаспадыня ўвайшла ў хату спакойная і ласкавая, наліла яму вялікую кварту малака, накроіла сала, і ён, памятае, адчуў нешта вельмі ўдзячнае да яе. <i>В.Быкаў.</i>




@<p><b>квадрант // квадрат</b>
<p><b>Квадр<u>а</u>нт.</b>
<br><b>1.</b> Чацвёртая частка круга.
<br>Возьмем цяпер поўны круг і правядзём у ім гарызантальны і вертыкальны дыяметры. Гэтыя дыяметры падзеляць круг на чатыры чвэрці (квадранты). <i>Геаметрыя.</i>
<br><b>2.</b> Прыстасаванне для наводкі артылерыйскіх гармат; старажытны астранамічны інструмент.
<br>Квадрант - прылада для вертыкальнай наводкі гарматы паводле зададзенага вугла ўзвышэння. <i>БелСЭ.</i>
<p><b>Квадр<u>а</u>т.</b>
<br><b>1.</b> Роўнастаронні прамавугольнік; усё, што мае такую форму.
<br>З гарышча праз аконца віднеўся сіні квадрат неба. <i>В.Хомчанка.</i>
<br><b>2.</b> Здабытак ад памнажэння пэўнага ліку на самога сябе.
<br>Квадрат адмоўнага ліку ёсць лік дадатны. <i>Алгебра.</i>




@<p><b>кваканне // квактанне // квахтанне</b>
<p><b>Кв<u>а</u>канне.</b> Гучанне, падобнае на «ква-ква» (звычайна пра лягушак).
<br>Мы падышлі да белых парэнчаў на мастках рэчкі, якой амаль зусім не было відаць. Праўда, яна адчувалася ў ціхім плёскаце вады аб берагі ды ў журботным кваканні жаб. <i>Я.Рамановіч.</i>
<p><b>Квакт<u>а</u>нне.</b> Кароткае адрывістае гучанне (пра курыц-квактух і некаторых іншых птушак).
<br>Нечакана з-пад куста моцна залопалі крылы, і проста да ранішняга согца з квактаннем кінулася матка-цяцерка. <i>Я.Ціхановіч.</i>
<p><b>Квахт<u>а</u>нне.</b> Тое, што і <span id=raz>квактанне</span>.
<br>Падыходзячы да сасняку, мы пачулі квахтанне глушцоў, пачулі, як яны пералятаюць з месца на месца - верныя адзнакі такавішча. <i>А.Гавеман.</i>




@<p><b>кваква // квактуха / квахтуха // квакша</b>
<p><b>Кв<u>а</u>ква.</b> Птушка сямейства чаплевых з кароткімі нагамі і чубком на галаве.
<br>Чорнагаловая кваква.
<p><b>Квакт<u>у</u>ха.</b> Курыца, якая выседжвае або водзіць куранят.
<br>Чутна - дзесьці куранят кліча позняя квактуха. <i>М.Калачынскі.</i>
<p><b>Квахт<u>у</u>ха.</b> Тое, што і <span id=raz>квактуха</span>.
<br>Чуўся ўстрывожаны голас квахтухі - яна збірала куранят.
<p><b>Кв<u>а</u>кша.</b> Лягушка, якая жыве пераважна на дрэвах.
<br>З паўзуноў неабходна назваць вераценніцу, балотную чарапаху, а з амфібій - квакшу, трытона грабенчатага і некаторых іншых. <i>В.Дзяменцьеў.</i>




@<p><b>кваліфікаваны // кваліфікацыйны</b>
<p><b>Кваліфікав<u>а</u>ны.</b> Які мае спецыяльныя веды, навыкі; з высокай кваліфікацыяй; умелы, вопытны.
<br>Заслонаў скардзіўся на адсутнасць металу, на тое, што не хапае кваліфікаваных рабочых. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Кваліфікац<u>ы</u>йны.</b> Які вызначае, устанаўлівае кваліфікацыю - ступень годнасці, падрыхтаванасці да якой-н. работы.
<br>Пасля выпускных кваліфікацыйных экзаменаў па добрай традыцыі праводзіцца свята працоўнага абраду - урачыстае пасвячэнне ў рабочыя. <i>Звязда.</i>




@<p><b>кветачны // кветкавы// кветнікавы // квяцісты</b>
<p><b>Кв<u>е</u>тачны.</b> Прыгатаваны з кветак.
<br>Кветачны адэкалон. Кветачная эсенцыя.
<p><b>Кв<u>е</u>ткавы.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да кветкі, кветак.
<br>Кветкавы пыл лёгка распыляецца ў паветры. <i>К.Ціміразеў.</i>
<br><b>2.</b> Прызначаны для кветак.
<br>На лаўках, што стаяць пасярэдзіне вуліцы, навокал кветкавай клумбы, групкамі сядзяць людзі з кнігамі. <i>П.Пестрак.</i>
<p><b>Кв<u>е</u>тнікавы.</b> Які мае адносіны да кветніка.
<br>У Матруны кветнікавы ўчастак зусім маленькі, але ж так дагледжаны, што гладыёлусаў на ім заўсёды больш, чым у суседак. <i>Звязда.</i>
<p><b>Квяц<u>і</u>сты.</b>
<br><b>1.</b> З вялікай колькасцю кветак; пакрыты, усеяны кветкамі.
<br>Люблю лугі квяцістыя, як закрасуе май, палеткі залацістыя, цябе, мой родны край. <i>А.Русак.</i>
<br><b>2.</b> З узорам у кветкі; яркі, каляровы.
<br>Дзяўчаты стаялі асобнай купкай у яркіх квяцістых плаццях. <i>А.Асіпенка.</i>
<br><b>3.</b> <i>перан.</i> Залішне напышлівы, занадта ўпрыгожаны (пра мову, стыль і г.д.).
<br>Атрымаўся верш квяцісты, як і тая вясна, што нарадзіла яго. <i>А.Асіпенка.</i>




@<p><b>клавір // клавіш / клавіша // клавіятура</b>
<p><b>Кл<u>а</u>вір.</b>
<br><b>1.</b> Агульная назва ўсіх струнных клавішных інструментаў: клавікордаў, клавесіна, раяля, піяніна і інш.
<br>- Гэта толькі клавір, а як мая сімфонія будзе выконвацца аркестрам, тады і дзіцё зразумее. <i>З.Бядуля.</i>
<br><b>2.</b> Пералажэнне опернага ці сімфанічнага твора для спявання ў суправаджэнні фартэпіяна або для выканання на фартэпіяна.
<br>У музыцы, у музыкантаў, кампазітараў шмат праблем. Галоўнае - выданне клавіраў, партытур, твораў кампазітараў мінулага. <i>І.Лучанок.</i>
<p><b>Кл<u>а</u>віш.</b> Пласцінка ў музычным інструменце (фартэпіяна, баяне і інш.), якую націскаюць для атрымання гуку.
<br>Рука які ўжо раз цягнецца да клавіша магнітафона. <i>Т.Бондар.</i>
<p><b>Кл<u>а</u>віша.</b> Тое, што і <span id=raz>клавіш</span>.
<br>Твае лёгкія пальцы не кранаюць клавішаў. Яны лунаюць над імі. <i>Г.Ланеўская.</i>
<p><b>Клавіят<u>у</u>ра.</b> Сукупнасць усіх клавішаў.
<br>Праз хвіліну дзяўчына-тэлеграфістка спрытнымі пальцамі шпарка пачала стукаць па клавіятуры апарата. <i>Беларусь.</i>




@<p><b>класавы // класічны // класны</b>
<p><b>Кл<u>а</u>савы.</b> Які мае адносіны да грамадскіх класаў.
<br>Класавыя інтарэсы. Класавыя супярэчнасці.
<p><b>Клас<u>і</u>чны.</b>
<br><b>1.</b> Створаны класікам; узорны, дасканалы.
<br>Авалоданне класічнай спадчынай мела важнае значэнне для развіцця самабытнага таленту Коласа. <i>Л.Фіглоўская.</i>
<br><b>2.</b> Які мае адносіны да старажытных грэкаў і рымлян.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: антычны.
<br>Інтэрнацыянальныя словы з'яўляюцца, як правіла, запазычаннямі з класічных моў - грэчаскай і лацінскай. <i>Полымя.</i>
<p><b>Кл<u>а</u>сны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да вучнёўскага класа.
<br>Дзеці вельмі любілі сваю класную настаўніцу - чулую, добрую жанчыну. <i>Р.Няхай.</i>
<br><b>2.</b> Які паказвае клас, мае высокую ступень чаго-н.
<br>Класны спартсмен. Класная гульня.
<br>У выразе: <span id=raz>класны &nbsp;&nbsp;вагон</span> (<i>уст.</i>) - пасажырскі вагон у адрозненне ад таварнага.
<br>Даўно пад пагрузкай даўгі эшалон: платформы, цяплушкі і класны вагон. <i>М.Калачынскі.</i>




@<p><b>клейкавіна // клейкасць</b>
<p><b>Клейкав<u>і</u>на.</b> Клейкае бялковае рэчыва, якое знаходзіцца ў зерні злакаў і не раствараецца ў вадзе.
<br>Гэты крухмал, ператварыўшыся ў растваральны цукар, пасля доўгіх вандраванняў па расліне адкладаўся, нарэшце, у зерні ў выглядзе крухмалу або ў выглядзе клейкавіны. <i>Б.Розен.</i>
<p><b>Кл<u>е</u>йкасць.</b> Здольнасць склейваць, прыклейвацца; ліпучасць, ліпкасць.
<br>Яны (былінкі) церушыліся, як сухія, і ў той жа час у іх заўважалася нейкая клейкасць, уласцівая толькі жывым раслінам. <i>У.Шыцік.</i>




@<p><b>клерк // клерыкал</b>
<p><b>Клерк.</b> Канторскі служачы ў некаторых зарубежных краінах.
<br>І дзіўна было Алесю, што і вахман, з выгляду мяшчаністы, востраносенькі акулярнік, - не клерк які-небудзь ды не дробны гаспадар, а селянін таксама. <i>Я.Брыль.</i>
<p><b>Клерык<u>а</u>л.</b> Сябра клерыкальнай партыі; прыхільнік клерыкалізму - палітычнага напрамку, які імкнецца ўзмацніць уплыў царквы на грамадска-палітычнае і культурнае жыццё.
<br>Гэту навіну Лабановіч успрыняў без асаблівага задавальнення, бо тады ўжо хадзілі гутаркі, што да беларускай газеты прымазваюцца польскія клерыкалы. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>кліматалагічны // кліматычны</b>
<p><b>Кліматалаг<u>і</u>чны.</b> Які мае адносіны да кліматалогіі - навукі аб клімаце.
<br>Вельмі важным кліматалагічным фактарам, які робіць уплыў на прыхода-расход праменнай энергіі, з'яўляецца воблачнасць. <i>В.Дзяменцьеў.</i>
<p><b>Клімат<u>ы</u>чны.</b> Які мае адносіны да клімату.
<br>Кліматычныя ўмовы цалкам адпавядаюць умовам паспяховага вырошчвання цукровых буракоў. <i>Беларусь.</i>




@<p><b>ключніца // ключыца</b>
<p><b>Кл<u>ю</u>чніца.</b> <i>Уст.</i> Служанка ў панскім маёнтку, у распараджэнні якой былі прадукты харчавання і ключы ад месц іх захоўвання.
<br>Старая ўспамінала пра тое, як яе маці служыла ў пані ключніцай, і вельмі ж ганарылася гэтым.
<p><b>Ключ<u>ы</u>ца.</b> Парная косць плечавога пояса, якая злучае лапатку з грудзінай.
<br>Куля трапіла яму ў шыю ля самай ключыцы. <i>У.Дамашэвіч.</i>




@<p><b>клюшка // клюшня</b>
<p><b>Кл<u>ю</u>шка.</b> Лёгкая палка з загнутым канцом для гульні ў хакей.
<br>Не простая гэта рэч - хакейная клюшка. Ды і сам хакей, скажу я вам, гульня не абы-якая. <i>Р.Няхай.</i>
<p><b>Кл<u>ю</u>шня.</b> Канечная частка ножкі рака і ракападобных, якая нагадвае клешчы і служыць для хапання.
<br>Маленькі краб, выкінуты хваляю на бераг, затаіўся пад каменем, дзе засталося крыху вільгаці, і пагражальна варушыць чорнымі клюшнямі. <i>Я.Бяганская.</i>




@<p><b>кляймёны // кляймовы</b>
<p><b>Кляйм<u>ё</u>ны.</b> З кляймом.
<br>Кляймёны конь. Кляймёны тавар.
<p><b>Кляйм<u>о</u>вы.</b> Які мае адносіны да кляйма; які з'яўляецца кляймом.
<br>Кляймовы знак. Кляймовы след.




@<p><b>кляпальны // кляпаны</b>
<p><b>Кляп<u>а</u>льны.</b> Звязаны з кляпаннем; прызначаны для кляпання.
<br>Кляпальны малаток. Кляпальная работа.
<p><b>Кляп<u>а</u>ны.</b> Зроблены кляпаннем; навостраны кляпаннем (пра касу).
<br>Кляпаныя канструкцыі. Кляпаная каса.




@<p><b>княгіня // княжна / князёўна</b>
<p><b>Княг<u>і</u>ня.</b> Жонка князя.
<br>Даўно пра княгіню забыла Княгініна, Халопенічы - пра халопаў даўно. <i>П.Панчанка.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Падарожнік, што сядзіць у вазку, едзе да будучай нявесты - маладой княгіні (трэба: князёўны) Друцкай. <i>М.Лупсякоў.</i>
<p><b>Княжн<u>а</u>.</b> Тое, што і <span id=raz>князёўна</span>.
<br>Раз бяседа вялікая ў князя была: на пасад дачку княжну садзілі. <i>Я.Купала.</i>
<p><b>Княз<u>ё</u>ўна.</b> Незамужняя дачка князя; княжна.
<br>У цэнтры ўвагі была князёўна з роду даўнейшых грузінскіх цароў. <i>Э.Самуйлёнак.</i>




@<p><b>кобра // корба</b>
<p><b>К<u>о</u>бра.</b> Вельмі ядавітая змяя вялікіх памераў з плямамі на шыі; жыве ў Азіі і Афрыцы.
<br>Быў у нашым горадзе такі чалавек, які свае летнія адпачынкі траціў на тое, каб недзе ў пясках Сярэдняй Азіі ці на Каўказе лавіць ядавітых кобраў і гюрзаў. <i>Л.Дайнека.</i>
<p><b>К<u>о</u>рба.</b> Ручка, якой прыводзяць у рух што-н.; дзяржанне.
<br>Вера бярэцца за корбу, але спачатку круціць не ў той бок, мякіна струменьчыкам вылятае з каша. <i>С.Грахоўскі.</i>




@<p><b>конны // конскі</b>
<p><b>К<u>о</u>нны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да коней, прызначаны для іх.
<br>А я думаў, што на конным двары вы будзеце, можна сказаць, у зацішку ды ў цяпле. <i>Я.Скрыган.</i>
<br><b>2.</b> Які прыводзіцца ў рух коньмі.
<br>Рухацца па лесе было вельмі цяжка. Не толькі аўтамашыны, але і фурманкі, гарматы коннай цягі даводзілася пераносіць на руках, бо на лясных дарогах гразь чаргавалася з пясчанымі заносамі. <i>Маладосць.</i>
<br><b>3.</b> Які мае адносіны да конніцы, складаецца з коннікаў.
<br>Лес шумеў, гуляла мяцеліца. Вакол - ні душы, наперадзе густы ельнік, за ім - паварот управа. І раптам адтуль выскачыў конны атрад. Імгненна прыйшло рашэнне - акапацца ў снезе і прыняць бой. <i>ЛіМ.</i>
<br><b>4.</b> Звязаны з яздой на конях.
<br>Пачалі вывозіць лес: пасля доўгіх снежных заносаў нарэшце стала добрая конная дарога. <i>Звязда.</i>
<p><b>К<u>о</u>нскі.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да каня, належыць каню.
<br>Грыбаед аціх побач з канём, ад якога патыхала потам і парай, а конскія бакі хадзілі хадуном. <i>В.Быкаў.</i>
<br><b>2.</b> <i>Разм.</i> Вялікі, моцны.
<br>Вялізны, з конскімі сківіцамі мужчына носіць за плячамі вінтоўку, глядзіць спадылба, злосна. <i>І.Навуменка.</i>
<br>У выразе: <span id=raz>конская &nbsp;&nbsp;сіла</span> - адзінка вымярэння магутнасці.
<br>Матор магутнасцю ў сто конскіх сіл.




@<p><b>корак // корка</b>
<p><b>К<u>о</u>рак.</b>
<br><b>1.</b> Затычка для бутэлек і іншай пасуды.
<br>На стале і пад сталом валяліся крошкі, агрызкі селядцоў, скарынкі хлеба і коркі ад бутэлек. <i>Я.Колас.</i>
<br><b>2.</b> <i>Уст.</i> Цвёрдая набойка на падэшве абутку пад пяткай.
<br><span id=raz>Сінонімы</span>: абцас, каблук.
<br>Яна прыехала, апранутая з іголачкі, у чорных пальчатках да локцяў, размаляваная, на высокіх корках, у чорных акулярах. <i>У.Дамашэвіч.</i>
<p><b>К<u>о</u>рка.</b> Верхні зацвярдзелы слой чаго-н.
<br>Усё - зямля, дрэвы, стрэхі - пакрылася звонкай ледзяной коркай. <i>І.Шамякін.</i>




@<p><b>корд // корда</b>
<p><b>Корд.</b>
<br><b>1.</b> Вельмі моцныя кручаныя ніткі, якія ідуць на спецыяльныя вырабы (напрыклад, аўтапакрышак).
<br>Новы завод выпускае трывалы корд з віскозы для шыннай прамысловасці. <i>В.Вольскі.</i>
<br><b>2.</b> Разнавіднасць шарсцяной тканіны ў рубчык.
<br>Касцюм з корду.
<p><b>К<u>о</u>рда.</b> Доўгая вяроўка, на якой ганяюць коней па кругу пры выездзе, абучэнні.
<br>На манежнай пляцоўцы ганялі на кордзе коней. <i>У.Караткевіч.</i>




@<p><b>кормлены // кормны</b>
<p><b>К<u>о</u>рмлены.</b> Такі, якому давалі корм; якога накармілі.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: накормлены.
<br>Уся скаціна ўжо кормлена, а напаіць яшчэ трэба. <i>Звязда.</i>
<p><b>К<u>о</u>рмны.</b> Якога кормяць на забой; выкармлены.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: адкормлены.
<br>З адрынкі далятала тлумнае гагатанне гусей, крэкт качак; у хляўку ж сыта рохкалі чатыры кормныя вепрукі. <i>М.Вышынскі.</i>




@<p><b>крайні // краявы</b>
<p><b>Кр<u>а</u>йні.</b>
<br><b>1.</b> Які знаходзіцца з краю, на краі чаго-н.
<br>Дом яго быў крайні з другога канца вуліцы. <i>А.Кулакоўскі.</i>
<br><b>2.</b> Надзвычайны, выключны.
<br>Крайняя неабходнасць. Крайнія меры.
<br><b>3.</b> Найбольш радыкальны, рашучы, непрымірымы (пра погляды, напрамкі, палітычныя групоўкі і г.д.).
<br>Мікола, які заўсёды выказваў самыя крайнія погляды, насупліваўся і змаўкаў. <i>І.Навуменка.</i>
<p><b>Краяв<u>ы</u>.</b> Які мае адносіны да краю як да адміністрацыйна-тэрытарыяльнай адзінкі.
<br>Там гаварылася пра рэшткі прыгонніцтва, прапагандавалася ідэя краявой палітычнай аўтаноміі ў рамках Расеі. <i>М.Смолкін.</i>




@<p><b>крамянёвы // крамяністы // крамяны // крэмніевы</b>
<p><b>Крамян<u>ё</u>вы.</b> Які мае адносіны да цвёрдага мінералу крэменю; зроблены з яго; які дзейнічае пры дапамозе крэменю.
<br>У XVI веку паявіліся больш лёгкія і зручныя ружжы, з крамянёвым ударным замком. <i>Гісторыя сярэдніх вякоў.</i>
<p><b>Крамян<u>і</u>сты.</b> Усеяны каменнем; камяністы.
<br>Хочацца спяваць пад ціхім, чыстым небам, у самоце песню пра адзіноту на крамяністым шляху. <i>Я.Брыль.</i>
<p><b>Крам<u>я</u>ны.</b>
<br><b>1.</b> Хрусткі, цвёрды, сакавіты.
<br>Ірдзяцца на дужых суках крамяныя яблыкі жніўныя. <i>С.Гаўрусёў.</i>
<br>|| Поўны сілы, здароўя (пра чалавека). У дзвюх жаночых галоўках наводдаль я пазнаю Веру і Кацю. Яны ўжо дарослыя, крамяныя дзяўчаты. <i>Я.Скрыган.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Свежы, ядраны.
<br>І здаровае, крамянае надвор'е, і яркія цёплыя фарбы маглі б толькі радаваць і бадзёрыць нашых хадакоў. <i>А.Якімовіч.</i>
<p><b>Кр<u>э</u>мніевы.</b> Які мае адносіны да хімічнага элемента крэмнію, змяшчае ў сабе крэмній.
<br>Сілікатныя тавары - такія тавары, у састаў якіх уваходзяць розныя солі крэмніевай кіслаты. <i>Таваразнаўства.</i>




@<p><b>красамоўніцкі // красамоўны</b>
<p><b>Красам<u>о</u>ўніцкі.</b> Характэрны для добрага прамоўцы.
<br>Красамоўніцкі талент Івана Міхайлавіча быў усім вядомы, і выхад яго на трыбуну выклікаў дружныя воплескі. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Красам<u>о</u>ўны.</b>
<br><b>1.</b> Які ўмее добра, прыгожа гаварыць; надзелены красамоўствам.
<br>- Сяргей Пятровіч, я чалавек не красамоўны і тостаў гаварыць не люблю. <i>І.Шамякін.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Які без слоў, але вельмі выразна перадае, паказвае што-н.; пераканаўчы, несумненны.
<br>Красамоўныя шматкроп'і не закрывалі ад звычайнага масавага чытача апушчанага радка. <i>М.Клімковіч.</i>




@<p><b>кратавіна // кратавінне</b>
<p><b>Кратав<u>і</u>на.</b> <i>Разм.</i> Нара крата.
<br>Ён дакасіўся да кратавін - аказваецца і краты тут пахадзілі пад зямлёю! - яны ўзварушылі, нібы паўскапалі лугавіну, і грудкі вывернутай на паверхню зямлі заміналі касіць. <i>Я.Сіпакоў.</i>
<p><b>Кратав<u>і</u>нне.</b> <i>зб. Разм.</i> Кучкі зямлі, накапаныя кратамі.
<br>Ён і сумаваў без яе (бабулі Гарусі) і радаваўся, што яна не прыбягае, не сочыць за ім, і яму не даводзіцца чырванець, што так поркаецца на кратавінні. <i>Я.Сіпакоў.</i>




@<p><b>краявід // кругагляд</b>
<p><b>Краяв<u>і</u>д.</b> Агульны выгляд якой-н. мясцовасці.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: пейзаж.
<br>Гутарак наслухаўшыся розных пра Радзіму ды пра белы свет, я, малы, узлазіў на бярозу, краявід - на цэлы сельсавет. <i>П.Панчанка.</i>
<p><b>Кругагл<u>я</u>д.</b>
<br><b>1.</b> Прастора, якую можна ахапіць позіркам.
<br>Асенняе сонца ўзнялося над зямлёй, і пашырэў кругагляд. <i>А.Чарнышэвіч.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Аб'ём ведаў, шырыня інтарэсаў каго-н.
<br>Дзень за днём газета адкладае ў запасніках памяці чалавека пэўныя факты, звесткі, уяўленні, фарміруючы яго светапогляд і расшыраючы кругагляд. <i>Б.Стральцоў.</i>




@<p><b>кроўны // крывавы // крывяністы // крывяны</b>
<p><b>Кр<u>о</u>ўны.</b>
<br><b>1.</b> Родны па крыві; які паходзіць ад адных продкаў.
<br>А навіны ўзбуджалі і пасялялі ў кожнага жаданне паехаць дадому, пабачыць кроўных. <i>П.Галавач.</i>
<br><b>2.</b> Надзвычай важны, які блізка закранае каго-што-н.
<br>Літаратура становіцца кроўнай народнай справай. <i>Ю.Пшыркоў.</i>
<br><b>3.</b> <i>Разм.</i> Уласнае, нажытае цяжкаю працай.
<br>Пазганялі нас паны з нашай кроўнай зямлі, папалілі нашы хаты, разбурылі нашы гарапашніцкія двары, разграбілі наш набытак. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Крыв<u>а</u>вы.</b>
<br><b>1.</b> Заліты крывёю; у крыві.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: акрываўлены.
<br>Лейтэнант клапатліва адагнаў муху, сеўшую на крывавы бінт, якім была перавязана рука камісара. <i>І.Шамякін.</i>
<br><b>2.</b> Які суправаджаецца праліццём крыві.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: кровапралітны.
<br>Далёка ад Беларусі, на поўдні, ішлі крывавыя баі. <i>І.Новікаў.</i>
<br><b>3.</b> Ярка-чырвоны, колеру крыві.
<br>Крывавае сонца ўставала з-за небасхілу. <i>У.Дамашэвіч.</i>
<p><b>Крывян<u>і</u>сты.</b> У якім шмат крыві; з крывёю.
<br>Пасля катаванняў у фашысцкіх засценках яго цела доўгі час было пакрыта страшнымі крывяністымі падцёкамі. <i>Звязда.</i>
<p><b>Крывян<u>ы</u>.</b> Які мае адносіны да крыві; з крыві.
<br>Паспрабавалі палічыць крывяныя плямы на зямлі, але хутка збіліся з ліку. <i>І.Шамякін.</i>




@<p><b>кругавы // кружны</b>
<p><b>Кругав<u>ы</u>.</b> Які мае адносіны да круга, адбываецца па кругу.
<br>Танкі сталі веерам, падрыхтаваліся да кругавой абароны. <i>І.Мележ.</i>
<p><b>Кружн<u>ы</u>.</b> Непрамы, абходны, акольны (пра дарогу, сцежку і інш.).
<br>Дабірацца на далёкія сенажаці давялося кружным шляхам - летнікам, і не на машынах, а коньмі. <i>Б.Сачанка.</i>




@<p><b>круглець // кругліць</b>
<p><b>Кругл<u>е</u>ць.</b> Станавіцца больш круглым, набываць акруглую форму; папраўляцца, таўсцець.
<br>Калі хто са старэйшых дапускаў які промах, неахайства, - тады вочы ў старшыні круглелі, халодныя льдзінкі свяціліся ў іх. <i>М.Паслядовіч.</i>
<p><b>Кругл<u>і</u>ць.</b> <i>што. Разм.</i> Рабіць круглым, надаваць акруглую форму.
<br>На ёй белы шарсцяны світэр, які вельмі ж да твару, бо яшчэ болей кругліць і без таго круглыя плечы. <i>Б.Сачанка.</i>




@<p><b>круглы // круглявы</b>
<p><b>Кр<u>у</u>глы.</b>
<br><b>1.</b> Які мае форму круга, шара, цыліндра або нагадвае іх.
<br>На маленькім круглым століку перад ім быў пастаўлен чайны прыбор, на сподачку ляжаў цукар і пячэнне. <i>М.Ваданосаў.</i>
<br><b>2.</b> <i>Разм.</i> Поўны, абсалютны.
<br>Засталася Марыйка круглай сіратой з двума братамі-малалеткамі. <i>П.Місько.</i>
<br><b>3.</b> У спалучэнні са словамі «год», «дзень», «суткі» абазначае: увесь, цэлы.
<br>Волеччын голас, калі яна паганяла каня, чуўся на полі круглы дзень. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Кругл<u>я</u>вы.</b> <i>Разм.</i> Круглаваты, акруглены.
<br>Глечык, поўны ўвагі на круглявым хлапечым твары, абапіраўся на руку і слухаў. <i>В.Быкаў.</i>




@<p><b>крумкачовыя // крумкачыны</b>
<p><b>Крумкач<u>о</u>выя.</b> <i>мн.</i> Сямейства птушак, да якога адносяцца крумкач, варона, грак, галка і інш.
<br>Сойка - прыгожая птушка нашых лясоў - таксама з сямейства крумкачовых.
<p><b>Крумкач<u>ы</u>ны.</b> Які мае адносіны да крумкача, характэрны для яго.
<br>Крумкачыны крык. Крумкачынае гняздо.




@<p><b>крупозны // крупчасты<sup>1</sup> // крупчасты<sup>2</sup> // крупяны</b>
<p><b>Круп<u>о</u>зны.</b> Які мае адносіны да крупу - запалення гартані і трахеі, якое суправаджаецца задышкай.
<br>Ход крупознай пнеўманіі іншы раз зацягваецца, тэмпература даволі доўга не зніжаецца, а ў далейшым развіваюцца ўскладненні. <i>Звязда.</i>
<p><b>Крупч<u>а</u>сты<sup>1</sup>.</b> Рассыпісты, зярністы; падобны на крупы.
<br>Ціхі ранак. Снег крупчасты пад падэшвамі рыпіць. <i>Н.Гілевіч.</i>
<p><b>Крупч<u>а</u>сты<sup>2</sup>.</b> <i>Разм.</i> Заражаны трыхінелай.
<br>Кій быў з асмаленага ядлоўцу, ім Марцін расшчамляў свінням пашчэнкі, глядзеў, ці не крупчастыя. <i>А.Карпюк.</i>
<p><b>Крупян<u>ы</u>.</b> Які мае адносіны да круп, іх вырабу; прыгатаваны з круп.
<br>Неабходна значнае павелічэнне пасяўных плошчаў пад крупяныя культуры, і ў першую чаргу такой непатрабавальнай да ўмоў культуры, як грэчка. <i>Звязда.</i>




@<p><b>крухмалены // крухмалісты // крухмальны</b>
<p><b>Крухм<u>а</u>лены.</b> Прамочаны растворам крухмалу; крухмальны (<i>у 2 знач.</i>).
<br>Выдалі ўсім нам свежую пасцельную бялізну - адпрасаваную, крухмаленую, снежна-белую. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Крухм<u>а</u>лісты.</b> Багаты крухмалам.
<br>Плошчы, занятыя лепшымі гатункамі крухмалістай бульбы, з кожным годам павялічваюцца ў нашай краіне. <i>Звязда.</i>
<p><b>Крухм<u>а</u>льны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да крухмалу; прыгатаваны з крухмалу.
<br>У зонах спіртавых і крухмальных заводаў трэба ўкараняць гатункі бульбы з высокім утрыманнем крухмалу. <i>Звязда.</i>
<br><b>2.</b> Прамочаны растворам крухмалу; накрухмалены.
<br>З-пад крухмальных манжэтаў высунуліся рукі - тонкія, белыя, амаль празрыстыя пальцы. <i>Б.Мікуліч.</i>




@<p><b>крушня // крушына</b>
<p><b>Кр<u>у</u>шня.</b> Вялікая куча камення.
<br>Лясок, а за ляском - узгоркі, ля крушні крушня, нібы горкі. <i>А.Лойка.</i>
<p><b>Круш<u>ы</u>на.</b> Невялікае лісцёвае дрэва з чорнымі неядомымі ягадамі.
<br>Кусты крушыны маладой карэннем дол прышылі. <i>Г.Кляўко.</i>




@<p><b>крывець // крывіць</b>
<p><b>Крыв<u>е</u>ць.</b> <i>Разм.</i> Станавіцца крывым.
<br>Пачаў ён крывець даўно ўжо, спачатку амаль непрыкметна неяк, а цяпер дык зусім кульгавіць.
<p><b>Крыв<u>і</u>ць.</b> <i>што.</i> Рабіць крывым, перакошаным.
<br>«Следчы» паціскае плячамі. Злая ўсмешка крывіць яго губы. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>крыжаваны // крыжавы // крыжовы</b>
<p><b>Крыжав<u>а</u>ны.</b> Які перасякаецца крыж-накрыж; перакрыжаваны.
<br>З маёнтка Зоська пускаецца ў панскую каплічку, якая стаіць недалёка на крыжаванай дарозе. <i>З.Бядуля.</i>
<p><b>Крыжав<u>ы</b></u>.
<br><b>1.</b> Перакрыжаваны, скрыжаваны.
<br>На крыжавых пуцінах з ёю я сустрэўся - куды ісці, не ведала яна. <i>Я.Купала.</i>
<br><b>2.</b> Які мае адносіны да ніжняй часткі хрыбетніка - крыжа.
<br>Крыжавыя пазванкі зрастаюцца ў адну масіўную косць - крыж. <i>Анатомія і фізіялогія чалавека.</i>
<p><b>Крыж<u>о</u>вы.</b> Які мае адносіны да крыжа або нагадвае яго па форме.
<br>На фоне чыстага неба цямнее крыжовым верхам старая яліна. <i>ЛіМ.</i>




@<p><b>крыміналагічны // крыміналістычны // крымінальны</b>
<p><b>Крыміналаг<u>і</u>чны.</b> Які мае адносіны да крыміналогіі - вучэння аб злачыннасці як сацыяльнай з'яве.
<br>Крыміналагічныя даследаванні.
<p><b>Крыміналіст<u>ы</u>чны.</b> Які мае адносіны да крыміналістыкі - юрыдычнай дысцыпліны, якая вывучае метады расследавання злачынстваў.
<br>Крыміналістычная экспертыза.
<p><b>Крымін<u>а</u>льны.</b> Звязаны са злачынствам; злачынны.
<br>Разведчыкі, сувязныя данеслі, што ва ўсёй гэтай справе вінаваты салдаты спецыяльнага батальёна, які фарміравалі гітлераўцы з паліцаяў ды з рознага крымінальнага зброду. <i>М.Лынькоў.</i>




@<p><b>крытыканскі // крытычны<sup>1</sup> / крытычны<sup>2</sup></b>
<p><b>Крытык<u>а</u>нскі.</b> Характэрны для крытыкана - чалавека, схільнага да прыдзірлівай, неабгрунтаванай крытыкі, звычайна павярхоўнай.
<br>Цалкам крытыканскі характар яго выступлення выклікаў рэзка адмоўную рэакцыю ўсіх прысутных на сходзе. <i>Звязда.</i>
<p><b>Крыт<u>ы</u>чны<sup>1</sup>.</b>
<br><b>1.</b> Які заключае ў сабе крытыку, з'яўляецца крытыкай.
<br>У апошні час з'явілася нямала крытычных прац, якія чытаюцца з карысцю, выклікаюць сур'ёзны роздум над жыццём і літаратурай. <i>А.Гардзіцкі.</i>
<br><b>2.</b> Здольны крытычна адносіцца да каго-чаго-н.
<br>Першы раз за гады замужства акінула Аўгіння крытычным вокам хату свайго мужа. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Крыт<u>ы</u>чны<sup>2</sup>.</b> Вельмі цяжкі, небяспечны; пераломны.
<br>Яму ўвогуле падабаюцца вострыя, крытычныя моманты, калі жыццё вісіць на валаску, калі за нейкі міг трэба прыняць важнае, адказнае рашэнне. <i>І.Навуменка.</i>




@<p><b>крыўдаваць / крыўдзіцца // крыўдзіць</b>
<p><b>Крыўдав<u>а</u>ць.</b> Мець крыўду на каго-н.; крыўдзіцца.
<br>Я не памятаю, каб хто-небудзь, калі-небудзь крыўдаваў на яго [Я.Коласа] крытычны разбор, на яго добразычлівыя парады. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Кр<u>ы</u>ўдзіцца.</b> Адчуваць крыўду, прымаць што-н. за крыўду.
<br>Ціхон Ціханавіч не ўмеў крыўдзіцца і мірыўся з усім, што тварылася дома. <i>І.Грамовіч.</i>
<p><b>Кр<u>ы</u>ўдзіць.</b> <i>каго.</i> Наносіць крыўду.
<br>Ён [Е.Міровіч] мог і ўзлавацца, накрычаць на акцёра, скарыстаць сваю рэжысёрскую ўладу, але гэта ніколі не крыўдзіла, не зневажала, бо ішло ад шчырага сэрца, ад бацькоўскіх клопатаў і пачуцця адказнасці за спектакль і кожнага выканаўцу. <i>Я.Рамановіч.</i>




@<p><b>крыўдлівы // крыўдны</b>
<p><b>Крыўдл<u>і</u>вы.</b> Які лёгка крыўдзіцца, схільны бачыць крыўду, знявагу там, дзе іх і няма.
<br>Чалавек я па сваёй натуры не крыўдлівы, даваў кожнаму, хто толькі таго хацеў, у ахвоту пасмяяцца з сябе і са сваёй пісаніны. <i>Б.Сачанка.</i>
<p><b>Кр<u>ы</u>ўдны.</b> Які наносіць каму-н. крыўду, які заключае ў сабе крыўду.
<br>Сяргей Іванавіч раптам пашкадаваў, што ўчора нагаварыў ёй шмат непрыемнага, крыўднага. <i>А.Марціновіч.</i>




@<p><b>крышталёвы / крышталічны // крыштальны // хрустальны</b>
<p><b>Крыштал<u>ё</u>вы.</b>
<br><b>1.</b> Тое, што і <span id=raz>крышталічны</span>.
<br>Крышталёвая будова рэчыва.
<br><b>2.</b> Тое, што і <span id=raz>крыштальны</span> (<i>у 2 знач.</i>).
<br>Крышталёвая вада.
<p><b>Крыштал<u>і</u>чны.</b> Які мае адносіны да крышталя; які складаецца з крышталёў.
<br>Сапраўднае цвёрдае цела мае крышталічную будову і плавіцца толькі пры пэўнай тэмпературы. <i>Б.Розен.</i>
<p><b>Крышт<u>а</u>льны.</b>
<br><b>1.</b> Тое, што і <span id=raz>крышталічны</span>.
<br>Крыштальная каніфоль.
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Празрысты, светлы, чысты.
<br>Крыштальнымі кроплямі цёплай жывіцы слязіліся свежыя пні і акоранае яловае бярвенне. <i>М.Машара.</i>
<br><b>3.</b> <i>перан.</i> Бездакорны, беззаганны (пра чалавека, яго якасці).
<br>Павінна ж быць усё ў жыцці крыштальным, як сумленне, чэсць, - калі ржу не саскрасці, іржа й жалеза пераесць. <i>П.Броўка.</i>
<p><b>Хруст<u>а</u>льны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да хрусталю - шкла высокай якасці.
<br>У думках ён ужо вызначыў, дзе развесіць дываны, паставіць, вядома, новы гарнітур, ... у залу, на відным месцы, павесіць чэшскую хрустальную люстру. <i>А.Дзятлаў.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Празрысты; чысты, звонкі.
<br>Хрустальная капля расы. Хрустальны звон.




@<p><b>крышталь // хрусталь</b>
<p><b>Крышт<u>а</u>ль.</b> Цвёрдае цела, якое мае натуральную форму мнагагранніка.
<br>Крышталі кварцу. Крышталі солі.
<p><b>Хруст<u>а</u>ль.</b>
<br><b>1.</b> Шкло высокай якасці, якое мае асобы бляск і здольнасць моцна праламляць святло.
<br>Бакалы, вазы і кілішкі са штучнага хрусталю пераліваліся ўсімі колерамі вясёлкі. <i>І.Шамякін.</i>
<br><b>2.</b> Вырабы з такога шкла.
<br>Сервант з фарфорам, хрусталём.




@<p><b>крэмень // крэмній</b>
<p><b>Кр<u>э</u>мень.</b>
<br><b>1.</b> Вельмі цвёрды мінерал (раней выкарыстоўваўся для высякання агню).
<br><span id=raz>Сінонім</span>: скалка.
<br>Крэмень высякаў іскру за іскрай, але вогнішча не хацела распальвацца... <i>В.Іпатава.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Пра чалавека з цвёрдым, стойкім характарам.
<br>- Вы ў гэтага хлапчука ні аб чым не пытайцеся. Не скажа. Гэта не хлопец, а крэмень. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Кр<u>э</u>мній.</b> Хімічны элемент, які ўваходзіць у састаў большасці горных парод.
<br>[Крэмній] займае другое месца паводле распаўсюджанасці ў прыродзе пасля кіслароду. <i>БелСЭ.</i>




@<p><b>кудзелісты // кудзельны</b>
<p><b>Кудз<u>е</u>лісты.</b> <i>Разм.</i> Падобны на кудзелю; лахматы, пушысты.
<br>Трапяткім золатам пераліваліся кудзелістыя хмаркі. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Кудз<u>е</u>льны.</b> Зроблены з кудзелі - прадзіва з прасніцы.
<br>Ночкамі нядзельнымі маці ніткі там з барады кудзельнае выскубала нам. <i>А.Куляшоў.</i>




@<p><b>культываванне // культывацыя</b>
<p><b>Культывав<u>а</u>нне.</b>
<br><b>1.</b> Развядзенне, вырошчванне (пра расліны).
<br>Спрыяльныя глебавыя ўмовы для культывавання цукровых буракоў маюцца ў Віцебскай і Менскай абласцях. <i>Беларусь.</i>
<br><b>2.</b> Развіццё, удасканальванне чаго-н. якім-н. спосабам; садзейнічанне развіццю чаго-н.
<br>Культываванне патрыятызму. Культываванне калектывізму.
<p><b>Культыв<u>а</u>цыя.</b> Апрацоўка глебы культыватарам.
<br>Ранняй вясной было праведзена баранаванне і культывацыя зябліва. <i>М.Арочка.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Культывацыя (трэба: культываванне) толькі адной культуры, як вядома, прыводзіць да масавага размнажэння шкоднікаў лесу. <i>Звязда.</i>




@<p><b>купальны // купальскі</b>
<p><b>Куп<u>а</u>льны.</b> Які мае адносіны да купання; прызначаны для купання.
<br>Купальны сезон. Купальны касцюм.
<p><b>Куп<u>а</u>льскі.</b> Які мае адносіны да купалля, да абрадаў, звязаных з гэтым старажытным святам.
<br>На купалле моладзь звычайна выпраўлялася з купальскімі песнямі, заклікала ўсіх ісці на гулянне. <i>А.Ліс.</i>




@<p><b>купісты / куп'істы // купчасты</b>
<p><b>К<u>у</u>пісты.</b> Тое, што і <span id=raz>куп'істы</span>.
<br>На купістым балоце стаяў рэдзенькі і невысокі хмызняк. <i>У.Федасеенка.</i>
<p><b>Куп'<u>і</u>сты.</b> Пакрыты купінамі, з купінамі.
<br>І выйшла [Тэкля] у канец поля, да сенажаці, якая пераходзіла ў куп'істае балота, якое цягнулася аж да рэчкі. <i>А.Жук.</i>
<p><b>Купч<u>а</u>сты.</b>
<br><b>1.</b> З пышнай густой кронай (пра дрэвы); кароністы.
<br>Як і да вайны, тут перад вокнамі зелянелі ў два рады купчастыя клёны. <i>І.Мележ.</i>
<br><b>2.</b> Пакрыты купінамі; куп'істы.
<br>Калі Віктар выбраўся на купчастую балоцістую палянку, дык убачыў, што Мірон схіліўся над журавінамі. <i>Я.Маўр.</i>




@<p><b>куплены // куплёны</b>
<p><b>К<u>у</u>плены.</b> Які купілі, набылі за грошы.
<br>Бацька ягоны не меў надзелу, і сям'і даводзілася жыць з няпэўных і непастаянных заробкаў, на ўсім купленым. <i>М.Стральцоў.</i>
<p><b>Купл<u>ё</u>ны.</b> Не свайго вырабу, набыты за грошы.
<br>І валёнкі ў яе з куплёнымі галёшамі - бліскучымі-бліскучымі. <i>А.Васілевіч.</i>




@<p><b>курава // курыва</b>
<p><b>К<u>у</u>рава.</b> <i>Разм.</i> Асадак дыму; копаць, сажа.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: куродым.
<br>Мы зналі: за дымам і куравам чорным навек праясніцца зацьмелая даль. <i>А.Гурло.</i>
<p><b>К<u>у</u>рыва.</b> <i>Разм.</i> Тое, што кураць; папяросы, цыгарэты, тытунь.
<br>- Курцу, ведаеш, без курыва, што п'яніцы без гарэлкі. <i>А.Васілевіч.</i>




@<p><b>лабаранцкі // лабараторны</b>
<p><b>Лабар<u>а</u>нцкі.</b> Які мае адносіны да лабаранта.
<br>Усе заданні кіраўніка групы ён выконваў добрасумленна і кваліфікавана, свае лабаранцкія абавязкі ведаў дасканала.
<p><b>Лабарат<u>о</u>рны.</b> Які мае адносіны да лабараторыі.
<br>Аднак усе іх доследы не выйшлі са стадыі лабараторных даследаванняў. <i>Б.Розен.</i>




@<p><b>лагчыністы // лагчынны</b>
<p><b>Лагч<u>ы</u>ністы.</b> З мноствам лагчын, багаты лагчынамі.
<br>Грэблі і лагчыністыя дарогі скрозь былі выбрукаваны тонкім бярвеннем і плашкамі. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Лагч<u>ы</u>нны.</b> Які мае адносіны да лагчыны; звязаны з лагчынай.
<br>Лагчыннае месца. Лагчынная вільгаць.




@<p><b>лазурак // лазурыт</b>
<p><b>Лаз<u>у</u>рак.</b>
<br><b>1.</b> Светла-сіні колер, колер яснага неба.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: блакіт.
<br>На хмарным небе вызначылася мясцінка сіняга лазурку. <i>Ц.Гартны.</i>
<br><b>2.</b> Фарба светла-сіняга, блакітнага колеру.
<br>Сінія фарбы - ультрамарын і малярны лазурак. <i>Таваразнаўства.</i>
<p><b>Лазур<u>ы</u>т.</b> Мінерал цёмна-сіняга колеру; выкарыстоўваецца для дробных вырабаў, упрыгожанняў, прыгатавання фарбаў (ультрамарыну).
<br>Трапляецца лазурыт у суцэльных шчыльных масах, часам у крышталях кубічнай сістэмы. Колер лазурна-сіні, блакітны, фіялетавы. Бляск шкляны. <i>БелСЭ.</i>




@<p><b>лакалізаваны // лакальны</b>
<p><b>Лакалізав<u>а</u>ны.</b> Абмежаваны пэўным месцам.
<br>Праўда, прастора гэта не лакалізавана, але яна заўсёды рэальная і канкрэтная ў сваіх дэталях. <i>У.Дубоўка.</i>
<p><b>Лак<u>а</u>льны.</b> Уласцівы толькі пэўнаму месцу, мясцовасці.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: мясцовы.
<br>Лакальны характар вывадаў і абагульненняў, заснаваны на мясцовых фактах, не засланяе сабой сутнасці справы. <i>Б.Стральцоў.</i>




@<p><b>лакамабіль // лакаматыў</b>
<p><b>Лакамаб<u>і</u>ль.</b> Паравая ўстаноўка, якая прыводзіць у рух розныя машыны; паравік.
<br>Электрастанцыю будуць пачынаць. Пакуль што прывезлі толькі лакамабіль. Во, чуеш, і цыркулярка заспявала. <i>Я.Брыль.</i>
<p><b>Лакамат<u>ы</u>ў.</b> Машына (паравоз, цеплавоз, электравоз) для перамяшчэння па рэйках чыгуначных вагонаў.
<br>Заўсёды, калі лакаматыву выпадала патрэба развярнуцца, ... ён бег сюды, спыняўся на крузе, круг круціўся і скіроўваў лакаматыў лупатым вокам наперад. <i>В.Казько.</i>




@<p><b>лакіравальны // лакіраваны // лакірованы // лакіровачны</b>
<p><b>Лакірав<u>а</u>льны.</b> Які мае адносіны да лакіравання, прызначаны для яго.
<br>Цэх атрымаў новыя лакіравальныя машыны, і таму ёсць усе падставы значна палепшыць якасць прадукцыі. <i>Звязда.</i>
<p><b>Лакірав<u>а</u>ны.</b>
<br><b>1.</b> Пакрыты лакам.
<br>Праўда, самога пана бачылі ў Руднічах толькі адзін раз. Прыкаціў у лакіраванай брычцы, агледзеў дом, палеткі, пераначаваў і паехаў. <i>Я.Курто.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Бліскучы, глянцавіты.
<br>Росы сплывалі з абмытых, нібы лакіраваных дрэў. <i>У.Караткевіч.</i>
<p><b>Лакір<u>о</u>ваны.</b> Тое, што і <span id=raz>лакіраваны</span>.
<br>Лакірованая шафа. Лакірованыя чаравікі.
<p><b>Лакір<u>о</u>вачны.</b> Які мае адносіны да лакіравання; звязаны з лакіраваннем, прызначаны для яго.
<br>У лакіровачным цэху я наглядаў за лакіроўкай абадоў і рам. <i>Беларусь.</i>




@<p><b>лактацыя // лактоза</b>
<p><b>Лакт<u>а</u>цыя.</b> Працэс утварэння і выдзялення малака ў самак млекакормячых; перыяд такога выдзялення малака.
<br>Прадукцыйнасць хоць і невысокая (у межах 3000-3500), удоі на працягу ўсёй лактацыі раўнамерныя. <i>М.Кавалёва.</i>
<p><b>Лакт<u>о</u>за.</b> <i>Спец.</i> Цукар, які ўтрымліваецца ў малацэ млекакормячых.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: малочны цукар.
<br>Ад браджэння лактозы малака атрымліваюць кісламалочныя прадукты. <i>БелСЭ.</i>




@<p><b>лапцюжніцкі // лапцюжны</b>
<p><b>Лапц<u>ю</u>жніцкі.</b> <i>Разм.</i> Які мае адносіны да лапцюжніка.
<br>Лапцюжніцкая апратка. Лапцюжніцкая гаспадарка.
<p><b>Лапц<u>ю</u>жны.</b> <i>Разм.</i> Бедны, адсталы; цяжкі, жабрацкі (пра лёс, долю).
<br>Дзед заплятае аборы, лёс свой лапцюжны кляне. <i>М.Калачынскі.</i>




@<p><b>лапчасты // лапчаты</b>
<p><b>Лапч<u>а</u>сты.</b>
<br><b>1.</b> Падобны па форме на лапу, лапы.
<br>Стаіць вялізны стары лось, гарбаносы, з цёмнаю шэрсцю на спіне, са здаравеннымі лапчастымі рагамі. <i>Я.Колас.</i>
<br><b>2.</b> З мноствам лап, з вялікімі пышнымі лапамі (пра дрэвы).
<br>Млее над хатаю светлы, лапчасты маньчжурскі арэх. <i>У.Караткевіч.</i>
<p><b>Лапч<u>а</u>ты.</b>
<br><b>1.</b> Які мае лапы з перапонкамі.
<br>Лапчаты гусак. Лапчатая качка.
<br><b>2.</b> Які мае лапу, лапы (пра інструменты, прыстасаванні).
<br>Лапчаты культыватар.




@<p><b>ларок // латак // латок</b>
<p><b>Лар<u>о</u>к.</b> Гандлёвая палатка.
<br>Прадавалі ў палатках арцельны тавар ганчары, а ў ларках садаводы - калгаснага лета дары. <i>А.Куляшоў.</i>
<p><b>Лат<u>а</u>к.</b> Адкрыты жолаб для сцёку, ссыпання чаго-н.; латок (<i>у 2 знач.</i>).
<br>Тут вясной уся вёска спускае сок з бяроз. І сцякае ён у гладышы і дзежачкі па тонкіх латаках. <i>А.Васілевіч.</i>
<p><b>Лат<u>о</u>к.</b>
<br><b>1.</b> Адкрыты прылавак (або пераносная скрынка, столік) для гандлю на вуліцы.
<br>Гандлявалі з латкоў, з крам, з будак, а старызнікі раскладвалі свой тавар проста на зямлі. <i>Я.Скрыган.</i>
<br><b>2.</b> Адкрыты жолаб для сцёку, ссыпання чаго-н.; латак.
<br>Алёша прыпыняе камбайн і любуецца, як цераз латок ільецца з бункера ў скрыні жывы вясёлы струмень збожжа. <i>І.Шамякін.</i>




@<p><b>ласасёвы // ласасінавы</b>
<p><b>Ласас<u>ё</u>вы.</b> Які мае адносіны да ласося; звязаны з лоўляй і развядзеннем ласося.
<br>Ласасёвая ікра. Ласасёвая пуціна.
<p><b>Ласас<u>і</u>навы.</b> Які мае адносіны да ласасіны - мяса ласося.
<br>Ласасінавыя кансервы.




@<p><b>ласінавы // ласіны</b>
<p><b>Лас<u>і</u>навы.</b> Зроблены, сшыты з ласіны - вырабленай скуры лася.
<br>Ласінавая куртка. Ласінавыя боты.
<p><b>Лас<u>і</u>ны.</b> Які мае адносіны да лася, належыць яму.
<br>Наўкол тайга і тайга, ні прагаліны, ні сцежкі, ні аднае жывое душы, ні дымка, ні жывога гуку, толькі сям-там дарогу перакрыжавалі ласіныя сляды ды заечыя сцяжынкі. <i>С.Грахоўскі.</i>




@<p><b>ласкавы // ласкальны</b>
<p><b>Ласк<u>а</u>вы.</b> Поўны ласкі, любві; пяшчотны, ветлівы.
<br>Сухенькая, тоненькая, як былінка, твар увесь у зморшчынах, як печаная груша, але якая прыветная і ласкавая была гэта бабулька. <i>А.Чарнышэвіч.</i>
<p><b>Ласк<u>а</u>льны.</b> У граматыцы: які ўносіць сваёй формай адценне ласкі ў значэнне слова.
<br>Вельмі разнастайныя эмацыянальна-ацэначныя формы, сярод якіх можна бачыць ласкальныя і неадабральна-зняважлівыя. <i>П.Сцяцко.</i>




@<p><b>лаўр// лаўра</b>
<p><b>Лаўр.</b>
<br><b>1.</b> Паўднёвае вечназялёнае дрэва з пахучым лісцем, якое ўжываецца як прыправа.
<br>Прыгожы лаўр, услаўлены паэтамі ўсяго свету, але ён расце не на ўсякай глебе. <i>Р.Шкраба.</i>
<br><b>2.</b> <i>звычайна мн.</i> Вянок з лісця гэтага дрэва ці галінка як сімвал перамогі, узнагароды.
<br>Веру, што лаўры вам не патрэбны. <i>У.Шыцік.</i>
<p><b>Л<u>а</u>ўра.</b> Назва буйных і важных па свайму становішчу мужчынскіх манастыроў.
<br>З захапленнем разглядалі турысты залатыя, бліскучыя на сонцы купалы Кіева-Пячэрскай лаўры і старажытных цэркваў. <i>ЛіМ.</i>




@<p><b>лафет // лафіт</b>
<p><b>Лаф<u>е</u>т.</b> Станок, на якім замацоўваецца ствол артылерыйскай гарматы.
<br>Выводзіў з бою свае батарэі і маёр. Раненыя ляжалі на лафетах. Услед за батарэяй пайшлі і мы. <i>Р.Няхай.</i>
<p><b>Лаф<u>і</u>т.</b> Гатунак чырвонага вінаграднага віна.
<br>Бутэлька лафіту.




@<p><b>ледавіковы // ледзяністы // ледзяны // ледніковы // лёдавы / лядовы</b>
<p><b>Ледавік<u>о</u>вы.</b> <i>Разм.</i> Тое, што і <span id=raz>ледніковы</span>.
<br>На самай ростаньцы, з-пад аграмаднага ледавіковага каменя-валуна біла крыніца, і над ёю стаяў вялізны дубовы крыж. <i>В.Карамазаў.</i>
<p><b>Ледзян<u>і</u>сты.</b> Які ператварыўся ў лёд; падобны на лёд.
<br>Было пуста на вуліцы, паціскаў восеньскі марозік, пачынаў дзьмуць пранізлівы вецер, прапахлы ледзяністым халадком снегу. <i>А.Жук.</i>
<p><b>Ледзян<u>ы</u>.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да лёду; з лёду; абледзянелы.
<br>Уначы яшчэ задыхаліся ад сцюжы, а ўдзень сляпіла вочы зыркае сонца, звінелі капяжы, з-пад сумётаў выбіваліся каламутныя раўчукі, Біязінка злізвала апошнія ледзяныя закрайкі і набухала празрыстай крынічнай вадою. <i>С.Грахоўскі.</i>
<br><b>2.</b> Вельмі халодны; халодны як лёд; застылы, адубелы.
<br>Дакладная прыкмета: цецерукі нанач у снег зашываюцца - трашчаць марозу, гуляць ледзяным ветрам. <i>Р.Ігнаценка.</i>
<br><b>3.</b> <i>перан.</i> Пагардліва-халодны, знішчальны; халодна-раўнадушны, абыякавы.
<br>Ледзяны позірк. Ледзяны выраз твару.
<p><b>Леднік<u>о</u>вы.</b> Які мае адносіны да ледніка, глетчара.
<br>Ледніковае покрыва. Ледніковыя азёры.
<p><b>Л<u>ё</u>давы.</b> Які адбываецца ў ільдах; які складаецца з ільдоў (часцей пра Паўночны Ледавіты акіян).
<br>Дзякуй богу, ззаду засталіся лёдавыя прасторы паўночных мораў, айсбергі, туманы, праліў Вількіцкага, моцна забіты льдамі... <i>Я.Бяганская.</i>
<p><b>Ляд<u>о</u>вы.</b> Тое, што і <span id=raz>лёдавы</span>.
<br>Карабель наш «Арол», атрыманы ў часе вайны ад амерыканцаў, не быў прыстасаваны для плавання ў лядовых шыротах, і нашы сябры і знаёмыя глядзелі на нас як на вельмі рызыкоўных людзей. <i>Я.Бяганская.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Зноў дыхнуў лядовы (трэба: ледзяны) вецер. <i>К.Буйло.</i>




@<p><b>ледзянець // ледзяніць</b>
<p><b>Ледзян<u>е</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> Пакрывацца зверху лёдам.
<br>Зіма ніяк не клалася на зямлю - з неба імжэў дождж са снегам, на эстакадзе рабілася коўзка, а ўначы пры марозе ўсё ледзянела. <i>В.Карамазаў.</i>
<br><b>2.</b> Станавіцца халодным, як лёд, мерзнуць, дубець; нямець.
<br>Далібор павольна ехаў на кані і адчуваў, як мярцвее і ледзянее зямля і неба. <i>Л.Дайнека.</i>
<p><b>Ледзян<u>і</u>ць.</b> <i>каго-што.</i>
<br><b>1.</b> Ператвараць у лёд; замарожваць.
<br>Браўся мароз - ды на суткі, не болей, ледзяніў толькі снег, не выйсці, не высунуцца на дарогу. <i>І.Пташнікаў.</i>
<br>|| Пранізваць холадам. Холад настойліва забіраўся пад майкі і ледзяніў цела. <i>У.Карпаў.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан., звычайна са словамі «кроў», «сэрца», «душу» і пад.</i> Даводзіць да стану здранцвення, жаху.
<br>Ці могуць людзі, паміраючы, адчуваць сябе шчаслівымі?.. Такога, мусіць, не бывае: усведамленне рэальнай смерці ледзяніць усе пачуцці чалавека. <i>А.Капусцін.</i>




@<p><b>лежань // лежня</b>
<p><b>Л<u>е</u>жань.</b> <i>Разм.</i> Чалавек, які любіць доўга спаць, ляжаць.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: лодар.
<br>Спіць гэты лежань пад цёплымі хмарамі, а мы гаспадарым як гаспадарылі. <i>М.Лужанін.</i>
<p><b>Л<u>е</u>жня.</b>
<br><b>1.</b> Месца, дзе ляжаць, хаваюцца гуртамі дзікія жывёлы; след звера, які ляжаў на зямлі.
<br>Каб не снег, каб не загледзеўся, каб лежня бадзягі была трохі далей, каб не паслізнулася нага - ехаў бы жывы-здаровы. <i>У.Караткевіч.</i>
<br><b>2.</b> Працяглае, доўгае ляжанне; вылежванне ў пасцелі.
<br>Пачынаюць балець плечы і спіна ў крыжы - ад лежні. <i>І.Пташнікаў.</i>




@<p><b>лейкемія // лейкома</b>
<p><b>Лейкем<u>і</u>я.</b> Захворванне крыві, пры якім рэзка павялічваецца колькасць лейкацытаў.
<br><span id=raz>Сінонімы</span>: лейкоз, белакроўе.
<br>Любое павышэнне абпраменьвання звязана з павышэннем колькасці ракавых захворванняў, у прыватнасці лейкеміі. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Лейк<u>о</u>ма.</b> Пляма на рагавой абалонцы вока.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: бяльмо.
<br>Доктар, відаць па звычцы, спачатку так і казаў - лейкома, але стары не зразумеў і перапытаў яго. Тады ён проста сказаў - бяльмо ў вас, трэба ехаць у Менск на аперацыю. <i>ЛіМ.</i>




@<p><b>лекавы // лекарскі // лячэбны</b>
<p><b>Л<u>е</u>кавы.</b> Які мае адносіны да лекаў, уласцівы ім; прызначачы для лекаў; які мае лекавыя якасці.
<br>У горадзе ён спецыяльна хадзіў на рынак, каб пагаварыць з такімі вось нястомнымі шукальнікамі лекавых траў. <i>А.Асіпенка.</i>
<p><b>Л<u>е</u>карскі.</b> <i>Разм.</i> Які мае адносіны да лекара, належыць яму.
<br>Сам дзядзька прамыў рану, аблажыў лісткамі трыпутніку, харашэнька забінтаваў. Ён цяпер з задавальненнем расказваў пра сваю лекарскую работу, ганарыўся ёю. <i>П.Пестрак.</i>
<p><b>Ляч<u>э</u>бны.</b> Прызначаны для лячэння, звязаны з ім.
<br>Лячэбная фізкультура. Лячэбны кабінет.




@<p><b>лексікаграфічны // лексікалагічны // лексічны</b>
<p><b>Лексікаграф<u>і</u>чны.</b> Які мае адносіны да лексікаграфіі - тэорыі і практыкі складання слоўнікаў.
<br>Лексікаграфічны зборнік. Лексікаграфічная работа.
<p><b>Лексікалаг<u>і</u>чны.</b> Які мае адносіны да лексікалогіі - раздзела мовазнаўства, які вывучае лексіку, слоўнікавы састаў.
<br>Пабудаваная на ўзроўні навейшых патрабаванняў лексікалагічнай і лексікаграфічнай навукі картатэка з'явіцца базай не толькі для слоўнікавых работ, але і для даследаванняў шырокага лексікалагічнага плана. <i>М.Суднік.</i>
<p><b>Лекс<u>і</u>чны.</b> Які мае адносіны да лексікі.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: слоўнікавы.
<br>Займаючы самы крайні абшар усходнеславянскай тэрыторыі, беларусы, натуральна, у першую чаргу ўспрымалі лексічныя запазычанні, якія ішлі з захаду. <i>А.Жураўскі.</i>




@<p><b>лектарскі // лекцыйны</b>
<p><b>Л<u>е</u>ктарскі.</b> Які мае адносіны да лектара, характэрны для яго.
<br>Шыковіч не хлусіў: кожны раз, выязджаючы ў раён, ён браў у абкоме лектарскую пуцёўку. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Лекц<u>ы</u>йны.</b> Які мае адносіны да лекцыі, звязаны з ёю.
<br>Страшным ворагам лекцыйнай прапаганды з'яўляецца фармалізм. <i>Пытанні рэлігіі і атэізму.</i>




@<p><b>лёска // лёстка // лёсткі</b>
<p><b>Л<u>ё</u>ска.</b> Прымацаваная да вудзільна нітка (капронавая жылка і пад.) з рыбалоўным кручком на канцы.
<br>Лёска з'яўляецца адной з самых важных, самых адказных частак вуды. <i>А.Матрунёнак.</i>
<p><b>Л<u>ё</u>стка.</b> Кожная з папярочных планак у калёсных драбінах.
<br>Сымон прывязаў лейцы да лёсткі, саскочыў з воза і пайшоў ... поруч. <i>А.Чарнышэвіч.</i>
<p><b>Л<u>ё</u>сткі.</b> <i>звычайна мн. Разм.</i> Ліслівыя словы, усхваленні.
<br>П'юць за здароўе, па парадку, усіх прысутных за сталом, а графу лёсткі сцелюць гладка і славяць чуць не каралём. <i>М.Машара.</i>




@<p><b>лілея / лілія // ліяна</b>
<p><b>Ліл<u>е</u>я.</b> <i>Паэт., уст.</i> Тое, што і <span id=raz>лілія</span>.
<br>У ціхай затоцы распусціліся лілеі. Здавалася, быццам не кветкі, а расцвіла сама рака, бо ўся вада была ўкрыта бела-жоўтымі гарлачыкамі. <i>І.Капыловіч.</i>
<p><b>Л<u>і</u>лія.</b> Цыбульная расліна сямейства лілейных з прамым сцяблом і буйнымі кветкамі ў выглядзе званка.
<br>Але, як я чуў, вельмі прыгожа паляць у Гішпаніі: перад кастром нават засмоленую да чорнага бочку з вадой ставяць, а ў яе спускаюць плаваць лілію - сімвал чысціні духу чалавечага. <i>А.Лойка.</i>
<p><b>Лі<u>я</u>на.</b> Агульная назва павойных раслін, пашыраных у трапічных лясах.
<br>Там бразільскі лес, ліяны, тут дыван зялёны прэрый, іх ад сіні акіяна аддзяляюць Кардыльеры. <i>К.Крапіва.</i>




@<p><b>ліманны // лімонны</b>
<p><b>Лім<u>а</u>нны.</b> Які мае адносіны да лімана - заліва ў нізоўях ракі або салёнага возера паблізу мора.
<br>Месца нам спадабалася, і мы рашылі адпачыць на беразе. Гэта быў ліманны бераг, як пазней даведаліся ад мясцовых жыхароў. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Лім<u>о</u>нны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да лімона, характэрны для яго.
<br>Пан Мусатаў сядзеў за сталом і папіваў ледзяную ваду з лімонным сокам. <i>У.Караткевіч.</i>
<br><b>2.</b> Светла-жоўты, колеру спелага лімона.
<br>Вось лімонны, з тонкімі зялёнымі прожылкамі лісток бярозы. <i>Р.Ігнаценка.</i>




@<p><b>лінеены // лінейны</b>
<p><b>Лін<u>е</u>ены.</b> Такі, на якім праведзены лініі для пісьма.
<br>Лінееная папера. Лінеены лісток.
<p><b>Лін<u>е</u>йны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да лініі; які мае выгляд лініі, складаецца з ліній.
<br>Лінейная геаметрыя. Лінейны арнамент.
<br><b>2.</b> Прызначаны для абслугоўвання лініі сувязі або шляхоў зносін.
<br>Лінейны манцёр. Лінейны дыспетчар.




@<p><b>лінючы // лінялы</b>
<p><b>Лін<u>ю</u>чы.</b>
<br><b>1.</b> Які лёгка ліняе, выцвітае, змяняе колер.
<br>Нейкая вельмі ж лінючая матэрыя: яшчэ зусім новая кофтачка, а за месяц выгарала на сонцы, пабялела ўся. <i>ЛіМ.</i>
<br><b>2.</b> Які знаходзіцца ў стане лінькі; які ліняе.
<br>Недалёка ад хаты, на лужку, пасвіўся невялікі табунок калгасных коней. Коні, як коні, брыгадныя рабацягі, з падупалымі лінючымі бакамі. <i>Е.Лось.</i>
<p><b>Лін<u>я</u>лы.</b>
<br><b>1.</b> Які страціў першапачатковую афарбоўку, стаў няяркім; выцвілы.
<br>Нячутна падышла жанчына ў лінялай жакетцы нараспашку. <i>А.Кулакоўскі.</i>
<br><b>2.</b> Які скінуў, змяніў сваё верхняе покрыва; вылінялы (пра жывёл, птушак).
<br>Гладкі, лінялы конь. Лінялая курыца.




@<p><b>ліпець // ліпнуць</b>
<p><b>Ліп<u>е</u>ць.</b> <i>Разм.</i>
<br><b>1.</b> Ледзь-ледзь трымацца (пра каго-што-н.).
<br>Усё сяло абнесена высокім плотам. Пры ўездзе ледзь ліпяць на адной закрутцы вароты. <i>С.Грахоўскі.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Пра вельмі слабае праяўленне якіх-н. працэсаў, пра стан заняпаду чаго-н.
<br>Ледзь ліпіць аганёк, смольны корч дагарае. <i>А.Зарыцкі.</i>
<p><b>Л<u>і</u>пнуць.</b> Прыставаць, прыліпаць; аблепліваць, усыпаць.
<br>У твары несла гарам, попелам, які ліпнуў да цела і пёк, нібы агонь. <i>В.Карамазаў.</i>




@<p><b>ліставы<sup>1</sup> / ліставы<sup>2</sup> // лісцвяны / лісцевы / лісцёвы / лісцяны</b>
<p><b>Лістав<u>ы</u><sup>1</sup>.</b> Які мае адносіны да ліста дрэў; у лістах.
<br>[Марцін] ачышчаў стол ад свайго тытуню, і крышанага і ліставога. <i>К.Чорны.</i>
<br>|| Які мае лісце; пакрыты лісцем; лісцевы. За засцянковай прысадай адразу пачынаўся сад. З поўначы яго ахоўвала ад вятроў шырокая паласа ліставога лесу - бяроз, асін і грабаў. <i>М.Машара.</i>
<p><b>Лістав<u>ы</u><sup>2</sup>.</b> Зроблены з якога-н. матэрыялу ў выглядзе ліста.
<br>Дзверы былі абшыты тоўстым ліставым жалезам, і на іх таксама вісеў замок. <i>А.Шашкоў.</i>
<p><b>Лісцвян<u>ы</u>.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да лісця; пакрыты, усланы лісцем.
<br>Неўзабаве ні голасу чалавечага, ні шолаху лісцвянага не стала чутно. <i>Л.Дайнека.</i>
<br><b>2.</b> Які мае лісце, з лістамі; лісцевы (<i>у 2 знач.</i>); <span id=raz>проціл</span>. хвойны.
<br>Вакол стаялі высокія хвоі, між іх зелянелі махнатыя елачкі, лісцвяных дрэў не было відаць, не відаць было і кустарніку. <i>Л.Арабей.</i>
<p><b>Л<u>і</u>сцевы.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да лісця, утвораны лісцем.
<br>У лясной глушы пад густым лісцевым навесам заўсёды пануе паўзмрок і вільгаць. <i>В.Вольскі.</i>
<br><b>2.</b> Які мае лісце, з лістамі; лісцвяны (<i>у 2 знач.</i>); лісцёвы; <span id=raz>проціл</span>. хвойны.
<br>Лісцевае вецце і хвойныя лапы іншы раз спляталіся над дарогай, і сонечнае святло цадзілася праз зялёную страху, як праз сіта. <i>Т.Хадкевіч.</i>
<p><b>Лісц<u>ё</u>вы.</b> Які мае лісце, з лістамі; лісцевы (<i>у 2 знач.</i>); лісцвяны (<i>у 2 знач.</i>); <span id=raz>проціл</span>. хвойны.
<br>Там-сям хаваліся ў траве недарэчна кволыя елачкі і сасонкі, чакалі жыватворчага ценю, каб потым адразу вымахнуць пад неба, прыглушыць лісцёвыя дрэвы. <i>А.Асіпенка.</i>
<p><b>Лісцян<u>ы</u>.</b> <i>Разм.</i> Тое, што і <span id=raz>лісцвяны</span> (<i>у 2 знач.</i>); <span id=raz>лісцевы</span> (<i>у 2 знач.</i>).
<br>Ляжым на лісцяной, раней падсушанай каля агню пасцелі. <i>Я.Брыль.</i> На крокаў трыста ад хаткі быў густы лісцяны лес. <i>З.Бядуля.</i>




@<p><b>літаральны // літарны</b>
<p><b>Літар<u>а</u>льны.</b>
<br><b>1.</b> Які дакладна адпавядае чаму-н.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: даслоўны.
<br>У практыцы беларуска-ўкраінскага паэтычнага ўзаемаперакладу мы часта сустракаемся з цэлымі радкамі, часам строфамі літаральнага перакладу. <i>Э.Мартынава.</i>
<br><b>2.</b> Дакладны; прамы, не пераносны.
<br>Літаральны сэнс слова.
<p><b>Л<u>і</u>тарны.</b> Які мае адносіны да літары, літар.
<br>У час навучання грамаце павінна шырока прымяняцца разразная азбука і літарная каса. <i>М.Марчанка.</i>




@<p><b>ліхтар // ліхтэр</b>
<p><b>Ліхт<u>а</u>р.</b> Асвятляльны прыбор з крыніцай святла ў шкляным шары або ў футляры, скрынцы са шклянымі сценкамі.
<br>Недалёка на сценцы мігае закапцелы чыгуначны ліхтар. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Л<u>і</u>хтэр.</b> Невялікае грузавое, звычайна несамаходнае судна, прызначанае для пагрузкі і разгрузкі вялікіх суднаў або для мясцовых перавозак.
<br>У навігацыю гэтага года першыя чатыры рабочыя колы турбін перавязе караван ліхтэраў. <i>Звязда.</i>




@<p><b>лотас // лотаць</b>
<p><b>Л<u>о</u>тас.</b> Паўднёвая шматгадовая травяністая водная расліна з прыгожымі буйнымі кветкамі.
<br>[Лотас] - харчовая, лекавая і дэкаратыўная расліна. <i>БелСЭ.</i>
<p><b>Л<u>о</u>таць.</b> Шматгадовая травяністая расліна з жоўтымі кветкамі, якая расце звычайна на нізінных лугах, на балотах.
<br>На балоце разгарнула галоўкі лотаць - усё, вясна... І так далей - лета, восень. Прырода завяла парадак - прырода яго блюдзе. <i>А.Кудравец.</i>




@<p><b>людны // людскі // людскі</b>
<p><b>Л<u>ю</u>дны.</b> Такі, дзе прысутнічае многа людзей; мнагалюдны.
<br>На гэтай заазёрнай паўвыспе стаялі спрадвеку дзве людныя вёскі. Улетку сорак трэцяга года фашысты-карнікі спалілі іх разам з людзьмі. <i>Я.Брыль.</i>
<br>|| Такі, дзе бывае звычайна многа прахожых, праезджых. Людны і шумны хвіліну таму назад перон пачаў пусцець. <i>Т.Хадкевіч.</i>
<p><b>Л<u>ю</u>дскі.</b>
<br><b>1.</b> Такі, як і трэба; прыстойны; чалавечны.
<br>Надзвычай просты, людскі, шчыры, ён [Глебка] сустракаў кожнага з мяккай усмешкай і добразычлівым позіркам карых вачэй, гаварыў ціха, павольна, выразна, у добрай інтэлігентнай манеры. <i>Я.Рамановіч.</i>
<br><b>2.</b> Добры, прыгодны для чаго-н. (як у людзей).
<br>Мы жывём у падпаветцы, у якой бацька выразаў невялікае, на чатыры балонкі, акенца, паклаў столь, зрабіў печ, выбіў гліняны ток, - але якая гэта хата, і мы хочам зрабіць, як кажа маці, людскую. <i>В.Адамчык.</i>
<p><b>Людск<u>і</u>.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да людзей, належыць ім.
<br>Сярод адвечнай цішыні першабытных лясоў рэдка сустракаліся людскія паселішчы. <i>В.Вольскі.</i>
<br><b>2.</b> Уласцівы людзям; чалавечы.
<br>Салігорцы шануюць слаўную памяць аб героях-партызанах, якія аддалі тут сваё жыццё за шчасце людское. <i>А.Кулакоўскі.</i>




@<p><b>лямеш // лямешка</b>
<p><b>Лям<u>е</u>ш.</b> Частка плуга, якая падразае зямлю знізу.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: нарог.
<br>Баразна вылузвалася з-пад лемяша, бегла за плугам, цьмяна пабліскваючы на сонцы. <i>М.Капыловіч.</i>
<p><b>Лям<u>е</u>шка.</b> <i>Абл.</i> Страва з запаранага цеста, разведзенага вадой (з маслам ці салам).
<br>Кармілі звычайна лямешкай, што складалася толькі з вады і мукі, без усялякай прыправы. <i>Р.Няхай.</i>




@<p><b>лясісты // лясны</b>
<p><b>Ляс<u>і</u>сты.</b> Густа парослы лесам, багаты лесам.
<br>У гэтым глухім лясістым месцы, дзе лес часта саступаў месца балоту, трэба было разведваць кожны крок. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Лясн<u>ы</u>.</b>
<br><b>1.</b> Характэрны для лесу; які жыве ці расце, знаходзіцца ў лесе.
<br>Ён ледзь не заснуў, калі насцярожанае вуха пачула падазроныя гукі на лясной дарозе. <i>М.Лынькоў.</i>
<br>|| Багаты лесам, лясісты. Колькі раздолля ты дорыш жыццю, край мой узгоркавы, край мой лясны. <i>Н.Гілевіч.</i>
<br><b>2.</b> Які мае адносіны да лесаводства, да эксплуатацыі лесу.
<br>Усе асноўныя лясныя масівы Беларусі знаходзяцца ў веданні дзяржаўных гаспадарак. <i>Геаграфія БССР.</i>




@<p><b>ляснік // ляснічы // лясун</b>
<p><b>Лясн<u>і</u>к.</b> Даглядчык, вартаўнік лесу.
<br>Сялянства ад веку адносіцца да леснікоў з пашанай і бояззю, бо ад іх залежыць многае. <i>П.Пестрак.</i>
<p><b>Лясн<u>і</u>чы.</b> Загадчык лясніцтва; спецыяліст па лясной гаспадарцы.
<br>Ляснічы, стары чалавек, адступіў са сваімі, каб не трапіць у рукі фашыстаў. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Ляс<u>у</u>н.</b> У славянскай міфалогіі: казачны жыхар лесу, лясны дух.
<br>Стаяў калісь тут бор стары, і жыў лясун у тым бары. <i>М.Багдановіч.</i>




@<p><b>мабілізаваны // мабілізацыйны</b>
<p><b>Мабілізав<u>а</u>ны.</b> Прызваны ў армію па мабілізацыі.
<br>Аказваецца, муж маладзічкі быў мабілізаваны ў войска, а цётчын сын служыў тэрміновую ў арміі, таму абедзве яны асабліва спачувалі і спагадалі нашым салдатам, якіх фашысты захапілі ў палон. <i>М.Аўрамчык.</i>
<p><b>Мабілізац<u>ы</u>йны.</b> Які мае адносіны да мабілізацыі.
<br>У ваенкамаце Яўгену Клімчанку перш за ўсё далі тэрміновае заданне: разнесці мабілізацыйныя павесткі. <i>М.Гроднеў.</i>




@<p><b>магістр // магістрант // магістрат</b>
<p><b>Маг<u>і</u>стр.</b>
<br><b>1.</b> Першая вучоная ступень у некаторых зарубежных краінах і дарэвалюцыйнай Расеі; з 1992 г. і ў нашай краіне; асоба, якая мае гэту ступень.
<br>Дык яны ўсе маюць вышэйшую адукацыю. Кожны з іх магістр, а то і доктар. <i>М.Машара.</i>
<br>|| Ужо з новага навучальнага года [1992] па некаторых спецыяльнасцях у БДУ ўводзяцца дзве акадэмічныя ступені - бакалаўра і магістра. <i>Звязда.</i>
<br><b>2.</b> У сярэднія вякі: тытул кіраўніка каталіцкага духоўна-рыцарскага ордэна; асоба, якая мела такі тытул.
<br>У бітве загінуў вялікі магістр (глава ордэна) і большасць рыцараў. Грунвальдскі бой зламаў сілы ордэна і паклаў канец захопам нямецкіх рыцараў у Прыбалтыцы. <i>Гісторыя сярэдніх вякоў.</i>
<p><b>Магістр<u>а</u>нт.</b> Асоба, якая рыхтуецца да абароны дысертацыі на ступень магістра.
<br>Дысертацыя магістранта. Выступленне магістранта.
<p><b>Магістр<u>а</u>т.</b> Гарадское ўпраўленне ў некаторых краінах; будынак, у якім яно размяшчаецца.
<br>Суседзі ж былі як суседзі, усе службовы народ - адны працавалі ў магістраце, другія ў іншых гарадскіх і нямецкіх установах. <i>М.Лынькоў.</i>




@<p><b>мадонна // прымадонна</b>
<p><b>Мад<u>о</u>нна.</b> У католікаў: божая маці, багародзіца.
<br>Да смерці прыеліся храмы, касцёлы, і нават краса чарнавокіх мадонн. <i>П.Панчанка.</i>
<p><b>Прымад<u>о</u>нна.</b> Оперная спявачка, якая выконвае першыя ролі.
<br>Комік Дар'ялаў, аперэтачная прымадонна Чарская заўладалі нашымі пачуццямі і назаўсёды выклікалі захапленне сваім майстэрствам. <i>Я.Рамановіч.</i>




@<p><b>мадулятарны // мадуляцыйны</b>
<p><b>Мадул<u>я</u>тарны.</b> У радыётэхніцы: які мае адносіны да мадуляцыі - змянення характару ваганняў высокай частаты пад уплывам ваганняў больш нізкай частаты.
<br>Мадулятарная лямпа.
<p><b>Мадуляц<u>ы</u>йны.</b> У музыцы: які мае адносіны да мадуляцыі - пераходу з адной танальнасці ў другую.
<br>Мадуляцыйны пераход у гучанні.




@<p><b>маёмасны // маёмны</b>
<p><b>Ма<u>ё</u>масны.</b> Які мае адносіны да маёмасці, звязаны з уладаннем ёю.
<br>Маёмасныя правы. Маёмасныя адносіны.
<p><b>Ма<u>ё</u>мны.</b> Заможны, багаты.
<br>З асяроддзя абшчыннікаў паступова выдзяляецца група больш маёмных старэйшын, або «старцаў», у руках якіх сканцэнтроўваюцца буйныя ўчасткі зямлі. <i>Гісторыя СССР.</i>




@<p><b>мазолісты // мазольны</b>
<p><b>Маз<u>о</u>лісты.</b> Пакрыты мазалямі; з мазалямі.
<br>Аксіння працягнула да Евы рукі: былі яны парэпаныя, мазолістыя ад цяжкай работы. <i>А.Асіпенка.</i>
<p><b>Маз<u>о</u>льны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да мазаля; звязаны з вялікай затратай працы, цяжкі; прызначаны для вывядзення мазалёў.
<br>Каралёк не хацеў пазычаць грошы - парабчанскія мазольныя капейкі. <i>С.Александровіч.</i>
<br><b>2.</b> Тое, што і <span id=raz>мазолісты</span>.
<br>Мудрыя законы Краіны Саветаў пісаны рукою рабочай, мазольнай. <i>Я.Купала.</i>




@<p><b>майстравы // майстроўскі // майстэрскі</b>
<p><b>Майстрав<u>ы</u>.</b> <i>Уст.</i> Рабочы, рамеснік.
<br>З усіх вагонаў пайшлі: мужчыны ... з чамаданамі, партфелямі, дзеці, сяляне ў лапцях, армяках, майстравыя з інструментамі. <i>П.Галавач.</i>
<p><b>Майстр<u>о</u>ўскі.</b> Які належыць майстру.
<br>Майстроўскі метр. Майстроўскі цыркуль.
<p><b>Майст<u>э</u>рскі.</b> Уласцівы сапраўднаму майстру; вельмі добра, дасканала выкананы.
<br>Майстэрская работа. Майстэрскае выкананне.




@<p><b>макаранічны // макаронны</b>
<p><b>Макаран<u>і</u>чны.</b> <i>Кніжн.</i> Багаты макаранізмамі - замежнымі словамі або выразамі, якія праніклі ў родную мову ў нязменным выглядзе.
<br>Аб уласцівасцях і якасцях характару, аб абстаноўцы, у якой ён складаўся, падкрэслівае Я.Колас, калі гаворыць пра макаранічную мову шляхціца Бусыгі. <i>Полымя.</i>
<p><b>Макар<u>о</u>нны.</b> Які мае адносіны да макароны; прыгатаваны з макароны.
<br>Я хадзіў ля педінстытута, макароннай фабрыкі, глядзеў на дамы, на іх доўгія вадасцёкавыя трубы, ... на балконы, невялічкія, наіўна адкрытыя старонняму воку. <i>Л.Дайнека.</i>




@<p><b>макраскапічны // мікраскапічны</b>
<p><b>Макраскап<u>і</u>чны.</b> Бачны простым, няўзброеным вокам.
<br>Макраскапічная анатомія вывучае будову арганізма, што можна бачыць няўзброеным вокам. <i>Птушкагадоўля.</i>
<p><b>Мікраскап<u>і</u>чны.</b>
<br><b>1.</b> Зроблены, даследаваны пры дапамозе мікраскопа.
<br>Мікраскапічныя назіранні.
<br><b>2.</b> Вельмі малы, які можна ўбачыць толькі пад мікраскопам.
<br>У мікраскапічных арганізмах мы бачым прасцейшыя праяўленні жыцця. <i>К.Ціміразеў.</i>
<br><b>3.</b> <i>перан.</i> Вельмі маленькі, нязначны па велічыні, памерах.
<br>У Веркі з'яўлялася на сукенцы мікраскапічная плямка - сукенку мянялі. <i>А.Карпюк.</i>




@<p><b>максімалісцкі // максімальны</b>
<p><b>Максімал<u>і</u>сцкі.</b> Які мае адносіны да максімаліста, максімалізму - празмернай, без уліку рэальных умоў, крайнасці ў якіх-н. патрабаваннях.
<br>Максімалісцкія патрабаванні.
<p><b>Максім<u>а</u>льны.</b> Самы большы сярод іншых, найбольшы; <span id=raz>проціл</span>. мінімальны.
<br>Цяпер рабі правы ці левы разварот - і можна весці бой. Ён жа пайшоў на поўдзень па простай лініі на максімальнай хуткасці. <i>А.Алешка.</i>




@<p><b>малаважкі // малаважны</b>
<p><b>Малав<u>а</u>жкі.</b> Які мае невялікую вагу.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: лёгкі.
<br>Яшчэ і цяпер некаторыя гаспадаркі здаюць недарослую, малаважкую жывёлу. <i>Жывёлагадоўля.</i>
<p><b>Малав<u>а</u>жны.</b> Які не мае вялікай важнасці; нязначны.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: неістотны.
<br>Малая, малаважная тэма так і астаецца малаважнай, якімі б літаратурнымі аздобамі яе ні ўпрыгожвалі. <i>Я.Скрыган.</i>




@<p><b>маладжавы // маладзейшы // малодшы</b>
<p><b>Маладж<u>а</u>вы.</b> Які выглядае маладзей сваіх год.
<br>Адчуваючы няёмкасць, Казік нахмурыўся, і яго тонкі маладжавы твар стаў ненатуральна строгім, сур'ёзным. <i>У.Краўчанка.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Яны [ахоўнікі] былі маладжавыя (трэба: маладыя) па ўзросту і бялявыя з выгляду. <i>М.Аўрамчык.</i>
<p><b>Маладз<u>е</u>йшы.</b> <i>Выш. ст. да прым.</i> <span id=raz>малады</span>; больш малады.
<br>Аблуплены на санцапёку нос і шчокі Алёшы былі густа абсыпаны вяснушкамі, і ад гэтага ён выглядаў маладзейшым за свае семнаццаць год - здаваўся хлапчуком. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Мал<u>о</u>дшы.</b>
<br><b>1.</b> Якому менш год у параўнанні з кім-н.; самы малады сярод іншых.
<br>Следам за гэтым пачуліся лёгкія і частыя крокі, і ў пакой увайшла малодшая дачка пана падлоўчага. <i>Я.Колас.</i>
<br><b>2.</b> Ніжэйшы чынам, званнем; ніжэйшы па службоваму становішчу.
<br>Яфрэйтарскі чын быў адзін, ні малодшых, ні старшых яфрэйтараў не было. <i>К.Чорны.</i>




@<p><b>маладзець // маладзіць</b>
<p><b>Маладз<u>е</u>ць.</b> Мець больш малады выгляд, адчуваць сябе маладзейшым.
<br>- Як ён [Л.Талстой] любіў Рэпіна! Мяняўся з твару, маладзеў, калі дазнаваўся, што Рэпін збіраецца ў Ясенькі. <i>В.Карамазаў.</i>
<p><b>Маладз<u>і</u>ць.</b> Надаваць больш малады выгляд.
<br>Коратка астрыжаныя цёмныя валасы маладзілі худы, энергічны твар з тонкімі рысамі, разумнымі светлымі вачыма. <i>В.Іпатава.</i>




@<p><b>маладзіца // маладуха</b>
<p><b>Маладз<u>і</u>ца.</b> Маладая замужняя жанчына.
<br>Дзяўчаты і маладзіцы вадзілі ля яго [кастра] карагоды, мужчыны і хлопцы спявалі і танцавалі. <i>У.Дубоўка.</i>
<p><b>Малад<u>у</u>ха.</b> <i>Разм.</i>
<br><b>1.</b> Маладая, нявеста.
<br>Сват Рыгорка стрыг вачамі, стараючыся непрыкметна кінуць позірк на маладуху, улавіць яе настрой. <i>І.Дуброўскі.</i>
<br><b>2.</b> Тое, што і <span id=raz>маладзіца</span>.
<br>Ля варот на вуліцы бразнулі пустыя вёдры, і на плот узлокцілася Каця Сідоркава, бойкая маладуха, суседка Тодаравых: - Што гэта за вайна ў вас тутака!.. <i>М.Ракітны.</i>




@<p><b>маляр // муляр</b>
<p><b>Мал<u>я</u>р.</b>
<br><b>1.</b> Рабочы, які беліць, фарбуе дамы, памяшканні і г.д.
<br>Удзень тут працавалі маляры, і ў клубе моцна пахла фарбамі. <i>І.Шамякін.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Пра дрэннага мастака, жывапісца.
<br>Бажкам не веру маляваным, што мажуць фарбай маляры. <i>Я.Купала.</i>
<p><b>М<u>у</u>ляр.</b>
<br><b>1.</b> Рабочы, які будуе што-н. з каменю, цэглы.
<br>Муляр з цэглы дом складае, сценка ў сценку роўныя, вы не знойдзеце нідзе працы больш шаноўнае. <i>А.Астрэйка.</i>
<br><b>2.</b> Майстар па кладцы і рамонту печаў.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: пячнік.
<br>Цяпер у нашай вёсцы, калі трэба скласці печ, - цэлая праблема: муляра не знойдзеш. <i>Звязда.</i>




@<p><b>малярны // малярскі</b>
<p><b>Мал<u>я</u>рны.</b> Звязаны з рамяством, работай маляра (<i>у 1 знач.</i>).
<br>Дом адпачынку ўжо, можна сказаць, гатовы, а ў піянерскім лагеры заканчваюцца малярныя работы. <i>Б.Сачанка.</i>
<p><b>Мал<u>я</u>рскі.</b> Прызначаны для работы маляра (<i>у 1 знач.</i>).
<br>Малярскі халат. Малярскі пэндзаль.




@<p><b>манапалізаваны // манапалістычны // манапалісцкі // манапольны</b>
<p><b>Манапалізав<u>а</u>ны.</b> Такі, на які ўстаноўлена манаполія - выключнае права на вытворчасць або продаж чаго-н.
<br>Манапалізаваная вытворчасць спірту.
<p><b>Манапаліст<u>ы</u>чны.</b> Які мае адносіны да манаполіі - капіталістычнага аб'яднання.
<br>Іменна ў ЗША і Германіі стварыліся самыя магутныя манапалістычныя саюзы ... - трэсты, канцэрны, картэлі. <i>Эканамічная геаграфія зарубежных краін.</i>
<p><b>Манапал<u>і</u>сцкі.</b> Які мае адносіны да манапаліста.
<br>Манапалісцкі план. Манапалісцкія прыбыткі.
<p><b>Манап<u>о</u>льны.</b> Які мае адносіны да манаполіі - выключнага права на вытворчасць або продаж чаго-н.
<br>Паны хочуць сілаю прымусіць нас курыць манапольную махорку. <i>С.Анісаў.</i>




@<p><b>манарх // манах</b>
<p><b>Ман<u>а</u>рх.</b> Асоба, якая стаіць на чале манархіі (цар, кароль, імператар і г.д.).
<br>У часы бурных народных выступленняў зляталі галовы не толькі паноў, але і саміх манархаў. <i>А.Якімовіч.</i>
<p><b>Ман<u>а</u>х.</b> Сябра царкоўнай абшчыны, які жыве ў манастыры, даўшы абяцанне весці аскетычны спосаб жыцця.
<br>Маці і тая плюецца, калі хто часам скажа пра манаха. <i>М.Лынькоў.</i>




@<p><b>манархісцкі // манархічны // манаршы</b>
<p><b>Манарх<u>і</u>сцкі.</b> Які мае адносіны да манархіста.
<br>Манархісцкая змова. Манархісцкая група.
<p><b>Манарх<u>і</u>чны.</b> Які мае адносіны да манархіі.
<br>Манархічнае кіраванне. Манархічная дзяржава.
<p><b>Ман<u>а</u>ршы.</b> Які мае адносіны да манарха, належыць яму.
<br>Манаршая ўлада. Манаршы ўказ.




@<p><b>манеўраванне // манеўранасць</b>
<p><b>Манеўрав<u>а</u>нне.</b> Пераразмеркаванне чаго-н. у мэтах лепшага выкарыстання; лавіраванне.
<br>У руках фашыстаў усе падыходы, велізарныя плошчы стэпаў для манеўравання і перадыслакацыі. <i>Полымя.</i>
<p><b>Ман<u>е</u>ўранасць.</b> Здольнасць манеўраваць.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: рухомасць.
<br>Асабліва звярні ўвагу на баявую гатоўнасць атрада, на яго манеўранасць. <i>М.Джагараў.</i>




@<p><b>манеўраны // манеўровы</b>
<p><b>Ман<u>е</u>ўраны.</b>
<br><b>1.</b> Які вядзецца без доўгачасовых умацаванняў, шляхам манеўравання; <span id=raz>проціл</span>. пазіцыйны.
<br>Партызаны вялі манеўраную вайну, наносячы ўдары па гітлераўцах, дзе яны не чакалі. <i>Звязда.</i>
<br><b>2.</b> Здольны хутка мяняць напрамак руху.
<br>Самалёт гэты [«Фоке-Вульф-189»] манеўраны, з вялікім дыяпазонам хуткасцей. <i>А.Алешка.</i>
<p><b>Манеўр<u>о</u>вы.</b> <i>Спец.</i> Прызначаны для перагону вагонаў, паравозаў або цеплавозаў на станцыйных шляхах пры фарміраванні чыгуначных саставаў.
<br>Манеўровыя паравозы стаяць пад парай. Яны адцягваюць на запасныя шляхі пустыя вагоны, платформы, падганяючы пад выгрузку новыя. <i>І.Навуменка.</i>




@<p><b>мантылья // мантыя</b>
<p><b>Мант<u>ы</u>лья.</b> <i>Уст.</i> Кароткая жаночая накідка без рукавоў.
<br>Дзяўчынка ... стрымалася і знешне спакойна паправіла на плячах доўгую карункавую мантылью. <i>У.Караткевіч.</i>
<p><b>М<u>а</u>нтыя.</b>
<br><b>1.</b> Доўгая шырокая адзежына ў выглядзе плашча.
<br>За сталом - трое суддзяў у чорных мантыях. <i>М.Машара.</i>
<br><b>2.</b> Дзве складкі скуры, якія звешваюцца са спіны некаторых беспазваночных жывёл.
<br>Мантыя прадстаўляе сабой дзве складкі скуры, якія звешваюцца справа і злева ўніз са спіны малюска. Яны, нібы плашч, пакрываюць мяккае цела малюска. Адсюль і назва мантыя. <i>Заалогія.</i>




@<p><b>манумент // пастамент</b>
<p><b>Манум<u>е</u>нт.</b> Велічнае збудаванне ў гонар якой-н. выдатнай падзеі або асобы.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: помнік.
<br>Нашчадкамі героі не забыты: на плошчах манументы ім стаяць. <i>Х.Жычка.</i>
<p><b>Пастам<u>е</u>нт.</b> Аснова, фундамент помніка, статуі, калоны і г.д.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: п'едэстал.
<br>Афіцэр, скамандаваўшы «на плячо», кінуўся да помніка, узлез на пастамент і пачаў зрываць сцяг, але паслізнуўся і пляснуўся на зямлю. <i>І.Гурскі.</i>




@<p><b>маралістычны // маральны</b>
<p><b>Мараліст<u>ы</u>чны.</b> Схільны прапаведаваць мараль, павучаць.
<br>Сам ведаеш: маралістычных заўваг ніхто не любіць. Не трэба і мне рабіць іх. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Мар<u>а</u>льны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да маралі; які адпавядае правілам маралі, вызначаецца высокай маральнасцю.
<br>У народзе жывуць вякамі выпрацаваныя маральныя погляды на праўду і крыўду, на дабро і справядлівасць. <i>Р.Шкраба.</i>
<br><b>2.</b> Звязаны з унутранымі, духоўнымі перажываннямі чалавека.
<br>Вялікае маральнае задавальненне адчуў дзед Талаш пасля гэтага ўдалага стрэлу. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>маркёрны // маркёрскі</b>
<p><b>Марк<u>ё</u>рны.</b> Які мае адносіны да маркёра - прыстасавання, якім праводзяцца пасяўныя або пасадачныя разоркі ці радкі.
<br>Маркёрная лінія.
<p><b>Марк<u>ё</u>рскі.</b> Які мае адносіны да маркёра - асобы, што прыслужвае і вядзе падлік пры гульні ў більярд.
<br>Маркёрскі падлік.




@<p><b>мармураваны // мармуровы</b>
<p><b>Мармурав<u>а</u>ны.</b> <i>Спец.</i> Апрацаваны пад мармур.
<br>Мармураваная папера.
<p><b>Мармур<u>о</u>вы.</b> Які мае адносіны да мармуру; зроблены з мармуру.
<br>Ён адзінока прыходзіў у белую, абліцаваную мармуровай пліткай сталоўку, падымаўся на другі паверх па вінтавой лесвіцы, абапіраючыся рукой на парэнчу. <i>А.Жук.</i>




@<p><b>марока // марошка</b>
<p><b>Мар<u>о</u>ка.</b> <i>Разм.</i> Аб чым-н. заблытаным, валакітным, клопатным.
<br>- Павязём [яблыкі] у Гомель - збудзем дзешавей. Затое ніякай марокі з гэтай паездкай не будзе. <i>М.Даніленка.</i>
<p><b>Мар<u>о</u>шка.</b> Балотная расліна з белымі кветачкамі і аранжавымі ягадамі; ягады гэтай расліны.
<br>Спелай марошкай ірдзее скрозь і лагчына і яр. <i>А.Александровіч.</i>




@<p><b>марудлівы // марудны</b>
<p><b>Мар<u>у</u>длівы.</b> Які павольна, без паспешлівасці робіць што-н.
<br>[Якуб] скрозь сачыў за Сініцкім, не зводзячы з яго гарачых вачэй, як дзіця з марудлівага бацькі, што, прыехаўшы з кірмашу, ніяк не збярэцца паказаць прывезенага гасцінца. <i>М.Зарэцкі.</i>
<p><b>Мар<u>у</u>дны.</b>
<br><b>1.</b> Павольны, няспешны; <span id=raz>проціл</span>. хуткі.
<br>Жанчына асцярожна павярнулася... і пайшла ў кватэру марудным крокам. <i>З.Бядуля.</i>
<br><b>2.</b> Карпатлівы.
<br>Пачалася марудная праца - вылузванне рыбы з вочак сеткі ў скрыні: для адпраўкі, калі падыдзе рыбгасаўскі катэр. <i>Я.Брыль.</i>




@<p><b>марожаны // марозлівы / марозны</b>
<p><b>Мар<u>о</u>жаны.</b> Замарожаны; папсаваны марозам, мёрзлы.
<br>Марожаны корм з'яўляецца нядобраякасным. <i>Птушкагадоўля.</i>
<p><b>Мар<u>о</u>злівы.</b> Тое, што і <span id=raz>марозны</span>.
<br>Ясныя былі дні і марозлівыя, і, як заўсёды ў тую восень, ціхія. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Мар<u>о</u>зны.</b> З марозам, вельмі халодны.
<br>Надакучыла ноччу марознаю вішням сніць аб далёкай вясне. <i>А.Лойка.</i>




@<p><b>марэнавы // марэнны</b>
<p><b>Мар<u>э</u>навы.</b> Які мае адносіны да травяністай расліны марэны, з карэнняў якой атрымліваюць чырвоную фарбу; ярка-чырвоны, колеру марэны.
<br>Астроўскі важна сеў у крэсла з высокай спінкай і вычварнай разьбою, за стол марэнавай афарбоўкі. <i>І.Гурскі.</i>
<p><b>Мар<u>э</u>нны.</b> Які мае адносіны да марэны - вялікай колькасці абломкаў горных парод ледніковага паходжання.
<br>Марэнныя ўзгоркі і ўзвышшы ў Палессі даволі рэдкія. <i>Прырода Беларусі.</i>




@<p><b>маскіраваны // маскіровачны</b>
<p><b>Маскірав<u>а</u>ны.</b> Скрыты ад праціўніка пры дапамозе маскіроўкі.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: замаскіраваны.
<br>Кулямёт быў добра маскіраваны, але як толькі адкрыў агонь, яго адразу ж вывелі са строю. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Маскір<u>о</u>вачны.</b> Які служыць, прызначаны для маскіроўкі.
<br>Вунь стаіць накрыты з аднаго боку маскіровачнай сеткай магутны КВ. <i>С.Александровіч.</i>




@<p><b>масцісты // масціты</b>
<p><b>Масц<u>і</u>сты.</b> Чыстай, добрай масці (пра каня).
<br>Масцістая кабыліца. Масцісты стаеннік.
<p><b>Масц<u>і</u>ты.</b> Які заслужыў сваёй шматгадовай плённай дзейнасцю павагу і прызнанне.
<br>Як ні вярці, як ні круці - ёсць нявесткі, ёсць зяці! Зразумела, што сумесна жыць масцітым з імі цесна. <i>Р.Барадулін.</i>




@<p><b>матацца // матляцца</b>
<p><b>Мат<u>а</u>цца.</b>
<br><b>1.</b> Рухацца з аднаго боку ў другі, будучы ў вісячым становішчы; матляцца (<i>у 1 знач.</i>).
<br>У руках жанчын маталіся белыя хустачкі. <i>Ц.Гартны.</i>
<br><b>2.</b> <i>Разм.</i> Праводзіць час у раз'ездах, клапоцячыся пра што-н.
<br>[Муж] усё прападаў у камандзіроўках. Матаўся па ўсёй Мурманскай вобласці. <i>А.Кудравец.</i>
<p><b>Матл<u>я</u>цца.</b> <i>Разм.</i>
<br><b>1.</b> Рухацца з аднаго боку ў другі, будучы ў вісячым становішчы; матацца (<i>у 1 знач.</i>).
<br>Стаяла позняя восень. Дзе-нідзе на дрэвах бездапаможна матлялася ад ветру пабурэлае лісце. <i>І.Новікаў.</i>
<br><b>2.</b> Часта рухацца з боку ў бок; хістацца.
<br>Кнот гарэў няроўна, як на ветры, агеньчык матляўся, і святлацені гулялі на яе маршчыністым твары. <i>В.Карамазаў.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Вось... Бародка - ён нібыта заўсёды заняты справамі: некага «разносіць» за нядбайнасць, ганяе па калгасах упаўнаважаных і сам матляецца (трэба: матаецца) па раёне, але ад яго кіпучай дзейнасці шкоды больш, чым карысці. <i>А.Адамовіч.</i>




@<p><b>матчавы // мачтавы</b>
<p><b>М<u>а</u>тчавы.</b> Які мае адносіны да матча.
<br>Форма спаборніцтва па традыцыі засталася матчавай. <i>Маладосць.</i>
<p><b>М<u>а</u>чтавы.</b> Які мае адносіны да мачты; з якога робяць мачты.
<br>На ўзлессі вынесліся пад неба мачтавыя сосны, побач з імі раскінуліся цёмна-зялёныя шатры елак, а па схілах яроў разросся маліннік. <i>З.Бандарына.</i>




@<p><b>матываваны // матывіровачны</b>
<p><b>Матывав<u>а</u>ны.</b> Абаснаваны матывамі, довадамі.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: абгрунтаваны.
<br>Аблічча героя раскрываецца матывавана (<i>прысл.</i>), як з'ява рэальнага парадку, як чалавечая істота. <i>Н.Перкін.</i>
<p><b>Матывір<u>о</u>вачны.</b> Які заключае ў сабе матывіроўкі, з'яўляецца падставай чаго-н.; з матывіроўкай.
<br>Рашэнне складаецца з уводнай, апісальнай, матывіровачнай і рэзалютыўнай частак. <i>Грамадзянскі працоўны кодэкс БССР.</i>




@<p><b>матэрыялістычны // матэрыяльны</b>
<p><b>Матэрыяліст<u>ы</u>чны.</b> Які мае адносіны да матэрыялізму, заснаваны на яго прынцыпах.
<br>Прыродазнаўчыя артыкулы, якія чытаюцца ў пачатковай школе, даюць багаты і змястоўны матэрыял для выхавання ў вучняў пачатковых класаў асноў матэрыялістычнага светапогляду. <i>М.Марчанка.</i>
<p><b>Матэры<u>я</u>льны.</b>
<br><b>1.</b> Які існуе незалежна ад свядомасці; рэальны.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: рэчыўны.
<br>У адносінах да свядомасці матэрыя першасная, бо існуе да свядомасці, спараджае свядомасць, з'яўляецца крыніцаю нашых ведаў і папярэднічае вобразам матэрыяльных аб'ектаў у адчуваннях чалавека. <i>БелСЭ.</i>
<br><b>2.</b> Які мае адносіны да матэрыялаў.
<br>[Багуцкі] зайшоў на матэрыяльны склад. Ля сцелажоў корпаўся Чычын. <i>М.Лынькоў.</i>
<br><b>3.</b> Звязаны з маёмасцю, уласнасцю, даходамі, грашамі.
<br>Былі прыняты неабходныя меры па ўмацаванню выдавецтваў кадрамі, матэрыяльнаму іх забеспячэнню. <i>А.Волк.</i>




@<p><b>махраваты / махрасты // махровы // махрысты</b>
<p><b>Махрав<u>а</u>ты.</b> З невялікімі махрамі.
<br>Махраватыя канцы ручніка.
<p><b>Махр<u>а</u>сты.</b> Тое, што і <span id=raz>махрысты</span>.
<br>Махрасты шалік.
<p><b>Махр<u>о</u>вы.</b>
<br><b>1.</b> Які мае вялікую колькасць пялёсткаў (пра кветку); махрысты (<i>у 2 знач.</i>).
<br>Шыпшына - продак ружы, ад якой яна адрозніваецца тым, што кветкі яе простыя, а не махровыя. <i>Беларусь.</i>
<br><b>2.</b> Пра тканіны, вырабы з высокім ворсам.
<br>Махровыя ручнікі.
<br><b>3.</b> <i>перан.</i> Ярка выражаны, дасягнуўшы вышэйшай ступені (пра якую-н. адмоўную якасць, пра чалавека з такой якасцю).
<br>Махровы рэакцыянер.
<p><b>Махр<u>ы</u>сты.</b>
<br><b>1.</b> З махрамі.
<br>Міця прайшоў у святліцу з вялікім махрыстым абажурам і апынуўся ў знаёмым вузенькім пакойчыку. <i>В.Адамчык.</i>
<br><b>2.</b> З вялікай колькасцю пялёсткаў (пра кветку); махровы (<i>у 1 знач.</i>).
<br>Яна нагнулася, сарвала махрыстую кветку дзьмухаўца і панюхала яе, пакінуўшы на кончыку носа жоўты пылок. <i>В.Адамчык.</i>




@<p><b>медальер // медальён</b>
<p><b>Медаль<u>е</u>р.</b> Спецыяліст па вырабу форм для адліўкі і чаканкі манет і медалёў.
<br>Філіграннае майстэрства савецкіх медальераў атрымала заслужанае прызнанне. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Медаль<u>ё</u>н.</b> Ювелірны выраб авальнай або круглай формы, у які звычайна ўстаўляецца партрэт; носіцца на ланцужку, шнурку на шыі.
<br>Апусціўшы галаву, яна церабіла кароткімі пальчыкамі шаўковы шнурок медальёна. <i>Б.Стральцоў.</i>




@<p><b>меліяраваны // меліярацыйны</b>
<p><b>Меліярав<u>а</u>ны.</b> Палепшаны шляхам асушэння (пра землі).
<br>Роўным, без хмызоў і беразнякоў, без канавак праз кожныя сто метраў, усеяным высокімі травамі і збажыной стаяла меліяраванае поле. <i>В.Мыслівец.</i>
<p><b>Меліярац<u>ы</u>йны.</b> Які мае адносіны да меліярацыі - сістэмы мерапрыемстваў па паляпшэнню непрыдатных зямель шляхам асушэння, меліярацыі і інш.
<br>Мы будзем берагчы тарфянікі, ашчадней выкарыстоўваць іх, не дапусцім ранейшых памылак, якія назіраліся пры меліярацыйных работах у паўднёвых раёнах. <i>І.Мележ.</i>




@<p><b>мемарыяльны // мемуарны</b>
<p><b>Мемары<u>я</u>льны.</b> Які служыць для ўвекавечання памяці якой-н. асобы ці падзеі.
<br>У дваццатыя і трыццатыя гады Вітольд Каятанавіч [Біруля] актыўна працуе ў жанры мемарыяльнага пейзажа. Пэўна, можна лічыць, што ён якраз і пачаў ствараць савецкі мемарыяльны пейзаж. <i>В.Карамазаў.</i>
<p><b>Мему<u>а</u>рны.</b> Які мае адносіны да мемуараў - літаратурнага твора ў форме ўспамінаў аўтара пра падзеі мінулага.
<br>Большасць фактаў, што прыводзяцца ў «Летапісе», вывераны намі па першакрыніцах (архіўных дакументах і мемуарнай літаратуры). <i>Г.Кісялёў.</i>




@<p><b>мензула // мензурка</b>
<p><b>Менз<u>у</u>ла.</b> <i>Спец.</i> Інструмент для тапаграфічных здымак.
<br>- Гэта ж мая любімая работа - мензула, нівелір, планшэт, калька і прасторы зямлі, запісаныя на паперу лініямі і матэматычнымі знакамі. <i>Я.Скрыган.</i>
<p><b>Менз<u>у</u>рка.</b> Пасудзіна з дзяленнямі для дакладнага адмервання вадкасцей.
<br>Дзецюкі і дзяўчаты ля кніжак сядзяць, ля прабірак, мензурак, мадэляў і карт. <i>У.Дубоўка.</i>




@<p><b>месніцкі // месны // местачковы // мясцовы</b>
<p><b>М<u>е</u>сніцкі.</b> Які абараняе вузкамясцовыя інтарэсы.
<br>МТС больш зыходзяць з дзяржаўных інтарэсаў, многія ж калгасы - з месніцкіх і нават спажывецкіх, гэта, маўляў, і так зразумела. <i>Т.Хадкевіч.</i>
<p><b>М<u>е</u>сны.</b> У выразе: <span id=raz>месны &nbsp;&nbsp;склон</span> - склон, які адказвае на пытанні: аб кім? аб чым? і ўжываецца толькі з прыназоўнікам.
<br>З прыназоўнікам «пры» назоўнікі ў месным склоне маюць значэнне паказу часу або прадмета, пры якім знаходзіцца або існуе прадмет. <i>М.Марчанка.</i>
<p><b>Местачк<u>о</u>вы.</b> Які мае адносіны да мястэчка, характэрны для яго.
<br>Мы хадзілі ў парк, блукалі па прыціхлых сонных местачковых вуліцах. <i>Б.Сачанка.</i>
<p><b>Мясц<u>о</u>вы.</b> Які жыве, дзейнічае ў пэўнай мясцовасці, не прыезджы; звязаны з пэўнай мясцовасцю.
<br>Супрацоўніцтва з мясцовым насельніцтвам наладжана на глебе суседскага абмену. <i>Я.Брыль.</i>




@<p><b>метадалогія // метадычнасць // методыка</b>
<p><b>Метадал<u>о</u>гія.</b> Вучэнне аб навуковым метадзе наогул і аб метадах асобных навук.
<br>Катэгорыя формы і зместу вельмі складаная агульнафіласофская праблема, правільнае вырашэнне якой з'яўляецца неабходнай умовай навуковай метадалогіі і тэорыі творчасці. <i>Беларусь.</i>
<p><b>Метад<u>ы</u>чнасць.</b> Планамернасць; строгая паслядоўнасць.
<br>Васіль Малюк зноў адчыніў топку і з нейкай упартай метадычнасцю пачаў кідаць у яе ненажэрнае чэрава паліва. <i>Я.Васілёнак.</i>
<p><b>Мет<u>о</u>дыка.</b> Сукупнасць метадаў практычнага выканання чаго-н.; вучэнне аб метадах выкладання той ці іншай навукі.
<br>З усіх дысцыплін студэнты найбольш ведалі методыку мовы, бо навучыліся любіць самую мову, чуючы жывыя ўзоры яе з вуснаў паэта [Я.Коласа]. <i>М.Лужанін.</i>




@<p><b>метраполія // мітраполія</b>
<p><b>Метрап<u>о</u>лія.</b>
<br><b>1.</b> У Старажытнай Грэцыі: горад-дзяржава (поліс) у адносінах да заснаваных ім пасяленняў-калоній на тэрыторыі іншых краін.
<br>Парадкі калоній у асноўным узнаўлялі лад сваіх метраполій, але радавыя сувязі ў калоніях былі значна слабейшымі, чым у метраполіях. <i>В.Сяргееў.</i>
<br><b>2.</b> Капіталістычная краіна ў адносінах да сваіх калоній.
<br>Метраполія эксплуатавала калоніі, якія з'яўляліся для яе прамысловасці пастаўшчыкамі сыравіны і спажыўцамі гатовых вырабаў. <i>Эканамічная геаграфія СССР.</i>
<p><b>Мітрап<u>о</u>лія.</b> Царкоўна-адміністрацыйная акруга, якая знаходзіцца пад кіраўніцтвам мітрапаліта; галоўны горад гэтай акругі.
<br>Стараючыся забыцца на сваё паганскае мінулае, Кіеў паспешліва будуе цэрквы. Лепшая з лепшых між іх Сафія, мітраполія Русі. <i>Л.Дайнека.</i>




@<p><b>метэарыт // метэор</b>
<p><b>Метэар<u>ы</u>т.</b> Цвёрдае цела касмічнага паходжання, якое ўпала на Зямлю з міжпланетнай прасторы.
<br>Тады я паверыў, што ўчора сапраўды недзе ўпаў метэарыт, і мне пашчасціла якраз у той момант загадаць цудоўнае жаданне, і гэта жаданне здзейснілася. <i>Я.Радкевіч.</i>
<p><b>Метэ<u>о</u>р.</b> Распаленае цела касмічнага паходжання, якое ярка свеціцца і хутка рухаецца ў зямной атмасферы.
<br><span id=raz>Сінонімы</span>: знічка, падаючая зорка.
<br>Усё яго [М.Багдановіча] жыццё - гэта подзвіг. Напорлівае і роўнае гарэнне адной страсці. І кароткатэрміновае. Вось чаму яго жыццё нагадвае нам успышку метэора. <i>М.Стральцоў.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. - А зараз даводзяць, што яны [кратэры] ад падзення метэораў!.. (трэба: метэарытаў). <i>А.Карпюк.</i>




@<p><b>механізаваны // механізатарскі</b>
<p><b>Механізав<u>а</u>ны.</b> Аснашчаны машынамі і механізмамі.
<br>Камандзіры механізаваных часцей вывучаюць гэтыя ўзгоркі, дарогі, масты, пераправы. <i>А.Алешка.</i>
<p><b>Механіз<u>а</u>тарскі.</b> Які мае адносіны да механізатара.
<br>«Дзяўчо! Што з цябе толку. Механізатарскага хлеба паспытаць захацела! Паспытай, які ён лёгкі...» <i>Т.Хадкевіч.</i>




@<p><b>механістычны // механічны</b>
<p><b>Механіст<u>ы</u>чны.</b> Заснаваны на прынцыпах механіцызму - антыдыялектычнага напрамку ў філасофіі, які зводзіць усю разнастайнасць быцця да простых законаў механікі.
<br>Пастаноўка пытання аб поўнай аналогіі кожнага ўрока з адукацыйным працэсам у цэлым механістычная. <i>І.Казанцаў.</i>
<p><b>Механ<u>і</u>чны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да механікі - раздзела фізікі, што вывучае законы перамяшчэння цел у прыродзе.
<br>Кожная пакоўка праходзіла механічную апрацоўку ў пяці пазіцыях. <i>Беларусь.</i>
<br><b>2.</b> Які мае адносіны да механізмаў, машын.
<br>Максім разумеў, што сапраўды няблага б увесці на ферме механічнае даенне кароў. <i>В.Дайліда.</i>
<br><b>3.</b> <i>перан.</i> Несвядомы; машынальны, аўтаматычны.
<br>Аднак механічнае паўтарэнне рухаў, якія маюць яшчэ істотныя недахопы, прывядзе толькі да замацавання гэтых недахопаў. <i>Р.Дзмітрыеў.</i>




@<p><b>мігальны // мігатлівы</b>
<p><b>Міг<u>а</u>льны.</b> Які служыць для мігання або знаходзіцца ў пастаянным руху.
<br>Калі мікробы трапляюць у трахею і бронхі, яны і там сустракаюць перашкоду на сваім шляху: раснічкі мігальнага эпітэлію могуць рухацца супроць току паветра і нібы вымятаюць мікробаў разам са сліззю. <i>К.Шарыкаў.</i>
<p><b>Мігатл<u>і</u>вы.</b> Які свеціцца слабым, няроўным, зменлівым бляскам; які мігціць; трапяткі, дрыготкі.
<br>Неба шэрае, толькі дзе-нідзе на ім прабіваліся дробныя мігатлівыя зоркі. <i>Г.Бураўкін.</i>




@<p><b>міграцыя // эміграцыя</b>
<p><b>Мігр<u>а</u>цыя.</b> <i>Спец.</i> Перамяшчэнне, перасяленне (насельніцтва ўнутры краіны ці за яе межы; жывёлы, птушак з адной мясцовасці ў іншую і г.д.).
<br>Для літаратуры, як і для сацыялогіі, важна даследаваць, чаму і цяпер, калі на вёску прыйшоў матэрыяльны дастатак, міграцыя сельскага насельніцтва ў горад не змяншаецца. <i>Полымя.</i>
<p><b>Эмігр<u>а</u>цыя.</b> Перасяленне з сваёй айчыны ў іншую краіну па палітычных, эканамічных ці іншых прычынах; знаходжанне за межамі сваёй айчыны ў выніку такога перасялення.
<br>Левандоўскі якраз два дні таму назад вярнуўся з эміграцыі. <i>А.Карпюк.</i>




@<p><b>мікрамер // мікрометр</b>
<p><b>Мікрам<u>е</u>р.</b> Прыбор для вымярэння лінейных размераў дэталей машын.
<br>Так у рабочых на «ўзбраенні» з'явіліся ўніверсальны вугламер для праверкі габарыта інструмента, мікрамер і інш. <i>Беларусь.</i>
<p><b>Мікр<u>о</u>метр.</b> Інструмент для дакладнага вымярэння лінейных велічынь.
<br>Ішлі ў ход і кранцыркуль, і мікрометр, і сталёвая лінейка. <i>М.Ваданосаў.</i>




@<p><b>мінералагічны // мінеральны</b>
<p><b>Мінералаг<u>і</u>чны.</b> Які мае адносіны да мінералогіі - навукі аб мінералах.
<br>Цяпер керны выходзілі такія, што хоць у мінералагічны музей адпраўляй, - роўныя, нібы адпаліраваныя, без адзінай шчарбінкі. <i>А.Чаркасаў.</i>
<p><b>Мінер<u>а</u>льны.</b> Які мае адносіны да мінералаў, утрымлівае іх у сваім саставе.
<br>Кіраўнікі калгаса і спецыялісты клапоцяцца, каб зямля была запраўлена дастатковай колькасцю мінеральных і арганічных угнаенняў. <i>Звязда.</i>




@<p><b>міс // місіс</b>
<p><b>Міс.</b> Форма звароту да незамужняй жанчыны ў Англіі і Амерыцы; незамужняя жанчына; дзяўчына.
<br>Міс - ветлівы зварот да дзяўчыны ў Англіі і Амерыцы (звычайна перад імем, прозвішчам). <i>Тлумачальны слоўнік для сярэдняй школы.</i>
<p><b>М<u>і</u>сіс.</b> Форма звароту да замужняй жанчыны ў Англіі і Амерыцы; замужняя жанчына.
<br>Грукоча машына. Маўчы, качагар, і пылам вугольным давіся! Хай з топкі тваёй не праб'ецца ўгар да містэраў хмельных і місіс. <i>А.Дудар.</i>




@<p><b>містыка // містычнасць</b>
<p><b>М<u>і</u>стыка.</b>
<br><b>1.</b> Рэлігійна-ідэалістычны погляд, які прызнае існаванне надпрыродных, таямнічых сіл і магчымасць зносін з імі чалавека.
<br>Па сумяшчальніцтву з містыкай гэты чалавек займаўся яшчэ выхаваннем юнацтва ў духу адданасці радзіме і прастолу, таму што займаў пасаду начальніка штаба ваенна-навучальных устаноў. <i>У.Караткевіч.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан. Разм.</i> Штосьці загадкавае, незразумелае.
<br>Над горам яго маленства яна плакала. Сама будучы ўжо спрацаваная і хворая, яна да містыкі ўжо тады даводзіла сваё замілаванне да яго. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Міст<u>ы</u>чнасць.</b> Таямнічая загадкавасць, незразумеласць.
<br>Жах раптам апанаваў чалавека, набыўшы адценні містычнасці. <i>К.Чорны.</i>




@<p><b>містыфікацыя // містыцызм</b>
<p><b>Містыфік<u>а</u>цыя.</b> Наўмыснае ўвядзенне каго-н. у зман.
<br>Няўжо гэта так і будзе? Гэта ж проста нейкая недарэчная містыфікацыя. <i>М.Зарэцкі.</i>
<p><b>Містыц<u>ы</u>зм.</b> Рэлігійна-ідэалістычны светапогляд, заснаваны на містыцы; схільнасць да містыкі.
<br>Працэс пераадолення рэштак семінарскай «навукі» ў Лабановіча - чалавека з выразным нахілам да містыцызму - адбываўся амаль пакутліва. <i>Полымя.</i>




@<p><b>міфалагічны // міфічны</b>
<p><b>Міфалаг<u>і</u>чны.</b> Які мае адносіны да міфалогіі - сукупнасці міфаў якога-н. народа.
<br>У пошуках гераічнага паэт [М.Багдановіч] часта звяртаецца да міфалагічных вобразаў. <i>С.Майхровіч.</i>
<p><b>Міф<u>і</u>чны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да старажытных міфаў.
<br>Фігура міфічнага героя Праметэя, намаляваная на шкатулцы, сімвалізуе сабой беларускага селяніна, які разрывае ланцугі панскай няволі. <i>Беларусь.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Авеяны паданнямі; легендарны, казачны.
<br>На Піншчыне старыя людзі любяць расказваць пра здарэнне з недарэчным прыставам. Ён ужо даўно зрабіўся міфічнай фігурай. <i>В.Вольскі.</i>
<br><b>3.</b> <i>перан. Разм.</i> Які не існуе ў сапраўднасці; прыдуманы, неверагодны.
<br>У сапраўднасці ж навукай даўно даказана, што і Хрыстос, і апостал Пётр - гэта асобы выдуманыя, міфічныя. <i>А.Залескі.</i>




@<p><b>міякард // міякардыт</b>
<p><b>Міяк<u>а</u>рд.</b> Мышачная сценка сэрца.
<br>Інфаркт міякарда - цяжкая хвароба. Але медыцынскай навукай даўно даказана: асобы, што перанеслі яго, павінны вярнуцца да актыўнай працы. <i>Звязда.</i>
<p><b>Міякард<u>ы</u>т.</b> Захворванне сардэчнай мышцы - міякарда.
<br>Прыкметы міякардыту залежаць ад парушэння сардэчнага рытму і недастатковай скарачальнай функцыі міякарда (агульная слабасць, задышка ў спакоі, хуткая стамляльнасць, сэрцабіцце, боль у вобласці сэрца). <i>БелСЭ.</i>




@<p><b>музыкальны // музыканцкі // музычны</b>
<p><b>Музык<u>а</u>льны.</b>
<br><b>1.</b> Здольны да музыкі; які тонка разумее, адчувае музыку.
<br>- Вы ж самі хваліліся, што ў вас музыкальныя здольнасці. <i>І.Шамякін.</i>
<br><b>2.</b> Прыемны для слыху; меладычны.
<br>Купала як паэт вельмі даражыць музыкальным бокам паэзіі. <i>І.Навуменка.</i>
<p><b>Музык<u>а</u>нцкі.</b> Які мае адносіны да музыканта; з музыкантаў.
<br>Музыканцкі ўзвод.
<p><b>Муз<u>ы</u>чны.</b> Які мае адносіны да музыкі, характэрны для яе.
<br>Пашырэнне музычнай культуры сярод шырокіх мас працоўных патрабавала і павелічэння музычнай літаратуры. <i>А.Волк</i>




@<p><b>мускулісты // мускульны</b>
<p><b>М<u>у</u>скулісты.</b> З развітымі мускуламі.
<br>Павел, прыземісты, мускулісты хлопец, неахвотна падняўся з-за стала. <i>У.Шахавец.</i>
<p><b>М<u>у</u>скульны.</b> Які мае адносіны да мускулаў.
<br>Гладкая мускульная тканка складаецца з верацёнападобных клетак. <i>Птушкагадоўля.</i>




@<p><b>мучністы // мучны</b>
<p><b>Мучн<u>і</u>сты.</b> Падобны чым-н. на муку.
<br>Дзякуючы гэтаму тут застаецца толькі амаль нерастварымы, мучністы навобмацак, кварцавы пясок. <i>Геаграфія БССР.</i>
<p><b>Мучн<u>ы</u>.</b> Які мае адносіны да мукі; прыгатаваны з мукі.
<br>Вось ужо апошняя крама, крама мучная, а далей пойдуць хаты земляробаў. <i>П.Пестрак.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Суха стукаюць нашы малаткі, б'юць буйное каменне. Шэры, мучны (трэба: мучністы) пыл садзіцца на руках, на твары. <i>Я.Каршукоў.</i>




@<p><b>мушкетны // мушкецёрскі</b>
<p><b>Мушк<u>е</u>тны.</b> Які мае адносіны да мушкета - старажытнага ружжа.
<br>Мушкетны выстрал. Мушкетны ствол.
<p><b>Мушкец<u>ё</u>рскі.</b> Які мае адносіны да мушкецёра - салдата ўзброенага мушкетам.
<br>Мушкецёрскі полк. Мушкецёрская форма.




@<p><b>мыліць // мыляцца // мыляць</b>
<p><b>М<u>ы</u>ліць.</b> <i>каго-што.</i> Намыльваць мылам з вадою.
<br>Пакуль [Юхневіч] мыліў і мыў рукі, ад якіх ішоў пах бензіну, сястра Андрэя пачысціла яму пінжак. <i>А.Савіцкі.</i>
<p><b>Мыл<u>я</u>цца.</b> <i>Абл.</i> Рабіць памылкі, памыляцца.
<br>Дзеці мардаваліся, мыляліся, некаторыя плакалі, пішучы гэтае слова. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Мыл<u>я</u>ць.</b> Варушыць губамі.
<br>Суддзя надзімаўся, як індык, нешта хацеў сказаць, але ў разгубленасці толькі мыляў губамі. <i>М.Лынькоў.</i>




@<p><b>мылкі // мыльны</b>
<p><b>М<u>ы</u>лкі.</b> Які лёгка распускаецца ў вадзе, дае многа пены.
<br>Мылкае мыла. Мылкая шампунь.
<p><b>М<u>ы</u>льны.</b> Які мае адносіны да мыла; з мыла; намылены.
<br>Мыльная пена. Мыльная вада.




@<p><b>мысленны // мысліцельны</b>
<p><b>М<u>ы</u>сленны.</b> Які паўстае ў думках, мыслях; уяўны.
<br>Мысленныя вобразы ўзнікаюць з адчуванняў. <i>І.Казанцаў.</i>
<p><b>Мысл<u>і</u>цельны.</b> Які мае адносіны да мыслення; звязаны са здольнасцю думаць, мысліць.
<br>Настаўнік развівае мысліцельныя здольнасці вучняў. <i>І.Казанцаў.</i>




@<p><b>мэблевы // мэбляваны</b>
<p><b>М<u>э</u>блевы.</b> Які мае адносіны да мэблі; звазаны з яе вырабам або продажам.
<br>Ясень цэніцца і шырока выкарыстоўваецца ў мэблевай вытворчасці, сталярнай справе, сельскагаспадарчым машынабудаванні, вагона- і авіябудаванні, у вытворчасці спартыўнага інвентару. <i>Звязда.</i>
<p><b>Мэбляв<u>а</u>ны.</b> Абстаўлены мэбляю; з мэбляю.
<br>Гэта вельмі скромна мэбляваны кабінет. <i>І.Новікаў.</i>




@<p><b>мядзведзіца // мядзведка</b>
<p><b>Мядзв<u>е</u>дзіца.</b> Самка мядзведзя.
<br>Бегала мядзведзіца па лясах наўкола, пытала, дзе гнездзяцца меданосы-пчолы. <i>М.Калачынскі.</i>
<p><b>Мядзв<u>е</u>дка.</b> Земляное насякомае з тоўстым целам, пакрытым кароткімі мяккімі валаскамі; шкоднік сельскагаспадарчых культур.
<br>У рацыёне бусла пераважаюць шкодныя насякомыя (напрыклад, мядзведкі, якія знішчаюць пасевы гароднінных культур). <i>Звязда.</i>




@<p><b>мязга // мяздра</b>
<p><b>Мязг<u>а</b></u>.
<br><b>1.</b> Мяккая частка дрэва між карой і драўнінай.
<br>І пні [я] памагаў капаць, і драў тую ж бяросту. Асабліва ўлетку, на канікулах. Тады акурат пачынала адставаць ад мязгі свежая бяроста. <i>Б.Сачанка.</i>
<br><b>2.</b> Маса, якая ўтвараецца пасля таўчэння, расцірання чаго-н.
<br>Эол сядзеў тады ля печкі, - мязгу скабліў на перапечкі ды лапці лыкам падплятаў. <i>Энеіда навыварат.</i>
<p><b>Мяздр<u>а</b></u>. Падскурная клятчатка ў жывёл; сподні бок вырабленай скуры.
<br>Падскурную клятчатку называюць мяздрой. <i>Таваразнаўства.</i>




@<p><b>мярцвець // мярцвіць</b>
<p><b>Мярцв<u>е</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> Страчваць прыметы жывога, станавіцца мёртвым; нямець.
<br>Было горача, як ля агню, і мярцвелі рукі. <i>І.Пташнікаў.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Рабіцца пустынным, змярцвелым.
<br>Позняй восенню мярцвее поле, лес, усё навакольнае.
<p><b>Мярцв<u>і</u>ць.</b> <i>каго-што.</i>
<br><b>1.</b> Пазбаўляць жыцця, губіць.
<br>Нармальнаму чалавеку звычайна шкода мярцвіць любую жывую істоту.
<br><b>2.</b> <i>перан. Разм.</i> Рабіць пустынным, змярцвелым.
<br>У жыдоўскім канцы вуліцы было яшчэ цішэй. Субота мярцвіла ўсе праявы будзённага жыцця. <i>Ц.Гартны.</i>




@<p><b>мярэжаны // мярэжкавы // мярэжысты</b>
<p><b>Мяр<u>э</u>жаны.</b> Вышыты мярэжкай - на тым месцы, дзе з тканіны выцягнуты ніткі.
<br>Мярэжаная сурвэтка.
<p><b>Мяр<u>э</u>жкавы.</b> Які мае адносіны да мярэжкі.
<br>Мярэжкавая вышыўка.
<p><b>Мяр<u>э</u>жысты.</b> Такі, як мярэжка, узорысты.
<br>Мярэжысты ўзор.




@<p><b>мясісты // мясны</b>
<p><b>Мяс<u>і</u>сты.</b>
<br><b>1.</b> З вялікай колькасцю мяса, які дае многа мяса.
<br>Я з цікавасцю слухаў расказы дзядзькі пра невядомых мне рыб. Мне і сёння чамусьці добра памятаецца, як ён даводзіў, што бялуга - самая мясістая рыба. <i>ЛіМ.</i>
<br><b>2.</b> <i>Разм.</i> Тоўсты, поўны (пра чалавека або часткі яго цела).
<br>На мясістым носе сядзелі рагавыя акуляры, якія надавалі эсэсаўцу вучоны выгляд. <i>І.Мележ.</i>
<br><b>3.</b> Багаты сакавітай мякаццю (пра расліны, плады).
<br>На падаконніках ружавелі мясістыя памідоры. <i>Л.Гаўрылкін.</i>
<p><b>Мясн<u>ы</u>.</b> Які мае адносіны да мяса; прыгатаваны з мяса.
<br>Яны сядзелі на нарах і елі лыжкамі мясныя кансервы з хлебам. <i>І.Шамякін.</i>




@<p><b>мятла // мятліца // мятлушка // мяцёлка</b>
<p><b>Мятл<u>а</u>.</b> Пучок звязаных галінак (без лісцяў) для падмятання.
<br>Відаць, баковачка гэтая некалі прымяркоўвалася для кладоўкі прыбіральшчыцам: там зручна было складваць мётлы, скрабкі, вешаць спецвопратку. <i>А.Кулакоўскі.</i>
<p><b>М<u>я</u>тліца.</b> Пустазелле азімых злакаў з суквеццем у выглядзе мяцёлкі.
<br>Паўз лес, між кустоў, трава ў пояс. Усё цвіце, буяе. Мятліца, званочкі, слёзкі, гарошак, браткі, валяр'яна. <i>А.Кудравец.</i>
<p><b>М<u>я</u>тлушка.</b> <i>Абл.</i> Насякомае з дзвюма парамі крылаў, пакрытых пылком рознага колеру, ад якога залежыць іх афарбоўка.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: матылёк.
<br>Дзятліна зелянее патройнымі лісцінкамі. Клякоча скакунец-каваль... Трапыхаецца і снуе туды-сюды над жытам жоўценькая мятлушка. <i>М.Гарэцкі.</i>
<p><b>Мяц<u>ё</u>лка.</b>
<br><b>1.</b> Тое, што і <span id=raz>мятла</span>.
<br>А вілы, граблі і мяцёлкі,.. каля варот адны стаялі - таксама працы ўжо чакалі. <i>Я.Колас.</i>
<br><b>2.</b> Суквецце некаторых раслін, якое нагадвае па форме мятлу.
<br>Алекса зірнуў вакол - відаць, на той гары раслі такія ж каржакаватыя, падобныя да полацкіх соснаў магутныя дрэвы з пушыстымі мяцёлкамі светла-зялёных іголак. <i>В.Іпатава.</i>




@<p><b>мятлісты // мятлічны // мяцёлчаты</b>
<p><b>Мятл<u>і</u>сты.</b> Такі, як мяцёлка, пышны.
<br>Зусім не відаць Агаткі: вусаты ячмень з аднаго боку, а з другога - мятлісты авёс. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Мятл<u>і</u>чны.</b> Які мае адносіны да пустазелля мятліцы.
<br>Руневіч выплюнуў мятлічную саломінку, якую ўсё жаваў, паглядзеў на Крушыну. <i>Я.Брыль.</i>
<p><b>Мяц<u>ё</u>лчаты.</b> Які мае суквецце ў выглядзе мяцёлкі.
<br>Мяцёлчатае суквецце.




@<p><b>мяцежніцкі // мяцежны</b>
<p><b>Мяц<u>е</u>жніцкі.</b> Які мае адносіны да мяцежніка, характэрны для яго.
<br>Яго бунтарскі, мяцежніцкі дух стаў праяўляцца цяпер усё часцей і часцей. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Мяц<u>е</u>жны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае непасрэдныя адносіны да мяцяжу.
<br>І помніць дагэтуль Замосце і Снежна, як беглі палкі генералаў мяцежных. <i>П.Глебка.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Трывожны, неспакойны.
<br>Вы не такая, як усе, вы такая ж, як і я, мяцежная шукальніца незвычайнага і прыгожага. <i>А.Асіпенка.</i>




@<p><b>набажэнства // набожнасць</b>
<p><b>Набаж<u>э</u>нства.</b> Царкоўная служба.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: богаслужэнне.
<br>Назаўтра зранку таксама ішла споведзь, а потым ужо служылася абедніца, набажэнства, спецыяльна створанае для палешукоў, бо звычайна іх доўга ў царкве не затрымлівалі. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Наб<u>о</u>жнасць.</b> Шчырая вера ў бога.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: багамольнасць.
<br>Цельшынцы не вызначаліся асаблівай набожнасцю і рэлігійнасцю, але царкоўныя абрады спраўлялі. <i>Ю.Пшыркоў.</i>




@<p><b>набівачны // набіўны</b>
<p><b>Наб<u>і</u>вачны.</b> Які мае адносіны да набіўкі; які служыць, прызначаны для набіўкі, набівання.
<br>Набівачным матэрыялам для мяккіх цацак служыць пілавінне або вата. <i>Таваразнаўства.</i>
<p><b>Набіўн<u>ы</u>.</b> Зроблены пры дапамозе набівання; з набітым узорам (пра тканіны).
<br>Тканіны бываюць адбеленыя, гладкафарбаваныя, набіўныя і інш. <i>Таваразнаўства.</i>




@<p><b>набой // набойка</b>
<p><b>Наб<u>о</u>й.</b> Зарад пораху са шротам, карцеччу або куляй для паляўнічай стрэльбы; патрон з такім зарадам.
<br>Дзед Піліп узяў сваю двухстволку, праверыў набоі і павесіў над самым ложкам. <i>М.Ваданосаў.</i>
<p><b>Наб<u>о</u>йка.</b> Ніжні слой абцаса; металічная пласцінка, якая набіваецца на абцас і насок абутку.
<br>Бадай на ўвесь тэрмін навучання хопіць вопраткі і абутку. Калі што парвецца, можна зашыць, а на абцасы чаравікаў набіць набойкі. <i>І.Навуменка.</i>




@<p><b>навесны // навешаны // навясны</b>
<p><b>Нав<u>е</u>сны.</b> Такі, пры якім міны, снарады, апісваючы ў паветры крутую дугу, падаюць зверху.
<br>Навесны агонь.
<p><b>Нав<u>е</u>шаны.</b> Павешаны, прымацаваны да чаго-н., надзеты на што-н.
<br>Дзверы навешаны.
<p><b>Навясн<u>ы</u>.</b> Прыстасаваны для навешвання; які навешваецца.
<br>Навясныя рамы.




@<p><b>навізна // навіна</b>
<p><b>Навізн<u>а</u>.</b> Штосьці новае, незнаёмае; нешта нядаўна адкрытае, вынайдзенае, выпрабаванае і г.д.
<br>Дзеці ў нас харошыя, сумленныя, працавітыя, хочуць усё ведаць. Вось мы і павінны даць ім радасць хоць маленькіх адкрыццяў, захапіць навізною ведаў, адагрэць душу ўвагаю і добрым словам. <i>С.Грахоўскі.</i>
<p><b>Навін<u>а</u>.</b> Толькі што атрыманая вестка, паведамленне пра што-н.; нешта новае, незнаёмае.
<br>Зводку Міця прачытаў на калідоры двухпавярховага чыгуначнага дома. З'явілася жаданне зараз жа пабегчы да хлопцаў падзяліцца навіной. <i>І.Навуменка.</i>




@<p><b>навуковы // навучальны</b>
<p><b>Навук<u>о</u>вы.</b> Які мае адносіны да навукі, характэрны для яе; які адпавядае патрабаванням навукі.
<br>Дзед любіў пры зручным выпадку ўжыць навуковае слова. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Навуч<u>а</u>льны.</b> Які мае адносіны да вучобы, навучання; звязаны з арганізацыяй працэсу навучання.
<br>Набліжаўся канец першай чвэрці навучальнага года... <i>А.Карпюк.</i>




@<p><b>нагарны // нагарэлы</b>
<p><b>Наг<u>а</u>рны.</b> Які мае адносіны да нагару; які служыць для знімання нагару.
<br>Нагарныя шчыпцы.
<p><b>Нагар<u>э</u>лы.</b> На якім утварыўся нагар, з нагарам.
<br>Нагарэлы кнот.




@<p><b>наглядальніцкі // наглядальны // наглядны // наглядчыцкі</b>
<p><b>Нагляд<u>а</u>льніцкі.</b> Які мае адносіны да наглядальніка, наглядання.
<br>Наглядальніцкія абавязкі.
<p><b>Нагляд<u>а</u>льны.</b>
<br><b>1.</b> Той, хто ўмее наглядаць.
<br>Вока ў яго наглядальнае. <i>П.Броўка.</i>
<br><b>2.</b> Які служыць для наглядання, назірання; назіральны.
<br>Лазячы на хвою, на наглядальны пункт, Міколка часта бачыў, як праходзяць зрэдку па Дняпры параходы. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Нагл<u>я</u>дны.</b>
<br><b>1.</b> Заснаваны на паказе таго, што вывучаецца; які служыць для паказу.
<br>У ходзе вывучэння біялогіі, фізікі, хіміі шырока выкарыстоўваюцца наглядныя дапаможнікі. <i>Беларусь.</i>
<br><b>2.</b> Зусім відавочны з непасрэднага назірання; пераканаўчы.
<br>Зборнік - наглядны паказчык, якіх поспехаў дабіліся беларускія пісьменнікі. <i>А.Лойка.</i>
<p><b>Нагл<u>я</u>дчыцкі.</b> Які мае адносіны да наглядчыка, належыць наглядчыку.
<br>Паглядаючы раз-пораз на рыдлёўку, палонныя разам з тым спадылба зіркалі па баках, асцерагаючыся наглядчыцкіх кіёў. <i>М.Аўрамчык.</i>




@<p><b>нагода // нягода</b>
<p><b>Наг<u>о</u>да.</b> Прычына, выпадак, зручны момант.
<br>Разбор архіва быў папярэдні, мне яшчэ трэба будзе, хочацца заглянуць у тую папку, як толькі прыйдзе нагода. <i>Я.Брыль.</i>
<p><b>Няг<u>о</u>да.</b>
<br><b>1.</b> <i>звычайна мн.</i> Няшчасце; цяжкасці, непрыемнасці.
<br>Нягледзячы на свае шэсцьдзесят год, Раман Дзянісавіч быў чалавек моцнага складу, рослы і не сагнуты нягодамі, што сустрэў у жыцці. <i>Т.Хадкевіч.</i>
<br><b>2.</b> Дрэннае надвор'е, непагода.
<br>У нягоду не было патрэбы высоўвацца з хаты, глыбока, да вокан другога паверха, занесенай снегам. <i>У.Калеснік.</i>




@<p><b>надбаўка // падбаўка</b>
<p><b>Надб<u>а</u>ўка.</b> Надбаўленая да чаго-н. сума, частка.
<br>Бацька мой, калі на разрубы зямлю бралі, захацеў палучыць большы хутар. Далі яму дзве дзесяціны надбаўкі, за тое, што ён палез у балота. <i>А.Асіпенка.</i>
<p><b>Падб<u>а</u>ўка.</b> Тое, што падбаўлена, дабаўлена; дабаўка.
<br>Ён з'еў вялікую міску супу, хутка ачысціў яе, ды яшчэ й падбаўкі папрасіў. <i>ЛіМ.</i>




@<p><b>надворак // надвор'е // падворак</b>
<p><b>Надв<u>о</u>рак.</b> Двор каля хаты, дома.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: падворак.
<br>А вакол - хаткі і хаткі, прасцюсенькія, з саламянымі стрэхамі; на шырокіх надворках - свірны, клуні, пуні, віднеюцца высокія жураўлі студняў. <i>М.Багдановіч.</i>
<p><b>Надв<u>о</u>р'е.</b> Стан атмасферы ў пэўным месцы ў пэўны час.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: пагода.
<br>На другі дзень надвор'е выдалася зусім добрае. <i>Я.Маўр.</i>
<p><b>Падв<u>о</u>рак.</b> <i>Разм.</i> Двор каля хаты, дома.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: надворак.
<br>Яшчэ завідна Лукаш упраўляўся па гаспадарцы - паіў карову, кідаў у яслі ахапак трасянкі і, парыпваючы дзеравяшкаю, якую прывёз з аўстрыйскага палону, нецярпліва таптаўся на панадворку. <i>Я.Пархута.</i>




@<p><b>надвячорак // падвячорак</b>
<p><b>Надвяч<u>о</u>рак.</b> Пара перад самым вечарам.
<br>Насустрач дыхнула вільгаццю, мокрым пахам травы, алешніку і ракітніку - гэтак, як заўсёды пахне надвячоркам ад ракі. <i>А.Жук.</i>
<p><b>Падвяч<u>о</u>рак.</b> Лёгкая ежа для спажывання між абедам і вячэрай.
<br>Юзя вынесла ёй падвячорак - зацукраваныя чарэшні і кавалак пірага. <i>А.Бажко.</i>




@<p><b>надзвычайны // незвычайны</b>
<p><b>Надзвыч<u>а</u>йны.</b>
<br><b>1.</b> Спецыяльна прызначаны, прыняты, скліканы і г.д.
<br>Становішча для рэспублікі стваралася небяспечнае, прыходзілася прымаць надзвычайныя меры. <i>Я.Колас.</i>
<br><b>2.</b> Вельмі вялікі, моцны па сваёй сіле, праяўленню; які мае вялікае значэнне.
<br>Поспех «Балад і рамансаў» Міцкевіча ў чытача быў надзвычайны. <i>А.Лойка.</i>
<p><b>Незвыч<u>а</u>йны.</b>
<br><b>1.</b> Які вылучаецца сярод іншых; выключны.
<br>Пакою гэтаму надаваў незвычайную, шматвугольную форму дах, яго адмысловыя выступы. <i>І.Шамякін.</i>
<br><b>2.</b> Не такі, як звычайна, як заўсёды; непрывычны.
<br>Вера адчула раптам незвычайную лёгкасць. <i>А.Асіпенка.</i>




@<p><b>надзелены // надзельны</b>
<p><b>Надз<u>е</u>лены.</b> Дадзены ў асабістае карыстанне, выдзелены каму-н.
<br>Надзелены зямлёю.
<p><b>Надз<u>е</u>льны.</b> Які мае адносіны да надзелу - зямельнага ўчастка, што выдзяляўся сялянскай сям'і.
<br>Надзельная зямля.




@<p><b>надзённы // падзённы</b>
<p><b>Надз<u>ё</u>нны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае важнае жыццёвае значэнне, неабходны.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: актуальны.
<br>Надзённае пытанне. Надзённыя праблемы.
<br><b>2.</b> Які бывае кожны дзень.
<br>Надзённыя клопаты. Надзённыя заняткі.
<p><b>Падз<u>ё</u>нны.</b> Які налічваецца з разліку за кожны рабочы дзень; які выконвае работу з аплатай за кожны рабочы дзень.
<br>Стаў Мікола хадзіць на падзённыя заробкі, парабкаваць па маёнтках. <i>А.Місько.</i>




@<p><b>надрыў // нарыў</b>
<p><b>Надр<u>ы</u>ў.</b>
<br><b>1.</b> Надарванае месца.
<br>Кніга сапсавана: на шэрагу старонак выяўлены надрывы, некалькіх старонак зусім няма. <i>Настаўніцкая газета.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Узбуджанасць, хваравітасць у праяўленні сваіх пачуццяў; фізічнае напружанне.
<br>Ілья Рыгоравіч прыгорбіўся, апусціў галаву, схапіўся рукою за горла і ўжо не стрымліваў кашлю, а бухаў і бухаў з нейкім надрывам. <i>Я.Герцовіч.</i>
<p><b>Нар<u>ы</u>ў.</b> Гнойныя пухліны ў тканцы арганізма.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: абсцэс.
<br>Каравая ануча на яго назе разматалася, і на чорнай пяце быў бачны жоўты, выспелены нарыў. <i>М.Капыловіч.</i>




@<p><b>надум // надуманасць</b>
<p><b>Над<u>у</u>м.</b> Задума, жаданне, намер зрабіць што-н.
<br>Ну, якая ж ахвота на прывязі хадзіць, калі да гэтага часу Мішка хадзіў усюды па сваёй ахвоце, па свайму надуму. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Над<u>у</u>манасць.</b> Нерэальнасць, ненатуральнасць, штучнасць.
<br>У такіх тэарэтычных пабудовах нельга не бачыць надуманасці і абстрактнасці. <i>Н.Перкін.</i>




@<p><b>наедак // наедзь</b>
<p><b>На<u>е</u>дак.</b> <i>Разм.</i> Тое, чым можна наесціся; пажыўнасць ежы.
<br>Яблыкі - не вялікі наедак.
<p><b>Н<u>а</u>едзь.</b> Камень на зубах у каня.
<br>Цёмная наедзь. Старая наедзь.




@<p><b>наезджаны // наезджы</b>
<p><b>На<u>е</u>зджаны.</b> Які стаў роўным, гладкім ад частай язды (звычайна пра дарогу).
<br><span id=raz>Сінонім</span>: уезджаны.
<br>Дарога наезджаная, накатаная, прыбітая машынамі і людзьмі. <i>В.Хомчанка.</i>
<p><b>На<u>е</u>зджы.</b> <i>Разм.</i> Які прыехаў, наехаў адкуль-н.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: прыезджы.
<br>Наезджы чалавек.




@<p><b>наёмніцкі // наёмны</b>
<p><b>На<u>ё</u>мніцкі.</b> Які належыць наёмніку, характэрны для яго.
<br>Наёмніцкія атрады адпетых галаварэзаў учынялі жорсткія расправы над карэннымі жыхарамі калоній. <i>Звязда.</i>
<p><b>На<u>ё</u>мны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да найму; які працуе па найму.
<br>Гэта быў такі ж наёмны працаўнік, як і ўсе мы, рабочыя гаража, але трымаў ён сябе крышачку гэтак з гонарам - механік усё ж. <i>В.Быкаў.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Падкуплены, прадажны.
<br>Вялікі паэт выклікаў на дуэль паклёпніка і загінуў ад рукі наёмнага забойцы Дантэса. <i>А.Матрунёнак.</i>




@<p><b>нажавы // нажны // нажовачны</b>
<p><b>Нажав<u>ы</u>.</b> Які мае адносіны да нажа; зроблены нажом.
<br>У ... [байцоў] былі самазарадныя вінтоўкі з нажавымі штыхамі, поўныя падсумкі патронаў. <i>У.Дамашэвіч.</i>
<p><b>Нажн<u>ы</u>.</b> Які прызначаны для ног або прыводзіцца ў дзеянне нагамі.
<br>Негр-гігант згінае на рэйках бранзалеты нажных кайданаў, я вызваляюся з жалезных путаў. <i>У.Дамашэвіч.</i>
<p><b>Наж<u>о</u>вачны.</b> Які мае адносіны да пілы-нажоўкі.
<br>Нажовачнае палатно.




@<p><b>нажыва // нажытак</b>
<p><b>Наж<u>ы</u>ва.</b> Лёгкі даход, які прыходзіць не ў выніку працы; нажыванне грошай, матэрыяльных каштоўнасцей.
<br>Прага да нажывы.
<p><b>Наж<u>ы</u>так.</b> Тое, што нажыта, набыта, куплена.
<br>Ля новага, з белай цэглы, чатырохпавярховага гмаха, стаялі дзве машыны з мэбляй, розным хатнім нажыткам. <i>А.Савіцкі.</i>




@<p><b>нажыты // нажыўны</b>
<p><b>Наж<u>ы</u>ты.</b> Паступова набыты, прыдбаны на працягу якога-н. часу.
<br>Працоўны чалавек ніколі не спакушаўся багаццем, нажытым нядобрасумленным шляхам. <i>Р.Шкраба.</i>
<p><b>Нажыўн<u>ы</u>.</b> Які можна нажыць, набыць, прыдбаць.
<br>- Да ведаў яшчэ трэба вопыт... - А вопыт - справа нажыўная. <i>М.Пянкрат.</i>




@<p><b>наздраваты // наздраты</b>
<p><b>Наздрав<u>а</u>ты.</b> З невялікімі, частымі дзірачкамі.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: порысты.
<br>Сонца ўзнялося, прасвечвае голы лес і на аселым, наздраватым зашэрхлым снезе сплятаюцца дзівосныя карункі святла і ценю. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Наздр<u>а</u>ты.</b> З вялікімі ноздрамі.
<br>Нос у яго быў кірпаты, як перабіты, але шырокі, наздраты і рабіў твар нечым падобным на малпін. <i>ЛіМ.</i>




@<p><b>назіральнасць// назіранне</b>
<p><b>Назір<u>а</u>льнасць.</b> Здольнасць бачыць, заўважаць факты, з'явы, якіх не бачаць, не заўважаюць іншыя.
<br>Андрэйка вызначаўся дасціпнасцю і не па гадах вялікай назіральнасцю. <i>П.Кавалёў.</i>
<p><b>Назір<u>а</u>нне.</b>
<br><b>1.</b> Разглядванне; нагляданне; сузіранне.
<br>Назіранне навакольнага. Назіранне за тэмпературай паветра.
<br><b>2.</b> Тое, што заўважана ў працэсе вывучэння, разгляду чаго-н.
<br>Навуковыя назіранні. Апошнія даныя назіранняў за надвор'ем.




@<p><b>назіральніцкі // назіральны</b>
<p><b>Назір<u>а</u>льніцкі.</b> Які мае адносіны да назіральніка, назірання.
<br>Назіральніцкія абавязкі. Назіральніцкія запісы.
<p><b>Назір<u>а</u>льны.</b>
<br><b>1.</b> Які прызначаны для назірання.
<br>Назіральная вышка. Назіральны пункт.
<br><b>2.</b> Які валодае назіральнасцю, умее назіраць.
<br>Каб Адам быў больш назіральны, то ён бы ўбачыў у затуманеным позірку прыгожых жончыных вачэй нешта падобнае на вінаватасць і папрок. <i>А.Чарнышэвіч.</i>




@<p><b>назнарок // незнарок</b>
<p><b>Назнар<u>о</u>к.</b> <i>Разм.</i> Спецыяльна, з якой-н. мэтай.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: знарок.
<br>- Значыць, назнарок накіравалі мяне на луг, каб я вам не перашкаджаў! <i>М.Гамолка.</i>
<p><b>Незнар<u>о</u>к.</b> Выпадкова, ненаўмысна.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: ненарокам.
<br>Маці збіралася даіць карову, незнарок бразнула вядром. <i>Х.Жычка.</i>




@<p><b>накусаць // накусіць</b>
<p><b>Накус<u>а</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> <i>1 і 2 ас. не ўжыв.; каго-што.</i> Пакусаць, нарабіць укусаў у многіх месцах (пра насякомых).
<br>Конь злосна махае галавою, спыняецца і трэ вочы аб калены пярэдніх ног або дастае галавою і зубамі хапае за месцы, дзе накусалі сляпні. <i>П.Галавач.</i>
<br><b>2.</b> <i>чаго. Разм.</i> Адкусваючы шчыпчыкамі, нарабіць кавалкаў.
<br>Маці накусала шчыпчыкамі цукру, наліла ў кубак чаю і пачала яго піць упрыкуску, як заўсёды. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Накус<u>і</u>ць.</b> Пракусіць злёгку, зверху, не да канца.
<br>Малы нарэшце зусім здаволіўся, выбраў самы прыгожы яблык з чырвоным бокам, накусіў яго, але есці ўжо не стаў. <i>ЛіМ.</i>




@<p><b>намаразь // намарзень</b>
<p><b>Н<u>а</u>маразь.</b> Асадак снегу, падобны на шэрань, які ўтвараецца ў сырое надвор'е на галінах, дроце і г.д.; слой лёду на чым-н.
<br>Заглянуць з вуліцы ў хату ніхто не мог: шыбы пакрыліся тоўстым пластом намаразі. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Н<u>а</u>марзень.</b> Падоўжны брусок, які набіваецца на капылы ў санях.
<br>Трашчаць намарзні, сціснутыя з бакоў ... вязамі. <i>І.Пташнікаў.</i>




@<p><b>напорны // напорысты</b>
<p><b>Нап<u>о</u>рны.</b>
<br><b>1.</b> Які служыць для ўтварэння напору вадкасці.
<br>Для падключэння лазні да ачышчальных збудаванняў саўгаса пабудаван напорны калектар, але не ўведзена помпавая станцыя. <i>Звязда.</i>
<br><b>2.</b> Які дзейнічае з вялікім напорам.
<br>Зашумелі воды, узняліся хвалі, у напорнай плыні крыгі паплылі. <i>А.Русак.</i>
<p><b>Нап<u>о</u>рысты.</b> Які ўпарта і настойліва дабіваецца сваёй мэты; вельмі настойлівы.
<br>Гэта быў шчыры, прынцыповы, вельмі востры на слова чалавек, баявіты, напорысты журналіст. <i>А.Бялевіч.</i>




@<p><b>наступальны // наступны // наступаючы</b>
<p><b>Наступ<u>а</u>льны.</b> Які мае адносіны да наступлення; баявы, рашучы.
<br>Уначы асобныя падраздзяленні зрабілі некалькі спроб наступальнага характару. <i>І.Сіўцоў.</i>
<p><b>Наст<u>у</u>пны.</b>
<br><b>1.</b> Які падыходзіць, настае непасрэдна ўслед за чым-н.; самы блізкі па чарзе.
<br>Лёха тым самым ключом адчыняе яшчэ адны дзверы, мы заходзім у тамбур наступнага вагона, з яго - у вагон. <i>В.Карамазаў.</i>
<br><b>2.</b> Тое, аб чым гаворыцца далей.
<br>Здзейсніць маё заданне дапамог выпадак. Але пра гэта - у наступным раздзеле. <i>А.Карпюк.</i>
<p><b>Наступ<u>а</u>ючы.</b> Які вядзе наступленне.
<br>Мікіта Палазок быў на левым флангу наступаючай часткі. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>натарыус // натарыят</b>
<p><b>Нат<u>а</u>рыус.</b> Службовая асоба, упаўнаважаная сведчыць, афармляць розныя юрыдычныя акты, дакументы.
<br>З дакументаў я здыму ў натарыуса копіі і вярну табе. <i>Х.Жычка.</i>
<p><b>Натары<u>я</u>т.</b> Дзяржаўны орган, у абавязак якога ўваходзіць сведчанне, афармленне розных юрыдычных актаў, дакументаў.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: натарыяльная кантора.
<br>Натарыят забяспечвае лепшую ахову набываемых грамадзянамі і арганізацыямі правоў, замацоўвае іх ва ўстаноўленай юрыдычнай форме. <i>Звязда.</i>




@<p><b>нататка // натацыя</b>
<p><b>Нат<u>а</u>тка.</b> Кароткі запіс для памяці.
<br>Спадзеючыся на сваю памяць, Міхась ніякіх нататак не рабіў - ліст паперы, што ляжаў перад ім, застаўся чысты. <i>У.Шахавец.</i>
<p><b>Нат<u>а</u>цыя.</b> Настаўленне, павучанне.
<br>Давялося яму выслухаць суровую натацыю камандзіра батарэі. <i>І.Грамовіч.</i>




@<p><b>натуральны // натурны // натурлівы / натурысты</b>
<p><b>Натур<u>а</u>льны.</b>
<br><b>1.</b> Уласцівы прыродзе, створаны прыродай; не штучны.
<br>Усе падзолістыя глебы патрабуюць натуральнага ўгнаення, бо яны бедныя азотам. <i>Геаграфія частак свету.</i>
<br><b>2.</b> Нармальны, звычайны.
<br>Гэтыя словы яму здаліся такімі ж натуральнымі і блізкімі, як і тое, што яна сядзела поплеч. <i>І.Сіўцоў.</i>
<p><b>Нат<u>у</u>рны.</b> Звязаны з маляваннем, лепкай з натуры; які здымаецца па-за павільёнам.
<br>Міхась Савіцкі, перш чым прыступіць да асноўнай працы, збірае натурны матэрыял, аналізуе яго, абагульняе. <i>В.Зуёнак.</i>
<p><b>Нат<u>у</u>рлівы.</b> <i>Разм.</i> Тое, што і <span id=raz>натурысты</span>.
<br>- Дык ён жа [конь], кажуць, вельмі натурлівы, апроч вас, нікога не слухае, - паспрабавала запярэчыць Лісавета. <i>Р.Сабаленка.</i>
<p><b>Нат<u>у</u>рысты.</b> Наравісты, з норавам; упарты.
<br>Часам я, можа б, і сам адважыўся павесці сваю кабылу ў гурт, але гэтаму перашкаджала тое, што мая стракатая была жывёлінай натурыстай і вельмі хітрай. <i>А.Кулакоўскі.</i>




@<p><b>нахабны // пахабны</b>
<p><b>Нах<u>а</u>бны.</b> Бессаромна назойлівы, крайне бесцырымонны.
<br>[Зняволеныя] толькі маглі перастуквацца праз сцяну і ганяць нахабных рудых пацукоў. <i>С.Грахоўскі.</i>
<p><b>Пах<u>а</u>бны.</b> <i>Разм.</i> Вельмі непрыстойны, бессаромны.
<br>Вэня міргнуў Стафанковічыку, той адказаў яму такім жа пахабным міргам. <i>К.Чорны.</i>




@<p><b>нацыяналістычны // нацыянальны</b>
<p><b>Нацыяналіст<u>ы</u>чны.</b> Які мае адносіны да нацыяналізму.
<br>Непрымірымы вораг самаўладства, Алесь Гарун, вярнуўшыся з ссылкі, не разабраўся ў складанай абстаноўцы, паддаўся нацыяналістычнаму ўплыву. <i>М.Ярош.</i>
<p><b>Нацыян<u>а</u>льны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да нацыі, нацыянальнасці, звязаны з іх грамадскім жыццём.
<br>Мы за той нацыянальны рух, які з'ядноўвае сілы пралетарыяту, а не разбівае іх. <i>Л.Арабей.</i>
<br><b>2.</b> Які ўласцівы нацыі, выражае яе характар.
<br>Верашчака - гэта страва такая, нацыянальная беларуская страва. <i>Я.Васілёнак.</i>
<br><b>3.</b> Які належыць пэўнай краіне; дзяржаўны.
<br>Нашы лясы з'яўляюцца адным з буйнейшых нацыянальных багаццяў. <i>Эканамічная геаграфія СССР.</i>




@<p><b>начлежніцкі // начлежны</b>
<p><b>Начл<u>е</u>жніцкі.</b> Які мае адносіны да начлежніка.
<br>Толькі калі пачало ўжо днець, аказалася, што жывёліна хадзіла тут жа, зусім недалёка ад начлежніцкага агню. <i>А.Кулакоўскі.</i>
<p><b>Начл<u>е</u>жны.</b> Які мае адносіны да начлегу; прызначаны для начлегу.
<br>Захмяліла нас дарога ў вербах прыбярэжных пахам сена маладога і дымкоў начлежных. <i>А.Вялюгін.</i>




@<p><b>начынка // начынне</b>
<p><b>Нач<u>ы</u>нка.</b> Тое, чым начынена, напоўнена што-н.
<br>Дзеці будуць ласавацца цукеркамі з барбарысавай начынкай. <i>В.Хомчанка.</i>
<p><b>Нач<u>ы</u>нне.</b> <i>зб.</i>
<br><b>1.</b> Набор прадметаў, інструментаў для выканання якой-н. работы.
<br>Улетку цесляры вандравалі са сваім начыннем - пілкаю і сякерамі - па ўсёй ваколіцы. <i>С.Александровіч.</i>
<br><b>2.</b> Сукупнасць прадметаў хатняга, гаспадарчага ўжытку і г.д.
<br>Цётка Арына бразгала на кухні начыннем, нешта гаварыла напаўголас, відаць, толькі для сябе. <i>А.Асіпенка.</i>




@<p><b>начыста // начыстату / начыстую</b>
<p><b>Н<u>а</u>чыста.</b>
<br><b>1.</b> Без памарак, канчаткова; вельмі чыста.
<br>Лепшыя канспекты, як правіла, былі ў Васіна, які адзін рэгулярна перапісваў іх начыста. <i>У.Карпаў.</i>
<br><b>2.</b> Цалкам; поўнасцю.
<br>Спалілі фашысты ўсё начыста. Людзей каго пазабівалі, а каго ў Нямеччыну пагналі. <i>Б.Сачанка.</i>
<p><b>Начыстат<u>у</u>.</b> <i>Разм.</i> Нічога не ўтойваючы; без хітрыкаў; начыстую.
<br>Сакратар жвава адсунуў сваё крэсла, падсеў бліжэй да Жывіцы: - Гавары ўсё, начыстату. <i>М.Ваданосаў.</i>
<p><b>Начыст<u>у</u>ю.</b> Нічога не ўтойваючы; без хітрыкаў; шчыра; начыстату.
<br>Бергер здзівіўся: - Будзем гаварыць начыстую? <i>І.Гурскі.</i>




@<p><b>неапісальны // неапісаны // няпісаны</b>
<p><b>Неапіс<u>а</u>льны.</b> Які цяжка ці немагчыма апісаць, перадаць словамі; вельмі моцны, незвычайны.
<br>Загарэлася маё сэрца да дзяўчыны неапісальнай прыгажосці. <i>С.Свірыдаў.</i>
<p><b>Неап<u>і</u>саны.</b> Які не апісалі, не ўключылі ў вопіс, апісанне.
<br>Заолаг Акен выказаў меркаванне, што ў прыродзе існуе яшчэ прыкладна 60 тысяч неапісаных відаў. <i>Я.Цынгер.</i>
<p><b>Няп<u>і</u>саны.</b> Які існуе па традыцыі, не прыняты, не ўстаноўлены афіцыйна, у заканадаўчым парадку.
<br>Ён [аканом] ідзе на любыя махінацыі: пісаныя і няпісаныя законы панскага двара проста артыстычна выкарыстоўвае, каб дамагчыся асабістай удачы. <i>А.Лойка.</i>




@<p><b>небыль // небыт // небыццё / нябыт</b>
<p><b>Н<u>е</u>быль.</b> Тое, чаго не было, не бывае; небыліца.
<br>- Няўжо, калі часам узвядуць на мяне якую небыль, ты не закінеш слова, Сямён Іванавіч? <i>Т.Хадкевіч.</i>
<p><b>Н<u>е</u>быт.</b> <i>Разм.</i> Клопат, цяжар; абуза.
<br>Душу грызла пакута ад таго, што занемагла [Зіна] у такі суровы час, што робіць многа небыту хлопцам у гэтакім складаным паходзе. <i>А.Кулакоўскі.</i>
<p><b>Небыцц<u>ё</u>.</b> Адсутнасць існавання, жыццядзейнасці; нябыт.
<br>Гора, качэўная доля ў небыццё адышлі. <i>А.Александровіч.</i>
<p><b>Няб<u>ы</u>т.</b> Адсутнасць быцця, існавання, жыцця; небыццё.
<br>Мяне кудысьці імчыць, як лісцінку. У жыццё? У нябыт? <i>З.Бядуля.</i>




@<p><b>невыказны // нявыказаны</b>
<p><b>Невык<u>а</u>зны.</b> Які цяжка ці немагчыма выказаць, перадаць словамі.
<br>Аж сэрца заходзілася ад хараства і невыказнай тугі, ад пачуцця адзіноты, ад жадання некаму адкрыць душу, расказаць усё, што думаеш і адчуваеш. <i>С.Грахоўскі.</i>
<p><b>Няв<u>ы</u>казаны.</b> Не выражаны ў словах; не выяўлены якім-н. чынам.
<br>Тое, што заўсёды старанна хаваецца ад пабочных вачэй, сваё, нявыказанае, таямнічае, цяпер нібы выносілася на людскі суд. <i>У.Шахавец.</i>




@<p><b>недавер // недаверак // недавер'е // недавярак</b>
<p><b>Недав<u>е</u>р.</b> Тое, што і <span id=raz>недавер'е</span>.
<br>Слухалі яго кіраўнікі вобласці ўважліва, але часам Мікола чытаў на іх твары недавер. <i>І.Новікаў.</i>
<p><b>Недав<u>е</u>рак.</b> <i>Разм.</i> Той, хто не верыць у што-н.; недаверлівы чалавек.
<br>Старэйшыя сачылі за пошукамі Сазонава, і кожны імкнуўся падтрымаць яго. Насмешнікаў або недаверкаў не было. <i>Е.Лось.</i>
<p><b>Недав<u>е</u>р'е.</b> Адсутнасць давер'я, падазроныя адносіны да каго-чаго-н.; недавер.
<br>Людское недавер'е - бадай самая страшная рэч. <i>У.Карпаў.</i>
<p><b>Недав<u>я</u>рак.</b> <i>Разм.</i>
<br><b>1.</b> Бязлітасны, жорсткі чалавек; ліхадзей; бязбожнік.
<br>[Ласянё] яшчэ з тыдзень хадзіла. А потым і яго не стала. Таксама забілі, недавяркі. <i>Я.Ермаловіч.</i>
<br><b>2.</b> Тое, што і <span id=raz>недаверак</span>.
<br>Алік падсунуўся бліжэй да Лёнькі і папрасіў: - Раскажы гэтаму недавярку, як твой бацька позняй восенню пераплыў Дняпро са зброяй, з радыёстанцыяй. <i>А.Шашкоў.</i>




@<p><b>ненасытны // ненасычаны</b>
<p><b>Ненас<u>ы</u>тны.</b> Такі, якога цяжка насыціць, накарміць; пражэрлівы.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: ненажэрны.
<br>Двое сутак падрад наляталі чорныя, ненасытныя птахі. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Ненас<u>ы</u>чаны.</b> Які не змяшчае ў сабе найбольшай (гранічнай) колькасці якога-н. рэчыва.
<br>Ненасычаным растворам называецца такі раствор, у якім пры дадзеных умовах можа растварыцца яшчэ некаторая колькасць узятага рэчыва. <i>Хімія.</i>




@<p><b>непаразуменне // неразуменне</b>
<p><b>Непаразум<u>е</u>нне.</b> Няправільнае ці недастатковае разуменне чаго-н., выпадковая памылка; адсутнасць узаемнага разумення.
<br>Усе, зразумеўшы сутнасць справы, заўсміхаліся. Непаразуменне, здавалася, было поўнасцю вырашана. <i>П.Кавалёў.</i>
<p><b>Неразум<u>е</u>нне.</b> Адсутнасць разумення; няздольнасць зразумець што-н.
<br>Неразуменне сэнсу бурлівых падзей, якія тварыліся ў краіне, часта выклікала ў пісьменніка роспач. <i>В.Каваленка.</i>




@<p><b>непатрэбнасць // непатрэбшчына</b>
<p><b>Непатр<u>э</u>бнасць.</b> Адсутнасць патрэбы ў кім-чым-н.
<br>Непатрэбнасць у раскошы - гэта яго жыццёвы прынцып, яго натура.
<p><b>Непатр<u>э</u>бшчына.</b> Тое, у чым няма патрэбы, неабходнасці; непатрэбныя рэчы, хлам.
<br>Стары хляўчук застаўлены каністрамі, вёдрамі, завалены рознай непатрэбшчынай. <i>М.Ваданосаў.</i>




@<p><b>непрадбачаны // непрадбачлівы</b>
<p><b>Непрадб<u>а</u>чаны.</b> Такі, якога нельга было прадбачыць.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: нечаканы.
<br>І імчыць зялёны легкавічок за вёску, у непрадбачаны рэйс... <i>М.Ракітны.</i>
<p><b>Непрадб<u>а</u>члівы.</b> Які не прадбачыць магчымых вынікаў.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: недальнабачны.
<br>Непрадбачлівы чалавек.




@<p><b>непрывыклы // непрывычны</b>
<p><b>Непрыв<u>ы</u>клы.</b> <i>Разм.</i> Які не прывык да каго-чаго-н.
<br>Непрывыклыя да работы рукі сяк-так перакорпвалі дзялянку зямлі. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Непрыв<u>ы</u>чны.</b> Такі, да якога не прывыклі; які з'яўляецца новым для каго-н.; які не мае прывычкі да чаго-н.
<br>У вестыбюлі была цішыня. Непрывычная, нейкая застыглая. <i>Я.Васілёнак.</i>




@<p><b>нераст // нерат</b>
<p><b>Н<u>е</u>раст.</b> Адкладанне рыбамі ікры і апладненне яе.
<br>Толькі ў час нерасту збіраюцца самы сутак на трое ці каля гэтага ў невялікія чароды. <i>В.Вольскі.</i>
<p><b>Н<u>е</u>рат.</b> Рыбалоўная снасць з лазы ў выглядзе доўгага конуса.
<br>Вунь за тым алешнікам пачынаецца балота, дзе ў глыбокіх ямах, невялічкіх аеравых азёрах хлапчукі кошыкамі і нератамі лавілі ўюноў і карасёў. <i>А.Бялевіч.</i>




@<p><b>несумленны // несумненны</b>
<p><b>Несумл<u>е</u>нны.</b> Які страціў сумленнасць.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: нячэсны.
<br>Знаходзіліся такія куточкі, хоць і мала іх было, дзе несумленны чалавек, вядома, з хітрасцю ды асцярожнасцю мог свае рукі пагрэць. <i>А.Васілевіч.</i>
<p><b>Несумн<u>е</u>нны.</b> Які не выклікае ніякага сумнення.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: бясспрэчны.
<br>Несумненны ўплыў Міцкевіча на творчасць пісьменнікаў іншых краін. <i>А.Лойка.</i>




@<p><b>несуцешны // несуцішны // несуцяшальны</b>
<p><b>Несуц<u>е</u>шны.</b> Такі, якога цяжка або немагчыма суцешыць; надта моцны па сіле праяўлення (пра гора, смутак, слёзы і г.д.).
<br>Нешта падсвядомае падсказвала ёй, што скора яна навек разлучыцца з імі; што надыходзіць страшны час, які нясе яе сям'і нясцерпнае, несуцешнае гора. <i>А.Чарнышэвіч.</i>
<p><b>Несуц<u>і</u>шны.</b>
<br><b>1.</b> Які не змаўкае, гучыць безупынна; несціханы.
<br>І запрашаюць вокны клуба ў несуцішны вулей свой. <i>С.Гаўрусёў.</i>
<br><b>2.</b> Які немагчыма суняць, стрымаць (пра боль).
<br>А якая патрабавалася ад нашых жанчын душэўная стойкасць, каб пераадолець несуцішны боль, выкліканы стратай сваіх мужоў, сыноў, бацькоў і братоў! <i>П.Машэраў.</i>
<p><b>Несуцяш<u>а</u>льны.</b> Які не прыносіць суцяшэння, заспакаення.
<br>А зводкі Саўінформбюро па-ранейшаму былі несуцяшальныя. <i>Полымя.</i>




@<p><b>неўжывальны // неўжываны</b>
<p><b>Неўжыв<u>а</u>льны.</b> Які не ўжываецца, не выкарыстоўваецца.
<br>Неўжывальнае слова. Неўжывальны выраз.
<p><b>Неўжыв<u>а</u>ны.</b> Які не быў ва ўжыванні; якім не карысталіся.
<br>Неўжываны інструмент. Неўжываная бялізна.




@<p><b>неўспрыімлівы // неўспрымальны</b>
<p><b>Неўспры<u>і</u>млівы.</b> Які дрэнна ўспрымае, засвойвае, разумее што-н.
<br>Неўспрыімлівы вучань. Неўспрыімлівае дзіця.
<p><b>Неўспрым<u>а</u>льны.</b> <i>Спец.</i> Які мае імунітэт да якой-н. хваробы.
<br>Яго арганізм неўспрымальны да грыпу.




@<p><b>нечуваны // нячутны</b>
<p><b>Нечув<u>а</u>ны.</b> Які перасягае ўсё вядомае сваёй незвычайнасцю; небывалы.
<br>Больш за два тыдні ішлі бесперапынныя, нечуванай літасці баі. <i>А.Кулакоўскі.</i>
<p><b>Няч<u>у</u>тны.</b> Такі, якога не чуваць зусім; вельмі ціхі, ледзь чутны.
<br>Абвостраны слых злавіў ззаду таропкія крокі, амаль нячутныя на мяккім снезе. <i>А.Асіпенка.</i>




@<p><b>нечуллівы // нячулы</b>
<p><b>Нечулл<u>і</u>вы.</b> Які слаба ўспрымае знешнія раздражненні; пазбаўлены ўражлівасці; абыякавы.
<br>Да гэтага чалавека нічога не даходзіць: у яго зусім нечуллівае сэрца, нібы каменнае. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Няч<u>у</u>лы.</b> Пазбаўлены чуласці, спагадлівасці; які не рэагуе на што-н.; раўнадушны.
<br>Радасць сустрэчы рабіла людзей нячулымі да ўсяго іншага. <i>І.Мележ.</i>




@<p><b>нешчаслівы // няшчасны</b>
<p><b>Нешчасл<u>і</u>вы.</b> Пазбаўлены шчасця, радасці; які прыносіць няшчасце, гора.
<br>- У маёй мамы таксама былі раскошныя валасы, але доля яе была нешчаслівая, - у засмучэнні прамовіла яна. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Няшч<u>а</u>сны.</b> Які церпіць гора, бяду, перажывае няшчасце; які з'яўляецца няшчасцем; гаротны.
<br>Леанід лічыў, што людзі часта няшчасныя ад таго, што загадваюць на ўсё жыццё, тады як трэба жыць тым, што ёсць. <i>І.Мележ.</i>




@<p><b>ніжні // нізавы // нізінны // нізкі</b>
<p><b>Н<u>і</u>жні.</b>
<br><b>1.</b> Які знаходзіцца ўнізе; <span id=raz>проціл</span>. верхні.
<br>Сонца сваім ніжнім краем кранулася чорнай рысы далягляду, пачало апускацца за лес. <i>У.Краўчанка.</i>
<br><b>2.</b> Блізкі да вусця ракі.
<br>У ніжнім цячэнні яе [ракі], якраз вось у гэтым месцы, знаходзяцца славутыя дняпроўскія парогі. <i>Я.Курто.</i>
<p><b>Нізав<u>ы</u>.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны, дзейнічае, расце на самай паверхні зямлі, вады і пад.
<br>Гутарка ў Максіма ішла пра беларускія лясы, што гэтак пацярпелі ад вайны, пра сосны, пашкоджаныя нізавымі пажарамі, і пра лячэнне іх. <i>Я.Брыль.</i>
<br><b>2.</b> Звязаны непасрэдна з масамі, з народам.
<br>Ён, Шэлег, - раёншчык, нізавы работнік, доўгія гады працуе з людзьмі, якіх не назавеш анёламі. <i>І.Навуменка.</i>
<p><b>Ніз<u>і</u>нны.</b> Які мае адносіны да нізіны; які знаходзіцца, расце ў нізіне.
<br>Дарогай вольнай, зорнаю, нізіннаю і горнаю прайдзі ты, юны Май. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Н<u>і</u>зкі.</b>
<br><b>1.</b> Які мае невялікую працягласць знізу ўверх; малы па вышыні; <span id=raz>проціл</span>. высокі.
<br>Злева, за светла-сіняй стужкай ціхай Лані, узвышаліся парослыя нізкім хмызняком узгоркі. <i>А.Шашкоў.</i>
<br><b>2.</b> Які не дасягнуў звычайнай сярэдняй нормы, пэўнага ўзроўню.
<br>Горш за ўсё, што Зося хворая, увесь час у яе трымаецца нізкая, «гнілая» тэмпература. <i>У.Дамашэвіч.</i>
<br><b>3.</b> Невысокай якасці або наогул дрэнны.
<br>Нізкі сорт паперы.
<br><b>4.</b> <i>перан.</i> Подлы, ганебны.
<br>- Падхалім - гэта самы нізкі і самы страшны чалавек. <i>І.Гурскі.</i>




@<p><b>носчык // носьбіт</b>
<p><b>Н<u>о</u>счык.</b> Рабочы па пераносцы чаго-н.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: насільшчык.
<br>Бацька ўсю зіму працаваў у горадзе грузчыкам, носчыкам дроў, дворнікам, але заробленых грошай зноў не хапіла. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Н<u>о</u>сьбіт.</b> Той, хто валодае, надзелены чым-н., можа быць выразнікам, прадстаўніком чаго-н.
<br>Носьбітам думак і пачуццяў аўтара выступае ў апавяданні электраправодчык Базыль. <i>Л.Арабей.</i>




@<p><b>нудзець / нудзіцца // нудзіць // нудзіць</b>
<p><b>Нудз<u>е</u>ць.</b> Тое, што і <span id=raz>нудзіцца</span>.
<br>Сын трымаўся адзін, нудзеў, бадзяўся з кута ў кут і да ўсяго быў халодны і абыякавы. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Нудз<u>і</u>цца.</b> Адчуваць нуду, сумаваць, тужыць; нудзець.
<br>Ён [бацька Алі] быў не вялікі грамацей і лісты пісаў не так часта, а мы іх чакалі кожны дзень і нудзіліся моўчкі, каб не вярэдзіць душу адно аднаму. <i>С.Грахоўскі.</i>
<p><b>Н<u>у</u>дзіць.</b> <i>безас.</i> Пра млосны стан, які бывае перад ірвотай.
<br>Ванду нудзіла. Каб не зваліцца з ног, яна прытулілася да сцяны. <i>У.Мяжэвіч.</i>
<p><b>Н<u>у</u>дзіць.</b> <i>каго</i> і <i>без дап.</i> Выклікаць, наганяць нуду.
<br>Апошні агеньчык мой дагарае. І студзіць, і нудзіць асенні дождж. <i>В.Вярба.</i>




@<p><b>нябачаны // нябачны</b>
<p><b>Няб<u>а</u>чаны.</b> Які не сустракаўся раней, якога не даводзілася бачыць; незвычайны, выключны.
<br>У рамане «Векапомныя дні» даецца многа прыкладаў нябачанага гераізму савецкіх людзей. <i>Д.Бугаёў.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Ужо недзе з сярэдзіны кастрычніка восень з зімою нібыта пачалі пераважваць адна адну на нябачаных (трэба: нябачных) шалях. <i>І.Чыгрынаў.</i>
<p><b>Няб<u>а</u>чны.</b> Недаступны для зроку; скрыты, непрыкметны.
<br>Навокал, вельмі блізка для слыху, у траве сакаталі нябачныя конікі. <i>Я.Брыль.</i>




@<p><b>нявеста // нявестка</b>
<p><b>Няв<u>е</u>ста.</b> Дзяўчына (або жанчына), якая выходзіць замуж.
<br><span id=raz>Сінонімы</span>: маладая, маладуха.
<br>Нявеста была як нявеста: у беласнежным вэлюме, з вянком, з букецікам красак на грудзях. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Няв<u>е</u>стка.</b> Жонка сына.
<br>Рабілі яны ў хаце ўсё звычайна ўдзвюх, і свякроў паказвала нявестцы многае, чаго не паспела навучыць маці. <i>Я.Брыль.</i>




@<p><b>нясілець // нясіліць</b>
<p><b>Няс<u>і</u>лець.</b> Страчваць сілы, станавіцца слабым, бяссільным.
<br>Ад доўгай хады нясілелі ногі.
<p><b>Няс<u>і</u>ліць.</b> <i>каго-што.</i> Пазбаўляць сілы, рабіць бяссільным.
<br>Стома нясіліць рукі.




@<p><b>нястрыманы // нястрымны</b>
<p><b>Нястр<u>ы</u>маны.</b>
<br><b>1.</b> Які не можа валодаць сабой, стрымлівацца.
<br>Усе ведаюць, што Булай нястрыманы, што любіць пакамандаваць. <i>У.Шыцік.</i>
<br><b>2.</b> Якога немагчыма стрымаць.
<br>Яна яшчэ не ведала навальніц. Гэта адразу можна было заўважыць па выразу шэрых вачэй, якія шырока і даверліва глядзелі на свет, па шчырай, трохі нястрыманай, хутчэй юнай чым жаноцкай усмешцы. <i>У.Караткевіч.</i>
<p><b>Нястр<u>ы</u>мны.</b>
<br><b>1.</b> Якога немагчыма стрымаць, цяжка ўтаймаваць.
<br>Стараючыся перацяць кашаль, [Сотнікаў] захінуўся рукавом, але ад таго кашаль стаў яшчэ больш нястрымны. <i>В.Быкаў.</i>
<br><b>2.</b> Такі, што цяжка вытрымаць; нясцерпны, невыносны.
<br>Жыхары Рагачова, якія ў час бою знаходзіліся хто дзе, павылазілі са сваіх схованак, з нястрымнай радасцю абдымалі чырвонаармейцаў, частавалі іх чым хто мог. <i>А.Капусцін.</i>




@<p><b>няўцямны // няцямлівы</b>
<p><b>Няўц<u>я</u>мны.</b> <i>Разм.</i>
<br><b>1.</b> Такі, які цяжка зразумець, усвядоміць; незразумелы.
<br>І незразумелая, няўцямная трывога ўсё больш і больш агартала мяне. <i>Б.Сачанка.</i>
<br><b>2.</b> Які выяўляе неразуменне чаго-н. або адсутнасць думак пра што-н.
<br>На гэты раз Сцяпан даўжэй глядзеў няўцямнымі вачыма на прысутных. <i>М.Паслядовіч.</i>
<p><b>Няц<u>я</u>млівы.</b> <i>Разм.</i> Які цяміць з цяжкасцю; нездагадлівы.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: някемлівы.
<br>Няцямлівы чалавек. Няцямлівы вучань.




@<p><b>паблажлівы // паблажэлы</b>
<p><b>Пабл<u>а</u>жлівы.</b> Нястрогі, непатрабавальны; які робіць паблажкі.
<br>Яна лічыла, што мела права на такі насмешлівы і паблажлівы тон. <i>А.Васілевіч.</i>
<p><b>Паблаж<u>э</u>лы.</b> Які прыкметна пахудзеў, страціў прываблівасць, прыгажосць.
<br>Паблажэлы выгляд. Паблажэлы чалавек.




@<p><b>пабольшаць // пабольшыць</b>
<p><b>Паб<u>о</u>льшаць.</b> Стаць большым, павялічыцца; прыбавіцца.
<br>Вочы ў яе пабольшалі, сталі вялікія, чыстыя і блакітныя, як неба, - што ўсё роўна чым вымытыя. <i>І.Пташнікаў.</i>
<p><b>Паб<u>о</u>льшыць.</b> <i>што.</i> Зрабіць большым.
<br>Аднойчы Косця вярнуўся ў палатку, пабольшыў у лямпе кнот і, сеўшы за стол, напісаў Валі доўгае, аж на чатыры старонкі пісьмо. <i>В.Адамчык.</i>




@<p><b>пабуджаць // пабудзіць</b>
<p><b>Пабудж<u>а</u>ць.</b> <i>незак., каго, да чаго і з інф. Кніжн.</i> Выклікаць жаданне рабіць што-н.; заахвочваць да чаго-н.
<br>Вострая патрэба дня, аператыўнасць малых жанраў пабуджалі пісьменнікаў у пачатку вайны аддаваць перавагу малым формам. <i>П.Дзюбайла.</i>
<p><b>Пабудз<u>і</u>ць.</b> <i>зак., каго.</i> Перарваць чый-н. сон.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: разбудзіць.
<br>Асцярожна, каб не пабудзіць суседзяў, я ўстаў, прыбраўся і расчыніў дзверы на балкон. <i>Т.Хадкевіч.</i>




@<p><b>павадыр // праваднік // правадыр</b>
<p><b>Павад<u>ы</u>р.</b> Той, хто водзіць каго-н.
<br>Лірнік іграў-спяваў пра нялёгкую долю людскую, а павадыр прымаў міласціну - капейчыну, хлеба кавалак... <i>Я.Пархута.</i>
<p><b>Правадн<u>і</u>к.</b>
<br><b>1.</b> Той, хто паказвае дарогу ў незнаёмай мясцовасці.
<br>Праваднік павінен ведаць не менш за разведчыка, дзе падпільноўвае вораг. Праваднік павінен ведаць больш за разведчыка, як абысці ворага. <i>А.Кулакоўскі.</i>
<br><b>2.</b> Чыгуначны работнік, які наглядае за парадкам у вагоне.
<br>Праваднік быў рады, што ў душным вагоне знайшлася жывая душа, з якой можна было бавіць час. <i>А.Кудравец.</i>
<p><b>Правад<u>ы</u>р.</b> Агульнапрызнаны ідэйны, палітычны кіраўнік (партыі, класа).
<br>Пасля адыходу ў «лепшы свет» правадыра і бацькі народаў нішто не парушылася і не развалілася. <i>С.Грахоўскі.</i>




@<p><b>паважаны // паважлівы // паважны</b>
<p><b>Паваж<u>а</u>ны.</b> Які выклікае пачуццё павагі, да якога адчуваюць павагу.
<br>Трэба гэтага паважанага гаспадара запрасіць на адкрыты сход. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Пав<u>а</u>жлівы.</b> Які выражае павагу, пашану да каго-н.
<br><span id=raz>Сінонімы</span>: пачцівы, добразычлівы.
<br>У свае таямніцы ён нікога не пасвячаў, быў з усімі аднолькава ветлівы, паважлівы. <i>Б.Сачанка.</i>
<p><b>Пав<u>а</u>жны.</b>
<br><b>1.</b> Важны, поўны ўласнай годнасці, самавітасці.
<br>Гэта быў паважны, не маладога ўжо веку чалавек, заўсёды акуратна адзеты, ветлівы, з прыемнымі манерамі. <i>М.Лынькоў.</i>
<br><b>2.</b> Спакойны, няспешны, павольны.
<br>Калі Мікіта дайшоў да гэтага месца, голас яго стаў званчэйшы, а тэмп чытання больш паважны. <i>Я.Колас.</i>
<br><b>3.</b> Старэчы (пра ўзрост).
<br>Прага да славы, знакамітасці жыве ў чалавеку нават у такім [васьмідзесяцігадовым] паважным узросце. <i>І.Навуменка.</i>




@<p><b>паваротлівы // паваротны</b>
<p><b>Павар<u>о</u>тлівы.</b> Здольны лёгка і хутка паварочвацца; які ўсё робіць лёгка і хутка.
<br><span id=raz>Сінонімы</span>: спрытны, увішны.
<br>Дзяцюк спрытны і паваротлівы, разам з ім будзе лягчэй пераносіць цяжкасці і нягоды. <i>М.Аўрамчык.</i>
<p><b>Павар<u>о</u>тны.</b>
<br><b>1.</b> Які служыць для павароту, паварочвання чаго-н.
<br>Пралёт перакрыты старой фермай паваротнага круга. <i>Х.Шынклер.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Пераломны, пасля якога пачынаецца нешта новае.
<br>Ульянін прыход на Гармізаў хутар быў паваротным пунктам у Арыніным жыцці. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>павер'е // паверка</b>
<p><b>Пав<u>е</u>р'е.</b> Паданне, якое заснавана на забабонах.
<br>Паводле павер'я, у жытнёвым полі жылі зерневыя духі, якія нібыта давалі жыццё сцяблінам, напаўнялі каласы зернем. <i>М.Піліпенка.</i>
<p><b>Пав<u>е</u>рка.</b> Пераклічка, якая робіцца для праверкі наяўнасці людзей.
<br>Сосны, як салдаты на паверцы, пераклічку між сабой вядуць. <i>П.Прыходзька.</i>




@<p><b>паверхавы // паверхневы // павярхоўны</b>
<p><b>Пав<u>е</u>рхавы.</b> Які мае адносіны да паверха дома, звязаны з ім.
<br>Брыгада датэрмінова закончыла апошняе паверхавае перакрыцце ў шматкватэрным доме. <i>Звязда.</i>
<p><b>Пав<u>е</u>рхневы.</b> Які знаходзіцца на паверхні, недалёка ад паверхні.
<br>Падземныя воды ўсюды знаходзяцца ва ўзаемасувязі з паверхневымі вадасцёкамі. <i>Звязда.</i>
<p><b>Павярх<u>о</u>ўны.</b> Які не дае глыбокага аналізу, не ўнікае ў сутнасць справы; несур'ёзны.
<br>У творах павярхоўных і тэма звычайна ляжыць на паверхні. <i>Р.Шкраба.</i>




@<p><b>павесялець // павесяліць</b>
<p><b>Павесял<u>е</u>ць.</b> Стаць вясёлым, весялейшым.
<br>Бачачы, як павесялелі дарослыя, сталі радавацца і дзеці. <i>І.Мележ.</i>
<p><b>Павесял<u>і</u>ць.</b> <i>каго-што.</i> Крыху забавіць, пацешыць.
<br>Што ж, салдату часам не грэх павесяліць душу. <i>І.Шамякін.</i>




@<p><b>павіннасць // правіннасць</b>
<p><b>Пав<u>і</u>ннасць.</b> Абавязак, які ўскладаецца дзяржавай ці грамадствам на насельніцтва.
<br>Гэта былі звычайныя позвы, якія пасылаліся паліцыяй у парадку нямецкага закона аб працоўнай павіннасці. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Прав<u>і</u>ннасць.</b> Учынак, які парушае якія-н. нормы, правілы паводзін.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: віна.
<br>Комліка было шкада, але абурала, што яго турбуе адно - пакаранне, якое навісла над ім, а не сама правіннасць. <i>У.Карпаў.</i>




@<p><b>павышаны // павышэлы</b>
<p><b>Пав<u>ы</u>шаны.</b> Больш высокі ў параўнанні са звычайным, нармальным.
<br>Усю невялікую дарогу, хвілін па пяць, Шырокі не пераставаў у значна павышаным тоне расказваць аб затхласці местачковага жыцця, аб нікчэмнасці інтарэсаў панямонскай інтэлігенцыі. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Павыш<u>э</u>лы.</b> <i>Разм.</i> Які стаў вышэйшым.
<br>Рэшткі снегу хутка расталі пад [прамянямі] павышэлага сонца. <i>У.Шахавец.</i>




@<p><b>пагарджальны // пагарджаны // пагардлівы</b>
<p><b>Пагардж<u>а</u>льны.</b>
<br><b>1.</b> Тое, што і <span id=raz>пагардлівы</span>.
<br>Пагарджальныя адносіны. Пагарджальныя словы.
<br><b>2.</b> У граматыцы: які мае ці ўносіць адценне пагардлівасці, зневажальнасці.
<br>Асобна стаіць назоўнік жаночага роду <i>хаціна</i>, для якога характэрна памяншальна-пагарджальнае адценне. <i>Граматыка беларускай мовы.</i>
<p><b>Пагардж<u>а</u>ны.</b> Той, да каго ставяцца з пагардай, кім пагарджаюць.
<br>- А чаго ж, чаго захацелася ім, пагарджаным век, ім, сляпым, глухім? - Людзьмі звацца. <i>Я.Купала.</i>
<p><b>Паг<u>а</u>рдлівы.</b> Які ставіцца з пагардай да каго-чаго-н.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: ганарысты.
<br>Паны ўсе пагардлівыя да ніжэйшых за сябе. <i>І.Навуменка.</i>




@<p><b>паглыбець // паглыбіць</b>
<p><b>Паглыб<u>е</u>ць.</b> Стаць больш глыбокім, глыбейшым.
<br>Але вось крок яго зноў запаволіўся: паглыбеў снег - гэта ён збег па схіле ў лагчыну і, ахоплены новай трывогай, спыніўся. <i>В.Быкаў.</i>
<p><b>Паглыб<u>і</u>ць.</b> <i>што.</i> Зрабіць больш глыбокім, глыбейшым.
<br>Геня раскапаў дно адной лужынкі, паглыбіў яго. <i>А.Якімовіч.</i>




@<p><b>паглыбленасць // паглыбленне</b>
<p><b>Пагл<u>ы</u>бленасць.</b> Грунтоўнасць, сур'ёзнасць, засяроджанасць на чым-н., занятасць чым-н.
<br>Новы зборнік выявіў разам з тым і большую паглыбленасць паэтэсы ў тэму радзімы. <i>А.Лойка.</i>
<p><b>Паглыбл<u>е</u>нне.</b>
<br><b>1.</b> Выманне грунту, капанне ўглыб.
<br>Пры нас закончылі паглыбленне канала, пабудавалі над ім новы мост, які быў распачаты даўно. <i>П.Пестрак.</i>
<br><b>2.</b> Паглыбленае месца на якой-н. паверхні; выемка, яма.
<br>На паверхні скалы вада ў гарачай крыніцы ўтварыла паглыбленне, якое мае форму самага сапраўднага катла. <i>А.Матрунёнак.</i>




@<p><b>падазронасць // падазрэнне</b>
<p><b>Падазр<u>о</u>насць.</b> Апасліва-асцярожныя адносіны да каго-чаго-н.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: недаверлівасць.
<br>Абкружаны тайнамі кулацкага хутара, пастушок Скуратовіча прывыкае глядзець на ўсё з падазронасцю. <i>М.Луфераў.</i>
<p><b>Падазр<u>э</u>нне.</b> Меркаванне пра вінаватасць каго-н., пра несумленнасць чыіх-н. паводзін ці намераў.
<br>Лабановіч часцей заўважаў нейкія патаемныя цені пад вокнамі свае кватэры. Пачаў прыглядацца. Ясна, што ён быў на падазрэнні, і за ім сачылі. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>падаражаць // падаражыць</b>
<p><b>Падараж<u>а</u>ць.</b> Стаць даражэйшым, павысіцца ў цане.
<br>- Зямлі так і не купілі? - Не. Пакуль збіралі грошы, зямля падаражала. <i>А.Пальчэўскі.</i>
<p><b>Падараж<u>ы</u>ць.</b> <i>што. Разм.</i> Зрабіць даражэйшым, павысіць у цане.
<br>Падаражыць цэглу. Падаражыць мяса.




@<p><b>падарожніцкі // падарожны // спадарожны</b>
<p><b>Падар<u>о</u>жніцкі.</b> Які мае адносіны да падарожніка, вандроўніка.
<br>Падарожніцкае адзенне. Падарожніцкі рыштунак.
<p><b>Падар<u>о</u>жны.</b> Які мае адносіны да падарожжа; які знаходзіцца ў дарозе.
<br>Між гэтых дрэў асабліва кідалася ў вочы падарожнага старадрэвіна-хвоя, што стаяла зусім адна на высокім грудзе непадалёку ад Нёмана. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Спадар<u>о</u>жны.</b>
<br><b>1.</b> Які рухаецца ў адным кірунку з кім-чым-н.
<br>Пастаяў яшчэ трошкі і рашыў: спадарожнай машыны яму не дачакацца. <i>Я.Пархута.</i>
<br><b>2.</b> Які існуе побач, разам з чым-н., спадарожнічае чаму-н. асноўнаму.
<br>Спадарожныя газы.




@<p><b>падаўжаць // падаўжэць // падоўжыць</b>
<p><b>Падаўж<u>а</u>ць.</b> <i>незак., што.</i> Рабіць даўжэйшым; рабіць больш працяглым.
<br>Выкарыстанне падношаных дэталей падаўжае тэрмін службы машын, падзешаўляе кошт рамонту, а значыць, і гектара ўмоўнага ворыва. <i>А.Арлоў.</i>
<p><b>Падаўж<u>э</u>ць.</b> <i>зак.</i> Стаць даўжэйшым; стаць больш працяглым.
<br>Цені ад вяргінь падаўжэлі, працягнуліся цераз увесь пакой. <i>М.Даніленка.</i>
<p><b>Пад<u>о</u>ўжыць.</b> <i>зак., што.</i> Зрабіць даўжэйшым; зрабіць больш працяглым.
<br>Няхай хвіліна, што прыйшла сягоння, падоўжыць дзень намераў і здзяйсненняў! <i>Е.Лось.</i>




@<p><b>падбадзёраны // падбадзёрлівы</b>
<p><b>Падбадз<u>ё</u>раны.</b> Такі, якому надалі ўпэўненасці, сілы, бадзёрасці; якому паднялі настрой; якога падбадзёрылі.
<br>Вучань, падбадзёраны настаўнікам, пачаў даваць больш упэўненыя і глыбокія адказы на пытанні.
<p><b>Падбадз<u>ё</u>рлівы.</b> <i>Разм.</i> Які надае ўпэўненасць, сілу, падымае настрой.
<br>Халоднае золкае паветра ўварвалася ў пакой, прынёсшы з сабой непаўторныя пахі вясны - свежыя, падбадзёрлівыя, поўныя неспакою, абнаўлення. <i>У.Шыцік.</i>




@<p><b>падбародак / падбароддзе // падбароднік</b>
<p><b>Падбар<u>о</u>дак.</b> Акруглая пярэдняя частка твару, якая ўтворана ніжняй сківіцай.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: падбароддзе.
<br>Злажыўшы на каленях рукі і ўспёршыся на іх дзіцячым вострым падбародкам, дзяўчынка глядзіць на нас, не зводзячы вачэй. <i>Я.Брыль.</i>
<p><b>Падбар<u>о</u>ддзе.</b> <i>Разм.</i> Тое, што і <span id=raz>падбародак</span>.
<br>Канстанцін Міхайлавіч хавае хворыя рукі пад кажух і нацягвае яго амаль да падбароддзя. <i>М.Лужанін.</i>
<p><b>Падбар<u>о</u>днік.</b> Раменьчык аброці пад мордай у каня.
<br>- Не, ты пачакай, Віця! - Дзяўчына ўчапілася за падбароднік аброці. - Прыязджае з райкома нейкі прадстаўнік. <i>А.Кулакоўскі.</i>




@<p><b>падвесачны // падвесны</b>
<p><b>Падв<u>е</u>сачны.</b> Які служыць для падвешвання.
<br>Асталося зрабіць падвесачнае прыстасаванне, і можна пачынаць праверку лініі ў дзеянні. <i>Звязда.</i>
<p><b>Падв<u>е</u>сны.</b> Замацаваны ў вісячым становішчы, падвешаны.
<br>Трэба было падладзіць плугі, паправіць падвесную дарогу на свінаферме. <i>М.Даніленка.</i>




@<p><b>падворак // падвор'е</b>
<p><b>Падв<u>о</u>рак.</b> <i>Разм.</i> Двор каля хаты, дома.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: надворак.
<br>Даверлівыя да людзей, яны [буслы] кружылі зусім нізка над хатай, а часам спускаліся і на падворак. <i>В.Вітка.</i>
<p><b>Падв<u>о</u>р'е.</b>
<br><b>1.</b> Тое, што і <span id=raz>падворак</span>.
<br>Кузня ўжо была замкнёная, вакол на падвор'і валяліся старыя колы, бароны, кавалкі ржавага жалеза. <i>А.Марціновіч.</i>
<br><b>2.</b> <i>Уст.</i> Дом, які належыць загараднаму манастыру ці архірэю.
<br>- Я не магу, я хачу на Дняпро... у Ліпецк, у Кіеў, на манастырскае падвор'е, дзе заўсёды спыняецца маці, і дзе грэцкія арэхі падаюць з дрэў!.. <i>У.Караткевіч.</i>




@<p><b>падзёнка // падзённік / падзёншчык</b>
<p><b>Падз<u>ё</u>нка.</b> Крылатае насякомае, якое жыве ўсяго некалькі дзён.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: аўсянік.
<br>Падзёнкі - прывабная здабыча для рыбы. <i>В.Вольскі.</i>
<p><b>Падз<u>ё</u>ннік.</b> Тое, што і <span id=raz>падзёншчык</span>.
<br>Кінуў Арцём парабкоўства .., падзённікам зрабіўся. <i>З.Бядуля.</i>
<p><b>Падз<u>ё</u>ншчык.</b> Рабочы, які выконвае падзённую работу.
<br>Праца падзёншчыка. Заробак падзёншчыка.




@<p><b>падзёншчына // падзёншчыца</b>
<p><b>Падз<u>ё</u>ншчына.</b> Падзённая работа.
<br>Жывучы ў Сілцах, Рыгор заўсёды хадзіў чорны і брудны, цяжка і многа працаваў, і на падзёншчыне, і за балагола. <i>Ц.Гартны.</i>
<p><b>Падз<u>ё</u>ншчыца.</b> Жанчына, якая выконвае падзённую работу.
<br>Маці яго працавала некаторы час падзёншчыцай.




@<p><b>падзолісты // падзольны</b>
<p><b>Падз<u>о</u>лісты.</b> Такі, у якім шмат падзолу; з падзолам - неўрадлівай глебай шаравата-белага колеру.
<br>Пахла сырая падзолістая зямля. Неба было чыстае. <i>І.Пташнікаў.</i>
<p><b>Падз<u>о</u>льны.</b> Які мае адносіны да падзолу; падобны на падзол.
<br>І прабівалася з-пад мокрых скіб чырвоная падзольная іржа. <i>М.Танк.</i>




@<p><b>падкладачны // падкладзены // падкладны</b>
<p><b>Падкл<u>а</u>дачны.</b> Які служыць, прызначаны для падкладкі ў адзенні.
<br>Падкладачныя тканіны - каленкор, тканіна кішэнная, бартоўка. <i>Таваразнаўства.</i>
<p><b>Падкл<u>а</u>дзены.</b> Пакладзены пад што-н., падсунуты; дабаўлены.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: падложаны.
<br>З падкладзенымі рукамі яна ляжала і чула вялікую лёгкасць ва ўсім целе. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Падкладн<u>ы</u>.</b> Які служыць для падкладання пад што-н.
<br>Перш чым прыступіць к рамонту, трэба было замяніць падкладную планку, якая ўжо зусім састарэла. <i>Звязда.</i>




@<p><b>падлетак // падлётак / подлетак</b>
<p><b>Падл<u>е</u>так.</b> Хлопчык ці дзяўчынка ў пераходным ад дзяцінства да юнацтва ўзросце (ад 12 да 16 гадоў).
<br>З таго канца вуліцы, адкуль ішоў дзед Талаш, бяжыць ва ўвесь дух падлетак гадоў шаснаццаці. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Падл<u>ё</u>так.</b> Маладая птушка, якая толькі пачала вылятаць з гнязда.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: подлетак.
<br>Старыя качкі ўзляталі, а сыты, цяжкі падлётак застываў, прытаіўшыся ў асацэ ці між куп'я, пакуль не трапляўся на нюх Цюліку. <i>Я.Брыль.</i>
<p><b>П<u>о</u>длетак.</b> Маладая птушка, якая толькі пачала вылятаць з гнязда.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: падлётак.
<br>Подлеткі - лёгкая здабыча ганчакоў.




@<p><b>падложаны // падложны</b>
<p><b>Падл<u>о</u>жаны.</b> Падкладзены пад што-н. ці куды-н.
<br>Ад ярусаў да самай вады падложаны тонкія, доўгія бярвенні. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Падл<u>о</u>жны.</b> Які з'яўляецца падлогам, падробкай.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: фальшывы.
<br>Няма ў адсеках лішняй плошчы, у рундуках - паліц пустых, і кантрабандай груз падложны ў мора ўзяць не зможаш ты. <i>Х.Жычка.</i>




@<p><b>падмацавальны // падмацаваны</b>
<p><b>Падмацав<u>а</u>льны.</b> Які служыць для падмацавання, які падмацоўвае.
<br>У паветры ўжо роўна адсякае падмацавальны такт рука. <i>Х.Шынклер.</i>
<p><b>Падмацав<u>а</u>ны.</b> Які падмацавалі, зрабілі больш моцным; пацверджаны.
<br>Любая практыка павінна быць падмацавана тэорыяй. <i>І.Шамякін.</i>




@<p><b>падмурак // падмуроўка</b>
<p><b>Падм<u>у</u>рак.</b> Аснова, якая звычайна служыць апорай для сцен будынкаў.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: фундамент.
<br>Калісьці тут стаяла адзінокая хата лесніка. Цяпер ад яе застаўся толькі цагляны падмурак. <i>М.Ваданосаў.</i>
<p><b>Падмур<u>о</u>ўка.</b> Падвядзенне, закладванне фундамента пад што-н.
<br>Каля навезенага на падмуроўку камення тупалі Каспар Крумінь і Захар Рудак. <i>П.Броўка.</i>




@<p><b>паднарад // панарад</b>
<p><b>Паднар<u>а</u>д.</b> <i>Спец.</i> Падкладка ў абутку ад пад'ёму да наска.
<br>Шавец падшыў паднарад пад перады ботаў.
<p><b>Панар<u>а</u>д.</b>
<br><b>1.</b> Каркас, аснова калёс.
<br>Скрыпяць калёсы, панарад іх дрыжыць, ляскае. <i>В.Каваль.</i>
<br><b>2.</b> Калёсы без драбін.
<br>А пад паветкаю прылады: вазок, калёсы, панарады, старыя сані, восі, колы і вулляў некалькі на пчолы. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>паднос // падносак // падосак</b>
<p><b>Падн<u>о</u>с.</b> Спецыяльны металічны ці пластмасавы ліст для падачы ежы на стол, для пераноскі посуду.
<br>Ды спяшаецца не надта дзеўчына з падносам; толькі рыжая цырата ў дзядзькі перад носам. <i>Н.Гілевіч.</i>
<p><b>Падн<u>о</u>сак.</b> Частка другой падэшвы ў абутку ад наска да палавіны ступні.
<br>Асцерагаючыся, каб не пакінуць у гэтым месіве падноскаў, Віця нарэшце перабраўся цераз плошчу і ступіў на тратуар. <i>У.Нядзведскі.</i>
<p><b>Пад<u>о</u>сак.</b> Вузкая жалезная паласа, якой падбіваецца ніз драўлянай восі ў калёсах.
<br>Ён падосак бярэ ў рукі, каб з тым справіцца замком; ідзе ціха, а ні гуку, бы кот, крадзецца цішком. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>паднябенны // паднябесны</b>
<p><b>Падняб<u>е</u>нны.</b> Які мае адносіны да верхняй часткі поласці рота - паднябення.
<br>Поласць рота адмяжоўваецца ад поласці носа паднябеннымі касцямі і адросткамі верхнясківічных касцей. <i>Анатомія і фізіялогія чалавека.</i>
<p><b>Падняб<u>е</u>сны.</b> Які знаходзіцца або адбываецца ў паднябессі.
<br>Жаваранак з паднябеснай высі перадае на зямлю па радыё весткі аб хітрыках нябеснай дыпламатыі. <i>К.Крапіва.</i>




@<p><b>падоўжаны // падоўжны</b>
<p><b>Пад<u>о</u>ўжаны.</b> Які мае даўгаватую форму; больш працяглы, доўгі.
<br>Большасць азёр мае падоўжаную форму і быццам выцягнута з паўночнага захаду на паўднёвы ўсход - у напрамку руху ледніка. <i>А.Гавеман.</i>
<p><b>Пад<u>о</u>ўжны.</b> Які праходзіць у кірунку даўжыні ці размешчаны па даўжыні чаго-н.; <span id=raz>проціл</span>. папярочны.
<br>Падоўжная сцяна з трыма вокнамі стаяла на поўдзень. <i>К.Чорны.</i>




@<p><b>падпал // падпаліна // падпалка</b>
<p><b>Падп<u>а</u>л.</b> Смалякі, трэскі, сухія галінкі для распальвання.
<br>Даніла працаваў блізка ля балаціны і, калі ехаў пад вечар дадому, укінуў у воз пару пнёў - жонка наказала, каб прывёз на падпал смалякоў. <i>М.Капыловіч.</i>
<p><b>Падп<u>а</u>ліна.</b>
<br><b>1.</b> <i>Разм.</i> Абпаленае месца.
<br>На раненым была парваная акрываўленая гімнасцёрка, з вялікімі падпалінамі, ад якіх, здаецца, яшчэ пахла дымам. <i>ЛіМ.</i>
<br><b>2.</b> Рыжавата-жоўтая пляма на валасах, на футры іншага колеру.
<br>Вялізны, з падпалінамі на баках ваўкадаў, шырока выкідваючы лапы, з дыхавічным сапам імчаў угору. <i>В.Быкаў.</i>
<p><b>Падп<u>а</u>лка.</b> Тое, што і <span id=raz>падпал</span>.
<br>Як дзяўчо ўстане і пад'есць, вынесеш яе на двор, пасадзіш на пясок, а сам насячэш карчагі на падпалку. <i>І.Гурскі.</i>




@<p><b>падплёт // паплёт</b>
<p><b>Падпл<u>ё</u>т.</b> Двайное перапляценне на падэшве лапцей.
<br>На лапцях матляліся канцамі стаптаныя акраўкі з падплёту, злёгку шлёгалі раз за разам то па нагах, то па пяску. <i>П.Галавач.</i>
<p><b>Папл<u>ё</u>т.</b> <i>зб.</i>
<br><b>1.</b> Пруты, якімі жэрдкі з саломай мацуюцца да лат пры крыцці страхі.
<br>Лазовы паплёт.
<br><b>2.</b> <i>Абл.</i> Латы, жэрдкі, якія насцілаюцца на кроквы пад страху, дах.
<br>А пад нагамі чаго толькі няма: тут і прэлая са страхі салома, і гнілы паплёт, і цэгла ў сажы. <i>М.Гроднеў.</i>




@<p><b>падпятак // падпятнік</b>
<p><b>Падп<u>я</u>так.</b> Падсцілка ў абутку для засцярогі пяткі ад цвікоў, якімі прыбіты каблук.
<br>Выручаў ён, трэба сказаць, многіх, усякае ж здараецца з абуткам: то падпятак у каго нечакана адляціць, то падмётка адстане, а блізка шавецкай майстэрні не было. <i>В.Хомчанка.</i>
<p><b>Падп<u>я</u>тнік.</b> Прыстасаванне для апоры ног весляра.
<br>У лодцы быў зручны, надзейны падпятнік.




@<p><b>падрахунак // парахунак</b>
<p><b>Падрах<u>у</u>нак.</b> Агульная сума; вынік чаго-н.
<br>Скончыўшы навучанне і перагледзеўшы работы вучняў, Лабановіч часта падводзіў падрахунак дня. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Парах<u>у</u>нак.</b> <i>Разм.</i> Асабістыя прэтэнзіі, узаемная незадаволенасць; помста, расправа.
<br>- Мяркуем нават, што гэта правакацыя ідзе ад славутай глыбоцкай дэфензівы, у якой ёсць асабістыя парахункі з гэтымі хлопцамі. <i>М.Машара.</i>




@<p><b>падруба // падрубка</b>
<p><b>Падр<u>у</u>ба.</b> Ніжняе бервяно ў зрубе.
<br>Сваёй старэнькай хаты я не пазнаў. Новая падруба выпрастала яе, прыўзняла над зямлёй. <i>А.Асіпенка.</i>
<p><b>Падр<u>у</u>бка.</b> Падшыўка краю якой-н. адзежыны.
<br>Падрубка хусцінкі.




@<p><b>падсада / падсадка // пасадка</b>
<p><b>Падс<u>а</u>да.</b> Малыя дрэвы, кусты, якія выраслі ў лесе сярод дрэў іншай пароды; дадатковае падсаджванне якіх-н. раслін.
<br>За просекай то тут, то там зелянеў бярэзнік з лазовай падсадай. <i>А.Асіпенка.</i>
<p><b>Падс<u>а</u>дка.</b> Тое, што і <span id=raz>падсада</span>.
<br>Першай вясной Ігнат гэтак жа поўзаў на каленях і абполваў ледзь бачныя ў траве парасткі, зрабіў падсадку там, дзе жалуды не далі ўсходаў, загінулі. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Пас<u>а</u>дка.</b>
<br><b>1.</b> Высадка ў зямлю насення, карэння раслін, саджанцаў для далейшага росту.
<br>Раман нікому не давяраў ні пасадку, ні нават падрыхтоўку глебы пад бульбу. Сам араў глебу пад зябліва, сам правёў перадпасяўную апрацоўку, сам сеў за руль трактара на пасадцы. <i>Звязда.</i>
<br><b>2.</b> <i>звычайна мн.</i> Тое, што пасаджана; пасаджаныя расліны, дрэвы.
<br>Вельмі дарагімі сталі для яго гэтыя пасадкі. <i>І.Шамякін.</i>




@<p><b>падсмальваць // падсмольваць</b>
<p><b>Падсм<u>а</u>льваць.</b> <i>каго-што.</i> Злёгку ці дадаткова абпальваць агнём.
<br>Нейкая галавешка смылела каля яго галавы, падсмальвала валасы. <i>Х.Жычка.</i>
<p><b>Падсм<u>о</u>льваць.</b> <i>што.</i> Мазаць, насычаць смалой у асобных месцах; смаліць пакрысе ці падмазваць смалой дадаткова.
<br>Падсмольваць сваю лодку ён збіраўся даўно, але ўсё ніяк не выпадала. <i>ЛіМ.</i>




@<p><b>падстрэшак // падстрэшша</b>
<p><b>Падстр<u>э</u>шак.</b> Ніжні край страхі, які навісае над сцяною якога-н. будынка.
<br>Аціхлі на двары вераб'і, пахаваліся пад падстрэшкі, натапырыліся, як зімой. <i>І.Пташнікаў.</i>
<p><b>Падстр<u>э</u>шша.</b> Ніжняя (унутраная) старана страхі якога-н. будынка.
<br>Вераб'і ўжо збіраліся ў падстрэшшы на начлег і там заводзілі свае звычайныя сваркі з-за ўтульных мясцін. <i>А.Якімовіч.</i>




@<p><b>падсумаваць // пасумаваць</b>
<p><b>Падсумав<u>а</u>ць.</b> Падвесці падрахунак чаму-н.; абагульніць сказанае.
<br>Ён нібы падсумоўваў гаворанае, а на самай справе аддаваў свой загад на жніво. <i>А.Жук.</i>
<p><b>Пасумав<u>а</u>ць.</b> Сумаваць некаторы час, пабыць сумным.
<br>Мы сягоння на чужой чужыне сядзем па-сяброўску за сталом, пасумуем па сваёй краіне, песню «А ў бары, бары» спяём. <i>П.Панчанка.</i>




@<p><b>падтэкст // падтэкстоўка</b>
<p><b>Падт<u>э</u>кст.</b> Унутраны, скрыты сэнс якога-н. тэксту, выказвання.
<br>Брыль многае гаворыць не толькі самім тэкстам мастацкага твора, але і яго падтэкстам. <i>Д.Бугаёў.</i>
<p><b>Падтэкст<u>о</u>ўка.</b> <i>Спец.</i>
<br><b>1.</b> Складанне тэксту для песеннай музыкі; сам тэкст для яе.
<br>Ён лічыў, што стварыць падтэкстоўку намнога лягчэй, калі табе ўжо вядома музыка. <i>ЛіМ.</i>
<br><b>2.</b> Тэкст для растлумачвання чаго-н. (пад малюнкам, карыкатурай і інш.).
<br>Журналісцкая работа з гадамі, бадай, брала верх над паэзіяй. Я пісаў замалёўкі, нарысы, артыкулы, фельетоны, вершаваныя падтэкстоўкі. <i>І.Калеснік.</i>




@<p><b>пазабіраць // пазбіраць</b>
<p><b>Пазабір<u>а</u>ць.</b> Забраць усё ці многае, усіх ці многіх; канфіскаваць.
<br>Верстакі палякі пазабіралі пры адыходзе, не было тут каму перашкодзіць ім. <i>П.Галавач.</i>
<p><b>Пазбір<u>а</u>ць.</b> Сабраць, падняць што-н. кінутае, рассыпанае; сканцэнтраваць у адным месцы.
<br>Вось першы промень над зямлёю бліснуў - і іскраў у расе не пазбіраць. <i>П.Панчанка.</i>




@<p><b>пазванок // пазваночнік</b>
<p><b>Пазван<u>о</u>к.</b> Асобная частка пазваночніка ў чалавека і некаторых жывёл.
<br>Пазванок прадстаўляе сабой кароткую, тоўстую, даволі складаную па сваёй будове косць: ён мае цела, дугу і рад адросткаў. <i>Анатомія і фізіялогія чалавека.</i>
<p><b>Пазван<u>о</u>чнік.</b> Спінны хрыбет, які складаецца з пазванкоў.
<br>Яна нават паводзіла час ад часу плячыма і прагіналася ўперад пазваночнікам. <i>У.Мехаў.</i>




@<p><b>паказальны // паказны</b>
<p><b>Паказ<u>а</u>льны.</b>
<br><b>1.</b> Характэрны, тыповы; які дае падставы для вывадаў.
<br>І вартасці, і недахопы рамана «Святло над Ліпскам» паказальныя для свайго часу. <i>А.Адамовіч.</i>
<br><b>2.</b> Арганізаваны для ўсеагульнага азнаямлення.
<br>Пракурор патрабуе тэрміновага суда над браканьерам і панажоўшчыкам і хоча зрабіць гэты суд паказальным на ўвесь раён. <i>У.Краўчанка.</i>
<br><b>3.</b> Які служыць прыкладам для іншых.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: узорны.
<br>Яго, кажуць, немцы пасылаюць у Германію, хочуць даручыць яму стварыць у Цішкаўцы паказальны маёнтак. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Паказн<u>ы</u>.</b> Разлічаны на знешні эфект, на знешняе ўражанне; які не адпавядае сапраўднасці, прытворны.
<br>Усё паказное там, быццам цябе ў тэатр прывялі. <i>А.Васілевіч.</i>




@<p><b>палавінны // палавінчаты</b>
<p><b>Палав<u>і</u>нны.</b> Які складае палавіну чаго-н.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: няпоўны.
<br>Няўжо ён не можа знайсці сабе - хай не зусім поўнага, хай палавіннага, але сапраўднага чалавечага шчасця. <i>М.Зарэцкі.</i>
<p><b>Палав<u>і</u>нчаты.</b> <i>перан.</i> Пазбаўлены паслядоўнасці.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: кампрамісны.
<br>Мера гэтая была, аднак, палавінчатая і нікога не задавальняла. <i>У.Караткевіч.</i>




@<p><b>палатачны / палаткавы // палатны</b>
<p><b>Пал<u>а</u>тачны.</b> Прызначаны для палатак; які складаецца з палатак.
<br>Паміж сопкамі бялеюць дамы адпачынку, піянерскія лагеры, палатачныя табары турыстаў. <i>С.Грахоўскі.</i>
<p><b>Пал<u>а</u>ткавы.</b> Тое, што і <span id=raz>палатачны</span>.
<br>Палаткавы матэрыял. Палаткавы гарадок.
<p><b>Пал<u>а</u>тны.</b> Які мае адносіны да палаты - пакоя для хворых у лячэбнай установе.
<br>Таццяна Іванаўна - наш палатны лекар. <i>І.Шамякін.</i>




@<p><b>палепшаць // палепшыць</b>
<p><b>Пал<u>е</u>пшаць.</b> Стаць лепшым.
<br>Ад гэтага стан майго здароўя хоць не палепшае, але і не пагоршае. <i>З.Бядуля.</i>
<p><b>Пал<u>е</u>пшыць.</b> <i>каго-што.</i> Зрабіць лепшым.
<br>Яны адчувалі нейкае нездавальненне жыццём, але не ведалі, чым і як яго палепшыць. <i>М.Чарот.</i>




@<p><b>палівальны // паліваны // палівачны // паліўны</b>
<p><b>Палів<u>а</u>льны.</b> Тое, што і <span id=raz>палівачны</span>.
<br>Яны [крокі] гучалі мякка па чыстым, памытым палівальнай машынай тратуары. <i>А.Капусцін.</i>
<p><b>Палів<u>а</u>ны.</b> Пакрыты палівай - шклопадобнай масай, якая наносіцца на керамічныя вырабы.
<br>На стале ў вялікай паліванай місцы дымілася сопкая бульба, на сподачку ляжалі скрылёчкі ружовага з прорасцю сала і стаялі крамяныя салёныя агуркі. <i>С.Грахоўскі.</i>
<p><b>Пал<u>і</u>вачны.</b> Прызначаны для паліўкі.
<br>Па кар'еры хадзілі дзве ці тры палівачныя машыны, увесь час лілі ваду на дарогу і ў забоях, але гарачыня, нават начная, высушвала дарогі і пароду імгненна - не паспявалі ліць. <i>В.Карамазаў.</i>
<p><b>Паліўн<u>ы</u>.</b> Які мае адносіны да паліўкі; які мае патрэбу ў паліўцы.
<br>На паліўных землях вырастуць новыя сельскагаспадарчыя культуры, яшчэ невядомыя ў нашай вобласці. <i>Полымя.</i>




@<p><b>паліравальны // паліраваны / паліровачны</b>
<p><b>Палірав<u>а</u>льны.</b> Прызначаны для паліравання.
<br>Усё патрэбнае для работы цэха абсталяванне зманціравана, ідзе наладка паліравальных станкоў. <i>Звязда.</i>
<p><b>Палірав<u>а</u>ны.</b> Які адпаліравалі; гладкі, з люстраным бляскам.
<br>Шэрае, з паліраванымі падлакотнікамі крэсла было мяккім, блакітнае неонавае святло - няяркім. <i>В.Іпатава.</i>
<p><b>Палір<u>о</u>вачны.</b> Тое, што і <span id=raz>паліравальны</span>.
<br>Паліровачная машына. Паліровачная паста.




@<p><b>палісмен // паліцай // паліцыянт // паліцэйскі // паліцмайстар</b>
<p><b>Палісм<u>е</u>н.</b> Паліцэйскі ў Англіі і ЗША.
<br>І, быццам палісмены, небаскробы за статуяй стаяць і ноч і дзень. <i>П.Панчанка.</i>
<p><b>Паліц<u>а</u>й.</b> <i>Разм.</i> У час Вялікай Айчыннай вайны ў акупіраваных раёнах: паліцэйскі, завербаваны немцамі з мясцовага насельніцтва.
<br>Па глухіх лясных дарогах, што вядуць у глыб лесу, радзей можна сустрэць паліцаяў і немцаў, асабліва ўвечары і ўночы. <i>Б.Сачанка.</i>
<p><b>Паліцы<u>я</u>нт.</b> <i>Разм.</i> Асоба, якая служыць у паліцыі; паліцэйскі.
<br>Бачу: ідуць два паліцыянты, нехта ў цывільнай вопратцы і дворнічыха. <i>М.Танк.</i>
<p><b>Паліц<u>э</u>йскі.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да паліцыі, належыць да яе або ажыццяўляецца ёю.
<br>Джыавані праз сілу мог яшчэ ступаць на нагах, і яго адвялі да паліцэйскай машыны, каб везці ў паліцэйскі ўчастак. <i>М.Лынькоў.</i>
<br><b>2.</b> <i>у знач. наз.</i> Чалавек, які служыць у паліцыі, ніжні чын паліцыі.
<br>Калона дэманстрантаў, поўных гневу, усё ішла і ішла. Раптам з дамоў ударылі па дэманстрантах з кулямётаў, гэта стралялі паліцэйскія. <i>І.Гурскі.</i>
<p><b>Паліцм<u>а</u>йстар.</b> У дарэвалюцыйнай Расеі і некаторых замежных краінах: начальнік паліцыі ў буйных гарадах.
<br>Віленскі паліцмайстар палкоўнік М.А.Саранчоў асабіста праглядае дамавую кнігу, але з прычыны спешкі не знаходзіць у ёй імя Вітажэнца. <i>Г.Кісялёў.</i>




@<p><b>палітра // палітура</b>
<p><b>Пал<u>і</u>тра.</b>
<br><b>1.</b> Дошчачка, на якой мастак расцірае і змешвае фарбы.
<br>Маладыя хлопцы з палітрамі і пэндзлямі ў руках працавалі за мальбертамі. <i>М.Машара.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Сукупнасць фарбаў, іх спалучэнне ў асобнай карціне, у творчасці мастака; сукупнасць вобразна-выяўленчых сродкаў у творчасці пісьменніка, кампазітара і г.д.
<br>Сучасная мода прапануе шырокую палітру фарбаў - ад насычаных сакавітых жыццярадасных колераў да пяшчотных пастэльных. <i>Беларусь.</i>
<p><b>Паліт<u>у</u>ра.</b> Спіртавы лак для паліроўкі вырабаў з дрэва.
<br>Валянцін унюхаў густы букет пахаў - смалістага дрэва, сталярнага клею, палітуры і яшчэ нечага няўлоўнага, чым заўсёды патыхае там, дзе працуюць з дрэвам. <i>Б.Стральцоў.</i>




@<p><b>памятлівы // памятны</b>
<p><b>П<u>а</u>мятлівы.</b> Які мае добрую памяць, здольны лёгка запамінаць што-н.
<br>Вася быў лагодным і не памятлівым на зло чалавекам. <i>І.Мележ.</i>
<p><b>П<u>а</u>мятны.</b>
<br><b>1.</b> Які добра захаваўся ў памяці, незабыўны.
<br>У той памятны чэрвеньскі дзень яна бачыла Пракопа апошні раз. <i>І.Грамовіч.</i>
<br><b>2.</b> Які служыць для запісаў, заметак, для даведак.
<br>- А як ты яго знойдзеш? - Па памятных кніжках Менскай губерні. <i>Я.Колас.</i>
<br><b>3.</b> Які служыць для напаміну пра каго-што-н.; які зроблены ў знак памяці пра каго-што-н.
<br>Памятны медаль Скарыны быў устаноўлены ў 1967 годзе ў гонар 450-годдзя беларускага кнігадрукавання.




@<p><b>паніжаць // паніжэць</b>
<p><b>Паніж<u>а</u>ць.</b> <i>каго-што.</i> Рабіць больш нізкім, ніжэйшым; памяншаць.
<br>Ірына і Алесь ідуць далей. Яна паніжае голас амаль да шэпту. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Паніж<u>э</u>ць.</b> Стаць ніжэйшым, знізіцца; паменшыцца.
<br>Матчын дом, здаецца, яшчэ глыбей уехаў у зямлю, паніжэў, паблажэў. <i>І.Навуменка.</i>




@<p><b>пансіён // пансіянат</b>
<p><b>Пансі<u>ё</u>н.</b>
<br><b>1.</b> У дарэвалюцыйнай Расеі і некаторых зарубежных краінах: закрытая навучальная ўстанова, выхаванцы якой жывуць на поўным утрыманні.
<br>Выхаванцы пансіёна адразу гуртам высыпалі на прасторны двор і пачалі гуляць у лапту. <i>Б.Розен.</i>
<br><b>2.</b> Утрыманне на поўным забеспячэнні.
<br>Некалькі месяцаў жанчыны жылі на поўным пансіёне непадалёку ад Стакгольма. <i>Звязда.</i>
<p><b>Пансіян<u>а</u>т.</b> Від гатэля з поўным утрыманнем тых, хто ў ім жыве.
<br>Прадугледжаны прасторныя набярэжныя і лодачныя станцыі ў прыдняпроўскім Рагачове, сучасныя пансіянаты і дамы адпачынку ў курортным Браславе. <i>Звязда.</i>




@<p><b>пападдзя // пападзянка</b>
<p><b>Пападдз<u>я</u>.</b> <i>Разм.</i> Жонка папа.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: матушка.
<br>Пападдзя павінна быць з папоўскага роду, бо на тое яна матушка, ёй часам і ў руку прыйдзецца пацалаваць. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Пападз<u>я</u>нка.</b> <i>Разм.</i> Дачка папа.
<br>Прыйдзе пападзянка ці не - так і не ведалі, але да яе прыходу падрыхтаваліся. <i>М.Лобан.</i>




@<p><b>папраўны // папраўчы</b>
<p><b>Папр<u>а</u>ўны.</b> Які можна паправіць.
<br>Звычайная памылка, і лёгка папраўная. <i>Х.Шынклер.</i>
<p><b>Папр<u>а</u>ўчы.</b> Прызначаны для папраўлення, перавыхоўвання каго-н.
<br>Байсака судзіў Ваенны трыбунал, які пазбавіў яго годнасці маёра і перавёў у радавыя папраўчага батальёна. <i>М.Лынькоў.</i>




@<p><b>папялісты // папяловы // попельны</b>
<p><b>Папял<u>і</u>сты.</b> Які мае колер попелу.
<br>Сонца пякло без жалю, бясхмарнае неба было папялістым. <i>В.Хомчанка.</i>
<p><b>Папял<u>о</u>вы.</b> Які ўтвораны з попелу.
<br>Ілья стаяў побач, між пальцаў трымаючы цыгарку, з папяловага канца якой угару цягнулася танклявая нітачка сівога дыму. <i>В.Карамазаў.</i>
<p><b>П<u>о</u>пельны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да попелу; для попелу.
<br>Стары прысеў каля топкі, зазірнуў у попельную скрынку, паківаў галавой. <i>Я.Васілёнак.</i>
<br><b>2.</b> Сівы, колеру попелу.
<br>Ён апрытомнеў, узяў яе галаву за скроні, пагладзіў попельныя валасы. <i>У.Караткевіч.</i>




@<p><b>папярэджваць // папярэднічаць</b>
<p><b>Папяр<u>э</u>джваць.</b> <i>каго-што.</i>
<br><b>1.</b> Загадзя паведамляць каму-н. пра што-н.
<br>З раёна звоняць і папярэджваюць, што да нас выязджае гэтае самае абласное начальства. <i>М.Ракітны.</i>
<br><b>2.</b> Загадзя ліквідаваць тое, што пагражае; перашкодзіць ажыццяўленню чаго-н.
<br>Па свайму вопыту майстар ведае, якія памылкі можа дапусціць навічок, а таму ён іх папярэджвае загадзя. <i>Звязда.</i>
<p><b>Папяр<u>э</u>днічаць.</b> Адбывацца, здарацца раней чаго-н., перад чым-н.
<br>Навела ў Лынькова не толькі папярэднічала аповесці і раману, але ў пэўнай меры і падрыхтавала іх. <i>Д.Бугаёў.</i>




@<p><b>парадкавы // парадковы</b>
<p><b>Пар<u>а</u>дкавы.</b> Які паказвае месца і паслядоўнасць па прынятаму парадку лічэння.
<br>Пасля тлумачэння значэння колькасных і парадкавых лічэбнікаў вучні самі павінны прыводзіць свае прыклады вусна <i>М.Марчанка.</i>
<p><b>Парадк<u>о</u>вы.</b> Які робіцца, выконваецца па радках, на кожным радку ці за кожны радок.
<br>Апекаванне Чорнага ў адносінах да пачынаючых не было нудным і прыдзірлівым і не выяўлялася ў парадковай праўцы. <i>М.Лужанін.</i>




@<p><b>параметр // перыметр</b>
<p><b>Пар<u>а</u>метр.</b> <i>Спец.</i>
<br><b>1.</b> У матэматыцы: велічыня, якая ўваходзіць у матэматычную формулу і захоўвае сваё пастаяннае значэнне толькі для пэўнага выпадку.
<br>Задачу можна рашыць толькі тады, калі вядомы ўсе параметры, ад якіх залежыць яе рашэнне. <i>Настаўніцкая газета.</i>
<br><b>2.</b> Велічыня або велічыні, якія характарызуюць асноўныя ўласцівасці якога-н. прадмета ці з'явы.
<br>Цяпер работа ў яе лёгкая: раз на тыдзень ёй прыносяць прыборчыкі з цэха, якія называюцца індыкатарамі. Яна робіць замер параметраў, запісвае лічбы ў сшытак роўненькай, прыгожай таблічкай і аддае начальніку. <i>Маладосць.</i>
<p><b>Пер<u>ы</u>метр.</b> <i>Спец.</i> Сума даўжынь усіх старон многавугольніка.
<br>- Сам ведаеш, гэтая работа на выключную дакладнасць. Яе перыметры - мікроны. Словам, работа складаная, а галоўнае - творчая. <i>М.Гроднеў.</i>




@<p><b>парафінаваны // парафінавы // парафіністы // парафіраваны</b>
<p><b>Парафінав<u>а</u>ны.</b> Пакрыты ці насычаны парафінам.
<br>У папяровых кандэнсатарах лісточкі фольгі перакладзены парафінаванай (кандэнсатарнай) паперай. <i>Таваразнаўства.</i>
<p><b>Параф<u>і</u>навы.</b> Які мае адносіны да парафіну; з парафіну.
<br>Ён ухапіў новую гільзу, вырваў парафінавае донца. <i>В.Быкаў.</i>
<p><b>Параф<u>і</u>ністы.</b> Які змяшчае ў сабе парафін.
<br>Парафіністая нафта.
<p><b>Параф<u>і</u>раваны.</b> <i>Спец.</i> Папярэдне падпісаны (да афіцыйнага падпісання) ініцыяламі ўпаўнаважаных асоб кожнага з дагаворных бакоў у знак згоды з тэкстам (пра міжнародныя дагаворы, пагадненні).
<br>У Александрыі Эгіптам і Ізраілем парафіравана пагадненне аб другім этапе раз'яднання эгіпецкіх і ізраільскіх войск на Сінайскім паўвостраве. <i>Звязда.</i>




@<p><b>парламентарый // парламенцёр</b>
<p><b>Парламент<u>а</u>рый.</b> Сябра парламента.
<br>Народных дэпутатаў Вярхоўнага Савета нярэдка называюць цяпер парламентарыямі, як і ў некаторых заходніх краінах.
<p><b>Парламенц<u>ё</u>р.</b> Асоба, упаўнаважаная адным з ваюючых бакоў для перагавораў з праціўнікам.
<br>Праз нейкі час з-за дома выйшаў, размахваючы белым сцягам, парламенцёр. <i>В.Хомчанка.</i>




@<p><b>партал // порт // порцік</b>
<p><b>Парт<u>а</u>л.</b> Архітэктурна аформлены галоўны ўваход вялікага будынка.
<br>На левым баку вуліцы, трохі воддаль - загадкавая кірха баптыстаў з нямецкім надпісам над парталам. <i>Полымя.</i>
<p><b>Порт.</b> Спецыяльна прыстасаванае месца для стаянкі, пагрузкі, разгрузкі і рамонту суднаў.
<br>Я бачыў не раз, як буруны ўставалі і з мора спяшаліся ў порт караблі. <i>М.Лужанін.</i>
<p><b>П<u>о</u>рцік.</b> Крытая галерэя з калонамі, якая звычайна бывае часткай асноўнага будынка.
<br>Новы гмах з каланадай і порцікам пры ўваходзе сапраўды можна было назваць палацам. <i>М.Хведаровіч.</i>




@<p><b>парусінавы // парусны</b>
<p><b>Парус<u>і</u>навы.</b> Зроблены з парусіны - грубай моцнай ільняной тканіны.
<br>Я моўчкі збіваў парусінавымі туфлямі халодную расу і ўсё спяшаўся. <i>І.Чыгрынаў.</i>
<p><b>П<u>а</u>русны.</b> Які мае адносіны да паруса; з парусамі.
<br>Дзеці плывуць усё далей на лёгкай паруснай лодцы. <i>Полымя.</i>




@<p><b>парцье // парцьера</b>
<p><b>Парць<u>е</u>.</b> Швейцар у гатэлі.
<br>Строгі парцье. Знаёмы парцье.
<p><b>Парць<u>е</u>ра.</b> Занавеска з цяжкай тканіны на дзвярах ці вокнах.
<br>Пачуўшы такое жаданне, следчы адкінуўся на спінку крэсла. Потым моўчкі адхінуў чорную парцьеру на акне. <i>А.Алешка.</i>




@<p><b>пасінелы // пасінены</b>
<p><b>Пасін<u>е</u>лы.</b> Які стаў сінім, пасінеў.
<br>Твар у чалавека быў пасінелы, вочы глядзелі не на свет, а як бы ў сярэдзіну самога чалавека. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Пас<u>і</u>нены.</b> Які зрабілі сінім, пасінілі.
<br>Цьмяны месяц прарочыць халепу і слату, ясны - сухія дзянькі, пасінены кажа, што задажджыцца, пачырвонены - вецер усходзіцца. <i>М.Лужанін.</i>




@<p><b>пасірацець // пасіраціць</b>
<p><b>Пасірац<u>е</u>ць.</b> Стаць сіротамі, асірацець - пра ўсіх, многіх.
<br>Пасірацелі і мы і суседскія дзеці ў адзін і той жа год.
<p><b>Пасірац<u>і</u>ць.</b> <i>каго.</i> Зрабіць сіротамі ўсіх, многіх.
<br>Вораг спапяліў нашы вёскі, пасіраціў нашых дзяцей, заліў нашу зямлю крывёю і слязамі нашага народа. <i>Я.Купала.</i>




@<p><b>пасланец // пасланнік // пасол</b>
<p><b>Паслан<u>е</u>ц.</b> Той, хто пасланы кім-н. з якім-н. даручэннем.
<br>Пасланец з воласці прымчаўся ў нашу вёску надвячоркам. Ён спытаўся ў нас, дзяцей, што гулялі на вуліцы, дзе жыве стараста, і мы не толькі сказалі дзе, але і пайшлі паказаць хату. <i>А.Пальчэўскі.</i>
<p><b>Пасл<u>а</u>ннік.</b> Дыпламатычны прадстаўнік адной дзяржавы ў другой, рангам ніжэй за пасла.
<br><span id=raz>Графіня</span>. Які француз? <span id=raz>Глаша</span>. Ды ён часцяком бывае ў вас... Пасланнік, ці што. <i>К.Губарэвіч.</i>
<p><b>Пас<u>о</u>л.</b>
<br><b>1.</b> Дыпламатычны прадстаўнік вышэйшага рангу адной дзяржавы ў другой.
<br>Так, іх з Гусоўскім можна назваць сябрамі, але ён - каралеўскі пасол пры двары яго святасці, а Мікола - усяго толькі ягоны сакратар. <i>У.Арлоў.</i>
<br><b>2.</b> Тое, што і <span id=raz>пасланец</span>.
<br>Народ усім сэрцам, як роднага брата, шануе і любіць яго па-над свет. І сэрца аддасць за свайго дэпутата, пасла-дэлегата ў Вярхоўны Савет. <i>Я.Купала.</i>




@<p><b>паслужлівы // паслужны</b>
<p><b>Пасл<u>у</u>жлівы.</b> <i>Разм.</i> Які ахвотна робіць паслугі каму-н., гатовы ўслужыць.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: услужлівы.
<br>Іван, відаць, быў чалавек добры, ціхі, паслужлівы, бо ўрэшце згадзіўся. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Паслужн<u>ы</u>.</b> У выразе: <span id=raz>паслужны &nbsp;&nbsp;спіс</span> - дакумент са звесткамі аб праходжанні службы.
<br>Вось коратка яе расказ, пацверджаны выпіскай з паслужнога спіска Шчакаціхіна. <i>А.Ліс.</i>




@<p><b>паспешлівы / паспешны // паспяховы</b>
<p><b>Пасп<u>е</u>шлівы.</b>
<br><b>1.</b> Які прывык спяшацца; які спяшаецца.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: таропкі.
<br>Дзімін паспакайнеў, стаў не такім паспешлівым, пачаў больш думаць. <i>У.Карпаў.</i>
<br><b>2.</b> Неабдуманы, заўчасны.
<br>А можа трэба было не згадзіцца на гэта паспешлівае вяселле? <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Пасп<u>е</u>шны.</b> Тое, што і <span id=raz>паспешлівы</span>.
<br>Лабановіч дагадваўся аб прычыне такога паспешнага ад'езду яго прыяцеля і госця, але маўчаў пра гэта. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Паспях<u>о</u>вы.</b> Які вызначаецца поспехам, заключае ў сабе поспех.
<br>Паспяховае выкананне плана.




@<p><b>пасрэднасць // пасрэдніцтва</b>
<p><b>Паср<u>э</u>днасць.</b> Штосьці бясталентнае, нічым не выдатнае.
<br>Байка стала прыстанішчам шаблону і штампаў, шэрасці і пасрэднасці. <i>Я.Казека.</i>
<p><b>Паср<u>э</u>дніцтва.</b> Садзейнічанне ў наладжванні сувязей, адносін паміж кім-н. ці ў прымірэнні двух бакоў, якія варагуюць, спрачаюцца.
<br>Трэба меркаваць, што калі б Змітрок Бядуля быў раней знаёмы з рэдакцыяй, ён наўрад ці меў бы патрэбу ў пасрэдніцтве В.Сасенскага. <i>В.Каваленка.</i>




@<p><b>пастар // пастыр</b>
<p><b>П<u>а</u>стар.</b> Пратэстанцкі свяшчэннік.
<br>Адным са штуршкоў да разрыву з рэлігіяй з'явіліся разбэшчанасць, амаральныя паводзіны вядомых ім духоўных пастараў. <i>К.Пракошына.</i>
<p><b>П<u>а</u>стыр.</b>
<br><b>1.</b> <i>Уст. паэт.</i> Пастух.
<br>Пастыр статка ў поле гоніць і пяе. Дзе ж кароўкі, валы, коні, дзе мае? <i>Я.Купала.</i>
<br><b>2.</b> Свяшчэннік, кіраўнік паствы - веруючых адной царквы.
<br>Паслухала якую хвілінку, але нічога не зразумела - гаварылася пра нейкіх пастыраў, авечак, рабоў божых, святых праведнікаў. <i>Л.Гаўрылкін.</i>




@<p><b>паступальны // паступовы</b>
<p><b>Паступ<u>а</u>льны.</b> Накіраваны ўперад, у будучае.
<br>Уплыў духоўнага фактару ў паступальным развіцці грамадства нельга перабольшваць. <i>А.Галаўнёў.</i>
<p><b>Паступ<u>о</u>вы.</b> Які адбываецца паслядоўна, не адразу, без рэзкіх змен.
<br>Не паступовае абядненне, а катастрофа ўпала на Гальвасавы галовы: у дваццатым годзе настаў момант кінуць усё. <i>К.Чорны.</i>




@<p><b>пасушыць // пасушэць</b>
<p><b>Пасуш<u>ы</u>ць.</b> <i>што.</i> Высушыць, перасушыць што-н.
<br>Расчыніла неба сені, пазганяла сонца цені, пасушыла вільгаць росы, распусціла ў неба косы. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Пасуш<u>э</u>ць.</b> Зрабіцца сухім, сушэйшым.
<br>Раптам пасушэла. Ногі патанулі ў пяску, мы пачалі ўзбірацца на ўзгорак. <i>М.Лупсякоў.</i>




@<p><b>пасылачны // пасыльны</b>
<p><b>Пас<u>ы</u>лачны.</b> Які мае адносіны да пасылкі, звязаны з прыёмам, адпраўкай, атрыманнем пасылак.
<br>Вось пакуль што чаю кубак і пасылачны сухар. <i>А.Александровіч.</i>
<p><b>Пас<u>ы</u>льны.</b> Той, хто пасылаецца куды-н. з якім-н. даручэннем.
<br>Сувязным паміж штабам і ротамі я быў увесь час. Але пасыльным у штаб палка раней не хадзіў. А ў тое гарачае лета Залонскі пасылаў часта. <i>І.Шамякін.</i>




@<p><b>патагенны // патагонны</b>
<p><b>Патаг<u>е</u>нны.</b> <i>Спец.</i> Хваробатворны; які выклікае хваробу.
<br>Балотная вада і гразь таксама з'яўляюцца крыніцамі забруджання канечнасцей патагеннымі мікробамі. <i>А.Ганчароў.</i>
<p><b>Патаг<u>о</u>нны.</b>
<br><b>1.</b> Які выклікае ўзмоцненае выдзяленне поту.
<br>Маліна здаўна выкарыстоўваецца ў народнай медыцыне як добры патагонны сродак. <i>Звязда.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Які надта стамляе, вымотвае ўсе сілы.
<br>Увесь гэты патагонны апарат, які знаходзіцца на службе прыгоннікаў-памешчыкаў, удасканальваецца ўрадам, каб лепш выціскаць сокі з сялян. <i>А.Смірноў.</i>




@<p><b>патаўсцець // патаўсціць</b>
<p><b>Патаўсц<u>е</u>ць.</b> Стаць больш тоўстым, таўсцейшым.
<br>Толькі дзве ніжнія галіны [бярозы] значна патаўсцелі, сталі даўжэйшымі. <i>П.Пестрак.</i>
<p><b>Патаўсц<u>і</u>ць.</b> <i>што.</i> Зрабіць таўсцейшым.
<br>Патаўсціць нітку.




@<p><b>патроены // патройны</b>
<p><b>Патр<u>о</u>ены.</b> Большы ў тры разы.
<br>- Я ведаю толькі адно: выберуць - буду працаваць з патроенай энергіяй, каб апраўдаць давер'е. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Патр<u>о</u>йны.</b> Які складаецца з трох частак, трайны.
<br>Патройны канат.




@<p><b>патужыць / патужыць // патужэць</b>
<p><b>Патуж<u>ы</u>ць.</b> Пасумаваць, пагараваць; тужыць некаторы час.
<br>Як пачаў ён [камар] параю з мушкай жыць - давялося беднаму патужыць. <i>М.Багдановіч.</i>
<p><b>Пат<u>у</u>жыць.</b> Зрабіць больш тугім, тужэйшым.
<br>Патужыць пояс. Патужыць рэмень.
<p><b>Патуж<u>э</u>ць.</b> Зрабіцца больш тугім, стаць тужэйшым.
<br>Зямля зляжалася, патужэла.




@<p><b>патупаць // патупіць / патупіць</b>
<p><b>Пат<u>у</u>паць.</b> <i>Разм.</i>
<br><b>1.</b> Тупаць некаторы час; тупнуць некалькі разоў.
<br>Стары патупаў у парозе, ускінуў на плечы мяшэчак, намацаў клямку і пайшоў. <i>С.Грахоўскі.</i>
<br><b>2.</b> Пахадзіць туды-сюды.
<br>Пархвен як сам не свой патупаў па дварэ, зазірнуў ва ўсе куткі, увайшоў у хату. <i>К.Чорны.</i>
<br><b>3.</b> Пайсці, накіравацца куды-н.
<br>Усе пайшлі спаць, а маці патупала ў камору збіраць Максіму клумак у дарогу. <i>М.Машара.</i>
<p><b>Пат<u>у</u>піць.</b> <i>што.</i> Апусціць уніз (вочы, галаву).
<br>Лена прыкінулася, што плача, патупіла вочы і пачала выціскаць слязу. <i>Р.Няхай.</i>
<p><b>Патуп<u>і</u>ць.</b> <i>што.</i> Зрабіць тупым, ступіць усё, многае.
<br>Патупіць нажы. Патупіць сякеры.




@<p><b>патэтычны // паэтычны</b>
<p><b>Патэт<u>ы</u>чны.</b> Поўны пафасу; усхваляваны, страсны.
<br>Кафедру зноў займае ксёндз Пацейкоўскі. Яго папярэднія казанні толькі ўступ, падрыхтоўка да трэцяга, самага асноўнага і патэтычнага. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Паэт<u>ы</u>чны.</b>
<br><b>1.</b> Які звязаны з паэзіяй; здольны да паэзіі.
<br>Безумоўна, нельга не адзначыць, што паэтычнаму перакладу «Слова» папярэднічала работа па празаічнаму перакладу яго. <i>Д.Палітыка.</i>
<br><b>2.</b> Павышана эмацыянальны, вельмі ўражлівы, чуллівы; узвышаны, лірычны.
<br>Дзядзька любіць і моцна адчувае сваёй паэтычнай душой усё прыгожае на зямлі. <i>С.Майхровіч.</i>




@<p><b>паўстанак // паўстанец</b>
<p><b>Паўст<u>а</u>нак.</b> Невялікая чыгуначная станцыя.
<br>Яны чакалі на паўстанку больш за суткі, бо не было яшчэ тут ні сталага графіка, ні цвёрдага раскладу. <i>А.Кулакоўскі.</i>
<p><b>Паўст<u>а</u>нец.</b> Удзельнік паўстання.
<br>З паўстанцамі жорстка распраўляліся карныя атрады, якія пасылаў у вёску царскі ўрад. <i>М.Ларчанка.</i>




@<p><b>паха // пахвіна</b>
<p><b>П<u>а</u>ха.</b> Унутраная частка плечавога выгібу.
<br>Хлапчук падняў вопратку, моўчкі надзеў шапку, узяў пад паху халацік і знік за дзвярыма. <i>А.Пальчэўскі.</i>
<p><b>Пахв<u>і</u>на.</b> Месца паміж бядром і ніжняй часткай жывата.
<br>Ззаду каля ласіхі мітусілася цыбатае ласянё і мордай тоўхала яе ў пахвіну. <i>У.Федасеенка.</i>




@<p><b>пахвалены // пахвальны</b>
<p><b>Пахв<u>а</u>лены.</b> Такі, якога пахвалілі, адобрылі.
<br>Хлопчык, пахвалены пры ўсіх за дапамогу малой, неяк нечакана прыціх, як бы засаромеўся. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Пахв<u>а</u>льны.</b>
<br><b>1.</b> Які выражае пахвалу, адабрэнне.
<br>Пахвальныя словы пачулі мы і пра заатэхніка Антона Каляду. <i>А.Бялевіч.</i>
<br><b>2.</b> Які заслугоўвае пахвалы, адабрэння.
<br>Гэтае ж пахвальнае жаданне кіравала аўтарам і тады, калі ён даволі шчыра і ўпэўнена маляваў карціну літаратурнага жыцця. <i>М.Ярош.</i>




@<p><b>паходка // паходня</b>
<p><b>Пах<u>о</u>дка.</b> Манера хадзіць; хада, поступ.
<br>Ішоў чалавек паволі, стомленай паходкай. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Пах<u>о</u>дня.</b> <i>Уст.</i> Пераносная свяцільня ў выглядзе наматанага на канец доўгай палкі прасмоленага пакулля.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: факел.
<br>Не вельмі далёка, над зіхатлівай волжскай гладдзю ён убачыў россып гарадскіх агнёў і дзве ўзнятыя ў неба паходні. <i>У.Карпаў.</i>




@<p><b>пацеркі // пацеры</b>
<p><b>П<u>а</u>церкі.</b> Упрыгожанне на шыю ў выглядзе нанізаных шарыкаў ці іншых дробных прадметаў.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: каралі.
<br>Дзяўчаты былі апрануты таксама па-выхадному. Плечы і стан Аліны шчыльна аблягаў клятчасты жакецік, на шыі зіхацелі рознакаляровыя пацеркі. <i>Т.Хадкевіч.</i>
<p><b>П<u>а</u>церы.</b> <i>адз. няма.</i> Малітва.
<br>Нічога не разумелі сінія вочы Ядвісі, але яна стаяла маўклівая і прыслухоўвалася, як голасна шэпча цётка Зося божыя пацеры. <i>М.Лынькоў.</i>




@<p><b>паштамт // пошта</b>
<p><b>Пашт<u>а</u>мт.</b> Галоўная паштовая ўстанова горада.
<br>[Іна] не прыкмеціла, як апынулася каля будынка паштамта. <i>М.Ваданосаў.</i>
<p><b>П<u>о</u>шта.</b>
<br><b>1.</b> Установа для перасылкі пісем, грошай, пасылак і г.д.
<br>На пошце было чалавек з дзесяць наведвальнікаў. <i>А.Якімовіч.</i>
<br><b>2.</b> Тое, што дастаўляецца гэтай установай; карэспандэнцыя.
<br>Захар штодзённа ездзіў на фурманцы ў раён, прывозіў пошту. <i>І.Дуброўскі.</i>




@<p><b>пашырыць // пашырэць</b>
<p><b>Паш<u>ы</u>рыць.</b> <i>што.</i> Зрабіць больш шырокім, расшырыць; павялічыць.
<br>Спрабаваў Ісай пашырыць свае гоні, карчаваў лес. <i>Х.Жычка.</i>
<p><b>Пашыр<u>э</u>ць.</b> <i>Разм.</i> Стаць больш шырокім, шырэйшым.
<br>Пашырэла раптам дарога - гэта да яе далучылася другая, што вяла з Хадакоў праз ельнік, які вунь далёка збоку. <i>І.Пташнікаў.</i>




@<p><b>паяснець // паясніць</b>
<p><b>Паясн<u>е</u>ць.</b> Стаць больш ясным, яснейшым.
<br>Нарэшце на ўсходзе за гарамі паявілася нешта затоена-светлае, паяснеў гарызонт, горы ў сіняй смузе яшчэ больш пачарнелі. <i>В.Хомчанка.</i>
<p><b>Паясн<u>і</u>ць.</b> Зрабіць больш ясным, зразумелым.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: растлумачыць.
<br>Паясніць рашэнне задачы. Паясніць граматычнае правіла.




@<p><b>паяснічны // паясны</b>
<p><b>Паясн<u>і</u>чны.</b> Які мае адносіны да паясніцы.
<br>Выгіны ў шыйнай і паяснічнай частках пазваночніка звернуты выпукласцямі ўперад, а ў грудной і крыжавой - назад. <i>Анатомія і фізіялогія чалавека.</i>
<p><b>Паясн<u>ы</u>.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да пояса; які носіцца на поясе.
<br>Чацвёрты павольна адышоўся і ўзяў з купіны шырокі лаясны рэмень. <i>Э.Самуйлёнак.</i>
<br><b>2.</b> Выкананы да пояса, да таліі.
<br>Купала запытаўся, які ў мяне настрой. Я сказаў, што вельмі творчы. Пачаў ляпіць паясны партрэт Сурыкава, раблю праект помніка лётчыку Грыцаўцу. <i>З.Азгур.</i>




@<p><b>пераадолены // пераадольны</b>
<p><b>Пераад<u>о</u>лены.</b> Які перасілілі, перамаглі, з якім справіліся.
<br>Яшчэ да апошняга часу не пераадолены вузкі, схематычны падыход да вырашэння пытання аб нацыянальнай форме культуры. <i>А.Галаўнёў.</i>
<p><b>Пераад<u>о</u>льны.</b> Які можна пераадолець, з якім можна справіцца.
<br>Цяжкасці гэтыя пры добрым гаспадарчым кіраўніцтве цалкам пераадольныя. <i>Звязда.</i>




@<p><b>перавозачны // перавозны // перавозчыцкі</b>
<p><b>Перав<u>о</u>зачны.</b> Які мае адносіны да перавозкі.
<br>Перавозачны транспарт.
<p><b>Перав<u>о</u>зны.</b> Які мае адносіны да перавозу - пераправы цераз раку.
<br>Перавозны паром.
<p><b>Перав<u>о</u>зчыцкі.</b> Які мае адносіны да перавозчыка.
<br>Перавозчыцкі абавязак.




@<p><b>перавязка // перавязь</b>
<p><b>Перав<u>я</u>зка.</b> Тое, чым перавязана рана.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: павязка.
<br>Я прысеў на ўзбочыне. Абмацаў перавязку: яна зусім ссунулася з раны. <i>А.Якімовіч.</i>
<p><b>П<u>е</u>равязь.</b> Палоска матэрыі, перакінутая цераз плячо, для падтрымання пашкоджанай рукі.
<br>У першую хвіліну сустрэчы яны нават не заўважылі, што ў бацькі пусты правы рукаў, а левая рука вісіць на перавязі... <i>М.Паслядовіч.</i>




@<p><b>перагружаны // перагрузачны</b>
<p><b>Перагр<u>у</u>жаны.</b> Перамешчаны з аднаго месца на іншае; нагружаны звыш нормы.
<br>Дарогі былі перагружаны, цягнікі рухаліся марудна, падоўгу прастойвалі. <i>А.Марціновіч.</i>
<p><b>Перагр<u>у</u>зачны.</b> Які мае адносіны да перагрузкі; які прызначаны для перагрузкі.
<br>Уся перагрузачная пляцоўка была застаўлена кантэйнерамі, скрынкамі розных памераў, і нам спачатку здалося, што прайсці тут зусім немагчыма. <i>ЛіМ.</i>




@<p><b>пераемнасць // пераймальнасць</b>
<p><b>Пера<u>е</u>мнасць.</b> Паслядоўнае развіццё, непасрэдны пераход ад аднаго да другога.
<br>Адзінства пакаленняў і пераемнасць у справах іх - адзін з самых моцных бакоў нашага грамадства. <i>А.Жураў.</i>
<p><b>Перайм<u>а</u>льнасць.</b> Адсутнасць самастойнасці ў чым-н.; сляпое, некрытычнае перайманне.
<br>Трус, як і некаторыя другія маладыя пісьменнікі той пары, быў схільны да пераймальнасці і яўна не пазбег імажынісцкай квяцістасці. <i>Д.Бугаёў.</i>




@<p><b>пераканальны // перакананы // пераканаўчы</b>
<p><b>Перакан<u>а</u>льны.</b> <i>Разм.</i> Тое, што і <span id=raz>пераканаўчы</span>.
<br>Апавяданне «Жыве чалавек» - добры прыклад таго, як шмат дае пісьменніку вернасць праўдзе жыцця, нават бытавой праўдзе. Характары герояў жывыя, сюжэт пераканальны, вобразы змястоўныя. <i>В.Каваленка.</i>
<p><b>Перакан<u>а</u>ны.</b> Цвёрда ўпэўнены ў чым-н.; непахісны, паслядоўны ў сваіх поглядах.
<br>Паэт, відаць, ні на хвіліну не спыняе работу творчай думкі, але аддае твор «у людзі» толькі тады, калі перакананы, што ён закончаны. <i>Полымя.</i>
<p><b>Перакан<u>а</u>ўчы.</b> Які пераконвае, прымушае паверыць у правільнасць, праўдзівасць чаго-н.
<br>Як заўсёды, самыя пераканаўчыя словы не прыйшлі ў галаву ў патрэбную хвіліну. <i>У.Шыцік.</i>




@<p><b>перакулены // перакульны</b>
<p><b>Перак<u>у</u>лены.</b> <i>Разм.</i> Перавернуты ўверх дном; павалены набок; абернуты.
<br>Перакулены воз з сенам.
<p><b>Перак<u>у</u>льны.</b> Які перакульваецца пры разгрузцы.
<br>Перакульны кузаў аўтамашыны.




@<p><b>перакуплены // перакупніцкі // перакупны</b>
<p><b>Перак<u>у</u>плены.</b> Куплены, адкуплены ў каго-н. (пра раней купленае ім).
<br>Перакуплены матэрыял.
<p><b>Перак<u>у</u>пніцкі.</b> Які мае адносіны да перакупніцтва, спекуляцыі.
<br>Перакупніцкі занятак.
<p><b>Перакупн<u>ы</u>.</b> Куплены на перапродаж.
<br>Перакупны касцюм.




@<p><b>пералесак // узлесак // узлессе</b>
<p><b>Перал<u>е</u>сак.</b> Невялікі лес, аддзелены полем ад іншых лясных участкаў; рэдкі ці малады лес паміж ляснымі масівамі.
<br>На паляне ў светлым пералеску расцвілі налітыя расой сінія падснежныя пралескі пад аховай урачыстых хвой. <i>П.Панчанка.</i>
<p><b>Узл<u>е</u>сак.</b> Тое, што і <span id=raz>ўзлессе</span>.
<br>Яны павярнулі між соснаў управа і, не выходзячы на ўзлесак, накіраваліся да чыгункі. <i>В.Быкаў.</i>
<p><b>Узл<u>е</u>ссе.</b> Край лесу.
<br>Выйшаў [я] на ўзлессе, прымасціўся на шырокім бярозавым пні. <i>У.Ляўданскі.</i>




@<p><b>пераменлівы // пераменны</b>
<p><b>Перам<u>е</u>нлівы.</b> Які часта мяняецца, зменлівы; няўстойлівы.
<br>Пачуцці лірычнага героя абвостраны, настроі пераменлівыя, часам супярэчлівыя. <i>М.Ярош.</i>
<p><b>Перам<u>е</u>нны.</b> Які мяняецца, чаргуецца з чым-н.; непастаянны.
<br>Гульня ішла з пераменным поспехам. <i>М.Гамолка.</i>




@<p><b>пераможаны // пераможны</b>
<p><b>Перам<u>о</u>жаны.</b> Той, якога перамаглі; які пацярпеў паражэнне.
<br>Пісьменнік аказаўся пераможаным тым матэрыялам, які ён вельмі некрытычна чэрпаў не столькі з жыцця, колькі з кніг. <i>А.Адамовіч.</i>
<p><b>Перам<u>о</u>жны.</b> Які закончыўся перамогай, прынёс перамогу.
<br>Людзі ж без праўдзівага слова занудзіліся, ім толькі давай зараз нашы газеты. Тым больш, што зводкі з франтоў ідуць пераможныя - не сорамна даць пачытаць. <i>І.Новікаў.</i>




@<p><b>перанаселенасць // перанасяленне // перасяленне</b>
<p><b>Перанас<u>е</u>ленасць.</b> Празмерная населенасць.
<br>Прычыну натуральнага адбору Дарвін бачыў у асноўным у барацьбе за існаванне, якая выцякае з перанаселенасці. <i>Пытанні мічурынскай біялогіі.</i>
<p><b>Перанасял<u>е</u>нне.</b> Становішча, пры якім частка працаздольнага насельніцтва пазбаўлена магчымасці прымяняць свае сілы для здабывання сродкаў існавання.
<br>Беспрацоўе часта з'яўляецца вынікам перанасялення ў краіне ці асобных яе раёнах.
<p><b>Перасял<u>е</u>нне.</b> Пасяленне ў другім месцы.
<br>Перасяленне людзей з заражаных радыяцыяй тэрыторый пачалося, на жаль, не адразу пасля Чарнобыльскай аварыі.




@<p><b>перапона // перапонка</b>
<p><b>Перап<u>о</u>на.</b> Тое, што стрымлівае доступ куды-н.
<br>І вось земснарад зварухнуў перапону, што воды трымала ў апошнія дні. <i>М.Калачынскі.</i>
<p><b>Перап<u>о</u>нка.</b> Тонкая пругкая плёнка, якая служыць перагародкай ці абалонкай у жывым арганізме.
<br>Хоць і няма на лапках у вадзяной курачкі перапонак, але плавае і нырае яна не горш за качку. <i>В.Вольскі.</i>




@<p><b>перасмешка // перасмешкі // перасмешніца</b>
<p><b>Перасм<u>е</u>шка.</b> Невялічкая лясная птушка, здольная імітаваць галасы іншых птушак.
<br>Перасмешку можна сустрэць не толькі ў лесе, але і ў парках, садах, нават гарадскіх скверах.
<p><b>Перасм<u>е</u>шкі.</b> <i>адз. няма. Разм.</i> Смешкі, жарты з каго-чаго-н.
<br>Збіраецца, бывала, моладзь пасля работы і пайшлі адразу бяскрыўдныя смешкі-перасмешкі, жарты, смех.
<p><b>Перасм<u>е</u>шніца.</b> <i>Разм.</i> Жанчына, якая любіць высмейваць, перадражніваць каго-н.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: насмешніца.
<br>Вядомая на ўсю вёску перасмешніца, яна і тут не абышлася без колкіх жартаў і кпінаў.




@<p><b>пераступаць // пераўступаць</b>
<p><b>Пераступ<u>а</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> Пераходзіць на другі бок чаго-н.
<br>Пераступаць парог у хату.
<br><b>2.</b> Ісці, рухацца; не стаяць спакойна на месцы.
<br>Конь, запрэжаны ў лёгкія драбіны, нецярпліва пераступаў з нагі на нагу. <i>М.Даніленка.</i>
<p><b>Пераўступ<u>а</u>ць.</b> <i>што.</i> Аддаваць, уступаць каму-н. за тую ж цану што-н. купленае.
<br>Раніцай я зразумеў, што не магу скарыстацца з такога дарагога падарунка, і велікадушна пераўступіў руку муміі майму сябру. <i>У.Караткевіч.</i>




@<p><b>ператвараць // пераўтвараць</b>
<p><b>Ператвар<u>а</u>ць.</b> <i>што.</i> Рабіць з аднаго што-н. другое, перарабляць, пераводзіць у новы стан; надаваць зусім іншы выгляд; змяняць.
<br>Хлапчукі здзіўляліся, як гэта лоўка Вера ператварала мёртвыя літары ў жывыя словы. <i>Настаўніцкая газета.</i>
<p><b>Пераўтвар<u>а</u>ць.</b> <i>што.</i> Змяняць што-н. карэнным чынам; перабудоўваць.
<br>Чалавек, безумоўна, нараджаецца дзеля таго, каб упрыгожваць зямлю, пераўтвараць яе. <i>У.Карпаў.</i>




@<p><b>пергамен / пергамент // перманент</b>
<p><b>Перг<u>а</u>мен.</b> Тое ж, што і <span id=raz>пергамент</span>.
<br>Самы тонкі пергамен даюць шкуркі трусоў і вавёрак. Але спыніліся на шкурках абяскроўленых цялят, бо з іх атрымліваецца на дзіва беласнежны, прыемны воку пергамен. <i>Л.Дайнека.</i>
<p><b>Перг<u>а</u>мент.</b>
<br><b>1.</b> Спецыяльна апрацаваная цялячая скура, на якой пісалі да вынаходства паперы.
<br>Матэрыял для пісьма - пергамент - каштаваў вельмі дорага. <i>Гісторыя БССР.</i>
<br><b>2.</b> Старажытны рукапіс, напісаны на такой скуры.
<br>Замест адказу Раўбіч хрумснуў вялікім пергаментам, раскручваючы яго на стале. <i>У.Караткевіч.</i>
<p><b>Перман<u>е</u>нт.</b> Доўгатэрміновая завіўка валасоў.
<br>Да нас далучаецца Валя, прыгожая, досыць маладая жанчына з вялікімі сінімі вачыма і бялявымі завіткамі перманенту. <i>І.Навуменка.</i>




@<p><b>першасны // першы</b>
<p><b>П<u>е</u>ршасны.</b> <i>Кніжн.</i> Які з'яўляецца першай, зыходнай ступенню чаго-н.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: першапачатковы.
<br>Праўда, тое першаснае лексічнае значэнне, якое кладзецца ў аснову тэрміналагічнага словаўжывання, не заўсёды можа быць вызначана з усёй відавочнасцю. <i>А.Яновіч.</i>
<p><b>П<u>е</u>ршы.</b>
<br><b>1.</b> Парадкавы лічэбнік да <span id=raz>адзін</span>.
<br>Ды ўжо просіць ён цяпер дазволу, каб пайсці вучыцца ў першы клас. <i>М.Смагаровіч.</i>
<br><b>2.</b> Які з'яўляецца, здараецца ў самым пачатку чаго-н.; самы ранні.
<br>Дажджы скончыліся, сухія паўночныя вятры прынеслі першы холад. <i>І.Навуменка.</i>
<br><b>3.</b> Лепшы за ўсіх у якіх-н. адносінах; вядучы, перадавы.
<br>Калі ж бывае вольны дзень, дзе там спачын такой натуры. Хлапцоў на стрэльбішча вядзе, - першы стралок і фізкультурнік. <i>М.Чарот.</i>




@<p><b>перыгей // перыгелій</b>
<p><b>Перыг<u>е</u>й.</b> Найбліжэйшы да Зямлі пункт арбіты якога-н. спадарожніка; <span id=raz>проціл</span>. апагей.
<br>Спадарожнік выведзены на арбіту з параметрамі: максімальная адлегласць ад паверхні Зямлі (у апагеі) - 350 кіламетраў, мінімальная адлегласць ад паверхні Зямлі (у перыгеі) - 212 кіламетраў. <i>Звязда.</i>
<p><b>Перыг<u>е</u>лій.</b> Найбліжэйшы да Сонца пункт арбіты якога-н. нябеснага цела.
<br>Бліжэйшы ад Сонца пункт арбіты называецца перыгеліем. <i>Астраномія.</i>




@<p><b>перыферыйны // перыферычны</b>
<p><b>Перыфер<u>ы</u>йны.</b> Які мае адносіны да перыферыі, знаходзіцца на перыферыі - мясцовасці, аддаленай ад цэнтра.
<br>Краязнаўчая работа прадугледжвала масавы ўдзел перыферыйных карэспандэнтаў, якія мелі патрэбу ў неабходнай даведачнай літаратуры. <i>Д.Бугаёў.</i>
<p><b>Перыфер<u>ы</u>чны.</b> <i>Спец.</i> Размешчаны на паверхні, аддалены ад цэнтра.
<br>Тая частка перыферычнай нервовай сістэмы, якая звязвае мозг з унутранымі органамі, называецца вегетатыўнай нервовай сістэмай. <i>Анатомія і фізіялогія чалавека.</i>




@<p><b>пілаванне // пілавінне</b>
<p><b>Пілав<u>а</u>нне.</b> Разразанне пілой; рэзанне.
<br>Раней звычайна дзяўчат вызвалялі ад пілавання дроў, зараз гэтае правіла было скасавана. <i>П.Галавач.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. У цэнтры ўвагі кожнай групкі быў той шчасліўчык, у рукі якога трапіла невялікая цаглінка нямецкага эрзац-хлеба, асыпанага пілаваннем (трэба: пілавіннем). <i>С.Александровіч.</i>
<p><b>Пілав<u>і</u>нне.</b> Адходы пры пілаванні.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: апілкі.
<br>Плыве з-пад пілы лёгкі смаляны водар, пырскаюць у снег струменьчыкі жоўтага пілавіння. <i>Б.Стральцоў.</i>




@<p><b>пілястр / пілястра // піястр</b>
<p><b>Піл<u>я</u>стр.</b> Тое, што і <span id=raz>пілястра</span>.
<br>Паўднёвы і паўночны фасады [Спаскай царквы ў Полацку] расчляняюцца пілястрамі з паўкалонамі. <i>У.Арлоў.</i>
<p><b>Піл<u>я</u>стра.</b> <i>Спец.</i> Чатырохгранная калона, уробленая адной гранню ў сцяну.
<br>Капітэлі калон і пілястраў аформлены рэльефамі піянерскага значка і вогнішча - сімваламі піянерскага руху. <i>М.Кацар.</i>
<p><b>Пі<u>я</u>стр.</b> Назва манеты ў Турцыі, Эгіпце, Сірыі і некаторых іншых краінах.
<br>Мільён піястраў былога марыянетачнага рэжыму складаў прыкладна паўтары тысячы амерыканскіх даляраў. <i>Звязда.</i>




@<p><b>пірамідальны // пірамідны</b>
<p><b>Пірамід<u>а</u>льны.</b> Які мае форму піраміды.
<br>Пірамідальны ядловец малы ростам - амаль рукой дастаць. Сярэдняя вышыня 1 метр, а максімальная - 3,5 метра. <i>Звязда.</i>
<p><b>Пірам<u>і</u>дны.</b> Які мае адносіны да піраміды.
<br>Пірамідная аснова. Пірамідныя грані.




@<p><b>пісьменнасць // пісьменнасць / пісьменства</b>
<p><b>П<u>і</u>сьменнасць.</b>
<br><b>1.</b> Сістэма графічных знакаў, якія выкарыстоўваюцца для пісання.
<br>Гісторыя чалавецтва да ўзнікнення СССР не ведала такіх прыкладаў, каб за кароткі час каля пяцідзесяці народнасцей, якія былі неадукаванымі, стварылі сваю пісьменнасць, літаратуру. <i>Звязда.</i>
<br><b>2.</b> Сукупнасць пісьмовых помнікаў якой-н. гістарычнай эпохі пэўнага народа.
<br>Раннія дысертацыі лексікалагічнага напрамку прысвечаны аналізу лексічнага саставу паасобных помнікаў старабеларускай пісьменнасці. <i>А.Жураўскі.</i>
<p><b>Пісьм<u>е</u>ннасць.</b> Уменне чытаць і пісаць; граматнасць; наяўнасць ведаў у якой-н. галіне.
<br>Аксён ужо нават можа і распісацца, што яго вельмі цешыць, але гэта яшчэ не сведчыць аб яго пісьменнасці. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Пісьм<u>е</u>нства.</b> Тое, што і <span id=raz>пісьменнасць</span>.
<br>Цераз пераклады ўваходзіць нацыянальнае пісьменства ў скарбніцу сусветнай літаратуры. <i>У.Калеснік.</i>




@<p><b>пісьменніцкі // пісьменны // пісьмовы</b>
<p><b>Пісьм<u>е</u>нніцкі.</b> Які мае адносіны да пісьменніка, характэрны для яго.
<br>Пры гэтых умовах пісьменніцкая праца не магла быць колькі-небудзь напружанай, што і адбілася на малым ліку твораў Неслухоўскага. <i>М.Багдановіч.</i>
<p><b>Пісьм<u>е</u>нны.</b> Які ўмее чытаць і пісаць.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: граматны.
<br>Сам ён [Міхал] не надта пісьменны, але дзяцей да навукі заахвочвае, выяўляючы гэтым самым пэўнае разуменне новых павеваў у жыцці. <i>І.Навуменка.</i>
<br>|| Які мае неабходныя веды ў якой-н. галіне. Лукаш ведаў, што з цягам часу загадчыкам фермы паставяць чалавека з дыпломам, пісьменнага. <i>Я.Ермаловіч.</i>
<p><b>Пісьм<u>о</u>вы.</b>
<br><b>1.</b> Выяўлены сродкамі пісьма.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: напісаны.
<br>[Лідзія Пятроўна] пасля праверкі пісьмовых прац паказала яго сшытак усяму класу. <i>Я.Колас.</i>
<br><b>2.</b> Які прызначаны, служыць для пісання, пісьма.
<br>У невялікім пакоі, насупраць дзвярэй, стаяў пісьмовы стол, два крэслы і ў куце - тумбачка з графінам вады. <i>М.Ваданосаў.</i>




@<p><b>піткі // пітны // піўны</b>
<p><b>Пітк<u>і</u>.</b> <i>Разм.</i> Які добра, прыемна піць.
<br>Піткая вада з нашай крыніцы, асабліва ў летнюю спёку.
<p><b>Пітн<u>ы</b></u>. Прыгодны для піцця; які п'юць.
<br>У асобных паілках заўсёды павінна знаходзіцца чыстая пітная вада. <i>Птушкагадоўля.</i>
<p><b>Піўн<u>ы</u>.</b> Які мае адносіны да піва; прызначаны для піва.
<br>Каля піўнога ларка ўжо сабралася чарга мужчын. <i>В.Адамчык.</i>




@<p><b>піяла // піяна</b>
<p><b>Пі<u>я</u>ла.</b> У Сярэдняй Азіі: неглыбокі, шырэйшы ўверсе кубак без ручкі.
<br>Баласпай трымаў у растапыранай пяцярні піялу і час ад часу паглядваў на госця. <i>П.Беразняк.</i>
<p><b>Пі<u>я</u>на.</b> <i>Спец.</i> Ціха, не гучна (пра выкананне музычнага твора).
<br>Няхай дзеці праспяваюць 3-4 разы гэтае слова павольна, лёгка і піяна. <i>Выкладанне спеваў у школе.</i>




@<p><b>планаваць // планіраваць</b>
<p><b>Планав<u>а</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> Складаць план чаго-н.
<br>- Трэба нам планаваць разумна, правільна планаваць, але не хавацца за гэтыя планы, не планамі перад людзьмі адчытвацца, а тым, што зроблена. <i>А.Жук.</i>
<br><b>2.</b> Мець намер, разлічваць зрабіць што-н., меркаваць.
<br>Гітлераўскія генералы плануюць новыя аблавы на партызан і падпольшчыкаў. <i>Р.Няхай.</i>
<p><b>План<u>і</u>раваць.</b> Плаўна зніжацца на лятальным апараце.
<br>Скала недалёка, і цяпер можна спакойна планіраваць. <i>М.Гамолка.</i>
<br>|| Спакойна, не махаючы крыламі, доўга плаваць у паднябессі (пра птушак). Плаўна планіруе каршун у сінім небе, карыстаючыся нябачнымі струменямі паветра. <i>В.Вольскі.</i>




@<p><b>плантатарскі // плантацыйны</b>
<p><b>Плант<u>а</u>тарскі.</b> Які мае адносіны да плантатара, належыць яму.
<br>Плантатарская зямля.
<p><b>Плантац<u>ы</u>йны.</b> Які мае адносіны да плантацыі.
<br>У 1900 годзе на рынку з'явіліся першыя чатыры тоны плантацыйнага каўчуку. <i>Б.Розен.</i>




@<p><b>пластылін // пластыр</b>
<p><b>Пластыл<u>і</u>н.</b> Незасыхаючая маса для лепкі, прыгатаваная з гліны, воску з дабаўленнем тлушчаў і іншых рэчываў.
<br>У руках ён мяў пластылін і нешта ляпіў на фанернай дошчачцы, што ляжала ў яго на каленях. <i>Я.Скрыган.</i>
<p><b>Пл<u>а</u>стыр.</b> Ліпкі лекавы састаў, нанесены на паверхню тканіны, які прыкладваецца да нарываў, ран і г.д.
<br>У Любецкага была падвязана чорнай хусцінкай рука, галава забінтавана і заклеены пластырам твар. <i>А.Карпюк.</i>




@<p><b>плаўкі // плаўны</b>
<p><b>Пл<u>а</u>ўкі.</b> Здольны плавіцца.
<br>Галоўнай часткай плаўкага засцерагальніка з'яўляецца праваднік, які мае сячэнне значна меншае, чым сячэнне правадоў лініі. <i>Фізіка.</i>
<p><b>Пл<u>а</u>ўны.</b> Роўны, без рэзкіх пераходаў; непаспешлівы, мерны.
<br>Я адразу злавіла лёгкі і плаўны рытм танца. <i>А.Савіцкі.</i>




@<p><b>плывец // плывун // плывунец</b>
<p><b>Плыв<u>е</u>ц.</b> Той, хто плавае; хто ўмее плаваць.
<br>Яны кінуліся ў адзежы ў глыбокія воды ракі. Каляда быў добрым плыўцом. <i>І.Гурскі.</i>
<p><b>Плыв<u>у</u>н.</b> Насычаны вадою дробны пясок, супесак ці суглінак.
<br>Каб суняць плывуны і зрабіць іх падатлівымі людзям, непадалёку ... была пабудавана магутная станцыя замарожвання глебы. <i>А.Кулакоўскі.</i>
<p><b>Плывун<u>е</u>ц.</b> Жук, які звычайна жыве ў стаячай вадзе.
<br>Плывунец - жук-драпежнік.




@<p><b>плыткі // плыўкі</b>
<p><b>Пл<u>ы</u>ткі.</b> Неглыбокі, мелкі.
<br>Скрозь плыткую ваду было відаць пазелянелае, загнанае тванню дно. <i>А.Жук.</i>
<p><b>Пл<u>ы</u>ўкі.</b> Які лёгка размываецца, расплываецца; плывучы (пра грунт).
<br>Усе ішлі напрасткі, пакідаючы сляды на мяккай, плыўкай зямлі. <i>А.Кудравец.</i>




@<p><b>пнеўманія // пнеўматыка</b>
<p><b>Пнеўман<u>і</u>я.</b> Запаленне лёгкіх.
<br>- Рэдкі па цяжкасці выпадак двухбаковай пнеўманіі... Чакаем крызісу... <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Пнеўм<u>а</u>тыка.</b> Прыстасаванне для сціскання і разрэджвання паветра; раздзел фізікі.
<br>Многія станкі на заводзе працуюць зараз на пнеўматыцы, з дапамогай сціснутага паветра. <i>П.Рунец.</i>




@<p><b>праблема // праблематыка // праблематычнасць</b>
<p><b>Прабл<u>е</u>ма.</b> Важнае пытанне, якое патрабуе вырашэння.
<br>Гэта, аднак, зусім не азначае, што ад савецкага пісьменніка не патрабуецца роздуму над жыццёвымі праблемамі. <i>А.Адамовіч.</i>
<p><b>Праблем<u>а</u>тыка.</b> Сукупнасць праблем.
<br>Развіццё нашай прозы ішло ў напрамку пашырэння яе тэматыкі і праблематыкі. <i>Ю.Пшыркоў.</i>
<p><b>Праблемат<u>ы</u>чнасць.</b> Недаказанасць; няпэўнасць.
<br>Праблематычнасць задумы.




@<p><b>праблематычны // праблемны</b>
<p><b>Праблемат<u>ы</u>чны.</b> Які з'яўляецца праблемай, недаказаны; малаверагодны, няпэўны.
<br>У аповесці «Пастка» В.Быкаў пайшоў самым цяжкім шляхам. Ён гэтак ускладніў і завастрыў сітуацыю, што давер'е сапраўды становіцца праблематычным, і праблема здаецца амаль невырашальнай. <i>Наднёманскія былі.</i>
<p><b>Прабл<u>е</u>мны.</b> Прысвечаны вырашэнню якой-н. праблемы.
<br>Праблемны твор. Праблемнае пытанне.




@<p><b>прабой // прабойнік</b>
<p><b>Праб<u>о</u>й.</b> Металічная дужка, убітая ў дзверы, вечка і інш., якая служыць для навешвання замка.
<br>Дзверы ў сенцах былі замкнёны; клямка надзета на прабой, у ім - доўгі сасновы сук. <i>І.Пташнікаў.</i>
<p><b>Праб<u>о</u>йнік.</b> Інструмент для прабівання невялікіх дзірак у метале, скуры і г.д.
<br>Сіліч утаропіўся ў [брызентавы] канверт, з вузенькіх кішэнек якога тырчалі пласкагубцы, адвёрткі, абцугі, прабойнікі. <i>М.Аўрамчык.</i>




@<p><b>правакатарскі // правакацыйны</b>
<p><b>Правак<u>а</u>тарскі.</b> Які мае адносіны да правакатара.
<br>А гэта апраўдвала яго [Золатава] дзейнасць тут, тлумачыла правалы яго разведчыкаў у Менску, нельга не праваліцца, калі фашысцкае камандаванне стварыла такую правакатарскую сетку. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Правакац<u>ы</u>йны.</b> Які мае адносіны да правакацыі; у якім скрываецца, тоіцца правакацыя.
<br>Пытанні, як здалося Максіму, былі нядобразычлівыя, а часам правакацыйныя, быццам гэты юрыст наўмысна стараўся збіць яго з панталыку, пазбавіць логікі. <i>М.Машара.</i>




@<p><b>правераны // праверачны</b>
<p><b>Прав<u>е</u>раны.</b> Які даказаў сваімі паводзінамі, работай наяўнасць патрэбных якасцей; які праверылі.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: выпрабаваны.
<br>Узаемная прыязнь, правераная і загартаваная ў агні, стварала шчыльную баявую сям'ю. <i>Я.Брыль.</i>
<p><b>Прав<u>е</u>рачны.</b> Прызначаны для праверкі.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: кантрольны.
<br>Усе вучні класа паспяхова справіліся з напісаннем праверачнага дыктанта.




@<p><b>правізарскі // правізійны</b>
<p><b>Прав<u>і</u>зарскі.</b> Які мае адносіны да правізара - аптэчнага работніка вышэйшай кваліфікацыі.
<br>Правізарская практыка. Правізарская работа.
<p><b>Правіз<u>і</u>йны.</b> Які мае адносіны да правізіі; прызначаны для правізіі.
<br>Правізійны склад.




@<p><b>прагматычны // прагнастычны // прагнатычны</b>
<p><b>Прагмат<u>ы</u>чны.</b> Які мае адносіны да прагматызму - плыні ў філасофіі, якая прызнае за ісціну толькі тое, што дае практычна карысныя вынікі.
<br>[М.Гарэцкаму] аднолькава чужыя ... прагматычны погляд на літаратуру як ілюстрацыю сацыялагічных тэзісаў і эстэтычныя тэорыі прыхільнікаў чыстага мастацтва. <i>М.Мушынскі.</i>
<p><b>Прагнаст<u>ы</u>чны.</b> Які мае адносіны да прагнозу.
<br>Прагнастычная карта надвор'я.
<p><b>Прагнат<u>ы</u>чны.</b> Які вызначаецца прагнатызмам - выступленнем уперад верхняй і ніжняй сківіц чалавека.
<br>Прагнатычны твар.




@<p><b>прадажніцкі // прадажны</b>
<p><b>Прад<u>а</u>жніцкі.</b> Характэрны для прадажніка, здрадніка; каварны, падманлівы; на якога нельга спадзявацца.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: здрадніцкі.
<br>Ну, от, дамагліся вы, скажам, сваіх ідэалаў. Ты сваіх, гандлярскіх, прадажніцкіх. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Прад<u>а</u>жны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да продажу.
<br>Прадажныя цэны кааператыў стараецца падтрымліваць ніжэй тых, што ўстанаўлівае на той жа від прадукцыі спажыўкааперацыя. <i>Звязда.</i>
<br><b>2.</b> Прызначаны для продажу.
<br>- Зайдзі, папытайся, ці не ёсць у каго прадажныя сёдлы. <i>Казка.</i>
<br><b>3.</b> Гатовы прадаць сябе, свае пачуцці за грошы; здольны за грошы на ганебныя ўчынкі.
<br>Гэтыя прадажныя тварыны рабілі выгляд, што ў асобе высокага госця яны вітаюць вялікую Расею. <i>У.Караткевіч.</i>




@<p><b>прадвесне // прадвесце</b>
<p><b>Прадв<u>е</u>сне.</b> Час, які папярэднічае вясне; перадвясенняя пара.
<br>Дарогі пачарнелі. На дварэ прадвесне. <i>А.Алешка.</i>
<p><b>Прадв<u>е</u>сце.</b> З'ява, прымета, якая прадвяшчае надыход, наступленне чаго-н.
<br>Кожны раз ёй здавалася, што гэта прадвесце новай крывавай падзеі. <i>І.Шамякін.</i>




@<p><b>прадпрыемлівы // прадпрыемніцкі // прадпрымальніцкі // прадпрымальны</b>
<p><b>Прадпры<u>е</u>млівы.</b> Тое, што і <span id=raz>прадпрымальны</span>.
<br>Прадпрыемлівы кіраўнік.
<p><b>Прадпры<u>е</u>мніцкі.</b> Які мае адносіны да прадпрыемца - арганізатара ці ўласніка гандлёвага або прамысловага прадпрыемства.
<br>Прадпрыемніцкая арганізацыя.
<p><b>Прадпрым<u>а</u>льніцкі.</b> Тое, што і <span id=raz>прадпрыемніцкі</span>.
<br>Прадпрыемніцкія клопаты.
<p><b>Прадпрым<u>а</u>льны.</b> Энергічны, ініцыятыўны.
<br>Глянеш на цвёрды рот такога - і разумееш, што прыйшлі сюды самыя прадпрымальныя. <i>У.Караткевіч.</i>




@<p><b>прадуктыўны // прадукцыйны</b>
<p><b>Прадукт<u>ы</u>ўны.</b> У граматыцы: здольны ўтвараць новыя словы ці формы; які дзейнічае ў сучасны перыяд.
<br>У адпаведнасці з гэтым [актыўнасцю розных марфем] адрозніваюцца марфемы прадуктыўныя, малапрадуктыўныя і непрадуктыўныя. <i>Граматыка беларускай мовы.</i>
<p><b>Прадукц<u>ы</u>йны.</b>
<br><b>1.</b> Плённы.
<br>Прадукцыйныя заняткі.
<br><b>2.</b> Здольны даваць прадукцыю; такі, ад якога атрымліваюць прадукты жывёлагадоўлі (пра сельскагаспадарчую жывёлу, птушку).
<br>Прадукцыйная жывёла.




@<p><b>праезджаны // праезджы</b>
<p><b>Пра<u>е</u>зджаны.</b> Такі, па якім ездзілі; абкатаны; наезджаны.
<br>Конь спорнаю хадой ішоў па праезджанай саньмі дарозе. <i>П.Пестрак.</i>
<p><b>Пра<u>е</u>зджы.</b>
<br><b>1.</b> Які праязджае міма, падарожнічае.
<br>Людзі тут былі такія ж, як мы - праезджыя ды прахожыя, старыя і малыя. <i>А.Якімовіч.</i>
<br><b>2.</b> Прыгодны, прызначаны для праезду; па якім можна праехаць.
<br>Палявая дарога сапраўды аказалася сухой і праезджаю. <i>Р.Сабаленка.</i>




@<p><b>праезны // праязны</b>
<p><b>Пра<u>е</u>зны.</b> Прыгодны, прызначаны для язды, праезду.
<br>Парогам гэтым быў моцны праезны масток, настолькі нізкі, што пад яго не праедзеш, і настолькі высокі, што лодку на яго не ўсцягнеш. <i>Я.Брыль.</i>
<p><b>Праязн<u>ы</u>.</b> Які дае права на праезд якім-н. відам транспарту.
<br>Тым, чый дом быў яшчэ на акупіраванай зямлі, шпіталь не выдаваў праязных пасведчанняў, а ўладжваў на працу ў гарадку. <i>А.Асіпенка.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Надзвычай велічная дваццацідвухметровая праязная (трэба: праезная) вежа. <i>Помнікі гісторыі і культуры Беларусі.</i>




@<p><b>пражэктар // пражэкцёр</b>
<p><b>Праж<u>э</u>ктар.</b> Асвятляльны прыбор, які дае яркі пук святла ў патрэбным напрамку.
<br>Прамень пражэктара здаваўся бясконцай, моцнай і злавеснай рукой нейкага страшыдла. <i>Л.Дайнека.</i>
<p><b>Пражэкц<u>ё</u>р.</b> <i>Іран.</i> Той, хто захапляецца несур'ёзнымі і непатрэбнымі, неажыццявімымі праектамі.
<br>Я запісаў на выдатак гісторыі варожых пражэкцёраў. <i>Х.Шынклер.</i>




@<p><b>праектны // праекціровачны</b>
<p><b>Пра<u>е</u>ктны.</b> Які мае адносіны да праекта; прадугледжаны праектам.
<br>Хуткасць вышэй за праектную на два вузлы ў гадзіну. <i>М.Гамолка.</i>
<p><b>Праекцір<u>о</u>вачны.</b> Які мае адносіны да праекціроўкі - распрацоўкі праекта.
<br>Праекціровачная экспедыцыя.




@<p><b>праектыўны // праекцыйны</b>
<p><b>Праект<u>ы</u>ўны.</b> <i>Спец.</i> Які мае адносіны да праекцыі - перадачы прасторавых фігур на плоскасці.
<br>Праектыўная геаметрыя - раздзел геаметрыі, які вывучае ўласцівасці фігур, што зменьваюцца пры пэўных (праектыўных) пераўтварэннях. <i>БелСЭ.</i>
<p><b>Праекц<u>ы</u>йны.</b> <i>Спец.</i> Які мае адносіны да праекцыі - павелічэння здымка на экране.
<br>Мікрафільмы былі тут. Павел зарадзіў іх у праекцыйны апарат. <i>У.Шыцік.</i>




@<p><b>практык // практыкант</b>
<p><b>Пр<u>а</u>ктык.</b>
<br><b>1.</b> Той, хто добра вывучыў сваю справу на практыцы.
<br>Моладзі сярод іх было мала, пераважалі пажылыя людзі, старыя практыкі і арганізатары сельскай гаспадаркі, многія з якіх яшчэ ўдзельнічалі ў стварэнні першых калгасаў. <i>Т.Хадкевіч.</i>
<br><b>2.</b> Практычны, дзелавы чалавек.
<br>Чалавек, які выпадкова трапіў бы на сход, мог бы з першага разу падумаць, што гэты чалавек вельмі вялікі практык, вельмі ўсё і разумна ведае і да ўсяго можа сказаць патрэбнае слова. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Практык<u>а</u>нт.</b> Студэнт ці навучэнец, які праходзіць практыку - замацоўвае тэарэтычныя веды на вытворчасці.
<br>У памяшканні на біялагічнай станцыі, дзе займаюцца практыканты, парна і душна, хаця ўсе вокны расчынены насцеж. <i>В.Вольскі.</i>




@<p><b>пракус // прыкус</b>
<p><b>Прак<u>у</u>с.</b> Рана ад укусу; пракушанае месца.
<br>З раны ўвесь час ішла кроў: пракус быў глыбокі і, відаць, пашкодзіў крывяносны сасуд. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Прык<u>у</u>с.</b> Становішча зубоў пры самкнутых сківіцах.
<br>Жорсткі прыкус Іванавага рота змяніўся ўсмешкай: на адным краёчку вуснаў. <i>У.Караткевіч.</i>




@<p><b>пракурат // пракуратар</b>
<p><b>Пракур<u>а</u>т.</b> <i>Абл.</i> Прайдзісвет.
<br>- Не чапай ты яго, пракурата. Я ж кажу, няхай яго сарочка так не чапае. <i>Р.Сабаленка.</i>
<p><b>Пракур<u>а</u>тар.</b> У Старажытным Рыме: асоба, якая кіравала чыёй-н. маёмасцю, гаспадаркай, маёнткам і пад.; чыноўнік, які ведаў фінансамі, зборам налогаў, харчаваннем і г.д.
<br>Строгі пракуратар. Непадкупны пракуратар.




@<p><b>пралаз // пралаза</b>
<p><b>Прал<u>а</u>з.</b> Вузкі, цесны праход, праз які можна пралезці, прайсці.
<br>[Васіль] пачаў яшчэ больш упарта і настойліва другой рукой разграбаць пралаз. <i>Б.Сачанка.</i>
<p><b>Прал<u>а</u>за.</b> <i>Разм.</i> Пранырлівы чалавек, прайдзісвет, спрытнюга.
<br>Памятаюць і зараз былыя работнікі рэдакцыі Ілья Гурскі, Алесь Звонак, Міхась Модэль, Анатолій Астрэйка, як няшчадна высмейваў Самуйлёнак усякіх пралаз і прайдзісветаў. <i>М.Хведаровіч.</i>




@<p><b>пралля // пральня / праля</b>
<p><b>Пр<u>а</u>лля.</b> <i>Разм.</i> Жанчына, якая прадзе ўручную.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: папрадуха.
<br>Мастак паказаў на палатне маладую зграбную праллю з доўгай касой. <i>А.Ліс.</i>
<p><b>Пр<u>а</u>льня.</b> Установа бытавога абслугоўвання для мыцця і далейшай апрацоўкі бялізны.
<br>У калгасах будуць дзіцячыя яслі, сады, пляцоўкі, там з часам можа ўстановяцца пральні, кравецкія майстэрні, хлебапякарні, а можа нават і грамадскія кухні. <i>І.Дуброўскі.</i>
<p><b>Пр<u>а</u>ля.</b> <i>Абл.</i> Тое, што і <span id=raz>пралля</span>.
<br>Бывала ў цёмную зімнюю ноч самая позняя праля патушыць агонь у сваёй хаце, а ў Маланні блішчыць акенца ледзь не да дня. <i>Беларусь.</i>




@<p><b>праніклівы // пранікальны // пранікнёны</b>
<p><b>Пран<u>і</u>клівы.</b> Які хутка і правільна разгадвае, глыбока разумее што-н.; здольны пранікнуць у сутнасць чаго-н.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: здагадлівы.
<br>Паўлюк не такі быў праніклівы, каб убачыць, што ў Чачыка на душы нешта кіпіць. <i>І.Пташнікаў.</i>
<p><b>Пранік<u>а</u>льны.</b> Які прапускае праз сябе што-н. (ваду, святло і інш.).
<br>Насенне зернебабовых культур уладае менш пранікальнай абалонкай у параўнанні са збожжавымі. <i>А.Мароз.</i>
<p><b>Пранікн<u>ё</u>ны.</b> Для якога характэрна хвалюючая шчырасць, сардэчнасць, унутраная перакананасць.
<br>Я шукаў пранікнёных, узнёслых слоў, і словы такія знаходзіліся, яны клаліся на паперу прачулымі, шчырымі радкамі. <i>І.Навуменка.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Пранікнёнае (трэба: праніклівае) вока мастака ўбачыла ўсё гэта, душа адчула важнасць і глыбіню ўбачанага, і з'явілася задума - смелая, высакародная, мастацкая. <i>Полымя.</i>




@<p><b>прапіска // прыпіска</b>
<p><b>Прап<u>і</u>ска.</b> Афіцыйная рэгістрацыя пражывання каго-н. па пэўнаму адрасу; паметка ў паспарце аб гэтай рэгістрацыі.
<br>Я хаце абавязаны прапіскаю - калыскаю, падвешанай пад столь. <i>А.Куляшоў.</i>
<p><b>Прып<u>і</u>ска.</b> Дапаўненне, дадатак да раней напісанага.
<br>У канцы ліста сябар зрабіў прыпіску. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>прастуджаны // прастудлівы // прастудны</b>
<p><b>Праст<u>у</u>джаны.</b>
<br><b>1.</b> Хворы ад прастуды.
<br>У класе запанавала напружаная цішыня - стала чуваць, як у прастуджанага Паўла Баранца хрыпіць у грудзях. <i>І.Шамякін.</i>
<br><b>2.</b> Які бывае пры прастудзе; з прастудай.
<br>Другі голас быў мяккі, грудны, крышку хрыплаваты, як бы прастуджаны. <i>А.Кудравец.</i>
<p><b>Праст<u>у</u>длівы.</b> <i>Разм.</i> Схільны да прастуды; які лёгка прастуджваецца.
<br>Нейкае вельмі ж прастудлівае дзіця: чуць пабыло на холадзе ці крыху праняло скразняком - і захварэла ўжо адразу. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Праст<u>у</u>дны.</b> Які мае адносіны да прастуды; выкліканы прастудай.
<br>Абвостраным слыхам ён [лекар] улоўлівае прастудныя хрыпы ў грудзях. <i>В.Гарбук.</i>




@<p><b>пратэктар // пратэктарат</b>
<p><b>Прат<u>э</u>ктар.</b>
<br><b>1.</b> Дзяржава, якая ажыццяўляе пратэктарат.
<br>Пратэктарат - форма міжнароднай залежнасці дзяржаў, пры якой дзяржава-пратэктар вызначае знешнюю палітыку дзяржавы, якая пратэжыруецца. <i>БелСЭ.</i>
<br><b>2.</b> Патоўшчаная, больш трывалая частка знешняй паверхні ў пакрышцы.
<br>На сухой зямлі следу ад пратэктара не асталося. <i>А.Жук.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. З гэтага моманту Туніс страціў незалежнасць і стаў французскім пратэктарам (трэба: пратэктаратам). <i>В.Вольскі.</i>
<p><b>Пратэктар<u>а</u>т.</b> Форма каланіяльнай залежнасці, пры якой больш слабая краіна, фармальна захоўваючы свой дзяржаўны лад, фактычна залежыць ад больш моцнай; сама краіна, што знаходзіцца ў такой залежнасці.
<br>Англія, якая дабівалася панавання над Суэцкім каналам і мела патрэбу ў эгіпецкай бавоўне, з 1883 года ўстанавіла фактычны пратэктарат над Эгіптам (які ўваходзіў тады ў састаў Турцыі). <i>Эканамічная геаграфія зарубежных краін.</i>




@<p><b>прахадны / праходны // праходчы // прахожы</b>
<p><b>Прахадн<u>ы</u>.</b>
<br><b>1.</b> Які мае скразны праход, служыць для праходу.
<br>Хто б ні стаяў вартавым ля прахадной будкі, усякі прапускаў Святлану ў вайсковы двор. <i>А.Кулакоўскі.</i>
<br><b>2.</b> Які дае права ці магчымасць прайсці па конкурсу куды-н.
<br>- Семнаццаць з дваццаці набраў. Прахадны бал... А Лёня Хазанскі праваліў. <i>В.Мыслівец.</i>
<p><b>Прах<u>о</u>дны.</b> Тое, што і <span id=raz>прахадны</span> (<i>у 1 знач.</i>).
<br>У зацямнелым кутку каля праходнай будкі Антон прыпыніўся і не зводзіў вачэй з дзвярэй. <i>П.Кавалёў.</i>
<p><b>Прах<u>о</u>дчы.</b> <i>Спец.</i> Які мае адносіны да праходкі - распрацоўкі горных вырабатак у пэўным напрамку.
<br>Праходчы камбайн.
<p><b>Прах<u>о</u>жы.</b> Які ідзе куды-н., праходзіць міма каго-чаго-н.
<br>Бралася на мароз. Асфальт падсох. Крокі рэдкіх прахожых ляскалі, як стралялі, асабліва абцасікі жанчын. <i>І.Шамякін.</i>




@<p><b>працверазець // працверазіць</b>
<p><b>Працвераз<u>е</u>ць.</b> Стаць цвярозым.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: працверазіцца.
<br>Чуліся выпадковыя несуладныя стрэлы і крыкі - п'яныя адразу працверазелі, рызыканты беглі, як зайцы. <i>С.Грахоўскі.</i>
<p><b>Працвераз<u>і</u>ць.</b> <i>каго.</i> Зрабіць цвярозым; зрабіць здольным цвяроза разважаць аб чым-н., вызваліць ад ілюзій.
<br>Цемрадзь на хвіліну працверазіла распаленую галаву, ён выцер спацелы лоб, падбадзёрыў сябе і весялей пакрочыў наперад. <i>Маладосць.</i>




@<p><b>прачыніць // прычыніць</b>
<p><b>Прачын<u>і</u>ць.</b> <i>што.</i> Крыху, не поўнасцю адчыніць.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: прыадчыніць.
<br>Бурчанка павёў іх да сябе ў кабінет, па дарозе прачыніў дзверы ў пакой Вольгі Паўлаўны, каб сказаць, што вярнуўся. <i>Т.Хадкевіч.</i>
<p><b>Прычын<u>і</u>ць.</b> <i>што.</i> Зачыніць, звычайна няпоўнасцю або няшчыльна.
<br>Сымон Данілавіч ад нечаканасці нават забыўся прычыніць сенцы. <i>І.Грамовіч.</i>




@<p><b>праяснець // праясніць</b>
<p><b>Праясн<u>е</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> Стаць ясным, бязвоблачным.
<br>Упершыню пасля некалькіх дажджлівых дзён неба праяснела. <i>Х.Жычка.</i>
<br><b>2.</b> Стаць ясным, праясніцца (пра свядомасць, думкі і інш.).
<br>Сухі, гарачы махорачны дым востра заказытаў у носе, і неяк адразу праяснела ў галаве. <i>М.Стральцоў.</i>
<br><b>3.</b> Стаць спакойным, вясёлым, ветлівым.
<br>Твары суседніх жанчын неяк раптоўна, на адно імгненне, праяснелі ўсмешкай. <i>П.Пестрак.</i>
<p><b>Праясн<u>і</u>ць.</b> <i>што.</i>
<br><b>1.</b> Зрабіць ясным, выразным, добра бачным.
<br>[Зазімак] падмарозіў зямлю, размаляваў ледзь прыкметнымі ўзорамі шыбы на вокнах, праясніў неба. <i>М.Даніленка.</i>
<br><b>2.</b> Зрабіць ясным, зразумелым; выясніць.
<br>Гэтыя звесткі не вельмі праяснілі абстаноўку. <i>У.Шыцік.</i>




@<p><b>прыбалотны // прыбалочаны</b>
<p><b>Прыбал<u>о</u>тны.</b> Які знаходзіцца паблізу балота.
<br>Скончылася жыта, пачынаўся прыбалотны хмызняк. <i>П.Кавалёў.</i>
<p><b>Прыбал<u>о</u>чаны.</b> Трохі забалочаны, крыху балоцісты.
<br>Бумажкоў ляжаў на мокрай прыбалочанай зямлі і кідаў бутэльку за бутэлькай. <i>К.Чорны.</i>




@<p><b>прыватніцкі // прыватны</b>
<p><b>Прыв<u>а</u>тніцкі.</b> Які мае адносіны да прыватніка, уласцівы яму.
<br>Гэты кар'ерыст і дэмагог, каб больш настрашыць Гарошку, абзывае яго сабатажнікам, абвінавачвае ў прыватніцкіх настроях і кулацкай тэндэнцыі. <i>Маладосць.</i>
<p><b>Прыв<u>а</u>тны.</b>
<br><b>1.</b> Які належыць пэўнай асобе, не грамадскі.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: асабісты.
<br>Гэта была звычайная ўскраінная вуліца - ціхая, з невялікімі прыватнымі домікамі, садамі і агародамі. <i>В.Быкаў.</i>
<br><b>2.</b> Які з'яўляецца часткай, дэталлю чаго-н.; не агульны; асобны.
<br>Як сур'ёзны, сталы пісьменнік, Я.Брыль умее адкрыць, здавалася б, у вельмі прыватным выпадку вялікую і хвалюючую праўду жыцця. <i>В.Каваленка.</i>




@<p><b>прыветлівы / прыветны // прывітальны</b>
<p><b>Прыв<u>е</u>тлівы.</b> Добразычлівы, гасцінны.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: ветлівы.
<br>Крышачку ўзрушаныя, узаемна прыветлівыя, настаўнікі жартамі сустракалі кожнага свайго калегу. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Прыв<u>е</u>тны.</b> Тое, што і <span id=raz>прыветлівы</span>.
<br>З-пад брывей прыветных палінялых журыцца даверлівы пагляд. <i>Р.Барадулін.</i>
<p><b>Прывіт<u>а</u>льны.</b> Які мае адносіны да прывітання, звязаны з ім.
<br>[Алеся] ловіць мой позірк і прывітальны жэст рукі і з непаўторным хараством ківае галавой - вітаецца. <i>Я.Брыль.</i>




@<p><b>прывыклы // прывычны</b>
<p><b>Прыв<u>ы</u>клы.</b> Які прывык да чаго-н., мае прывычку да чаго-н.
<br><span id=raz>Сінонімы</span>: звыклы, звычны.
<br>Прывыклае да цішыні вуха ўлавіла частае тупанне мноства ног. <i>І.Пташнікаў.</i>
<p><b>Прыв<u>ы</u>чны.</b>
<br><b>1.</b> Які стаў прывычкай, увайшоў у прывычку.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: звычайны.
<br>Полаз і Вітушка паабедалі з прывычнай сялянскай паважнасцю. <i>І.Шамякін.</i>
<br><b>2.</b> Які выпрацаваў прывычку, прывык да чаго-н.
<br>Але прывычны паляўнічы зрок адгадваў сярод густой травы, па росах збітых воўчыя сляды. <i>М.Танк.</i>




@<p><b>прывязка // прывязь</b>
<p><b>Прыв<u>я</u>зка.</b> Вяровачка, шнурок, раменьчык і пад. для прывязвання чаго-н.
<br>Парвалася сырамятная прывязка, трэба было ісці ў хату па нож, каб прарэзаць пяцельку. <i>К.Крапіва.</i>
<p><b>Пр<u>ы</u>вязь.</b> Вяроўка, рэмень, ланцуг, якім звычайна прывязваюць жывёлу.
<br>Ласяня тупала каля дубка, наравіла сарвацца з прывязі. <i>С.Александровіч.</i>




@<p><b>прывялены // прывялы</b>
<p><b>Прыв<u>я</u>лены.</b> Крыху правялены - падсушаны на сонцы, ветры (звычайна пра мяса, рыбу).
<br>Прывялены кумпяк. Прывяленая рыба.
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Дзесьці далёка ў тумане драчы дралі горла, востра пахла прывяленай (трэба: прывялай) травою. <i>В.Гігевіч.</i>
<p><b>Прыв<u>я</u>лы.</b> Які трохі звяў, прывяў (звычайна пра расліны, траву).
<br>Ён угледзеў [з акна машыны] поле, запалавелае ўжо, з рамонкамі абапал палявой дарогі і сіняй, нібыта прывялай ад спякоты, але на самай справе халаднавата-пяшчотнай валошкі. <i>А.Жук.</i>




@<p><b>прыгодніцкі // прыгодны</b>
<p><b>Прыг<u>о</u>дніцкі.</b> Заснаваны на прыгодах, звязаны з прыгодамі.
<br>Па сваёй тэматыцы прыгодніцкія аповесці Янкі Маўра ўваходзяць у цыкл твораў аб іншых краінах. <i>М.Яфімава.</i>
<p><b>Прыг<u>о</u>дны.</b> Які падыходзіць, гадзіцца для чаго-н., прыдатны да чаго-н.
<br>Дайце мне хатку, хатку прыгодную, вечная радасць жыла каб у ёй. <i>Я.Купала.</i>




@<p><b>прыгоннік // прыгонны</b>
<p><b>Прыг<u>о</u>ннік.</b> Памешчык, які карыстаўся прыгонным правам, меў прыгонных сялян; прыхільнік прыгону.
<br>Адмена прыгоннага права, праведзеная рукамі прыгоннікаў, не ўціхамірыла край. <i>Полымя.</i>
<p><b>Прыг<u>о</u>нны.</b> Які мае адносіны да прыгону; які з'яўляецца ўласнасцю памешчыка-прыгонніка, належыць яму.
<br>Ракой, фантанамі з зямлі б'е нафта, б'е стуль, скуль і не сніў прыгонны дзед. <i>Я.Купала.</i>




@<p><b>прыдзіра // прыдзірка</b>
<p><b>Прыдз<u>і</u>ра.</b> <i>Разм.</i> Прыдзірлівы чалавек.
<br>Адны знаходзілі ... інспектара чалавекам, з якім яшчэ жыць можна; другія ж, наадварот, даводзілі, што ён - прыдзіра, з кожнага глупства робіць цэлую справу. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Прыдз<u>і</u>рка.</b> Папрок, заўвага, абвінавачанне, зробленае без дастатковых падстаў.
<br>А я думаю, таварыш Собіч, што гэта проста прыдзірка. Няма ў нас злодзеяў! <i>Я.Скрыган.</i>




@<p><b>прыземісты // прыземлены // прыземны</b>
<p><b>Прыз<u>е</u>місты.</b> Нізкі на выгляд; прысадзісты.
<br>[Мужчыны] падышлі да гаража - жоўтага прыземістага будынка, разлічанага машын на дзесяць. <i>Т.Хадкевіч.</i>
<br>|| Невысокі, але моцнага целаскладу; каржакаваты (пра чалавека). Наперадзе цвёрдай паходкай з аўтаматам напагатове крочыў прыземісты і плячысты дзяцюк. <i>Р.Няхай.</i>
<p><b>Прыз<u>е</u>млены.</b> Пазбаўлены ўзвышанага, незвычайнага; прыніжаны.
<br>Хоць і многа яшчэ ў творы прыземленага бытавізму, але і бытавізм гэты своеасаблівы. <i>А.Адамовіч.</i>
<p><b>Прыз<u>е</u>мны.</b> <i>Спец.</i> Які прылягае непасрэдна да зямной паверхні.
<br>Прыземны слой паветра.




@<p><b>прынада // прынаджванне</b>
<p><b>Прын<u>а</u>да.</b> Тое, чым прынаджваюць птушак, рыб, жывёл.
<br>Гэтакай мясціне рады мы з табой, рыбак. У нас добрая прынада - дажджавы чарвяк. <i>А.Вялюгін.</i>
<p><b>Прын<u>а</u>джванне.</b> Прыкормліванне (звычайна пра рыбу, птушак).
<br>Рэгулярная падкормка, умелае прынаджванне прывучае і рыбу к пэўнаму месцу. <i>Звязда.</i>




@<p><b>прысмак // прысмакі</b>
<p><b>Пр<u>ы</u>смак.</b> Дадатковы, пабочны смак у чым-н.
<br>Сцяблінкі жуючы, яна адчула не водар сена - водарасці пах, і далі той, што зноў іх паглынула, - чужы, салёны прысмак на губах. <i>А.Куляшоў.</i>
<p><b>Прысм<u>а</u>кі.</b> <i>звычайна мн.</i> Ласункі, салодкае.
<br>Мой бацька рэдка калі дастаўляў такія прысмакі, ашчаджаючы капейку на рэчы больш сур'ёзныя. <i>І.Навуменка.</i>
<br>|| <i>Разм.</i> Прыправа. Хоць невялікія прысмакі - цыбуля, перчык, ліст бабкоў ды сальца некалькі брускоў. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>прыстаўлены // прыстаўны</b>
<p><b>Прыст<u>а</u>ўлены.</b> Пастаўлены, прысунуты блізка да чаго-н.; прыхілены да чаго-н.; далучаны да чаго-н., пастаўлены дадаткова.
<br>Яму чамусьці ўбачылася зноў усё тое, што бачылася не раз: на двух прыстаўленых заслонах стаіць труна, а ў ёй ляжыць, як жывая, нават з нейкім прытоеным смяшком у сіняватых губах яго Караліна. <i>В.Адамчык.</i>
<p><b>Прыстаўн<u>ы</u>.</b> Які прыстаўляецца або прыстаўлены да чаго-н.
<br>Люся ўсё парывалася падняцца ў самалёт па шырокай прыстаўной лесвіцы. <i>М.Даніленка.</i>




@<p><b>прысяга // прысяганне</b>
<p><b>Прыс<u>я</u>га.</b> Афіцыйнае ўрачыстае абяцанне, клятва захоўваць вернасць, выконваць якія-н. абавязкі; словы такога абяцання.
<br>Мо каля гэтае сасны, пад партызанскім сцягам, Радзімы верныя сыны прыносілі прысягу. <i>П.Панчанка.</i>
<p><b>Прысяг<u>а</u>нне.</b> Прынясенне прысягі; клятвеннае абяцанне.
<br>Прысяганне на вернасць.




@<p><b>прытвор // прытвора</b>
<p><b>Прытв<u>о</u>р.</b> Пярэдняя частка царквы непасрэдна за ўваходам.
<br>Ён увайшоў у царкву. У прытворы гарэла тоненькая свечка. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Прытв<u>о</u>ра.</b> <i>м.</i> і <i>ж. Разм.</i> Той, хто прытвараецца, прыкідваецца.
<br><span id=raz>Сінонімы</span>: прытворшчык, прытворшчыца.
<br>- А ты не прачытаў бы дзённіка сястры, каб ён трапіў табе на вочы? Не люблю прытвораў! <i>І.Шамякін.</i>




@<p><b>прытомлены // прытомны</b>
<p><b>Прыт<u>о</u>млены.</b> Які прытаміўся; змораны.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: стомлены.
<br>Здаволеныя гульнямі і трошкі прытомленыя, малыя крочаць паламаным строем. <i>М.Ракітны.</i>
<p><b>Прыт<u>о</u>мны.</b> Які знаходзіцца ў прытомнасці, пры памяці.
<br>- Хутчэй выходзьце! - выратавальныя словы вырваліся з грудзей Ягора, і сам ён ледзь прытомны адскочыў ад дома. <i>П.Кавалёў.</i>




@<p><b>прыцісклівы // прыціскны</b>
<p><b>Прыц<u>і</u>склівы.</b> Які пазбягае траты, выдаткаў.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: скупы.
<br>Кастусь Верамейчык - чалавек прыцісклівы, скрытны і на словы асцярожны. <i>К.Крапіва.</i>
<p><b>Прыціскн<u>ы</u>.</b> <i>Спец.</i> Які служыць для прыціскання чаго-н.
<br>Трэба праверыць мацаванне пальцавага бруса да папярэдняга бруса жняяркі, усіх секцый пальцаў, прыціскных лапак да пальцавага бруса, а таксама дэталей да сценак жняяркі. <i>В.Ягорушкін.</i>




@<p><b>прыцішыць // прыцішэць</b>
<p><b>Прыц<u>і</u>шыць.</b> <i>што.</i> Зрабіць цішэй, слабей; зменшыць хуткасць.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: суцішыць.
<br>Андрэй падумаў, што, мусіць, спяшыць, і прыцішыў хаду. <i>І.Пташнікаў.</i>
<p><b>Прыціш<u>э</u>ць.</b> Перастаць падаваць гукі; сцішыцца.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: сціхнуць.
<br>Костусь асеў і прыцішэў у тыя дні, хадзіў сам не свой. <i>К.Чорны.</i>




@<p><b>прыцьмець // прыцьміць</b>
<p><b>Прыцьм<u>е</u>ць.</b> Страціць сваю яркасць, бляск.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: патускнець.
<br>Святло дрыготка пасунулася на небасхіле, прыцьмела і неяк раптоўна згасла. <i>В.Быкаў.</i>
<p><b>Прыцьм<u>і</u>ць.</b> <i>каго-што.</i> Засланіўшы сабой, зрабіць менш прыкметным, менш бачным.
<br>Ты ўсё золатам хочаш прыцьміць, загаціць... Ці ж прыгледзеўся, хорамны княжа? Кроў на золаце гэтым людская блішчыць, кроў, якой і твая моц не змажа. <i>Я.Купала.</i>




@<p><b>прычына // прычыннасць</b>
<p><b>Прыч<u>ы</u>на.</b>
<br><b>1.</b> З'ява, акалічнасць, якая выклікае, абумоўлівае ўзнікненне другой з'явы.
<br>Адбылося неяк дзіва: сонца ход свой прыпыніла. Прастаяла тры гадзіны з невядомае прычыны. <i>У.Дубоўка.</i>
<br><b>2.</b> Падстава, зачэпка для якіх-н. дзеянняў.
<br>[Сімон] любіў смяяцца, і для гэтага яму не трэба было шукаць асаблівай прычыны. <i>Э.Самуйлёнак.</i>
<p><b>Прыч<u>ы</u>ннасць.</b>
<br><b>1.</b> Дачыненне да чаго-н., удзел у чым-н.
<br>Абгрунтаванне думкі аб прычыннасці «Новай зямлі» да генезісу беларускага рамана атрымалася неглыбокім і скамечаным. <i>Полымя.</i>
<br><b>2.</b> У філасофіі: узаемная сувязь з'яў, пры якой адна з іх з'яўляецца прычынай другой.
<br>Аб'ектыўная прычыннасць.




@<p><b>прышчэп / прышчэпа // прышчэпак // прышчэпка</b>
<p><b>Прышч<u>э</u>п.</b> Прышчэпленая расліна, прышчэпленае дрэўца.
<br>У гэтую восень будуць гатовы да пасадкі сорак тысяч прышчэпаў. <i>М.Паслядовіч.</i>
<p><b>Прышч<u>э</u>па.</b> Тое, што і <span id=raz>прышчэп</span>.
<br>Вывучаецца абмен рэчываў прышчэпка пад уплывам абмену рэчываў прышчэпы. <i>Л.Чаркасава.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Кабінет садоўніцтва мае вялікі садова-ягадны гадавальнік, дзе навучэнцы вырошчваюць розную садавіну, робяць прышчэпы (трэба: прышчэпкі) і акуліроўку. <i>М.Замскі.</i>
<p><b>Прышч<u>э</u>пак.</b> Частка расліны (чаранок, вочка), якую прышчэпліваюць (або прышчапілі раней) на другой расліне.
<br>Юных садаводаў радавала, што ўсе мінулагоднія прышчэпкі развіваліся добра.
<p><b>Прышч<u>э</u>пка.</b>
<br><b>1.</b> Перасадка часткі расліны (чаранка, вочка) на другую расліну; прышчэпліванне.
<br>Улетку гэтага года мы рабілі прышчэпку пладовых дрэўцаў. <i>І.Сіняўскі.</i>
<br><b>2.</b> Прышчэпачны прэпарат (вакцына); увядзенне ў арганізм такога прэпарату, каб папярэдзіць або вылечыць якую-н. хваробу.
<br>У цяперашні час прышчэпкі робяцца спецыяльнымі прэпаратамі - вакцынамі, якія вырабляюцца на заводах. <i>Анатомія і фізіялогія чалавека.</i>
<br><b>3.</b> Тое, што і <span id=raz>прышчэп</span>.
<br>Нарэшце Ваня зайшоў да гаспадара, у якога яшчэ зусім не было саду, а ў агародзе тырчала ўсяго толькі каля дзесятка прышчэпак. <i>А.Кулакоўскі.</i>
<br><b>4.</b> Заціскачка для прымацавання чаго-н.
<br>У такую хвіліну вязка драўляных прышчэпак, што вісіць на шыі ў дзеўчаняці, можа здацца прыгажэй любых караляў. <i>А.Гардзіцкі.</i>




@<p><b>прэміравальны // прэміраваны // прэміяльны</b>
<p><b>Прэмірав<u>а</u>льны.</b> Тое, што і <span id=raz>прэміяльны</span>.
<br>Прэміравальная камісія. Прэміравальныя грошы.
<p><b>Прэмірав<u>а</u>ны.</b> Той, хто атрымаў прэмію; узнагароджаны прэміяй.
<br>Пасля вячэры дзед Мікалай расказваў мне ўвесь свой даволі доўгі жыццёвы шлях: шлях панскага батрака-селяніна-бедняка-калгасніка-ўдарніка, тройчы прэміраванага за старанную работу. <i>А.Якімовіч.</i>
<p><b>Прэмі<u>я</u>льны.</b> Які мае адносіны да прэміі; які з'яўляецца прэміяй.
<br>З дому выйшаў дзед Аўсей з прэміяльным патэфонам. <i>М.Калачынскі.</i>
<br>|| <i>у знач. наз.</i> <span id=raz>прэміяльныя</span>. Грошы, якія выплачваюцца ў якасці прэміі. Яна павесіла на плячо чорную дарагую сумачку, якой не мела ніводная настаўніца ў іхняй школе. Ісідар падарыў за прэміяльныя, калі каманда заняла першае месца ў рэспубліцы. <i>В.Супрунчук.</i>




@<p><b>прэтэндэнт // прэцэдэнт</b>
<p><b>Прэтэнд<u>э</u>нт.</b> Той, хто прэтэндуе на што-н., мае падставы на атрыманне чаго-н.
<br>Разумеў хлапец - час падумаць, як будзе жыцца далей. Яшчэ пад ім двое меншых братоў - прэтэндэнтаў на бацькаву гаспадарку. <i>А.Пальчэўскі.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Удар нашай авіяцыі быў закончан з надыходам цемры. Па эфектыўнасці яе дзеянняў гэты выпадак, на думку многіх відавочцаў, не мае прэтэндэнта (трэба: прэцэдэнту) у ходзе Вялікай Айчыннай вайны. <i>Звязда.</i>
<p><b>Прэцэд<u>э</u>нт.</b> <i>Кніжн.</i> Выпадак у мінулым, які служыць прыкладам ці апраўданнем для падобных выпадкаў у будучым.
<br>Мяне заўважылі праз акно, і ўсе выйшлі насустрач. Важны быў прэцэдэнт - ссыльнаму дазволілі працаваць у школе, і ўжо з'яўляліся надзеі, строіліся меркаванні на «пацяпленне», на палёгкі ў рэжыме. <i>С.Грахоўскі.</i>




@<p><b>пужаны // пужлівы</b>
<p><b>Пуж<u>а</u>ны.</b> Такі, якога часта і многа пужалі.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: напужаны.
<br>Дзяўчат поўная вёска, а жаніхі надта пужаныя сталі, у сваты баяцца ездзіць. <i>А.Асіпенка.</i>
<p><b>Пужл<u>і</u>вы.</b> Які лёгка пужаецца, якога лёгка напужаць.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: палахлівы.
<br>Крыкі пужлівых людзей не стрымаюць хай бітвы размах. <i>М.Багдановіч.</i>




@<p><b>пунктуальны // пунктуацыйны</b>
<p><b>Пункту<u>а</u>льны.</b> Вельмі акуратны, дакладны.
<br>Хоць звычайна старшы лейтэнант і не любіў «пісаніны», тут стараўся быць пунктуальным. <i>І.Мележ.</i>
<p><b>Пунктуац<u>ы</u>йны.</b> Які мае адносіны да пунктуацыі - правіл аб пастаноўцы знакаў прыпынку.
<br>Пунктуацыйны разбор павінен заўсёды суправаджацца сінтаксічным разборам. <i>М.Марчанка.</i>




@<p><b>пункціравальны // пункцірны</b>
<p><b>Пункцірав<u>а</u>льны.</b> Які служыць для нанясення пункціру, для чарчэння пункцірам.
<br>Для заканчэння работы ў яго было ўсё неабходнае, і ў першую чаргу добрая пункціравальная лінейка, без якой не абысціся. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Пункц<u>і</u>рны.</b> Які мае адносіны да пункціру; падобны на пункцір.
<br>Вертыкальныя палосы ўтвараліся рознакаляровымі прокідкамі ўтоку, якія то шырокімі пасамі, то вузкімі пункцірнымі шнурочкамі запаўнялі ўсё поле спадніцы. <i>Маладосць.</i>




@<p><b>пустэльніцкі // пустэльны</b>
<p><b>Пуст<u>э</u>льніцкі.</b> Які мае адносіны да пустэльніка.
<br>Пустэльніцкае жыццё.
<p><b>Пуст<u>э</u>льны.</b> Які мае адносіны да пустэльні, пустыні.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: бязлюдны.
<br>Другі конь спалохана кінуўся па пустэльнай дарозе і таксама хутка растварыўся ў цемры. <i>В.Іпатава.</i>




@<p><b>пухласць // пухліна</b>
<p><b>П<u>у</u>хласць.</b> Паўната, мяккасць; рыхласць.
<br>Пухласць ног. Пухласць твару.
<p><b>Пухл<u>і</u>на.</b> Хваравітае ўздуцце тканак арганізма.
<br>Недагледжаная рана гнаілася, вакол яе распаўзалася чырвоная пухліна. <i>Л.Арабей.</i>




@<p><b>пушны // пушысты</b>
<p><b>Пушн<u>ы</u>.</b>
<br><b>1.</b> З каштоўнай шкурай (пра звяроў).
<br>Звяроў, ад якіх атрымліваюць футравіну, называюць пушнымі. <i>Заалогія.</i>
<br><b>2.</b> Які мае адносіны да пушніны.
<br>Прадстаўнік пушной фірмы яўна нудзіўся гутаркай на пушныя тэмы. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Пуш<u>ы</u>сты.</b> З мяккім пухам ці шэрсцю; лёгкі, вельмі мяккі.
<br>Максім сеў у крэсла, узяў на калені ката, пагладзіў пушыстую поўсць. <i>І.Шамякін.</i>




@<p><b>пчалаводны / пчалаводчы // пчальніковы // пчалярскі</b>
<p><b>Пчалав<u>о</u>дны.</b> Які мае адносіны да пчалавода, пчалаводства; пчалаводчы.
<br>Пчалаводны занятак.
<p><b>Пчалав<u>о</u>дчы.</b> Які звязаны з развядзеннем пчол, пчалярствам; пчалаводны.
<br>Асаблівую ўвагу ў нашых умовах неабходна ўдзяліць арганізацыі пчалаводчых гаспадарак. <i>Звязда.</i>
<p><b>Пчальнік<u>о</u>вы.</b> Які мае адносіны да пчальніка, пасекі.
<br>Пчальніковая гаспадарка.
<p><b>Пчал<u>я</u>рскі.</b> Які мае адносіны да пчаляра, пчалярства; прызначаны для пчаляра ці належыць яму.
<br>Толькі старанна ўцяпліўшы і цалкам падрыхтаваўшы вуллі да зімоўкі, ён пачаў парадкаваць свой пчалярскі інвентар і складваць яго да наступнай вясны. <i>Звязда.</i>




@<p><b>пылавы // пылковы // пыльны</b>
<p><b>Пылав<u>ы</u>.</b> Які мае адносіны да пылу; з пылу.
<br>Захар здзівіўся, якая яна [Панасаўна] у гэтым жоўта-сонечным пыле непадобная на сябе, састарэлая, нібыта праз пылавую заслону зазірнуў у іншы час, не той, што быў пражыты, а ў той, што пільнаваў наперадзе. <i>В.Карамазаў.</i>
<p><b>Пылк<u>о</u>вы.</b> Які мае адносіны да пылку з кветак.
<br>Насякомыя з такімі пылковымі камячкамі на галаве трапляюцца нярэдка. <i>К.Ціміразеў.</i>
<p><b>П<u>ы</u>льны.</b> Пакрыты пылам; з вялікай колькасцю пылу.
<br>Я сышоў на ўзбочыну насыпу, і паўз мяне, абдаўшы мяне хваляй цёплага, пыльнага паветра, праняслася доўгая чарада вагонаў. <i>І.Навуменка.</i>




@<p><b>пякарны // пякарскі</b>
<p><b>Пяк<u>а</u>рны.</b> Які мае адносіны да выпечкі хлебных вырабаў; прызначаны для такой выпечкі.
<br>Пякарная справа. Пякарная печ.
<p><b>Пяк<u>а</u>рскі.</b> Які мае адносіны да пекара, належыць яму.
<br>Пякарскае майстэрства. Пякарскі фартух.




@<p><b>пякотка // пякучка</b>
<p><b>Пяк<u>о</u>тка.</b> Адчуванне пякучага болю ў страваводзе.
<br>- Нешта хварэю, брат... Пякотка, на яе ліха, не дае спакою... <i>М.Хведаровіч.</i>
<p><b>Пяк<u>у</u>чка.</b> Пякучая крапіва.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: жыгучка.
<br>Хто сустрэўся быў са мною, дакрануўся раз ці два, дык той ведае ўжо хто я: я - пякучка-крапіва. <i>К.Крапіва.</i>




@<p><b>п'янець // п'яніць</b>
<p><b>П'ян<u>е</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> Станавіцца п'яным.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: хмялець.
<br>Мар'я не любіла самагонку, але маці прымусіла і яе выпіць, а сама выпівала амаль нараўне з Янам і не п'янела. <i>А.Жук.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Узбуджацца, узрушвацца ад чаго-н.
<br>Нам да вар'яцтва хацелася жыць. Ненавідзець, любіць, колькі выстарчыць сэрца. І п'янець ад вясны, ад смалістых ажын. <i>П.Глебка.</i>
<p><b>П'ян<u>і</u>ць.</b> <i>каго-што.</i> Прыводзіць да стану ап'янення ці падобнага ап'яненню.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: хмяліць.
<br>І цяпер, як Андрэй адзначыў неўзабаве для сябе, яго гэтак жа, як і тады, п'яніў пах свежаўскапанай зямлі і гною. <i>Б.Сачанка.</i>




@<p><b>пясковы / пясочны // пясчаны</b>
<p><b>Пяск<u>о</u>вы.</b> Тое, што і <span id=raz>пясочны</span>.
<br>Нібы ў гадзінніку пясковым, плыве цурок драбніц-клапот. <i>У.Жылка.</i>
<p><b>Пяс<u>о</u>чны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да пяску, прызначаны для яго; з пяску.
<br>У ліпені - жніўні, падобна на хатніх курэй, любяць прымаць пясочныя ванны глушцы, цецерукі, курапаткі. <i>А.Ставер.</i>
<br><b>2.</b> Шаравата-жоўты, колеру пяску.
<br>Да яго ішла, гулка ступаючы абцасікамі лакіраваных басаножак, паўнаватая, у плашчы пясочнага колеру, жанчына. <i>В.Адамчык.</i>
<br><b>3.</b> Прыгатаваны з сухога, рассыпістага цеста.
<br>Пясочнае пірожнае. Пясочнае пячэнне.
<p><b>Пясч<u>а</u>ны.</b>
<br><b>1.</b> Пакрыты пяском, пяскамі; з аднаго пяску.
<br>Здавалася, усё навакол занямела, зачараванае цудоўнымі тонамі песні гэтага вольнага песняра ўзлескаў і пясчаных пустак між лесу. <i>Я.Колас.</i>
<br><b>2.</b> З вялікай прымессю пяску; у якім шмат пяску; пескаваты.
<br>Ворная зямля ў малінаўцаў была ... напалову палеская - пустая і пясчаная. <i>А.Чарнышэвіч.</i>




@<p><b>пятлічны // пятлясты // пяцельны</b>
<p><b>Пятл<u>і</u>чны.</b> Які мае адносіны да пятліцы; які носяць у пятліцы.
<br>Пятлічная акантоўка. Пятлічная эмблема.
<p><b>Пятл<u>я</u>сты.</b> <i>Разм.</i> Які ўтварае петлі; пакручасты.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: звілісты.
<br>Паеўшы і адпачыўшы, мы зноў ідзём. Спыняемся, як цямнее, на беразе пятлястай рэчачкі. <i>В.Карамазаў.</i>
<p><b>Пяц<u>е</u>льны.</b> Які мае адносіны да пятлі; прызначаны для петляў, для іх апрацоўкі.
<br>Пяцельная дзірка. Пяцельная абшыўка.




@<p><b>рабак // рыбак</b>
<p><b>Раб<u>а</u>к.</b> <i>Разм.</i> Гліст.
<br>- Ды замоўкніце вы са сваімі літаннямі. Яны тут зусім не патрэбны. У яго рабакі. Дайце яму бярозавага дзёгцю. Ад сэрца і адыдзе. <i>У.Дубоўка.</i>
<p><b>Рыб<u>а</u>к.</b> Чалавек, які займаецца лоўляй рыбы.
<br>На шчасце закінуўшы вуду ізноў, рыбак аглядае свой першы улоў. <i>П.Глебка.</i>




@<p><b>рабацець // рабаціць</b>
<p><b>Рабац<u>е</u>ць.</b> Пакрывацца рабізной, невялікімі хвалямі.
<br>Дзьмуў лёгкі ветрык, рабацела рака, а калі выглядала сонца з-за хмар, вада серабрылася. <i>І.Гурскі.</i>
<p><b>Рабац<u>і</u>ць.</b> <i>што.</i> Пакрываць рабізной - лёгкім хваляваннем воднай паверхні.
<br>Вуліца падсохла за ноч, толькі дзе-нідзе слабы ветрык злёгку рабаціў плыткія лужыны. <i>В.Адамчык.</i>




@<p><b>радкавы // радковы</b>
<p><b>Радк<u>а</u>вы.</b> <i>Абл.</i> Радкаваты.
<br>Дожджык быў малы і радкавы, але калі парывамі налятаў вецер, то невялікія і рэдкія кроплі секлі ў твар, як шротам. <i>У.Дамашэвіч.</i>
<p><b>Радк<u>о</u>вы.</b> Звязаны з пасевам ці пасадкай радкамі.
<br>Вясною значная частка зямлі была засеяна радковай сеялкай. <i>М.Паслядовіч.</i>




@<p><b>радыяльны // радыянны</b>
<p><b>Рады<u>я</u>льны.</b> Размешчаны па радыусе.
<br>Радыяльныя магістралі горада.
<p><b>Рады<u>я</u>нны.</b> Які мае адносіны да радыяна - вугла, што адпавядае дузе, даўжыня якой роўна яе радыусу.
<br>Радыяннае вымярэнне вуглоў.




@<p><b>разбітны // разбіты</b>
<p><b>Разбітн<u>ы</u>.</b> <i>Разм.</i> Лоўкі, праворны, бойкі.
<br>Чыгунок бянтэжыцца зноў. Як ні кажы, які б ён ні быў разбітны, а ўсё ж урачысты, хвалюючы момант у хлопца!.. <i>Я.Брыль.</i>
<p><b>Разб<u>і</u>ты.</b>
<br><b>1.</b> Расколаты на кускі ці з адбітым краем; разбураны.
<br>Праз два разбітыя акны і адкрытыя насцеж дзверы гуляў вецер. <i>М.Лынькоў.</i>
<br><b>2.</b> Пашкоджаны ўдарам.
<br>Трымаючыся за разбітую шчаку і распухлы нос, бокам высунуўся Слімак. <i>М.Лынькоў.</i>
<br><b>3.</b> Які пацярпеў паражэнне; пераможаны.
<br>У гэты час рэшткі разбітых часцей ворага сапраўды каціліся назад па шляху, што ляжаў кіламетраў за тры ад вёскі. <i>А.Якімовіч.</i>




@<p><b>разбойніцкі // разбойны</b>
<p><b>Разб<u>о</u>йніцкі.</b> Які мае адносіны да разбойніка, характэрны для яго.
<br>Сашка падскочыў бліжэй да акна - у два пальцы - свіснуў разбойніцкім, чацвярным свістам. <i>У.Караткевіч.</i>
<p><b>Разб<u>о</u>йны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да разбою.
<br>Разбойны налёт. Разбойная банда.
<br><b>2.</b> Тое, што і <span id=raz>разбойніцкі</span>.
<br>Разбойны напад фашысцкай Германіі на Савецкі Саюз абарваў мірную працу паэта. <i>М.Клімковіч.</i>




@<p><b>разборачны // разборлівы // разборны</b>
<p><b>Разб<u>о</u>рачны.</b> Які мае адносіны да разборкі.
<br>Разборачны цэх. Разборачныя работы.
<p><b>Разб<u>о</u>рлівы.</b>
<br><b>1.</b> Які лёгка разабраць, успрыняць на слых ці зрокам.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: выразны.
<br>Спісаныя разборлівымі друкаванымі літарамі лісткі, у якіх звесткі пра воінскія часці, Міця аддае Міколу. <i>І.Навуменка.</i>
<br><b>2.</b> Патрабавальны, строгі ў выбары або ацэнцы каго-чаго-н.
<br>Больш разборлівыя танцоры, якім надакучыць прасіць прабачэння за штуршкі, пакідаюць залу. <i>А.Карпюк.</i>
<p><b>Разб<u>о</u>рны.</b> Які можна разабраць, разняць на часткі і зноў сабраць.
<br>І вось яшчэ!.. Яшчэ! Амаль увесь эшалон - разборныя дамы! <i>А.Савіцкі.</i>




@<p><b>разбуральны // разбураны</b>
<p><b>Разбур<u>а</u>льны.</b> Які прыносіць разбурэнне.
<br>Калгас ... пачынаў усё нанава пасля разбуральнай вайны. <i>А.Марціновіч.</i>
<p><b>Разб<u>у</u>раны.</b> Разбіты, развалены.
<br>[Аня] адразу не заўважыла хударлявага мужчыны ў акулярах, які выйшаў з разбуранага пад'езда гэтага дома. <i>А.Васілевіч.</i>




@<p><b>разважанне // разважлівасць</b>
<p><b>Разваж<u>а</u>нне.</b> Думкі, меркаванні, вывады, якія з'явіліся пасля роздуму над чым-н.
<br>Нягледзячы на ўсе гэтыя разважанні, Лабановіч чуў, што яму страшна, што яму бракуе сілы павесці змаганне з гэтым страхам. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Разв<u>а</u>жлівасць.</b> Здольнасць разумна, правільна думаць, разважаць; абдуманасць у дзеяннях, учынках; цвярозы розум.
<br>Кіламетры праз тры пачаўся лес, і тут адразу стала спакойна і ціха. Можа таму беларускі чалавек прывык да роздуму і жыццёвай разважлівасці, што спрадвеку знаўся з лясамі. <i>Я.Скрыган.</i>




@<p><b>развалены // развалісты</b>
<p><b>Разв<u>а</u>лены.</b> Які разваліўся; разламаны, паламаны.
<br>[Максім Астапавіч] абышоў навокал хату - усё было старое, трухлявае, разваленае. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Разв<u>а</u>лісты.</b> <i>Разм. З</i> пахістваннем з боку ў бок (пра паходку).
<br>Камлюкаваты Пшанічны развалістай хадой ступіў наперад. <i>В.Быкаў.</i>




@<p><b>разваліна // разваліны / развалкі / развалы // развалюха</b>
<p><b>Разв<u>а</u>ліна.</b>
<br><b>1.</b> <i>звычайна мн.</i> Рэшткі разваленай пабудовы ці групы пабудоў.
<br>Некалькі раненых афіцэраў, цудам уцалеўшых і выкапаных з-пад развалін школы, расказалі аб гераічнай смерці Андрэя. <i>І.Шамякін.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан. Разм.</i> Пра старога ці разбітага хваробай чалавека.
<br>За апошні год ён ужо зусім развалінай стаў.
<p><b>Разв<u>а</u>ліны.</b> <i>адз. няма. Разм.</i> Тое, што і <span id=raz>развалкі</span>.
<br>Антон вынес з пуні і палажыў на разваліны і адзін ахапак сена, і другі, і трэці. <i>Я.Ермаловіч.</i>
<p><b>Разв<u>а</u>лкі.</b> <i>адз. няма.</i> Нізкія і шырокія сані (з рамай для большай умяшчальнасці); развалы.
<br>Антон падцягнуў пасак, падабраў да каліўца сена і кінуў у развалкі. <i>М.Ракітны.</i>
<p><b>Разв<u>а</u>лы.</b> <i>адз. няма.</i> Нізкія і шырокія сані (з рамай для большай умяшчальнасці); развалкі.
<br>Павялі старых коней на бойню, што са мной адслужылі ўсе войны, і аралі, і баранавалі, і бярвенне на зруб тралявалі, і вазілі на карах, развалах, тых, каго адпачыць зямля звала. <i>М.Танк.</i>
<p><b>Развал<u>ю</u>ха.</b> <i>Разм.</i> Старая, напаўразбураная будыніна, хаціна.
<br>На ўскрайку лесу стаяла халупа-развалюха і маленькі хляўчук з плоскім дахам. <i>А.Асіпенка.</i>




@<p><b>развараны // разварны // разварысты</b>
<p><b>Разв<u>а</u>раны.</b> Які добра ўварыўся, разварыўся.
<br>Ясачка любіла піць развараную макуху. <i>Р.Сабаленка.</i>
<p><b>Разварн<u>ы</u>.</b> Рассыпчаты ў вараным выглядзе.
<br>Разварная бульба. Разварная грэчка.
<p><b>Разв<u>а</u>рысты.</b> Які добра разварваецца.
<br>Спехам праглынуўшы разварыстую бульбу з агуркамі, якую падала на стол гаспадыня, мы падзякавалі як маглі і пакінулі гасцінную хату. <i>І.Чыгрынаў.</i>




@<p><b>разводдзе // разводка</b>
<p><b>Разв<u>о</u>ддзе.</b> Вясенняя паводка, вясенні разліў.
<br>Васіль бачыў рэкі там, каля свайго дома, але ж такой шырокай не наглядаў нават у самае бурлівае разводдзе. <i>А.Кулакоўскі.</i>
<p><b>Разв<u>о</u>дка.</b> Інструмент для развядзення зубоў пілы.
<br>Прынёс напілак, разводку, прысеўшы на козлах, пачаў вастрыць пілу. <i>М.Гроднеў.</i>




@<p><b>развязаны // развязны</b>
<p><b>Разв<u>я</u>заны.</b> Распушчаны, расслаблены (пра канцы чаго-н. звязанага).
<br>Развязаны вузел. Развязаны мех.
<p><b>Разв<u>я</u>зны.</b> Празмерна вольны, бесцырымонны (пра чалавека, яго паводзіны, абыходжанне).
<br>Між тым Славік вырас грубым, развязным, самалюбівым хлопцам без ясных ідэалаў, без веры, без працоўных навыкаў. <i>Полымя.</i>




@<p><b>развяселены // развясёлы</b>
<p><b>Развяс<u>е</u>лены.</b> Прыведзены ў вясёлы настрой.
<br>Развяселеныя жартам слухачы. Развяселеныя дзеці.
<p><b>Развяс<u>ё</u>лы.</b> <i>Разм.</i> Вельмі вясёлы.
<br>Ліха рэзаў гармонік, екатаў бубен, з подсвістам, з прыпеўкамі таптала вулкавы пыл развясёлае войска. <i>М.Стральцоў.</i>




@<p><b>разгадванне // разгадка</b>
<p><b>Разг<u>а</u>дванне.</b> Знаходжанне правільнага адказу на што-н. загаданае.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: адгадванне.
<br>Разгадванне загадкі. Разгадванне рэбуса.
<p><b>Разг<u>а</u>дка.</b> Адказ, рашэнне загадкі, чаго-н. тайнага, незразумелага.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: адгадка.
<br>Захар каторы ўжо раз заўважыў, што думку сваю Максім Іванавіч усё роўна як не дагаворвае, абрывае ў такім месцы, дзе застаецца загадка, але і разгадка сама напрошваецца. <i>В.Карамазаў.</i>




@<p><b>раздражнены // раздражнёны // раздражняльны</b>
<p><b>Раздр<u>а</u>жнены.</b> Такі, у якога выклікалі злосць, раздражненне.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: раззлаваны.
<br>І яго мала відно на занятках. А калі і паказваецца, то маўклівы, раздражнены. <i>А.Васілевіч.</i>
<p><b>Раздражн<u>ё</u>ны.</b>
<br><b>1.</b> Які стаў хваравітым ад якога-н. раздражняльніка.
<br>Раздражнёная скура.
<br><b>2.</b> Які знаходзіцца ў стане злоснага ўзбуджэння; абвостраны, усхваляваны (пра пачуцці).
<br>Андрэй, прыклаўшы трубку да вуха, пачаў слухаць. Адразу ж быццам холадам дыхнула - голас быў чужы, раздражнёны. <i>Б.Сачанка.</i>
<p><b>Раздражн<u>я</u>льны.</b> Які лёгка раздражняецца; уразлівы, чуллівы.
<br>Хворае дзіця звычайна капрызіць, становіцца раздражняльным, часта плача. <i>Звязда.</i>




@<p><b>разлагодзіць // разлагоднець</b>
<p><b>Разлаг<u>о</u>дзіць.</b> <i>каго. Разм.</i> Зрабіць лагодным, больш лагодным.
<br>- Ну чаго, чаго ты так маркоцішся? - змяніла тон Адэля і абняла яго... - і гэтым разлагодзіла бацьку. <i>П.Броўка.</i>
<p><b>Разлаг<u>о</u>днець.</b> <i>Разм.</i> Паддацца лагоднасці, стаць лагодным.
<br>Васіль развесяліўся, разлагоднеў, быццам не ён сам, а Хведар зрабіў яму даўно жаданую ласку. <i>М.Стральцоў.</i>




@<p><b>разлівальны // разлівачны // разліўны</b>
<p><b>Разлів<u>а</u>льны.</b> Які служыць для разлівання чаго-н.
<br>Разлівальны чарпак. Разлівальная лыжка.
<p><b>Разл<u>і</u>вачны.</b> <i>Спец.</i> Які мае адносіны да разліўкі, прызначаны для разліўкі.
<br>Разлівачны пункт нафтабазы. Разлівачны цэх вінзавода.
<p><b>Разліўн<u>ы</u>.</b> Які прадаецца ў разліў; які наліваецца ў посуд пакупнікоў.
<br>Разліўное піва. Разліўное малако.




@<p><b>разменены // разменны</b>
<p><b>Разм<u>е</u>нены.</b> Абменены грашовы знак ці манета на больш дробныя ў адпаведнай колькасці.
<br>Ад размененага раніцай чырвонца ў кішэні не засталося і дробязі. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Разм<u>е</u>нны.</b> Які служыць, прызначаны для размену.
<br>У каго няма разменнай манеты, перадавайце грошы на талоны. <i>Х.Жычка.</i>




@<p><b>разумнець // разумнічаць</b>
<p><b>Разумн<u>е</u>ць.</b> Набірацца розуму, станавіцца разумнейшым.
<br>Расце сынок і разумнее, а долі хлопчыку няма. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Раз<u>у</u>мнічаць.</b> <i>Разм.</i> Паступаць па-свойму, лічачы сябе разумней за іншых; пускацца ў абстрактныя непатрэбныя разважанні.
<br>Такі ўжо чалавек гэта: ён заўсёды разумнічае, мудрагеліць нешта, калі нават можна проста ўзяць ды зрабіць, як робяць усе людзі.




@<p><b>разьбовы // разьбяны // разьбярны // разьбярскі</b>
<p><b>Разьб<u>о</u>вы.</b> Які мае адносіны да разьбы - вінтавой нарэзкі.
<br>Разьбовае кальцо. Разьбовы разец.
<p><b>Разьб<u>я</u>ны.</b> Зроблены разьбой - узорамі, малюнкамі, выразанымі на цвёрдых матэрыялах; разны.
<br>Сані стаялі каля даволі вялікай хаты з прыгожымі ўзорнымі аканіцамі і разьбяным ганкам. <i>Я.Васілёнак.</i>
<p><b>Разьб<u>я</u>рны.</b> Які мае адносіны да мастацкай разьбы, прызначаны для разьбы.
<br>Разьбярныя работы. Разьбярны інструмент.
<p><b>Разьб<u>я</u>рскі.</b> Які мае адносіны да разьбяра, разьбярства.
<br>Разьбярскае майстэрства.




@<p><b>раз'ярыць // раз'ярэць</b>
<p><b>Раз'яр<u>ы</u>ць.</b> <i>каго.</i> Прывесці ў ярасць.
<br>Раз'ярыць звера. Раз'ярыць сабаку.
<p><b>Раз'яр<u>э</u>ць.</b> Прыйсці ў ярасць.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: раз'ярыцца.
<br>Але Семяняка толькі раз'ярэў ад гэтага: - Як, мне слова не хочаце даць? <i>М.Лобан.</i>




@<p><b>раманічны / раманны // раманскі // рамантычны</b>
<p><b>Раман<u>і</u>чны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да рамана - літаратурнага твора.
<br>Проза Я.Коласа савецкага перыяду - гэта пераважна эпас буйных, раманічных форм і жанраў. <i>Д.Гальмакоў.</i>
<br><b>2.</b> Звязаны з любоўнымі адносінамі.
<br>Лабановіч заходзіць у кухню. Яму цікава паглядзець на сваю старожку, чыя асоба звязвалася раманічнаю гісторыяй з асобаю яго папярэдніка, гэтага самага Мітрафана Васільевіча. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Рам<u>а</u>нны.</b> Які мае адносіны да рамана - літаратурнага твора; уласцівы яму; раманічны.
<br>Раманная пабудова твора. Раманны жанр.
<p><b>Рам<u>а</u>нскі.</b> Які ўзнік на аснове старажытнарымскай культуры або цесна звязаны з гэтай культурай.
<br>Да раманскай групы належаць народы, мова якіх развілася на аснове лацінскай мовы. <i>Эканамічная геаграфія зарубежных краін.</i>
<p><b>Рамант<u>ы</u>чны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да рамантызму - напрамку ў літаратуры.
<br>У гісторыі савецкай літаратуры гэты ранні этап вызначаецца звычайна як рамантычны. <i>Н.Перкін.</i>
<br><b>2.</b> Прасякнуты рамантыкай, незвычайны, таямнічы; летуценна настроены; эмацыянальна-прыўзняты.
<br>З цікавасцю гляджу я на гэтыя рамантычныя мясціны. Мазыр - горад старажытны, і нямала адбылося тут розных падзей у даўно мінулыя часы. <i>В.Вольскі.</i>




@<p><b>рамесніцкі // рамесны</b>
<p><b>Рам<u>е</u>сніцкі.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да рамяства, займаецца рамяством, саматужнай работай; рамесны.
<br>Напярэдадні XVI стагоддзя Менск ператвараецца ў важны гандлёвы і рамесніцкі горад. <i>Полымя.</i>
<br><b>2.</b> Які працуе без творчай ініцыятывы, па ўстаноўленаму шаблону.
<br>А.Кістаў лічыў ворагамі сапраўднага рэалістычнага мастацтва рамесніцкія штампы, халодную абыякавасць і банальнасць, напышлівую дэкламацыю. <i>Маладосць.</i>
<p><b>Рам<u>е</u>сны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да рамяства, займаецца рамяством, саматужнай работай; рамесніцкі.
<br>Жывуць там шаўцы, краўцы, бондары, цесляры, - люд рамесны, - сядзяць на месцы, іх і за вуха з тае Назараўкі не выцягнеш. <i>Б.Стральцоў.</i>
<br><b>2.</b> Які рыхтуе кадры кваліфікаваных рабочых.
<br>Здаецца, яму споўнілася толькі шаснаццаць, калі ён развітаўся з вёскай і паехаў вучыцца ў рамеснае вучылішча. <i>В.Хомчанка.</i>




@<p><b>ранішні // ранні</b>
<p><b>Р<u>а</u>нішні.</b> Які мае адносіны да раніцы; які бывае раніцай.
<br>Увесь панылы настрой, пад уплывам якога быў нядаўна Лабановіч, развеяўся, як ранішні туман перад гарачым летнім днём. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Р<u>а</u>нні.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да раніцы; ранішні.
<br>Ранняя летняя раса ападаць стала на густую траву. <i>Р.Мурашка.</i>
<br><b>2.</b> Які з'яўляецца самай першай, пачатковай парой чаго-н., пачаткам пэўнага працэсу, першай стадыі развіцця.
<br>Паўтарэнне купалаўскіх матываў знаходзіў у ранніх вершах Міхася Васілька Валянцін Таўлай. <i>Д.Бугаёў.</i>
<br><b>3.</b> Які наступае, адбываецца раней, чым звычайна.
<br>Нявольнікі працы адплацяць паўстаннем за раннюю старасць, за слёзы маленства. <i>П.Глебка.</i>




@<p><b>расаднік // рассаднік</b>
<p><b>Рас<u>а</u>днік.</b> Месца, дзе вырошчваюць маладыя расліны (расаду) для высадкі ў грунт.
<br>Спуджаныя хаты разбегліся ў бакі ды так і скучыліся там вакол вузкіх завулкаў і на пляц пазіраюць нясмела з-за густа зачастаколеных расаднікаў. <i>П.Галавач.</i>
<p><b>Расс<u>а</u>днік.</b> Крыніца з'яўлення, размнажэння, распаўсюджання чаго-н.
<br>Мова мастацкай літаратуры выступае як рассаднік і папулярызатар узорных сродкаў і прыёмаў літаратурнага выражэння. <i>Л.Шакун.</i>




@<p><b>раскідзісты // раскідлівы // раскідны</b>
<p><b>Раск<u>і</u>дзісты.</b> Шырока раскінуты ў бакі.
<br>Я спыніўся ў роздуме, паглядзеў на неба і прылёг пад раскідзістым дубам. <i>В.Вольскі.</i>
<p><b>Раск<u>і</u>длівы.</b> <i>Разм.</i> Неашчадны, неэканомны.
<br>Дзіўна было б іншае: калі б у такога раскідлівага чалавека ды было нешта. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Раскідн<u>ы</u>.</b> Які мае адносіны да раскідання чаго-н. або служыць для раскідання.
<br>Па спосабу сяўбы адрозніваюць сеялкі радковыя, гнездавыя, пункцірныя і раскідныя. <i>А.Тачыцкі.</i>




@<p><b>распарадак // распарадлівасць / распарадчасць</b>
<p><b>Распар<u>а</u>дак.</b> Устаноўлены парадак якіх-н. спраў, заняткаў і інш.; сукупнасць правіл, якія рэгулююць што-н.
<br>Хлопцы ведаюць хатні распарадак на памяць і не спяшаюцца дадому. <i>М.Лужанін.</i>
<p><b>Распар<u>а</u>длівасць.</b> Уменне добра кіраваць, распараджацца чым-н.; энергічнасць у арганізацыі чаго-н.
<br>Распарадлівасць брыгадзіра. Распарадлівасць гаспадыні.
<p><b>Распар<u>а</u>дчасць.</b> Тое, што і <span id=raz>распарадлівасць</span>.
<br>Пётр І палюбіў Меншыкава за кемлівасць, распарадчасць і храбрасць. <i>Гісторыя СССР.</i>




@<p><b>распарадлівы // распарадчы</b>
<p><b>Распар<u>а</u>длівы.</b> Які ўмее добра кіраваць, распараджацца чым-н.
<br>Распарадлівы камандзір. Распарадлівы гаспадар.
<p><b>Распар<u>а</u>дчы.</b> Які мае адносіны да распараджэння, служыць для распараджэння.
<br>Распарадчая камісія.




@<p><b>распрацаванасць // распрацоўка</b>
<p><b>Распрацав<u>а</u>насць.</b> Падрыхтаванасць, вывучанасць, гатоўнасць чаго-н.
<br>Моўная фактура гэтага твора наглядна паказвае стан распрацаванасці стылю прозы ў той час. <i>І.Навуменка.</i>
<p><b>Распрац<u>о</u>ўка.</b>
<br><b>1.</b> Усебаковае вывучэнне, даследаванне, апісанне чаго-н.
<br>Такія пісьменнікі, як К.Чорны, бачылі сваё прызванне ў распрацоўцы якраз эпічных твораў. <i>А.Адамовіч.</i>
<br><b>2.</b> Месца, дзе распрацоўваюцца якія-н. карысныя выкапні.
<br>У апошні час на распрацоўцы кар'ераў пачалі выкарыстоўваць новы спосаб. <i>П.Рунец.</i>




@<p><b>расслабець // расслабіць</b>
<p><b>Расслаб<u>е</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> Стаць слабым, слабейшым.
<br><span id=raz>Сінонімы</span>: паслабець, аслабнуць.
<br>Апошнім часам зусім расслабеў стары - няма здароўя.
<br><b>2.</b> Стаць слабкім.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: пасвабаднець.
<br>Максім паварушыў кісцямі, адчуў, што ланцужок крыху расслабеў. <i>М.Машара.</i>
<p><b>Рассл<u>а</u>біць.</b> <i>каго-што.</i>
<br><b>1.</b> Зрабіць слабейшым, менш напружаным.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: аслабіць.
<br>Стары расхваляваўся, успамінаючы, і хваляванне зусім расслабіла яго. <i>К.Кірэенка.</i>
<br><b>2.</b> Адпусціць, зрабіць слабкім (што-н. туга звязанае, нацягнутае).
<br>Жанчына расслабіла туга завязаную пуховую хустку, лёгка пакруціла маленькай галавой, а потым пачала расшпільваць паліто. <i>В.Адамчык.</i>




@<p><b>рассылачны // рассыльны</b>
<p><b>Расс<u>ы</u>лачны.</b> Прызначаны для рассылкі.
<br>Рассылачнае аддзяленне паштамта.
<p><b>Расс<u>ы</u>льны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да рассылкі, звязаны з рассылкай.
<br>Рассыльная кніга.
<br><b>2.</b> Той, хто разносіць службовую карэспандэнцыю.
<br><span id=raz>Сінонімы</span>: кур'ер, пасыльны.
<br>Тэрміновы пакет адправілі рассыльным.




@<p><b>рассыпісты // рассыпны // рассыпчаты</b>
<p><b>Расс<u>ы</u>пісты.</b>
<br><b>1.</b> Які лёгка рассыпаецца на крупінкі, крошкі.
<br>[Снег] рассыпісты і, здаецца, зусім не падобны на той, што гурбамі асеў вакол на палях, на чорных ялінах, што стаяць ля самай чыгункі. <i>А.Савіцкі.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Дробны, перарывісты.
<br>Недзе ўдалечыні дробным рассыпістым рэхам пракацілася кулямётная чарга. <i>В.Быкаў.</i>
<p><b>Рассыпн<u>ы</u>.</b> Які складаецца з асобных крупінак, зерняў; сыпучы; які прадаецца паштучна.
<br>Рассыпны корм. Рассыпны тавар.
<p><b>Расс<u>ы</u>пчаты.</b> Тое, што і <span id=raz>рассыпісты</span>.
<br>Пасярод стала з вялізнай глінянай міскі дыхала пахучай парай бялюткая рассыпчатая бульба. <i>І.Шамякін.</i>




@<p><b>растлумачальны // растлумачаны</b>
<p><b>Растлумач<u>а</u>льны.</b> Які мае на мэце растлумачыць што-н.
<br>Растлумачальная работа.
<p><b>Растлум<u>а</u>чаны.</b> Такі, які растлумачылі, паяснілі.
<br>Растлумачаная задача. Растлумачанае правіла.




@<p><b>расхлябаны // расхлябісты</b>
<p><b>Расхл<u>я</u>баны.</b>
<br><b>1.</b> Такі, у якім аслаблі мацаванні (ад неахайнага доўгага карыстання); расхлістаны.
<br>Расхлябаныя дзверы.
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Няцвёрды, віхлясты; недысцыплінаваны, неарганізаваны.
<br>Зноў шаша, і зноў аднастайны, расхлябаны крок. <i>І.Навуменка.</i>
<p><b>Расхл<u>я</u>бісты.</b> <i>Абл.</i> Гразкі, пакрыты калюжынамі; няроўны.
<br>Ісці па расхлябістай дарозе было нязручна і цяжка. <i>А.Асіпенка.</i>




@<p><b>расчапіць // расшчапіць</b>
<p><b>Расчап<u>і</u>ць.</b> <i>што.</i> Адчапіць адно ад другога, раз'яднаць счэпленае.
<br>Замест таго каб расчапіць дрот каля калка, хлопец лёгка падняў веласіпед і пераставіў яго на другі бок загарадзі. <i>У.Дамашэвіч.</i>
<p><b>Расшчап<u>і</u>ць.</b> <i>што.</i>
<br><b>1.</b> Раскалоць, раздзяліць на часткі.
<br>У ежу яны ўжывалі чорную і горкую каменную соль, умелі расшчапіць запалку на чатыры часткі. <i>М.Арочка.</i>
<br><b>2.</b> Перастаць сціскаць; разняць, раз'яднаць; <span id=raz>проціл</span>. сашчапіць.
<br>Аксеня адсунулася ад замка і апусціла рукі. А потым працягнула адну з іх у бок Гаўруся і расшчапіла кулак. Ключ упаў на зямлю. <i>Я.Брыль.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. «Прэзідэнт» расчапіў (трэба: расшчапіў) сціснутыя губы, пазіраючы праз акуляры ў залу, загаварыў глуха, важка і цвёрда. <i>І.Мележ.</i>
<br>Параўн.: Ён прысеў на абпалены камень, сашчапіў на каленях рукі. Задумаўся. <i>ЛіМ.</i>
<br><b>3.</b> <i>Спец.</i> Фізічным уздзеяннем прымусіць распасціся (пра атам).
<br>Савецкія вучоныя расшчапілі атам і паслалі спадарожнікі вакол Зямлі і Сонца. <i>Звязда.</i>




@<p><b>расчыніць // рашчыніць</b>
<p><b>Расчын<u>і</u>ць.</b> <i>што.</i> Адчыніць што-н. зачыненае.
<br>На першых двух уроках мы павінны былі пісаць сачыненне. Я прыйшоў у клас першы, расчыніў вокны. Раніца, а сонца ўжо высока ў небе. <i>Маладосць.</i>
<p><b>Рашчын<u>і</u>ць.</b> <i>што.</i> Прыгатаваць цеста (рошчыну), развёўшы муку вадою ці малаком.
<br>Вярнуўшыся з поля, маці рашчыніла хлеб у дзежцы - першы хлеб з маладога жыта! <i>М.Парахневіч.</i>




@<p><b>расяны // росны</b>
<p><b>Рас<u>я</u>н<u>ы</u>.</b> Які мае адносіны да расы; з расы.
<br>Расяныя кроплі густа сядзелі на дробных лісточках ружаў; на пукатых дробных бутонах яны былі не празрыстыя, а быццам варсістыя ад тонкіх промняў, што адбіваліся ў іх. <i>А.Савіцкі.</i>
<p><b>Р<u>о</u>сны.</b> Пакрыты расою; з расою.
<br>Палотны рассцілалі на росным лузе ці на атаве, і па доўгай палатнянай дарожцы можна было бегчы на ўвесь дух, не баючыся пракалоць аб іржэўнік ногі. <i>І.Навуменка.</i>




@<p><b>раунд // раут</b>
<p><b>Р<u>а</u>унд.</b> У боксе: прамежак часу (звычайна тры хвіліны), на працягу якога адбываецца адна схватка бою.
<br>Трэці раунд, здаецца, больш нагадваў вольную барацьбу, а не бокс. Мы абодва проста павісалі адзін на адным. <i>Маладосць.</i>
<p><b>Р<u>а</u>ут.</b> <i>Уст.</i> Урачысты, званы вечар, прыём.
<br>На балях, раутах, прыёмах паміж гасцей, сяброў, знаёмых ішло спаборніцтва - хто лепш для памяці напіша верш. <i>В.Вітка.</i>




@<p><b>рафінаваны // рафінадны // рафінёрны // рафіновачны</b>
<p><b>Рафінав<u>а</u>ны.</b>
<br><b>1.</b> <i>Спец.</i> Ачышчаны.
<br>Рафінаваны алей патрэбны Воршы і Полацку, і цыстэрну не варта было забіраць з Віцебскай вобласці. <i>Звязда.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан. Кніжн.</i> Вытанчаны, тонкі, удасканалены.
<br>Гэта быў час [пасля рэвалюцыі 1905 г.], калі ... у літаратуры спрабавалі даць нейкі сінтэз самага грубага натуралізму з рафінаваным дэкадэнцтвам. <i>М.Клімковіч.</i>
<p><b>Рафін<u>а</u>дны.</b> Які мае адносіны да рафінаду - ачышчанага кускавога цукру.
<br>Калі Васілёк быў яшчэ зусім малым, бацька яго працаваў на рафінадным заводзе і зрэдку прыносіў невялічкія кавалачкі цукру. Які ж ён быў салодкі! <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Рафін<u>ё</u>рны.</b> <i>Спец.</i>
<br><b>1.</b> Прызначаны для рафінавання.
<br>Рафінёрны цэх.
<br><b>2.</b> Які паддаецца, падлягае рафінаванню.
<br>Рафінёрная маса.
<p><b>Рафін<u>о</u>вачны.</b> <i>Спец.</i> Які прызначаны, служыць для рафінавання.
<br>Рафіновачная печ.




@<p><b>рахункаводчы // рахунковы</b>
<p><b>Рахункав<u>о</u>дчы.</b> Які мае адносіны да рахункавода, рахункаводства.
<br>Пасля шпіталю яго, як і іншых інвалідаў вайны, накіравалі на рахункаводчыя курсы, якія ён паспяхова закончыў і пачаў працаваць у калгасе рахункаводам. <i>Звязда.</i>
<p><b>Рахунк<u>о</u>вы.</b> Які мае адносіны да рахункаводства, звязаны з вядзеннем падлікаў, рахункаў.
<br>Вылічэнне і ўтрыманне падатку з заработнай платы рабочых і служачых праводзяць рахунковыя работнікі прадпрыемстваў, устаноў і арганізацый. <i>Звязда.</i>




@<p><b>рацыяналізаваны // рацыяналізатарскі</b>
<p><b>Рацыяналізав<u>а</u>ны.</b> Удасканалены, больш прадукцыйны; больш мэтазгодны.
<br>Рацыяналізаваны працэс вытворчасці.
<p><b>Рацыяналіз<u>а</u>тарскі.</b> Які мае адносіны да рацыяналізатара, рацыяналізацыі.
<br>За год унесена больш за тры тысячы рацыяналізатарскіх прапаноў, якія далі заводу шэсць мільёнаў эканоміі. <i>У.Карпаў.</i>




@<p><b>рацыяналістычны // рацыянальны</b>
<p><b>Рацыяналіст<u>ы</u>чны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да рацыяналізму - напрамку ў ідэалістычнай філасофіі, які лічыць розум адзінай крыніцай пазнання.
<br>Дэкарт - заснавальнік рацыяналістычнай філасофіі. <i>Звязда.</i>
<br><b>2.</b> Які апіраецца толькі на патрабаванні логікі, розуму.
<br>У параўнанні з іншымі маладнякоўцамі Змітрок Бядуля больш рацыяналістычны ў сваёй творчасці. <i>В.Каваленка.</i>
<p><b>Рацыян<u>а</u>льны.</b>
<br><b>1.</b> Разумны, мэтазгодны.
<br>Створаная сетка чыгунак пры іх рацыянальным выкарыстанні, належным забеспячэнні рухомым саставам і тэхнічным абсталяваннем магла б параўнальна нядрэнна забяспечваць патрэбы ў перавозках. <i>Полымя.</i>
<br><b>2.</b> У матэматыцы: сувымерны з адзінкай ці з часткаю адзінкі; без знака радыкала.
<br>Лікі цэлыя і дробавыя называюцца рацыянальнымі лікамі. <i>Алгебра.</i>




@<p><b>ружавець // ружовіць</b>
<p><b>Ружав<u>е</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> Станавіцца ружовым.
<br>Светлая паласа на ўсходзе ўсё шырэла, край неба над самаю зямлёй пачынаў ружавець. <i>Маладосць.</i>
<br><b>2.</b> Чырванець, пакрывацца румянцам.
<br>А яна глядзіць на дзіця, шчокі яе ледзь прыкметна ружавеюць, а ў позірку пачынае свяціцца тое адвечнае, пяшчотнае, чыстае, чым надзяліла жанчыну шчодрая прырода і чым яна надзяляе свет. <i>В.Палтаран.</i>
<br><b>3.</b> Выдзяляцца сваім ружовым колерам, віднецца (пра што-н. ружовае).
<br>Сям-там ружавеюць шапкі цыбатых мухамораў. <i>А.Кандрусевіч.</i>
<p><b>Руж<u>о</u>віць.</b> <i>што.</i> Афарбоўваць у ружовы колер, рабіць ружовым.
<br>Сонейка хмарку ружовіла, ветрык яе лёгкім адзеннем пагойдваў. <i>А.Карпюк.</i>




@<p><b>руль // руля</b>
<p><b>Руль.</b>
<br><b>1.</b> Прыстасаванне для кіравання рухам судна, самалёта, аўтамабіля і інш. у патрэбным кірунку.
<br>Ён больш звыклы быў за рулём трактара, нават не цяперашняга «беларуса», а таго, першых выпускаў, яшчэ без кабіны. <i>А.Жук.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан. Кніжн.</i> Пра органы кіравання, кіраўніцтва чаго-н.
<br>Руль дзяржаўнай улады.
<p><b>Р<u>у</u>ля.</b> Ствол агнястрэльнай зброі.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: дула.
<br>Далей адбылося ўсё - як у адно імгненне. Адчуў: руля аўтамата ўперлася ў яго плячо, пачулася кароткае «Шнэль!», і ён нават подбегам пайшоў да канавы. <i>Я.Пархута.</i>




@<p><b>румянець // румяніць</b>
<p><b>Румян<u>е</u>ць.</b> Станавіцца румяным; чырванець.
<br>Агаладалыя людзі папраўляюцца на вачах, ружавеюць, ажываюць вочы, паступова вяртаецца сіла. <i>С.Грахоўскі.</i>
<p><b>Рум<u>я</u>ніць.</b> <i>каго-што.</i>
<br><b>1.</b> Выклікаць румянец на твары, шчоках.
<br>Наста завіхалася каля печы. Барвовае полымя асвятляла яе твар, нібы на сонцы, добра румяніла шчокі. <i>Маладосць.</i>
<br><b>2.</b> Пакрываць румянамі (пра твар, шчокі).
<br>Каб выглядаць маладзей за свае гады, яна заўсёды румяніла свой твар, але і гэта не вельмі памагала. <i>ЛіМ.</i>
<br><b>3.</b> Рабіць чырвоным, пакрываць румянцам (пра ўсход сонца).
<br>Зара чырвонай пазалотай румяніць хат падзорны бок. <i>М.Машара.</i>




@<p><b>руно // руны // рунь // рум</b>
<p><b>Рун<u>о</u>.</b> Воўна, знятая пры стрыжцы суцэльным пластом; наогул воўна, шэрсць авечкі.
<br>Асобныя шарсцінкі (валасы) склеены ліпкім тлушчапотам, які выдзяляецца сальнымі і потавымі залозамі. Утвараецца руно - густая футравіна, якая не змочваецца ад дажджу і не распадаецца нават пры стрыжцы. <i>Заалогія.</i>
<p><b>Р<u>у</u>ны.</b> (<i>адз.</i> руна)
<br><b>1.</b> Старажытныя пісьмёны, якімі карысталіся пераважна скандынавы і якія захаваліся ў надпісах на камнях і іншых прадметах.
<br>Шмат якія руны відавочна маюць сляды апрацоўкі, але зроблена яна тонка. <i>М.Лужанін.</i>
<br><b>2.</b> Старадаўнія народныя песні ў карэлаў, фінаў і эстонцаў.
<br>Цётка Улы і цётка Мары адмовіліся спяваць мне руны, пакуль я не абыду, не аб'еду лясы, камяні, азёры Карэліі. <i>В.Карамазаў.</i>
<p><b>Рунь.</b> Зялёныя ўсходы азімых пасеваў.
<br>Свежая рунь дрыжала пад ветрам, і ў нізінах стаяла чыстая, як сляза, вада. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Рум.</b> <i>Разм.</i> Месца, на якое ўзімку вывозіцца лес для сплаву і дзе вяжуць з бярвення плыты.
<br>Вакол Каранькоў лес валілі няшчадна, на рум вазіць не паспявалі, а вясна выдалася гнілая, зацяжная, з неба ліло і ліло, як з рэшата. <i>В.Карамазаў.</i>




@<p><b>русінскі // русісцкі</b>
<p><b>Рус<u>і</u>нскі.</b> Які мае адносіны да русінаў - украінцаў заходнеўкраінскіх зямель (так называлі іх у час знаходжання ў складзе Аўстра-Венгрыі).
<br>Русінская мова.
<p><b>Рус<u>і</u>сцкі.</b> Які мае адносіны да русіста - вучонага, спецыяліста ў галіне расейскай філалогіі.
<br>Русісцкая тэматыка філалагічнага зборніка.




@<p><b>рухавы // рухлівы / рухомы</b>
<p><b>Рух<u>а</u>вы.</b> Які характарызуецца жвавасцю, лёгкасцю, хуткасцю ў рухах.
<br><span id=raz>Сінонімы</span>: жвавы, непаседлівы.
<br>Янкава жонка, малая, як недарослая, але на дзіва прыгожая і рухавая жанчына, сустрэла іх на ганку. <i>І.Чыгрынаў.</i>
<br>|| Які часта мяняе свой выраз (пра твар). Твар яго, жывы і рухавы, мяняўся на вачах, і кожны выраз яго прымушаў смяяцца. <i>У.Караткевіч.</i>
<p><b>Рухл<u>і</u>вы.</b> <i>Разм.</i> Тое, што і <span id=raz>рухавы</span>.
<br>У печцы ўсё паспела выгараць, рухлівыя язычкі полымя снуюць над вуголлем, ліжуць яго, абдымаюць. <i>А.Кудравец.</i>
<p><b>Рух<u>о</u>мы.</b>
<br><b>1.</b> Здольны рухацца (пра механізмы, прыстасаванні і пад.).
<br>Зроблены новы рухомы круг і прыстасаванні для дэкарацый. <i>Беларусь.</i>
<br><b>2.</b> Які не знаходзіцца на адным месцы; які пераязджае з месца на месца.
<br>- Будзем ствараць невялікія рухомыя атрады, якія б змаглі знайсці прытулак і ў стэпе, - прапанаваў Андрэй. <i>Р.Няхай.</i>
<br>У выразе: <span id=raz>рухомая &nbsp;&nbsp;маёмасць</span> - маёмасць, якая складаецца з каштоўнасцей, рэчаў, мэблі і пад.
<br>І калі першыя фашысты зазірнулі ў вёску, Паўла Мажэйка ўжо распарадкаваўся ледзь не з усёй рухомай калгаснай маёмасцю. <i>У.Шахавец.</i>
<br>У выразе: <span id=raz>рухомы &nbsp;&nbsp;састаў</span> - сукупнасць лакаматываў і вагонаў на чыгунцы.
<br>Прымаліся таксама захады па тэхнічным развіцці чыгуначных вузлоў, больш поўным забеспячэнні перавозак рухомым саставам. <i>Полымя.</i>




@<p><b>рыбацкі / рыбачы // рыбны</b>
<p><b>Рыб<u>а</u>цкі.</b> Які мае адносіны да рыбака, рыбацтва.
<br>Пагаслі агеньчыкі ў вокнах рыбацкага пасёлка. <i>Т.Хадкевіч.</i>
<p><b>Рыб<u>а</u>чы.</b> Які мае адносіны да рыбака, належыць яму.
<br>Рыбачая лодка. Рыбачая вопратка.
<p><b>Р<u>ы</u>бны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да рыбы.
<br>Рыбныя запасы. Рыбны рынак.
<br><b>2.</b> Багаты рыбай.
<br>Рыбная рэчка. Рыбнае месца.




@<p><b>рэактар // рэактыў</b>
<p><b>Рэ<u>а</u>ктар.</b> Апарат або ўстаноўка, якая дзейнічае на аснове розных тыпаў фізіка-хімічных рэакцый.
<br>Распрацоўваюцца новыя, усё больш дасканалыя віды рэактараў. <i>Маладосць.</i>
<p><b>Рэакт<u>ы</u>ў.</b> Рэчыва, якое выклікае характэрную рэакцыю ў злучэнні з іншым рэчывам і тым самым дапамагае выявіць наяўнасць апошняга ў якім-н. саставе, злучэнні.
<br>Лабараторнае даследаванне тавараў праводзіцца з дапамогай прыбораў, апаратаў і рэактываў. <i>Таваразнаўства.</i>




@<p><b>рэалістычны // рэальны</b>
<p><b>Рэаліст<u>ы</u>чны.</b>
<br><b>1.</b> Які разумее і ўлічвае рэальныя абставіны; практычны.
<br>Глыбока рэалістычнае мастацтва - па-сапраўднаму народнае, выяўляе вызваленчыя імкненні працоўных мас, іх гуманістычныя ідэалы. <i>БелСЭ.</i>
<br><b>2.</b> Які мае адносіны да рэалізму - творчага метаду ў літаратуры і мастацтве.
<br>Спосаб паказу Кулакоўскім калектыву таксама цікавы, глыбока рэалістычны. <i>Я.Скрыган.</i>
<p><b>Рэ<u>а</u>льны.</b>
<br><b>1.</b> Які існуе ў рэчаіснасці; не выдуманы, сапраўдны.
<br>Адлюстраванне лодкі ў возеры нічым не адрознівалася ад рэальнай лодкі на паверхні. <i>В.Вольскі.</i>
<br><b>2.</b> Заснаваны на разуменні і ўліку наяўных умоў, абставін; магчымы для выканання, ажыццяўлення.
<br>Калі да гэтага разведка вялася толькі на падставе навуковых прагнозаў, то цяпер ідэя вялікай нафты атрымала рэальную аснову. <i>В.Якавенка.</i>




@<p><b>рэверанс // рэверс</b>
<p><b>Рэвер<u>а</u>нс.</b> Пачцівы паклон з лёгкім прысяданнем на правую нагу.
<br>Дзяўчынка ў чырвонай хустачцы няўмела прысядала, стараючыся зрабіць рэверанс. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Р<u>э</u>верс.</b> <i>Спец.</i> Прыстасаванне, якое дае магчымасць мяняць напрамак руху машыны ў процілеглы бок.
<br>Многія з яго вучняў ужо самі стаяць за рэверсам паравоза, умела водзяць цяжкавагавыя саставы. <i>Звязда.</i>




@<p><b>рэгрэс // рэгрэсія</b>
<p><b>Рэгр<u>э</u>с.</b> Упадак у развіцці, рух назад, дэградацыя.
<br>Пэўная група старой тэхнічнай інтэлігенцыі з усёй катастрафічнасцю адчула аднойчы, што іх клас гіне, што лінія іхняга класа - не прагрэс, а рэгрэс. <i>Б.Мікуліч.</i>
<p><b>Рэгр<u>э</u>сія.</b> <i>Спец.</i> Адступленне мора з занятай ім раней тэрыторыі, за кошт чаго павялічваецца суша.
<br>У кнігах па геалогіі часта сустракаюцца выразы: «наступленне мора», «адступленне мора» або, па-вучонаму, «трансгрэсія» і «рэгрэсія мора», што азначае тое ж самае. <i>А.Чаркасаў.</i>




@<p><b>рэгуліровачны // рэгулярны // рэгулятарны // рэгуляцыйны</b>
<p><b>Рэгулір<u>о</u>вачны.</b> Які прызначаны, служыць для рэгуліроўкі, рэгулявання.
<br>Утраіх спыніліся каля рэгуліровачнага паста, дзе сярод вуліцы стаяла русявая загарэлая дзяўчына са сцяжкамі. <i>І.Мележ.</i>
<p><b>Рэгул<u>я</u>рны.</b>
<br><b>1.</b> Які раўнамерна і правільна адбываецца праз пэўныя прамежкі часу.
<br>З гэтага часу пачаліся рэгулярныя рэйсы ўздоўж паўночных берагоў Азіі як з захаду на ўсход, так і з усходу на захад. <i>Геаграфія СССР.</i>
<br><b>2.</b> Які мае цвёрда ўстаноўленую арганізацыю і сістэматычны курс ваеннага навучання (пра армію, войска і пад.).
<br>За Нёманам, у далейшых вёсках, падковай абдымаючы пушчу з захаду, збіраюцца варожыя часці: не толькі паліцэйскі зброд, але і рэгулярнае войска. <i>Я.Брыль.</i>
<p><b>Рэгул<u>я</u>тарны.</b> Які мае адносіны да рэгулятара.
<br>Рэгулятарная каробка.
<p><b>Рэгуляц<u>ы</u>йны.</b> Які мае адносіны да рэгуляцыі; які служыць для рэгуляцыі, рэгулявання.
<br>Рэгуляцыйныя работы. Рэгуляцыйныя збудаванні.




@<p><b>рэдактарскі // рэдакцыйны</b>
<p><b>Рэд<u>а</u>ктарскі.</b> Які мае адносіны да рэдактара, належыць яму.
<br>Рэдактарскі кабінет знаходзіўся ў другім канцы калідора. <i>П.Ткачоў.</i>
<p><b>Рэдакц<u>ы</u>йны.</b> Які мае адносіны да рэдакцыі, да рэдагавання.
<br>Рэдакцыйная праца з маладым пісьменнікам заключаецца ў выхаванні і навучанні яго пісаць добрыя рэчы, а не ў паспешлівым і некрытычным друкаванні кожнага слова. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>рэйд<sup>1</sup> / рэйд<sup>2</sup> // рэйс</b>
<p><b>Рэйд<sup>1</sup>.</b> Месца стаянкі суднаў на якары каля берага.
<br>Водгаласкі вайны чуліся на рэйдзе, дзе стаяў абпалены крэйсер ці браняносец. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Рэйд<sup>2</sup>.</b>
<br><b>1.</b> Пранікненне, налёт войск у тыл праціўніка з якой-н. баявой мэтай.
<br>Наслухаўся я пра баі з белапалякамі, пра паходы, налёты, рэйды па тылах і - бывай астраномія. <i>А.Асіпенка.</i>
<br><b>2.</b> Нечаканая, раптоўная рэвізія, праверка каго-чаго-н. групай актывістаў па заданню грамадскіх арганізацый.
<br>Кожную суботу праводзім рэйды праверкі. <i>Звязда.</i>
<p><b>Рэйс.</b> Шлях якога-н. транспарту па пэўнаму маршруту.
<br>Шафёру не было як затрымлівацца. Ён спяшаўся ў рэйс. <i>М.Гроднеў.</i>




@<p><b>рэквізіт // рэквізітар</b>
<p><b>Рэквіз<u>і</u>т.</b> Розныя рэчы, неабходныя для пастаноўкі спектакля або здымкі кінафільмаў.
<br>Усе дэкарацыі і рэквізіт здабываліся акцёрамі на месцы. Тэатру Галубка не трэба было нічога асабліва тэхнічнага, ён мог выступаць на любым памосце і нават проста на лужку. <i>Я.Рамановіч.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Ён успомніў, як на дваццаць сёмым годзе жыцця яго ахапіла неадольная прага маляваць. Ён купіў фарбы, мальберт, палатно, словам, увесь неабходны мастаку рэквізіт (можа: рыштунак?). <i>І.Клімянкоў.</i>
<p><b>Рэквіз<u>і</u>тар.</b> Той, хто адказвае за рэквізіт.
<br>Я хутка пазнаёміўся з касцюмерамі, што апраналі мяне на спектаклях, з грымёрам і з рэквізітарам. <i>Я.Рамановіч.</i>




@<p><b>рэклама // рэкламацыя</b>
<p><b>Рэкл<u>а</u>ма.</b>
<br><b>1.</b> Мерапрыемствы, якія праводзяцца для таго, каб стварыць шырокую вядомасць, папулярнасць каму-чаму-н.
<br>Відаць, гэтым людзям была патрэбна гучная рэклама і доказы энергічнай дзейнасці для справаздачы перад сваімі гаспадарамі-філантропамі. <i>М.Машара.</i>
<br><b>2.</b> Аб'ява, паведамленне з мэтай прыцягнуць увагу да чаго-н.
<br>Насупраць на другім баку вуліцы мігцела агнямі малінавая рэклама кафэ. <i>М.Вышынскі.</i>
<p><b>Рэклам<u>а</u>цыя.</b> Прэтэнзія прадпрыемству, скарга на нізкую якасць яго тавару з патрабаваннем аплаціць страты.
<br>Наступныя два прыборы выйшлі са строю пасля таго як фірме была адпраўлена рэкламацыя. Новую рэкламацыю не высылалі, спадзяваліся, што прыедзе спецыяліст фірмы і заадно наладзіць астатнія прыборы. <i>М.Гроднеў.</i>




@<p><b>рэліквія // рэлікт</b>
<p><b>Рэл<u>і</u>квія.</b> Рэч, якая беражліва захоўваецца і шануецца як памяць пра мінулае.
<br>З маленькаю латкай і локцем працёртым вісіць у кутку на цвіку гімнасцёрка - мая франтавая рэліквія. <i>П.Панчанка.</i>
<p><b>Рэл<u>і</u>кт.</b> Рэч або арганізм, якія засталіся як перажыткі ад старажытных эпох.
<br>Некаторыя віды рыб у нас цяпер такія рэдкія, што аб іх можна гаварыць толькі як аб рэліктах. <i>Полымя.</i>




@<p><b>рэмез // раміз</b>
<p><b>Р<u>э</u>мез.</b> Маленькая птушка з атрада вераб'іных.
<br>Сінічка-рэмез, якая жыве на поўдні, будуе з пушынак насення вярбы і таполі гняздо, закрытае з усіх бакоў, толькі з адной адтулінай для ўваходу (рэдка з дзвюма). <i>Заалогія.</i>
<p><b>Рам<u>і</u>з.</b>
<br><b>1.</b> У некаторых картачных гульнях: недабор пэўнай колькасці бітак, а таксама штраф за такі недабор.
<br>- Першы раміз - золата! - сказаў Ілья і стукнуў кулаком па сваіх картах, што паклаў перад ім Мікіта. <i>Я.Васілёнак.</i>
<br><b>2.</b> Паўторны папераджальны ўдар (укол) у фехтаванні.
<br>Апошні раміз.




@<p><b>рэпарацыя // рэпатрыяцыя</b>
<p><b>Рэпар<u>а</u>цыя.</b> <i>звычайна мн.</i> Плацяжы пераможанай краіны, якая развязала вайну, краіне-пераможцы на пакрыццё страт ад вайны.
<br>Савецкі ўрад лічыць неабходным, каб, пачынаючы з 1 студзеня 1954 года, Германія была поўнасцю вызвалена ад уплаты рэпарацый. <i>Звязда.</i>
<p><b>Рэпатры<u>я</u>цыя.</b> Зварот на радзіму ваеннапалонных, бежанцаў, перасяленцаў, якія аказаліся за межамі сваёй краіны ў выніку вайны.
<br>Ёй паабяцалі перадаць справу пошукаў яе дзяцей у камісію па рэпатрыяцыі, якая пачала працаваць. <i>Я.Шарахоўскі.</i>




@<p><b>рэпетытарскі // рэпетыцыйны</b>
<p><b>Рэпет<u>ы</u>тарскі.</b> Які мае адносіны да рэпетытара.
<br>У Магілеве з кожным годам жыць станавілася цяжэй. Міхайла з шостага класа гімназіі займаецца рэпетытарскай працай. <i>С.Шушкевіч.</i>
<p><b>Рэпетыц<u>ы</u>йны.</b> Які мае адносіны да рэпетыцыі, прызначаны для яе.
<br>У рэпетыцыйным пакоі Міхайлава чакалі ўдзельнікі драматычнага гуртка. <i>Беларусь.</i>




@<p><b>рэпрэсіраваны // рэпрэсіўны</b>
<p><b>Рэпрэс<u>і</u>раваны.</b> Падвергнуты пакаранню дзяржаўнымі органамі.
<br>Муж Алены Загорскай у трыццаць сёмым годзе быў рэпрэсіраваны, таму фашысты адносіліся да гэтай сям'і з поўным даверам. <i>І.Новікаў.</i>
<p><b>Рэпрэс<u>і</u>ўны.</b> Які з'яўляецца пакараннем з боку дзяржаўных органаў; карны.
<br>Аднак, нягледзячы на рэпрэсіўныя меры буржуазіі і царскіх улад, рэвалюцыйны рух у краіне разрастаўся. <i>І.Саладкоў.</i>




@<p><b>рэстаўратарскі // рэстаўрацыйны // рэстаўрыраваны</b>
<p><b>Рэстаўр<u>а</u>тарскі.</b> Які мае адносіны да рэстаўратара, рэстаўрацыі - аднаўлення ранейшага, звергнутага палітычнага ладу.
<br>Маскіруючыся высокімі словамі пра незалежнасць краіны, гэтыя антынародныя групоўкі галоўным у сваёй дзейнасці лічылі рэстаўратарскія мэты. <i>Звязда.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Галерэя вядзе вялікую даследчую і рэстаўратарскую (трэба: рэстаўрацыйную) работу. <i>Беларусь.</i>
<p><b>Рэстаўрац<u>ы</u>йны.</b> Які мае адносіны да рэстаўрацыі - аднаўлення старых ці пашкоджаных помнікаў культуры.
<br>У час мінулай вайны частка калекцыі была страчана. Запатрабаваліся многія гады ўпартых пошукаў, складаныя рэстаўрацыйныя работы, перш чым у музейных залах Петрадварца зноў пачалі перазвоньвацца гадзіннікі-ветэраны. <i>Звязда.</i>
<p><b>Рэстаўр<u>ы</u>раваны.</b> Адноўлены (<i>у розн. знач.</i>).
<br>Рэстаўрыраваная карціна. Рэстаўрыраваныя старыя парадкі.




@<p><b>рэферат // рэферэнт</b>
<p><b>Рэфер<u>а</u>т.</b>
<br><b>1.</b> Кароткі пераказ зместу навуковай працы, кнігі, артыкула і г.д.
<br>Усё, аб чым ... [Рыгор] пісаў у дысертацыі, трэба было выкласці ў рэфераце. <i>Л.Арабей.</i>
<br><b>2.</b> Даклад, заснаваны на крытычным аглядзе кніг, артыкулаў і г.д.
<br>Максім Танк тады прачытаў рэферат аб беларускай літаратуры і вершы. <i>Д.Бугаёў.</i>
<p><b>Рэфер<u>э</u>нт.</b> Службовая асоба, якая з'яўляецца дакладчыкам ці кансультантам па пэўных пытаннях.
<br>- Кацар быў спецыяліст, светлая галава, найлепшы рэферэнт па эканоміцы. <i>І.Шамякін.</i>




@<p><b>рэфератны // рэфератыўны</b>
<p><b>Рэфер<u>а</u>тны.</b> Які мае адносіны да рэферата; у форме рэферата.
<br>Хоць паведамленне, зробленае ў рэфератнай форме, і не заняло шмат часу, аднак пастаноўкай новай праблемы яно зацікавіла ўсіх прысутных. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Рэферат<u>ы</u>ўны.</b> Які мае кароткі, у форме рэферата, выклад зместу кніг, артыкулаў і г.д.
<br>Тут аўтар рэфератыўна (<i>прысл.</i>) выкладае змест ужо вядомых публікацый. <i>Полымя.</i>




@<p><b>рэфлексіўны // рэфлектарны // рэфлекторны // рэфлектыўны</b>
<p><b>Рэфлекс<u>і</u>ўны.</b> Тое, што і <span id=raz>рэфлекторны</span>.
<br>Рэфлексіўны рух. Рэфлексіўная рэакцыя.
<p><b>Рэфл<u>е</u>ктарны.</b> Які мае адносіны да рэфлектара - увагнутага люстра для адбіцця светлавых промняў.
<br>Убранне пакоя дапаўняе яшчэ вялізны рэфлектарны ліхтар і тэлефонны апарат. <i>Д.Цябут.</i>
<p><b>Рэфлект<u>о</u>рны.</b> Які мае адносіны да рэфлексу - рэакцыі жывога арганізма на знешнія раздражненні; міжвольны, машынальны, несвядомы.
<br>Адпаведнасць паміж дзейнасцю розных органаў і работай сэрца ўстанаўліваецца рэфлекторным шляхам. <i>Анатомія і фізіялогія чалавека.</i>
<p><b>Рэфлект<u>ы</u>ўны.</b> Міжвольны, машынальны, несвядомы; рэфлекторны.
<br>У рэфлектыўнай свядомасці героя «Паўлюковых дум» узнікае пакутлівы роздум аб неўладкаванні грамадскага жыцця, аб несправядлівасці, якая пануе ў свеце. <i>Д.Гальмакоў.</i>




@<p><b>рэцыдывіст // рэцыдыў</b>
<p><b>Рэцыдыв<u>і</u>ст.</b> Чалавек, які зрабіў паўторнае злачынства.
<br>Наўкол узбуджана гаманілі людзі, і з іх гамонкі Алесь дазнаўся, што гэты рэцыдывіст пырнуў нажом нейкага чалавека, які, казалі, наўрад ці выжыве ад раны. <i>В.Быкаў.</i>
<p><b>Рэцыд<u>ы</u>ў.</b>
<br><b>1.</b> Зварот, паўтарэнне якой-н. з'явы пасля таго, як яна, здавалася, знікла.
<br>Не заўсёды мы дзейнічаем рашуча ў барацьбе з антыподамі нашай маралі, з рэцыдывамі дробнабуржуазнай, спажывецкай псіхалогіі. <i>П.Машэраў.</i>
<br><b>2.</b> Новае абвастрэнне хваробы пасля таго, калі чалавек, здаецца, паправіўся.
<br>У наш час такой хваробы няма. Але рэцыдывы яе часам даюць аб сабе знаць. <i>Л.Прокша.</i>
<br><b>3.</b> Паўторнае злачынства пасля адбывання тэрміну зняволення.
<br>Адстойваць дабро - значыць раззбройваць зло, вынішчаць яго карэнне і рэцыдывы. <i>С.Грахоўскі.</i>




@<p><b>рэцэптар // рэцэптар</b>
<p><b>Рэц<u>э</u>птар.</b> Канцавое ўтварэнне адчувальных нервовых валокнаў, якое ўспрымае раздражненні; орган пачуццяў.
<br>Канцы нервовых валокнаў, якія ўспрымаюць раздражненне, называюць рэцэптарамі. <i>Анатомія і фізіялогія чалавека.</i>
<p><b>Рэцэпт<u>а</u>р.</b> Работнік аптэкі, які прымае заказы на прыгатаванне лекаў па рэцэпту лекара.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: фармацэўт.
<br>Асабліва прывязалася да дзяўчынкі рэцэптар Софія Ўласаўна Латышава - тая, што нядаўна кожны дзень падавала ёй гаючае зелле для маці. <i>Звязда.</i>




@<p><b>сабакарны // сабакарскі</b>
<p><b>Сабак<u>а</u>рны.</b> Які мае адносіны да сабакарні - памяшкання для сабак.
<br>Сабакарны двор. Сабакарны дух.
<p><b>Сабак<u>а</u>рскі.</b> Які мае адносіны да сабакара, належыць яму.
<br>Сабакарская пасада. Сабакарскія абавязкі.




@<p><b>сабалёвы // сабаліны</b>
<p><b>Сабал<u>ё</u>вы.</b> Зроблены з футра собаля.
<br>Сабалёвая шапка.
<p><b>Сабал<u>і</u>ны.</b> Які мае адносіны да собаля.
<br>Сабаліны запаведнік.




@<p><b>садаводскі / садаводчы // садоўніцкі</b>
<p><b>Садав<u>о</u>дскі.</b> Тое, што і <span id=raz>садаводчы</span>.
<br>Садаводскі ўчастак.
<p><b>Садав<u>о</u>дчы.</b> Які мае адносіны да садаводства, звязаны з ім.
<br>Садаводчы калектыў.
<p><b>Сад<u>о</u>ўніцкі.</b> Які мае адносіны да садоўніцтва, садоўніка.
<br>Садоўніцкі інвентар.




@<p><b>саладжавы // саладкаваты / саладкавы // саладковы</b>
<p><b>Саладж<u>а</u>вы.</b>
<br><b>1.</b> З прысмакам салодкага; саладкаваты.
<br>Прыемны, саладжавы водар адцвітання плыве з агародаў. <i>І.Навуменка.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Празмерна ветлівы, да прыкрасці ласкавы; прытворна-пяшчотны.
<br>Паліне зрабілася непрыемна ад яго саладжавай усмешкі, яна заспяшалася і развіталася суха. <i>А.Савіцкі.</i>
<p><b>Саладкав<u>а</u>ты.</b> Не зусім салодкі, трохі салодкі.
<br>Ад высокіх ліп, што вартаўнікамі стаялі ўздоўж вуліцы, разносіўся саладкаваты водар квецені. <i>М.Ваданосаў.</i>
<p><b>Саладк<u>а</u>вы.</b> <i>Разм.</i> Тое, што і <span id=raz>саладкаваты</span>.
<br>У хаце, змораныя цеплынёй, саладкавым пахам памідораў, што ляжалі навалам на падаконніку, сонна гулі мухі. <i>М.Стральцоў.</i>
<p><b>Саладк<u>о</u>вы.</b> Які мае адносіны да расліны салодкі.
<br>Саладковы корань.




@<p><b>саладзець // саладзіць</b>
<p><b>Саладз<u>е</u>ць.</b> Станавіцца больш салодкім, саладзейшым.
<br>Цукар раствараўся - чай саладзеў.
<p><b>Саладз<u>і</u>ць.</b> <i>што.</i>
<br><b>1.</b> Рабіць больш салодкім, падсалоджваць.
<br>Бабы ж ля печы завіхаюцца, частай і ветлівай гаворкай рассыпаюцца, цукрам пампушкі салодзяць. <i>П.Галавач.</i>
<br><b>2.</b> Прарошчваць зерне для атрымання соладу.
<br>Саладзіць ячмень.




@<p><b>саламяны // саломісты</b>
<p><b>Салам<u>я</u>ны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да саломы; зроблены з саломы.
<br>Саламяны стог. Саламяная страха.
<br><b>2.</b> Светла-жоўты, колеру саломы.
<br>У блакітных вачах [Якуба], што сядзелі глыбока пад колкімі саламянымі бровамі, усё яшчэ жыла незадаволенасць сынам. <i>А.Савіцкі.</i>
<p><b>Сал<u>о</u>місты.</b> З вялікімі сцёбламі; які дае многа саломы (пра злакі).
<br>Саломістае жыта. Саломісты авёс.




@<p><b>салітэр // саліцёр</b>
<p><b>Саліт<u>э</u>р.</b> Буйны брыльянт.
<br>Прыгожы салітэр. Дарагі салітэр.
<br><span id=raz>Няправільна</span>. У кішэчніку чалавека сустракаецца доўгі і плоскі, падобны да белай істужкі чарвяк - салітэр (трэба: саліцёр), або цэпень. <i>Заалогія.</i>
<p><b>Саліц<u>ё</u>р.</b> Доўгі плоскі чарвяк, які паразітуе ў кішэчніку чалавека і жывёлы.
<br>Калі такая лічынка (фінка) у нядобра правараным або прасмажаным мясе трапляе ў кішэчнік чалавека, то ў кішэчніку яна вырастае ў стужачнага чарвяка - саліцёра. <i>В.Іванова.</i>




@<p><b>сальда // сальта</b>
<p><b>С<u>а</u>льда.</b> Астатак, розніца па рахунку паміж прыходам і расходам (дэбітам і крэдытам).
<br>- Ніякай катастрофы не відаць... Хоць бы раз Дзямід Мікалаевіч прапіў паўсотню грамадскіх грошай. А так - усё сальда ў нас дэбітовае. <i>М.Паслядовіч.</i>
<p><b>С<u>а</u>льта.</b> Пераварот у паветры цераз галаву (уперад ці назад).
<br>Раптам з вады ракетай уверх выскачыў вялізны шчупак. Ён зрабіў у паветры адмысловае сальта і плюхнуўся назад у ваду. <i>Р.Ігнаценка.</i>




@<p><b>самадзейны // самадзеючы</b>
<p><b>Самадз<u>е</u>йны.</b>
<br><b>1.</b> Які дзейнічае актыўна сам, па ўласнаму пачыну; заснаваны на самастойнай ініцыятыве.
<br>Самадзейным спосабам узведзены і цэлы пасёлак з васьмі драўляных дамоў. <i>Звязда.</i>
<br><b>2.</b> Які мае адносіны да мастацкай творчасці народных мас; які ўдзельнічае ў самадзейнасці.
<br>Моладзь, пажылыя, старыя калгаснікі і калгасніцы актыўна ўдзельнічаюць у самадзейных гуртках. <i>А.Бялевіч.</i>
<p><b>Самадз<u>е</u>ючы.</b> Які дзейнічае аўтаматычна, сам сабою.
<br>Самадзеючыя апараты.




@<p><b>самалюбаванне // самалюбівасць / самалюбнасць / самалюбства // самаўлюбёнасць</b>
<p><b>Самалюбав<u>а</u>нне.</b> Любаванне самім сабой, сваімі здольнасцямі, поспехамі, заслугамі і г.д.
<br>Яго характару ўласцівы ліхацтва, самалюбаванне, паказны гераізм. <i>В.Хомчанка.</i>
<p><b>Самалюб<u>і</u>васць.</b> Тое, што і <span id=raz>самалюбства</span>.
<br>[Шыковіч] не вызначаўся залішняй самалюбівасцю, але яго заўсёды абурала, калі дзе пачыналася палітыканства - гульня ў важнасць і строгасць. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Самал<u>ю</u>бнасць.</b> Тое, што і <span id=raz>самалюбства</span>.
<br>Ісці дзе-небудзь у сярэдзіне не дазваляла ... Ермакову самалюбнасць. <i>І.Мележ.</i>
<p><b>Самал<u>ю</u>бства.</b> Пачуццё ўласнай годнасці, якое звычайна спалучаецца з раўнівымі адносінамі да думкі пра сябе іншых людзей.
<br>А цяпер ... [Платон], бадай, з аднаго самалюбства, хацеў давесці, што і ў яго галава не так сабе на плячах. <i>М.Ракітны.</i>
<p><b>Самаўлюб<u>ё</u>насць.</b> Улюбёнасць у сябе самога, упэўненасць у выключнасці сваёй асобы, сваёй знешнасці, у сваіх незвычайных здольнасцях і г.д.
<br>Унутраная пустата, якая прыкрываецца самаўпэўненасцю, «фанабэрыяй», самаўлюбёнасць здаровай жывёлы - вось і ўвесь Задарожны. <i>Наднёманскія былі.</i>




@<p><b>саматужніцкі // саматужны</b>
<p><b>Самат<u>у</u>жніцкі.</b> Які мае адносіны да саматужніцтва.
<br>Саматужніцкія вырабы. Саматужніцкі занятак.
<p><b>Самат<u>у</u>жны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да саматужнікаў; зроблены ўручную; прымітыўны па выкананню, недасканалы.
<br>Дзядзька Марцін рэзаў сечку на саматужнай сячкарні, - відаць, збіраўся ехаць араць папар. <i>Я.Колас.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Неарганізаваны, распылены, адасоблены; малакваліфікаваны.
<br>Адным словам, падрыхтоўка мая была неважнецкая, саматужная. <i>М.Лужанін.</i>




@<p><b>санацыя // санкцыя</b>
<p><b>Сан<u>а</u>цыя.</b> Папераджальныя меры па аздараўленню, палепшанню стану здароўя (звычайна пра поласць рота).
<br>Вельмі пажадана, каб санацыя поласці рота праводзілася рэгулярна ў зубалячэбным кабінеце. <i>Звязда.</i>
<p><b>С<u>а</u>нкцыя.</b>
<br><b>1.</b> Зацвярджэнне вышэйшай інстанцыяй якога-н. акта, што надае яму прававую сілу; прызнанне законнасці якой-н. з'явы.
<br>Увечары, маючы санкцыю на высяленне, ён прыйшоў разам з міліцыянерам. <i>Я.Скрыган.</i>
<br><b>2.</b> Меры ўздзеяння за парушэнне закона.
<br>Не паблажлівы смяшок, не хіхіканне ў жменьку, а жалезная непрымірымасць і суровыя санкцыі да ўсяго і кожнага, хто робіць зло і хто патурае злу, у чым бы яно не выяўлялася. <i>А.Петрашкевіч.</i>
<br><b>3.</b> У міжнародным праве: мера ўздзеяння ў адносінах да дзяржавы, якая парушае свае абавязацельствы, дагаворы.
<br>Эканамічныя санкцыі. Ваенныя санкцыі.




@<p><b>санлівы // сонны</b>
<p><b>Санл<u>і</u>вы.</b> Які вельмі любіць спаць, схільны да празмернага сну, які хоча спаць; вялы.
<br>Відаць, змагаючыся са сном, яна гаварыла ўсё цішэй, голас яе рабіўся ўсё болей санлівы, і неўзабаве дзяўчына сціхла. <i>В.Быкаў.</i>
<p><b>С<u>о</u>нны.</b> Які спіць; які не зусім прачнуўся; агорнуты сном.
<br>Паабапал чыгункі праплывалі ў цемнаце сонныя вёскі, рэдка дзе свяціліся ў вокнах адзінокія агні. <i>І.Чыгрынаў.</i>




@<p><b>сап<sup>1</sup> / сап<sup>2</sup> // сапа</b>
<p><b>Сап<sup>1</b></sup>. Заразная хвароба коней і іншых няпарнакапытных, якая небяспечна і для людзей.
<br>- Уявіце самі, у шасцярых коней выяўлены сап. Іх трэба неадкладна знішчыць. <i>І.Гурскі.</i>
<p><b>Сап<sup>2</sup>.</b> <i>Разм.</i> Гукі сапення, цяжкага дыхання.
<br>Вялізны, з падпалінамі на баках ваўкадаў, шырока выкідваючы лапы, з дыхавічным сапам імчаў угору. <i>В.Быкаў.</i>
<p><b>С<u>а</u>па.</b> <i>Спец.</i> Акоп, траншэя, падкоп, які робіцца ў напрамку да пазіцыі праціўніка для паступовага і скрытага набліжэння да яго.
<br>Часцей у выразе: <span id=raz>ціхай &nbsp;&nbsp;сапай</span> - непрыкметна, цішком.
<br>- Ён усё робіць ціхай сапай. <i>І.Грамовіч.</i>




@<p><b>саслоўе // саслоўнасць</b>
<p><b>Сасл<u>о</u>ўе.</b>
<br><b>1.</b> Грамадская група, якая склалася на аснове класавых адносін феадалізму са спадчыннымі правамі і абавязкамі.
<br>Селянін атрымаў права выйсці з сялянскага саслоўя і прыпісацца ў мяшчане або купцы. <i>Гісторыя СССР.</i>
<br><b>2.</b> У дарэвалюцыйнай Расеі: група асоб, аб'яднаных прафесіянальнымі інтарэсамі.
<br>Акалічнасці далучэння Багушэвіча да адвакацкага саслоўя ўстанаўліваюцца дастаткова поўна па іншых дакументах. <i>Г.Кісялёў.</i>
<p><b>Сасл<u>о</u>ўнасць.</b> Падзел грамадства на саслоўі; прыналежнасць да таго ці іншага саслоўя.
<br>Школьная сістэма была пабудавана на прынцыпах саслоўнасці, прыгнёту шматлікіх народаў, нераўнапраўі жанчын. <i>І.Ільюшын.</i>




@<p><b>састарыць // састарэць</b>
<p><b>Саст<u>а</u>рыць.</b> <i>каго-што.</i> Зрабіць старым, больш старым.
<br>Бацьку страта адзінага сына скасіла, састарыла адразу. <i>Е.Лось.</i>
<p><b>Састар<u>э</u>ць.</b> Стаць старым, больш старым; састарыцца.
<br>Пражыў інжынер жыццё, састарэў, а чаго ён дасягнуў? <i>У.Шыцік.</i>




@<p><b>сатыр // сатырык</b>
<p><b>Сат<u>ы</u>р.</b> У грэчаскай міфалогіі: істота з казлінымі нагамі, барадой і рагамі - спадарожнік бога віна і весялосці Дыяніса.
<br>Яны такім чынам прадстаўлялі казларогіх сатыраў - спадарожнікаў Дыяніса. <i>Гісторыя сярэдніх вякоў.</i>
<p><b>Сат<u>ы</u>рык.</b> Аўтар сатырычных твораў.
<br>Майстэрства сатырыка выявілася перш за ўсё ў глыбокім разуменні народнага жыцця. <i>Я.Казека.</i>




@<p><b>сацінавы // сацінетавы</b>
<p><b>Сац<u>і</u>навы.</b> Які мае адносіны да саціну, зроблены з гэтай тканіны.
<br>Сацінавая касаваротка.
<p><b>Сацін<u>е</u>тавы.</b> Які мае адносіны да сацінету - тонкага саціну; зроблены з сацінету.
<br>Ён быў у новай сацінетавай кашулі. <i>С.Грахоўскі.</i>




@<p><b>саюзніцкі // саюзны</b>
<p><b>Са<u>ю</u>зніцкі.</b> Які мае адносіны да саюзніка.
<br>Раптам схопяць яго за вуха і пацягнуць, куды трэба, выконваючы саюзніцкі дагавор аб выдачы ваенных злачынцаў. <i>М.Паслядовіч.</i>
<p><b>Са<u>ю</u>зны.</b> Які мае адносіны да саюза; які ўваходзіць у саюз.
<br>Данбас, Кузбас і Караганда - гэта вугальныя базы саюзнага значэння. <i>Эканамічная геаграфія СССР.</i>




@<p><b>свінтух // свінух</b>
<p><b>Свінт<u>у</u>х.</b> <i>Разм.</i> (<i>звычайна з дружалюбна-дакорлівым адценнем</i>). Чалавек, які незаслужана робіць непрыемнасці каму-н.; няўдзячны чалавек; брудны, неахайны.
<br>А гэты свінтух Чарлі пад самым носам не бачыць нічога. <i>М.Гамолка.</i>
<p><b>Свін<u>у</u>х.</b> Хлеў для свіней.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: свінарнік.
<br>Больш як месяц праляжаў ... [Лук'янскі] у чалавека ў нейкім свінуху, укрыты па бараду кудзеляй, кажушынамі і саломай. <i>К.Чорны.</i>




@<p><b>свірэпа // свірэпіца // свірэпка</b>
<p><b>Свір<u>э</u>па.</b> Пустазелле, палявая шматгадовая расліна з жоўтымі кветкамі.
<br>Паміж зялёнага мора, якое хвалямі пералівалася на сонцы, месцамі былі спрэс жоўтыя плямы свірэпы. <i>І.Гурскі.</i>
<p><b>Свір<u>э</u>піца.</b> Аднагадовая культурная расліна, з насення якой здабываецца тэхнічны алей.
<br>Свірэпіцу іншы раз называюць яшчэ і капустай палявой.
<p><b>Свір<u>э</u>пка.</b> Тое, што і <span id=raz>свірэпа</span>.
<br>- Усё выгарала. Праўда, пустазелле расце. Спякоты не баіцца. Аж жоўта на полі ад свірэпкі. <i>І.Навуменка.</i>




@<p><b>святлафор // семафор</b>
<p><b>Святлаф<u>о</u>р.</b> Сігнальны электрычны ліхтар з чырвоным, жоўтым і зялёным шкельцамі для рэгулявання руху на вуліцах, дарогах і г.д.
<br>Віктар Іванавіч, падышоўшы да акна, адсунуўшы штору, глядзіць на пустую вуліцу, дзе на рагу раўнамерна мігае жоўты ліхтар святлафора. <i>В.Гігевіч.</i>
<p><b>Семаф<u>о</u>р.</b> Сігнальнае прыстасаванне на чыгуначных шляхах для перадачы сігналаў па руху цягнікоў.
<br>І калі замігцяць семафоры за станцыяй і абалье месяц рэйкі сярэбраным святлом - тады адпачынак. <i>М.Лынькоў.</i>




@<p><b>седлаваты // седлавы</b>
<p><b>Седлав<u>а</u>ты.</b> Які мае форму сядла; выгнуты; з седлавінай (пра каня).
<br>Той матацыкліст, што быў збоку, злез з сядзення і хвіліны дзве нешта гаварыў немцу ў высокай седлаватай шапцы. <i>Б.Стральцоў.</i>
<p><b>Седлав<u>ы</b></u>. Які мае адносіны да сядла.
<br>Седлавая папруга. Седлавы майстар.




@<p><b>секта // секцыя</b>
<p><b>С<u>е</u>кта.</b>
<br><b>1.</b> Рэлігійная абшчына, якая адасобілася ад царквы.
<br>Рэлігійнымі сектамі называюцца арганізацыі і групы веруючых, якія адкалоліся ад галоўнай, пануючай царквы. <i>Пытанні рэлігіі і атэізму.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Наогул усякая адасобленая група людзей.
<br>Усе заклінальнікі змей у Марока - берберы, якія належаць да асобнай секты ці брацтва заклінальнікаў. <i>В.Вольскі.</i>
<p><b>С<u>е</u>кцыя.</b>
<br><b>1.</b> Аддзел установы, арганізацыі з пэўнай спецыялізацыяй.
<br>Адбыліся справаздачна-перавыбарчыя сходы творчых секцый Саюза пісьменнікаў БССР. <i>Полымя.</i>
<br><b>2.</b> Адна з частак, якія складаюць штосьці цэлае.
<br>У сіласнай вежы занялі толькі адну секцыю, і кукурузы болей не было. <i>Я.Ермаловіч.</i>




@<p><b>секстан / секстант // сектант</b>
<p><b>Секст<u>а</u>н.</b> Тое, што і <span id=raz>секстант</span>.
<br>Паказчыкі секстана надзейныя і беспамылковыя.
<p><b>Секст<u>а</u>нт.</b> Вугламерны інструмент, які выкарыстоўваецца ў параходстве і авіяцыі.
<br>Усе выступаючыя часткі самалёта: антэны, купал астранамічнага секстанта, абцякальнікі крылаў, паветразборнікі - ззялі блакітным халодным агнём. <i>Звязда.</i>
<p><b>Сект<u>а</u>нт.</b> Паслядоўнік якой-н. рэлігійнай секты; прадстаўнік якой-н. групы, секты.
<br>Сектантаў Валуеў ненавідзеў. Таксама ён цярпець не мог раскольнікаў. <i>У.Караткевіч.</i>




@<p><b>селектар // селекцыянер</b>
<p><b>Сел<u>е</u>ктар.</b> Апарат для адначасовага тэлефоннага выкліку некалькіх або ўсіх абанентаў пэўнай лініі.
<br>[У пакоі] стаяць селектары і тэлефонныя апараты, звязаныя дзесяткамі правадоў з усімі ўчасткамі і службамі будоўлі. <i>С.Грахоўскі.</i>
<p><b>Селекцыян<u>е</u>р.</b> Спецыяліст па селекцыі - паляпшэнню гатункаў раслін ці парод жывёл, вывядзенню новых гатункаў і парод шляхам штучнага адбору.
<br>Красан даведаўся аб цудоўных выніках селекцыянераў [доследнай] станцыі Лошыца. <i>А.Стаховіч.</i>




@<p><b>селектарны // селектыўны // селекцыйны</b>
<p><b>Сел<u>е</u>ктарны.</b> Які мае адносіны да селектара - апарата для адначасовага выкліку некалькіх ці ўсіх тэлефонных абанентаў лініі.
<br>Цяпер яго кабінет звязаны з усімі раёнамі вобласці селектарнай сувяззю - адразу можна гаварыць з усімі кіраўнікамі раёна. <i>Звязда.</i>
<p><b>Селект<u>ы</u>ўны.</b> Здольны рабіць адбор; выбіральны.
<br>Селектыўная ачыстка нафтапрадуктаў.
<p><b>Селекц<u>ы</u>йны.</b> Які мае адносіны да селекцыі - паляпшэння гатункаў раслін ці парод жывёл, вывядзення новых гатункаў і парод шляхам штучнага адбору.
<br>Яна расказала, што іхні гурток некалькі год праводзіць і селекцыйную работу па вывядзенню шыпшыны з больш сакавітымі пладамі, з меншаю колькасцю насення. <i>У.Дубоўка.</i>




@<p><b>селядзечны // селядцовы</b>
<p><b>Селядз<u>е</u>чны.</b> Характэрны для селядца; прыгатаваны з селядцоў.
<br>Селядзечны пах. Селядзечны паштэт.
<p><b>Селядц<u>о</u>вы.</b> Які мае адносіны да селядца; прызначаны для селядцоў.
<br>Селядцовы хвост. Селядцовы промысел. Селядцовая бочка.




@<p><b>сенатарскі // сенацкі</b>
<p><b>Сен<u>а</u>тарскі.</b> Які мае адносіны да сенатара, належыць яму.
<br>[Містэр Лаян] марыў ужо аб сенатарскім альбо кангрэсменаўскім крэсле, нават думаў часам аб тым, як пачуваў бы ён сябе ў ролі губернатара. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Сен<u>а</u>цкі.</b> Які мае адносіны да сената, звязаны з яго дзейнасцю.
<br>Большасць сябраў сенацкай камісіі выступілі ў падтрымку гэтай прапановы. <i>Звязда.</i>




@<p><b>сепаратарны // сепарацыйны</b>
<p><b>Сепар<u>а</u>тарны.</b> Які мае адносіны да сепаратара - апарата для аддзялення аднаго рэчыва ад другога.
<br>Даяркі памаглі Харбіну паставіць на калёсы бітоны - сёння ён павязе малако ў Белае на сепаратарны пункт. <i>І.Пташнікаў.</i>
<p><b>Сепарац<u>ы</u>йны.</b> Які мае адносіны да сепарацыі, прызначаны для сепарацыі - аддзялення аднаго рэчыва ад другога.
<br>Сепарацыйны цэх.




@<p><b>сепаратны // сепаратысцкі // сепаратыўны</b>
<p><b>Сепар<u>а</u>тны.</b> Асобны, які вядзецца без ведама і згоды саюзнікаў.
<br>Сепаратны мір - у міжнародным праве мір ці перамір'е, што заключаецца паміж дзяржавамі асобна ад сваіх саюзнікаў у вайне. З'яўляецца парушэннем абавязкаў у адносінах да сваіх саюзнікаў. <i>БелСЭ.</i>
<p><b>Сепарат<u>ы</u>сцкі.</b> Які мае адносіны да сепаратызму - імкнення да аддзялення, адасаблення.
<br>Капітану не вельмі верылі як нашчадку сепаратысцкай фаміліі і ўраджэнцу Магілева. <i>У.Караткевіч.</i>
<p><b>Сепарат<u>ы</u>ўны.</b> Які вызначаецца сепаратызмам, прасякнуты сепаратызмам - імкненнем да аддзялення, адасаблення.
<br>Сепаратыўны настрой. Сепаратыўныя выступленні.




@<p><b>сепсіс // скепсіс</b>
<p><b>С<u>е</u>псіс.</b> Цяжкае інфекцыйнае захворванне: агульнае заражэнне арганізма хваробатворнымі мікробамі, якія трапілі ў кроў.
<br>Праз два дні мяне даставілі ў клініку. Пачалося запаленне касцей, а неўзабаве і сепсіс - агульнае заражэнне крыві. <i>А.Асіпенка.</i>
<p><b>Ск<u>е</u>псіс.</b> Крытычна-недаверлівыя, скептычныя адносіны да чаго-н., крайняе сумненне ў чым-н.
<br>Здарылася так, што перад Іванавымі вачыма прамільгнуў вельмі яскравы выпадак з жыцця, які надоўга засмуціў яго няверам і скепсісам. <i>В.Быкаў.</i>




@<p><b>сервіз // сервіс</b>
<p><b>Серв<u>і</u>з.</b> Поўны набор сталовай ці чайнай пасуды на пэўную колькасць асоб.
<br>Вось толькі кафейнага сервіза не было, і давялося піць каму з кубкаў, каму са шклянак. <i>У.Шыцік.</i>
<p><b>С<u>е</u>рвіс.</b> Абслугоўванне бытавых патрэб насельніцтва.
<br>Сучаснае прадпрыемства, сучасныя формы сервісу - вось што такое Менскі цэнтр па рамонту і абслугоўванню аўтамабіляў «Жыгулі». <i>Звязда.</i>




@<p><b>серпанцін // серпенцін</b>
<p><b>Серпанц<u>і</u>н.</b>
<br><b>1.</b> Доўгая вузкая лента з каляровай паперы, якой упрыгожваюць святочную залу на балях, карнавалах і пад.
<br>Настаўнікі весяліліся гэты вечар. Са столі звісалі рамонкі, і серпанцін, і цацачныя зямныя шарыкі. <i>Е.Лось.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Участак звілістай горнай дарогі.
<br>Адхон, зарослы векавымі дрэвамі, цягнуўся з левага боку. У адным месцы на яго ўзбягалі звілістым серпанцінам мармуровыя сходы з шырокімі прыступкамі. <i>У.Караткевіч.</i>
<p><b>Серпенц<u>і</u>н.</b> Паласаты мінерал белага, зялёнага і іншых колераў з разнастайнымі адценнямі.
<br>Правая рука з каменным бранзалетам з серпенціну адкінута. <i>У.Караткевіч.</i>




@<p><b>сіберны // сібірскі // сіверны</b>
<p><b>Сіб<u>е</u>рны.</b> <i>Разм.</i>
<br><b>1.</b> Крайне суровы; бязлітасны, жорсткі.
<br>І на гэты раз паэт піша з думкай пра народ, пра яго нялёгкую долю на сіберных паўстанках гісторыі. <i>А.Марціновіч.</i>
<br><b>2.</b> Вельмі моцны, рэзкі, люты (пра вецер, мароз і пад.).
<br>Сіберны холад прабіраўся пад вынашаныя шынялі і разлезлыя ад поту гімнасцёркі. <i>М.Аўрамчык.</i>
<p><b>Сіб<u>і</u>рскі.</b> Які мае адносіны да Сібіры, уласцівы ёй; які жыве ў Сібіры.
<br>Пышна закусцілася на сібірскіх аблогах цёмна-зялёным дываном пшаніца. <i>А.Пальчэўскі.</i>
<p><b>С<u>і</u>верны.</b> <i>Разм.</i> Паўночны (пра вецер); халодны з рэзкім пранізлівым ветрам (пра пагоду).
<br>Хоць быў сакавік, а яшчэ маразы даходзілі да трыццаці градусаў, бушавалі завеі і секлі сіверныя ветры. <i>С.Грахоўскі.</i>




@<p><b>сімпатычны<sup>1</sup> / сімпатычны<sup>2</sup> // сімптаматычны</b>
<p><b>Сімпат<u>ы</u>чны<sup>1</sup>.</b> Які выклікае сімпатыю, прывабны (пра чалавека).
<br>На незнаёмым касцюм, гальштук, белы каўнерык былі вельмі акуратныя, а сам твар мужчыны - сімпатычны. <i>А.Карпюк.</i>
<p><b>Сімпат<u>ы</u>чны<sup>2</sup>.</b> <i>Спец.</i> Які мае адносіны да вегетатыўнай нервовай сістэмы.
<br>Сімпатычная нервовая сістэма. Сімпатычны нерв.
<p><b>Сімптамат<u>ы</u>чны.</b> Які з'яўляецца знешняй прыкметаю чаго-н.; паказальны ў якіх-н. адносінах.
<br>Зварот да рэальных жыццёвых фактаў быў з'явай глыбока сімптаматычнай і заканамернай. <i>М.Мушынскі.</i>




@<p><b>сімуляцыя // стымуляцыя // стымуляванне</b>
<p><b>Сімул<u>я</u>цыя.</b> Прытворства; стварэнне фальшывага ўражання, уяўлення пра што-н.
<br>- Уставай і ты, Максім, - бадзёра гаварыў ён, - хопіць сімуляцыі. Нам у дарогу пара. <i>М.Машара.</i>
<p><b>Стымул<u>я</u>цыя.</b> Выкарыстанне стымулятара - рэчыва, якое стымулюе развіццё раслін і жывёл ці лекавага прэпарата для павышэння працаздольнасці, вынослівасці, для паляпшэння самаадчування.
<br>Стварэнне дадатковых біялагічных крыніц стымуляцыі таго ці іншага ўнутранага органа чалавека можа ў недалёкім будучым ператварыцца з даўняй мары лекараў у рэальнасць. <i>Звязда.</i>
<p><b>Стымуляв<u>а</u>нне.</b> Стварэнне стымулаў да чаго-н., заахвочванне; паскарэнне ажыццяўлення чаго-н.
<br>Эканамічнае стымуляванне вытворчасці.




@<p><b>сіндыкалісцкі // сіндыкальны // сіндыкатны / сіндыкацкі</b>
<p><b>Сіндыкал<u>і</u>сцкі.</b> Які мае адносіны да сіндыкалізму - апартуністычнай плыні ў рабочым руху, прыхільнікі якой разглядалі эканамічную барацьбу як адзіны шлях да сацыялізму.
<br>Сіндыкалісцкія прафсаюзы. Сіндыкалісцкі ўхіл.
<p><b>Сіндык<u>а</u>льны.</b> Які мае адносіны да сіндыката - прафесіянальных саюзаў у Францыі і некаторых іншых краінах.
<br>Сіндыкальны кангрэс.
<p><b>Сіндык<u>а</u>тны.</b> Які мае адносіны да сіндыката - капіталістычнай манаполіі, аб'яднання прадпрыемцаў.
<br>Сіндыкатныя арганізацыі.
<p><b>Сіндык<u>а</u>цкі.</b> Тое, што і <span id=raz>сіндыкатны</span>.
<br>Сіндыкацкія праблемы.




@<p><b>сінець // сініць</b>
<p><b>Сін<u>е</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> Станавіцца сінім; світаць, віднець або цямнець, вечарэць.
<br>Косця прачнуўся зацемна: у акне толькі пачынаў сінець блізкі дзень. <i>В.Адамчык.</i>
<br><b>2.</b> Вылучацца сваім сінім колерам, віднецца (пра што-н. сіняе).
<br>Дзень быў хмурны, халодны, наўкол сінеў першы сняжок, далікатны такі з выгляду, што шкада было наступаць на яго. <i>В.Праскураў.</i>
<p><b>Сін<u>і</u>ць.</b> <i>што.</i> Фарбаваць у сіні колер, рабіць што-н. сінім; падсіньваць.
<br>Ночка сініць хвалі, многа сіні ў іх. <i>З.Бядуля.</i>




@<p><b>сіратлівы // сіроцкі / сірочы</b>
<p><b>Сіратл<u>і</u>вы.</b> Усімі забыты, пакінуты, адзінокі; сумны, тужлівы.
<br>Тады на ўзгорку стаяла адна сіратлівая палясоўшчыкава хатка, і мне, памятаю, заўсёды здавалася, што яму аднаму тут, мабыць, страшна жыць. <i>Я.Скрыган.</i>
<p><b>Сір<u>о</u>цкі.</b> Тое, што і <span id=raz>сірочы</span>.
<br>Праўда, бацька ў Анціка жыў, але дастатку ў хаце ў іх было не болей, чым у іхняй, сіроцкай. <i>А.Жук.</i>
<p><b>Сір<u>о</u>чы.</b> Які мае адносіны да сіраты, характэрны для сіраты; бедны, убогі, мізэрны.
<br>Хлеб сірочы, вядома, нялёгкі, аднак пра яго пакуль што больш думала мама. <i>Я.Брыль.</i>




@<p><b>сірацець // сіраціць</b>
<p><b>Сірац<u>е</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> Станавіцца сіратой, траціць сваіх бацькоў; быць сіратой.
<br>І вось - Алеся сірацее. <i>Ю.Таўбін.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Жыць гаротна, цяжка, не мець сувязі з блізкімі; быць у адзіноце, мець самотны выгляд.
<br>Нарэшце Лявон дайшоў да хмызняку, за якім разбягаўся папар, шарэла бязлюдная шаша і сірацеў адзінокі грузавік. <i>І.Хадановіч.</i>
<p><b>Сірац<u>і</u>ць.</b> <i>каго-што.</i> Рабіць сіратою.
<br>- І я падумаў сабе - ну, а чаму я павінен сіраціць сваіх дзяцей? <i>К.Чорны.</i>




@<p><b>сістэматыка // сістэматызацыя // сістэматычнасць // сістэмнасць</b>
<p><b>Сістэм<u>а</u>тыка.</b>
<br><b>1.</b> <i>Спец.</i> Класіфікацыя, групоўка прадметаў, з'яў.
<br>Абгрунтаваўшы гістарычны працэс развіцця відаў, тэорыя Дарвіна запатрабавала іншага падыходу да сістэматыкі арганізмаў. <i>Народная асвета.</i>
<br><b>2.</b> Навука аб размеркаванні жывёл і раслін па класіфікацыйных групах (відах, родах і г.д.).
<br>У наступныя гады мы вывучалі фізіялогію, сістэматыку пазваночных жывёл, параўнальную анатомію, гісталогію і многа іншых прадметаў. <i>Я.Цынгер.</i>
<p><b>Сістэмат<u>ы</u>чнасць.</b> Наяўнасць сістэмы ў чым-н.; паслядоўнасць, планамернасць.
<br>Чацвёртая ўмова поспеху практыкаванняў - іх сістэматычнасць. <i>Педагогіка.</i>
<p><b>Сістэматыз<u>а</u>цыя.</b> Прывядзенне чаго-н. у сістэму, парадак.
<br>Настаў час для работы па сістэматызацыі і апрацоўцы песень і вершаў. <i>Полымя.</i>
<p><b>Сіст<u>э</u>мнасць.</b> Заканамернасць, паслядоўнасць; парадак.
<br>Строгая сістэмнасць у падачы матэрыялу.




@<p><b>сітаваты // сітавы // сітны</b>
<p><b>Сітав<u>а</u>ты.</b> Падобны на сіта; з порамі, дробнымі дзірачкамі, пустотамі.
<br>Хрупала пад нагамі падшэрхлая наледзь, а з палёў патыхала вільгаццю праталін і набраклым сітаватым снегам. <i>С.Грахоўскі.</i>
<p><b>С<u>і</u>тавы.</b> <i>Спец.</i> Які мае адносіны да сіта, сітаў; з сітам, сітамі.
<br>Раней на ўвесь калгас не так ужо многа сітавых веялак, а праз іх трэба было прапусціць увесь змалочаны хлеб, каб ачысціць. <i>Звязда.</i>
<p><b>С<u>і</u>тны.</b> Прасеяны праз сіта - спечаны з прасеянай праз сіта мукі.
<br>Частавала белым сырам, хлебам сітным, мёдам пчолім. <i>Я.Купала.</i>




@<p><b>сітаўка // сітніца // сітнік / сітнёг / сітняк</b>
<p><b>С<u>і</u>таўка.</b> Невялічкая птушка шэра-белага колеру з доўгім хвастом, які пастаянна хістаецца.
<br>Скачуць, нібы на спружынах, вёрткія шэрыя пліскі. Тут называюць іх яшчэ сіткамі ці сітаўкамі. <i>В.Вольскі.</i>
<p><b>С<u>і</u>тніца.</b> <i>разм.</i> Белы хлеб, спечаны з прасеянай праз сіта мукі.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: сітны хлеб.
<br>Пах [булачкі] нагадваў волю, тую пару, калі можна было купіць пульхную сітніцу, батон, сайку ці свежую французскую булку. <i>С.Грахоўскі.</i>
<p><b>С<u>і</u>тнік.</b> Травяністая расліна з мяцёлчатым суквеццем, якая расце звычайна на сырых, балоцістых месцах.
<br>На берагах пасівеў няскошаны сітнік. <i>С.Грахоўскі.</i>
<p><b>Сітн<u>ё</u>г.</b> Тое, што і <span id=raz>сітнік</span>.
<br>То цень, то святло прабягаюць па моры сітнягоў. Ад рабізны і аблокаў вада здаецца глыбокай, бяздоннай, свінцова-сіняй. <i>У.Караткевіч.</i>
<p><b>Сітн<u>я</u>к.</b> Тое, што і <span id=raz>сітнік</span>.
<br>І ўздоўж і ўпоперак луг перасякаўся вузкімі, доўгімі і глыбокімі тонямі, заросшымі аерам, сітняком, чаротамі і мяккімі ніцымі лозамі, дзе хаваліся розныя лугавыя птушкі. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>сітуатыўны // сітуацыйны</b>
<p><b>Сітуат<u>ы</u>ўны.</b> Які ўзнікае ў пэўных умовах; выкліканы пэўнымі ўмовамі.
<br>Сітуатыўны падыход.
<p><b>Сітуац<u>ы</u>йны.</b> <i>Спец.</i> Які мае адносіны да сітуацыі - сукупнасці водных прастораў, лугоў, гор, населеных пунктаў і г.д., якія паказаны на карце ці плане ўмоўнымі знакамі.
<br>Сітуацыйны план. Сітуацыйная здымка.




@<p><b>скавародка // скавароднік</b>
<p><b>Скавар<u>о</u>дка.</b> <i>Разм.</i> Невялікая скаварада.
<br>З кашы ... [бабка] рабіла піражкі і падсмажвала іх на скавародцы. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Скавар<u>о</u>днік.</b> Плоскі круглы хлеб, спечаны на скаварадзе; праснак.
<br>У кутку на доўгай лаве сядзела старая жанчына і жавала кавалак падгарэлага скавародніка. <i>С.Грахоўскі.</i>




@<p><b>скальп // скальпель</b>
<p><b>Скальп.</b> Скура з валасамі, знятая з галавы (ваенны трафей у некаторых дзікіх плямён).
<br>Гэта ты здзіраеш скальпы, бледнатвары подлы брат. <i>П.Панчанка.</i>
<p><b>Ск<u>а</u>льпель.</b> Невялікі хірургічны нож.
<br>Даглядаючы лес, чалавек карыстаецца сякерай, як хірург скальпелем, калі выдаляе пухліну. <i>В.Шымук.</i>




@<p><b>скарбніца // скарбонка</b>
<p><b>Ск<u>а</u>рбніца.</b> Сукупнасць культурных, духоўных ці матэрыяльных каштоўнасцей; месца іх захоўвання; крыніца чаго-н.
<br>Міхась Чарот ... напісаў добрыя паэмы і вершы, якія назаўсёды засталіся ў скарбніцы беларускай літаратуры. <i>М.Хведаровіч.</i>
<p><b>Скарб<u>о</u>нка.</b>
<br><b>1.</b> Невялікая скрыначка (гліняная пасудзіна рознай формы) з вузкай шчылінай для апускання манет з мэтай іх накаплення, захоўвання, зберажэння.
<br>На камодзе яго ўвагу прыцягнула скарбонка, зробленая ў выглядзе прыгожага белага сабачкі з чырвоным банцікам на шыі. <i>Я.Васілёнак.</i>
<br><b>2.</b> Бляшанка для збору ахвяраванняў (у царкве, на відовішчах і г.д.).
<br>Поп да хвоі скарбонку прыбіў, пачалі людзі грошы кідаць багародзіцы, а хто палатно панёс, сала, збожжа. <i>П.Галавач.</i>




@<p><b>складны // складны // складскі</b>
<p><b>Скл<u>а</u>дны.</b> <i>Разм.</i>
<br><b>1.</b> Стройны, зладжаны; рыфмаваны.
<br>Я шчаслівы, што я разам пяю песні з камсамолам. Пяём песні складным сказам, ажно рэхі йдуць наўкола! <i>Я.Купала.</i>
<br><b>2.</b> Добра складзены, зграбны, стройны.
<br>[Васіль] быў нават крыху вышэйшы за мяне, складны ў плячах. <i>П.Кавалёў.</i>
<p><b>Складн<u>ы</u>.</b> Які можна складваць; які складваецца.
<br>Абапал прысунутага да тыльнай сцяны невысокага на перакрыжаваных дашчаных ножках стала адкінуліся сваімі спінкамі два складныя, зробленыя з дубовых лясак, пацямнелыя крэслы. <i>В.Адамчык.</i>
<p><b>Складск<u>і</u>.</b> Які мае адносіны да склада - спецыяльнага памяшкання для складвання і захоўвання чаго-н.
<br>Справа ... на высокім падмурку стаяў прасторны драўляны будынак, абнесены калючай агароджаю, з ахоўнымі вышкамі па вуглах, а злева былі не то гаражы, не то майстэрні, не то складскія памяшканні. <i>М.Аўрамчык.</i>




@<p><b>скруглець // скругліць</b>
<p><b>Скругл<u>е</u>ць.</b> <i>Разм.</i> Патаўсцець, паправіцца; набыць круглявую форму.
<br>Таму й Сычыха сытая, скруглела, як пірог. Сукенкай аксамітавай змятае пыл з дарог! <i>А.Бялевіч.</i>
<p><b>Скругл<u>і</u>ць.</b> <i>што. Разм.</i> Зрабіць круглым; надаць круглявую форму.
<br>Скругліць кант дошкі. Скругліць капу сена.




@<p><b>скрытны // скрыты</b>
<p><b>Скр<u>ы</u>тны.</b> Які скрывае ад іншых свае пачуцці, настроі, думк і г.д.
<br>Паглыблены ў сябе, скрытны, ён нібы знарок хаваў, што там у яго душы. <i>І.Мележ.</i>
<p><b>Скр<u>ы</u>ты.</b>
<br><b>1.</b> Схаваны ад чыіх-н. вачэй; нябачны; тайны.
<br>Сяргей хацеў ісці скрытымі мясцінамі, па лазняку, а Валодзя ведаў карацейшую дарогу. <i>У.Федасеенка.</i>
<br><b>2.</b> Без характэрных знешніх прымет; унутраны.
<br>Скрытая форма хваробы.




@<p><b>скулаваты // скулавы // скуласты</b>
<p><b>Скулав<u>а</u>ты.</b> Пакрыты гнойнымі нарывамі, скуламі; са скуламі.
<br>Скулаватае цела.
<p><b>Скулав<u>ы</u>.</b> Які мае адносіны да скулы - адной з парных касцей твару ніжэй вочніцы над верхняй сківіцай.
<br>Тварная частка чэрапа складаецца з парных касцей - верхнясківічных, скулавых, насавых, паднябенных, няпарнай ніжнясківічнай і некаторых іншых. <i>Анатомія і фізіялогія чалавека.</i>
<p><b>Скул<u>а</u>сты.</b> З шырокімі скуламі (пра твар).
<br>Яна была смуглая з твару, чорнавалосая і такая ж скуластая, як маці. <i>А.Асіпенка.</i>




@<p><b>скульптарскі // скульптурны</b>
<p><b>Ск<u>у</u>льптарскі.</b> Які мае адносіны да скульптара.
<br>У яго яшчэ ў дзяцінстве праявіліся скульптарскія здольнасці, пазней скульптура стала яго захапленнем, якому ён верны ўсё жыццё. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Скульпт<u>у</u>рны.</b> Які мае адносіны да скульптуры; які з'яўляецца скульптурай; які перадаецца ў скульптуры; рэльефны.
<br>Выстаўка займала некалькі вялікіх залаў. Сцены былі ўвешаны палотнамі ў рамах з залачонага багету, залы ўстаўлены скульптурнымі і разьбярнымі работамі. <i>Я.Скрыган.</i>




@<p><b>скура // шкура</b>
<p><b>Ск<u>у</u>ра.</b>
<br><b>1.</b> Верхняе покрыва цела чалавека (радзей - жывёлы).
<br>Зімавец стаяў нерухома, як скамянеў. Адно крылы носа нервова торгаліся ды жаўлакі пад скураю на сківіцах бегалі. <i>В.Карамазаў.</i>
<br><b>2.</b> Вырабленая шкура жывёлы.
<br>Партфель з жоўтай скуры.
<p><b>Шк<u>у</u>ра.</b>
<br><b>1.</b> Скура з поўсцю, знешняе покрыва цела жывёл; знятая з забітай жывёлы скура.
<br>Шкурамі таргаваць было лягчэй, чым кнігамі, - гэта адразу ж на сваёй скуры пачаў адчуваць Францыск Скарына. <i>А.Лойка.</i>
<br><b>2.</b> <i>звычайна са словамі «свая», «уласная». перан. Разм.</i> Пра жыццё, існаванне, стан чалавека.
<br>[У атрадзе] пачыналі ўжо думаць, што ... [Грыцко] пакарыстаўся спадарожнай машынай, каб выратаваць сваю шкуру, уцячы. <i>Я.Скрыган.</i>
<br><b>3.</b> <i>Разм., лаянк.</i> Пра подлага, нізкага чалавека, які вызначаецца адмоўнымі якасцямі.
<br>- Хацеў прымазацца, шкура, - зноў не стрымаўся невысокі. <i>У.Дамашэвіч.</i>




@<p><b>скураны // скурны</b>
<p><b>Скуран<u>ы</u>.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да вырабу скур і да рэчаў са скуры.
<br>З краю гарадка, на беразе рэчкі, некалькі ўжо год існаваў скураны заводзік. <i>К.Чорны.</i>
<br><b>2.</b> Зроблены, пашыты са скуры.
<br>Густыя чорныя валасы тапырыліся над смуглым ілбом залатара, лезлі ў вочы, і ён перахопліваў, прыціскаў іх тонкім скураным раменьчыкам. <i>Л.Дайнека.</i>
<p><b>Ск<u>у</u>рны.</b> Які мае адносіны да верхняга покрыва цела чалавека і жывёлы.
<br>Скурныя захворванні.




@<p><b>слепнуць // сляпіць</b>
<p><b>Сл<u>е</u>пнуць.</b> Станавіцца сляпым; траціць здольнасць бачыць.
<br>Гэта быў, бадай, самы шчаслівы дзень у яе жыцці. Дзеля яго можна было слепнуць над газаваю лямпай, недасынаць, каб толькі адчуць, што ты прынёс людзям карысць, што ты патрэбен ім. <i>С.Грахоўскі.</i>
<p><b>Сляп<u>і</u>ць.</b> <i>каго-што.</i>
<br><b>1.</b> Пазбаўляць зроку, рабіць сляпым; пагаршаць зрок, псаваць вочы.
<br>Твая дзяўчына пры кудзелі сляпіць не будзе ясных вочак. <i>Я.Купала.</i>
<br><b>2.</b> <i>1 і 2 ас. не ўжыв.</i> Асляпляць яркім, моцным святлом.
<br>Не любіў ігумен срэбра і золата, што слепяць чалавека ў зямным жыцці. <i>Л.Дайнека.</i>
<br><b>3.</b> <i>1 і 2 ас. не ўжыв.</i> Перашкаджаць глядзець, бачыць, засыпаючы ці залепліваючы, засцілаючы чым-н. вочы.
<br>Пад вечар разгуляўся буран. Вільготны снег сляпіў вочы. Хутка раслі гарбатыя сумёты. <i>В.Лукша.</i>




@<p><b>слізісты // слізкі</b>
<p><b>Сл<u>і</u>зісты.</b> Які мае адносіны да слізі, з'яўляецца сліззю; які выдзяляе слізь.
<br>Асцюкаватая мякіна раніць слізістыя абалонкі поласці рота і можа прывесці да розных захворванняў жывёлы. <i>В.Сапуноў.</i>
<p><b>Сл<u>і</u>зкі.</b>
<br><b>1.</b> Такі, на якім цяжка ўтрымацца, устаяць, або які цяжка ўтрымаць; гладкі.
<br>Мянтуз слізкі, цяжка яго рукамі ўзяць. <i>М.Лынькоў.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Ненадзейны, небяспечны; які мае ў сабе што-н. няпэўнае, двухсэнсавае.
<br>Па застыглым твары Саладухі паўзе слізкая ўсмешка. <i>І.Шамякін.</i>




@<p><b>слоўнікавы // слоўны</b>
<p><b>Сл<u>о</u>ўнікавы.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да складання і выдання слоўнікаў.
<br>Не выклікае пярэчання і структура слоўнікавых артыкулаў. Яна надзвычай простая, матэрыял падаецца прадумана, эканомна. <i>Полымя.</i>
<br><b>2.</b> Які мае адносіны да слоўнікавага саставу, лексікі.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: лексічны.
<br>Мова паэта, яго слоўнікавы запас у вершы «Адыходзячы з хаты» здзіўляюць сваім багаццем і сваёй разнастайнасцю. <i>Р.Бярозкін.</i>
<p><b>Сл<u>о</u>ўны.</b> Які мае адносіны да слова, складаецца са слоў; выказаны словамі.
<br>Найлепшы твор - гэта той, які мае найбольшую ідэйную нагрузку пры найкарацейшым і найдасканалейшым слоўным выражэнні. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>служачы // службовы // служывы / служылы</b>
<p><b>Сл<u>у</u>жачы.</b> Той, хто працуе па найму ў сферы разумовай ці фізічнай працы, звязанай не з вытворчасцю, а са сферай абслугі.
<br>Сярод рабочых і служачых жанчыны складаюць 47 працэнтаў. <i>Звязда.</i>
<p><b>Служб<u>о</u>вы.</b> Звязаны са службай; які мае адносіны да выканання абавязкаў па службе.
<br>Гэткай вось раніцай ехаў я ў сваю вёску па неадкладных службовых справах. <i>М.Нікановіч.</i>
<p><b>Служ<u>ы</u>вы.</b> <i>Уст.</i> Салдат, ваеннаслужачы.
<br>- Здароў, служывы! - махнуў галавою Міця, ідучы водле фуры, зацярушанай ахапкаю сена, на якім ляжала бельгійская з крывою рукаяткаю вінтоўка. <i>В.Адамчык.</i>
<p><b>Служ<u>ы</u>лы.</b> <i>Гіст.</i> Які знаходзіўся на службе; які атрымаў званне, чын не па спадчыне, а як узнагароду за дзяржаўную службу.
<br>Равінскія былі старадаўнім служылым дваранскім родам. <i>Полымя.</i>




@<p><b>слязісты // слязлівы</b>
<p><b>Сляз<u>і</u>сты.</b> Які выдзяляе слёзы; які хварэе на слёзацячэнне.
<br>Хутка ўсе пайшлі на работу, у бараку засталіся толькі Федзя з маці ды старая сербка з сівай галавой і слязістымі вачыма. <i>В.Хомчанка.</i>
<p><b>Слязл<u>і</u>вы.</b>
<br><b>1.</b> Які часта плача (пра чалавека); схільны да слёз.
<br>Твары ў людзей прасветленыя, шмат хто выцірае вочы, не адна Ніна такая слязлівая. <i>Л.Арабей.</i>
<br><b>2.</b> Які выклікае жаласць, спачуванне.
<br>Слязлівы расказ.
<br><b>3.</b> <i>Разм.</i> Напоўнены слязамі, са слязамі (пра вочы).
<br>Кабыла павярнула галаву і зірнула сумнымі слязлівымі вачыма. <i>А.Чарнышэвіч.</i>




@<p><b>сляпак // сляпень</b>
<p><b>Сляп<u>а</u>к.</b> <i>Разм.</i>
<br><b>1.</b> Чалавек, які не заўважае чаго-н.; ашукваецца ў чым-н.
<br>- Чым ён адрозніваецца ад Сядураў? Тым, што своечасова не перафарбаваўся? Слепакі! <i>М.Лобан.</i>
<br><b>2.</b> Тое, што і <span id=raz>сляпень</span>.
<br>На тым востраве - непралазныя карчы, камары, куслівыя слепакі. Але ж і трава там у пояс. <i>І.Капыловіч.</i>
<p><b>Сляп<u>е</u>нь.</b> Двухкрылае насякомае, самка якога жывіцца крывёю жывёлы і чалавека.
<br>Мухі і сляпні не давалі спакою каню, атакуючы яго з усіх бакоў. <i>І.Мележ.</i>




@<p><b>смаглы // смуглы</b>
<p><b>См<u>а</u>глы.</b> Перасохлы, сасмаглы (звычайна пра губы).
<br>Лаянкі і пракляцці хацелі зрывацца са смаглых губ, але нема маўчалі яны. <i>З.Бядуля.</i>
<p><b>См<u>у</u>глы.</b> Больш цёмнай афарбоўкі (пра скуру).
<br>Смуглы твар яго пацямнеў яшчэ больш. <i>П.Рунец.</i>




@<p><b>смалісты / смаловы // смаляны / смольны</b>
<p><b>Смал<u>і</u>сты.</b>
<br><b>1.</b> Багаты смалою; у якім многа смалы.
<br>Полымя зырка гарэла, прагна хапалася за сырую смалістую ігліцу, якая спачатку густа дымілася, тлела, потым з трэскам успыхвала, як порах. <i>М.Лынькоў.</i>
<br><b>2.</b> Характэрны для смалы; насычаны пахам смалы.
<br>Пах смалісты п'ю і не нап'юся. <i>П.Панчанка.</i>
<p><b>Смал<u>о</u>вы.</b> Тое, што і <span id=raz>смалісты</span>.
<br>Вецер пах вадою і смаловым настоем далёкіх і блізкіх бароў. <i>С.Грахоўскі.</i>
<p><b>Смалян<u>ы</u>.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да смалы, уласцівы ёй.
<br>Сасонкі ў заводскім парку выпусцілі бледна-зялёныя кволенькія іголачкі, напаілі паветра стойкім смаляным водарам. <i>У.Шыцік.</i>
<br>|| Які мае адносіны да здабычы ці атрымліваецца са смалы, прадуктаў яе перапрацоўкі. Апрача асноўнай прадукцыі - каніфолі і шкіпінару - завод будзе выпускаць смаляныя маслы для гумавай прамысловасці. <i>Беларусь.</i>
<br><b>2.</b> Апрацаваны смалой; прасмолены.
<br>Кончыўся прыгарад, потым была рэчка, на яе пясчаным беразе ляжалі, як вялікія рыбіны, чаўны і грэлі на сонцы свае смаляныя бакі. <i>Л.Гаўрылкін.</i>
<br><b>3.</b> Чорны і бліскучы (пра валасы).
<br>Яна ведала, што накладная смаляная каса будзе віцца так, як захоча гаспадыня. <i>У.Караткевіч.</i>
<p><b>См<u>о</u>льны.</b> Тое, што і <span id=raz>смалісты</span>.
<br>Горад ... сухі, выветраны на вятрах, смалісты, бо смольныя сцены шашаль не бярэ, бо як смаловы, то ўжо лічаць - вечны. <i>А.Лойка.</i>




@<p><b>сотнік // соцкі</b>
<p><b>С<u>о</u>тнік.</b> У дарэвалюцыйнай Расеі: афіцэрскі чын у казацкіх войсках, які адпавядаў чыну паручніка ў пяхоце.
<br>Прыбег казацкі сотнік. <i>З.Бядуля.</i>
<p><b>С<u>о</u>цкі.</b> У дарэвалюцыйнай Расеі: выбарная асоба з сялян, якая дапамагала паліцыі падтрымліваць парадак у вёсках.
<br>Ураднік, стражнік, соцкі і дзесяцкія ўзышлі на ганак папоўскага дома і пастукалі. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>спадчына // спадчыннасць</b>
<p><b>Сп<u>а</u>дчына.</b>
<br><b>1.</b> Маёмасць, якая пераходзіць каму-н. пасля смерці яе ўладальніка; тое, што пакінута папярэднікам у якой-н. галіне дзейнасці, справе.
<br>Фарфоравыя талеркі, па-мастацку распісаныя, - спадчына пана Скірмунта - былі напоўнены закускамі. <i>А.Чарнышэвіч.</i>
<br><b>2.</b> З'явы культурнага жыцця, быту, якія ўспрыняты ад папярэдніх дзеячаў.
<br>Авалоданне класічнай спадчынай мела важнае значэнне для развіцця самабытнага таленту Коласа. <i>Л.Фіглоўская.</i>
<p><b>Сп<u>а</u>дчыннасць.</b>
<br><b>1.</b> Сукупнасць прыродных асаблівасцей арганізма, атрыманых ад бацькоў ці папярэднікаў.
<br>Гэтыя працы паказалі, што пад уплывам угнаенняў можна зменьваць і спадчыннасць расліны, зменьваць прыроду расліны. <i>Беларусь.</i>
<br><b>2.</b> Тое, што і <span id=raz>спадчына</span>.
<br>Уласнік гэтага пляца, паспеўшы зацвердзіцца ў правах спадчыннасці, падаў на ўласніка завода ў суд. <i>К.Чорны.</i>




@<p><b>спекулянцкі // спекуляцыйны<sup>1</sup> / спекуляцыйны<sup>2</sup></b>
<p><b>Спекул<u>я</u>нцкі.</b> Які мае адносіны да спекулянта, спекуляцыі.
<br>Ад спекулянцкай той зарплаты разбагацеў, раззалацеў. <i>П.Панчанка.</i>
<p><b>Спекуляц<u>ы</u>йны<sup>1</sup>.</b> Які мае адносіны да спекуляцыі, заснаваны на спекуляцыі.
<br>Удзельнікамі буйных спекуляцыйных аперацый з'яўляліся і прадстаўнікі мясцовых улад. <i>І.Саладкоў.</i>
<p><b>Спекуляц<u>ы</u>йны<sup>2</sup>.</b> У філасофіі: заснаваны на абстрактных разважаннях; адарваны ад вопыту і практыкі, разумова-абстрактны.
<br>Спекуляцыйная філасофія.




@<p><b>спружыністы // спружынны // спружыновы</b>
<p><b>Спруж<u>ы</u>ністы.</b> Пругкі, як спружына; здольны спружыніць.
<br>Адным кароткім спружыністым рухам [вугор], як змяя, выслізне з вашых рук - і толькі яго і бачылі. <i>А.Матрунёнак.</i>
<p><b>Спруж<u>ы</u>нны.</b> Які ідзе на выраб спружын; які мае спружыны, зроблены на спружынах (пра мэблю).
<br>Дамы драўляныя, вялікія, на чатыры ды пяць пакояў, з мяккімі спружыннымі канапамі і крэсламі. <i>А.Русецкі.</i>
<br>|| Які дзейнічае пры дапамозе спружыны. Спружынная жарліца - больш дасканалая і надзейная снасць. <i>А.Матрунёнак.</i>
<p><b>Спружын<u>о</u>вы.</b> Які дзейнічае пры дапамозе спружын.
<br>Спружыновая барана.




@<p><b>стабілізаваны // стабілізацыйны</b>
<p><b>Стабілізав<u>а</u>ны.</b> Зроблены стабільным, устойлівым.
<br>Стабілізаваны ўчастак фронту.
<p><b>Стабілізац<u>ы</u>йны.</b> Які мае адносіны да стабілізацыі, накіраваны на захаванне ці дасягненне раўнавагі.
<br>Стабілізацыйныя гандлёвыя пагадненні.




@<p><b>стажорка // стажыроўка</b>
<p><b>Стаж<u>о</u>рка.</b> Жанчына, якая праходзіць стажыроўку.
<br>Танклявы дзявочы галасок нешта намагаўся яму загадваць. Гэта крычала Дашына стажорка, свінарка з суседняга саўгаса. <i>В.Хомчанка.</i>
<p><b>Стажыр<u>о</u>ўка.</b>
<br><b>1.</b> Праходжанне выпрабавальнага тэрміну перад залічэннем на работу.
<br>Прыглядаўся да калегі, выпытваў розныя дробязі, і калі рашыў, што стажыроўку паспяхова прайшоў, выехаў у злучэнне. <i>А.Алешка.</i>
<br><b>2.</b> Праходжанне навучэнцамі вытворчай практыкі для набыцця вопыту і авалодання спецыяльнасцю.
<br>Штосьці падобнае Чарняхоўскі адчуваў у Бабруйску, прыехаўшы туды з Акадэміі на стажыроўку. <i>І.Мележ.</i>




@<p><b>сталагміт // сталактыт // стаматыт</b>
<p><b>Сталагм<u>і</u>т.</b> Канічны вапнавы нарост на дне пячоры, утвораны кроплямі вады з растворанай у ёй вапнаю.
<br>А на падлозе пячоры вырастаюць вапнавыя слупкі - сталагміты. <i>У.Мезенцаў.</i>
<p><b>Сталакт<u>ы</u>т.</b> Канічны вапнавы нарост на верхняй частцы ўнутры пячоры, утвораны кроплямі вады з растворанай у ёй вапнаю.
<br>Ледзяшы-сталактыты ружовае солі ў падзямеллі чамусьці нагадвалі мне позні сок на бярозах. <i>М.Аўрамчык.</i>
<p><b>Стамат<u>ы</u>т.</b> Запаленне слізістай абалонкі поласці рота.
<br>Пры захворванні інфекцыйным стаматытам ужываем белы стрэптацыд. <i>С.Лаўшук.</i>




@<p><b>стамленне // стамляльнасць // стома // стомленасць</b>
<p><b>Стамл<u>е</u>нне.</b> Страта сіл; зморанасць, стома.
<br>Свежа стала на зямлі; лёгкае стамленне ахапіла ўсё цела. <i>А.Чарнышэвіч.</i>
<p><b>Стамл<u>я</u>льнасць.</b> Схільнасць да хуткага стамлення.
<br>Збядненне арганізма чалавека фосфарам прыводзіць да паніжэння працаздольнасці, стамляльнасці, нервовасці, раздражняльнасці. <i>Хімія.</i>
<p><b>Ст<u>о</u>ма.</b> Аслабленне сіл, зморанасць ад цяжкай работы ці якога-н. занятку.
<br>Зараз ён быў у нейкім забыцці ад нечалавечай стомы. <i>І.Мележ.</i>
<p><b>Ст<u>о</u>мленасць.</b>
<br><b>1.</b> Абяссіленне, зморанасць; бяссілле.
<br>Адчуваючы вялікую млявасць і моцную стомленасць, мы выбраліся на край лесу і разораю між аўса рушылі ў цёмнае анямелае поле. <i>В.Адамчык.</i>
<br><b>2.</b> <i>Спец.</i> Змяненне механічных і фізічных уласцівасцей матэрыялу пад уздзеяннем напружання і дэфармацыі.
<br>Стомленасць металу.




@<p><b>станіца // станцыя</b>
<p><b>Стан<u>і</u>ца.</b> Вялікае казацкае сяло на Доне, Кубані і ў некаторых іншых абласцях.
<br>Дзень, што перагарэў на вачах і асыпаўся попелам за станіцаю ў стэпе, выдаўся, можа, занадта ўжо спякотны і для поўдня краіны. <i>І.Чыгрынаў.</i>
<p><b>Ст<u>а</u>нцыя.</b>
<br><b>1.</b> Пункт астаноўкі чыгуначных цягнікоў, якія курсіруюць па пэўнаму маршруту.
<br>Яны ішлі на станцыю, але не па дарозе, а праз сасновы лясок, што рос астраўком паміж мястэчкам і чыгункай. <i>І.Чыгрынаў.</i>
<br><b>2.</b> Спецыяльная ўстанова, якая абслугоўвае ў якіх-н. адносінах насельніцтва, арганізацыі раёна і інш.
<br>Лодачная станцыя. Тэлефонная станцыя. Станцыя юных натуралістаў.




@<p><b>станічны // станцыйны</b>
<p><b>Стан<u>і</u>чны.</b> Які мае адносіны да станіцы, характэрны для яе.
<br>Са станічнага парку, які пачынаўся адразу па той бок вуліцы, улівалася ў пакой, затапляючы яго да краёў, музыка. <i>І.Чыгрынаў.</i>
<p><b>Станц<u>ы</u>йны.</b> Які мае адносіны да чыгуначнай станцыі, характэрны для яе.
<br>Максім глянуў на станцыйны гадзіннік - да цягніка заставалася трохі больш за дзесяць хвілін. <i>І.Чыгрынаў.</i>




@<p><b>станковы // станочны</b>
<p><b>Станк<u>о</u>вы.</b>
<br><b>1.</b> Які ўмацаваны на станку - на металічнай аснове, лафеце.
<br>З вокнаў, з дахаў вялікіх і малых прыстанцыйных будынкаў касілі станковыя кулямёты. <i>А.Капусцін.</i>
<br><b>2.</b> Які мае адносіны да твораў мастацтва, створаных на станку - прыстасаванню для ўмацавання палатна.
<br>Акрамя кніжнай графікі, пачынаючы з XVI ст. [у Беларусі] развіваецца станковая. <i>В.Шматаў.</i>
<p><b>Стан<u>о</u>чны.</b> Які мае адносіны да станка для апрацоўкі якіх-н. матэрыялаў (металу, драўніны і г.д.).
<br>Станочнае абсталяванне. Аўтаматычныя станочныя лініі.




@<p><b>станчыць // станчэць</b>
<p><b>Станч<u>ы</u>ць.</b> <i>што.</i> Зрабіць вельмі тонкім, танчэй, чым трэба.
<br>Станчыць нітку. Станчыць вяроўку.
<p><b>Станч<u>э</u>ць.</b> Стаць вельмі тонкім.
<br>Рукі зусім станчэлі пасля хваробы.




@<p><b>старанны // старацельскі</b>
<p><b>Стар<u>а</u>нны.</b> Які адносіцца да работы, справы са стараннем; дбайны.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: руплівы.
<br>Ён меў выдатныя здольнасці і быў незвычайна старанны. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Стар<u>а</u>цельскі.</b> Які мае адносіны да старацеля - чалавека, што займаецца саматужнай здабычай золата.
<br>Чым ён толькі не займаўся на сваім вяку! Спачатку працаваў у лесе, на шахце, быў рыбаком, паспрабаваў і старацельскі занятак, але грошай вялікіх не нажыў. <i>ЛіМ.</i>




@<p><b>стартэр // статар</b>
<p><b>Ст<u>а</u>ртэр.</b>
<br><b>1.</b> Той, хто дае сігнал старту - пачатку спартыўных спаборніцтваў.
<br>Раздаўся выстрал суддзі-стартэра, і група красменаў памкнулася наперад. <i>Беларусь.</i>
<br><b>2.</b> Прыстасаванне для пуску ў ход рухавікоў унутранага згарання.
<br>Асцярожным рухам нагі націснуў на стартэр. Матор загуў роўна, прыглушана. <i>А.Шашкоў.</i>
<p><b>Ст<u>а</u>тар.</b> <i>Спец.</i> Нерухомая частка электрычнай машыны (генератара, рухавіка і пад.).
<br>На статары - нерухомай аснове генератара - у такіх жа пазах размешчана абмотка. <i>П.Рунец.</i>




@<p><b>старшы // старэйшы // старэчы</b>
<p><b>Ст<u>а</u>ршы.</b>
<br><b>1.</b> Вышэйшы па званню, пасадзе, службоваму становішчу.
<br>Колышаў ужо сам сабой як бы стаў іх камандзірам. Ён быў сярод іх старшы па званні, і ўсе, нават сержант, камандзір аддзялення, чакалі яго каманд. <i>І.Мележ.</i>
<br><b>2.</b> Той, хто стаіць на чале якой-н. групы людзей; начальнік.
<br>Выйшаў нарад пагранічнікаў, прыпыніўся і, пад каманду старшага, з вінтоўкамі на плячах, пашыбаваў па беразе абводнага канала крэпасці, гулка адбіваючы крок. <i>М.Лупсякоў.</i>
<br><b>3.</b> Больш блізкі да выпуску, да завяршэння вучобы (звычайна пра клас, курс).
<br>Вучні старшых класаў рабілі кармушкі для птушак, шпакоўні. <i>Беларусь.</i>
<p><b>Стар<u>э</u>йшы.</b>
<br><b>1.</b> Той, якому больш гадоў у параўнанні з кім-н.; самы дарослы сярод каго-н.
<br>Маці заўсёды патрабавала ад нас гаварыць праўду, не ашукваць, не крыўдзіць слабых, паважаць старэйшых. <i>У.Дамашэвіч.</i>
<br><b>2.</b> Які даўно існуе, узнік, утварыўся.
<br>Добрушскі цэлюлозна-папяровы камбінат «Герой працы» - старэйшае прадпрыемства Беларусі. <i>ЛіМ.</i>
<br>|| Які даўно займаецца чым-н.; вопытны, спрактыкаваны.
<br>П'ер Паола Пазаліні - старэйшы майстар італьянскага кіно. <i>Маладосць.</i>
<p><b>Стар<u>э</u>чы.</b> Які мае адносіны да старога, характэрны для яго.
<br>Бабка не спіць. Яна проста думае свае старэчыя думкі, сухія, як і сама старасць, простыя, як і ўсё жыццё яе, нецікавыя, як і яе доля. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>старшына // старшыня</b>
<p><b>Старшын<u>а</u>.</b> Старшае званне малодшага каманднага саставу былой Савецкай Арміі.
<br>Заўжды абавязкова ёсць знаёмыя ў нас - ці то лекар, ці то повар, ці то ротны старшына. <i>П.Панчанка.</i>
<p><b>Старшын<u>я</u>.</b> Кіраўнік пасяджэння, сходу, арганізацыі, установы і інш.
<br>Калгасны старшыня чымсьці нагадваў былога вайсковага старшыну: таксама ўмеў прынукаць да працы. <i>А.Асіпенка.</i>




@<p><b>старыць // старэць</b>
<p><b>Ст<u>а</u>рыць.</b> <i>каго-што.</i> Рабіць больш старым, падобным на старога.
<br>Сур'ёзнасць старыць малады твар. <i>Л.Калюга.</i>
<p><b>Стар<u>э</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> Станавіцца старым ці больш старым.
<br>- Настаўнікі старэюць, вучні сталеюць. Усё як трэба. <i>В.Карамазаў.</i>
<br><b>2.</b> Станавіцца ўстарэлым.
<br>Лепшае з тае творчае спадчыны, якую пакінуў Андрэй Александровіч, не старэе. <i>А.Звонак.</i>




@<p><b>статус // статут</b>
<p><b>Ст<u>а</u>тус.</b> У міжнародным праве: становішча, стан.
<br>Вілейка, якая атрымала статус павятовага горада ў 1796 годзе, на працягу ўсяго XIX стагоддзя была невялікім горадам са слаба развітой эканомікай. <i>Звязда.</i>
<p><b>Ст<u>а</u>тут.</b> Звод палажэнняў, якія вызначаюць структуру, прынцыпы і парадак дзейнасці якой-н. арганізацыі, установы; парадак выканання, прымянення чаго-н.
<br>У школьнікаў ёсць свой участак і свой статут, свой брыгадзір і свая зарплата. <i>Маладосць.</i>




@<p><b>статыстычны // статычны</b>
<p><b>Статыст<u>ы</u>чны.</b> Які ажыццяўляе колькасны ўлік у якой-н. галіне народнай гаспадаркі, грамадскім жыцці.
<br>Шырока скарыстаны даведачны і статыстычны матэрыял, які дае поўнае ўяўленне пра колькасць розных звёнаў Саветаў і іх органаў. <i>Полымя.</i>
<p><b>Стат<u>ы</u>чны.</b> Звязаны са станам раўнавагі, спакою, нерухомасці - у якім няма руху, дзеяння, развіцця; <span id=raz>проціл</span>. дынамічны.
<br>Янка Купала дасканала ўмеў перадаваць праз карціны прыроды плыннасць часу. Такім чынам, пейзаж у Купалы не статычны, а дзейсны і дынамічны элемент. <i>Р.Шкраба.</i>




@<p><b>ствалаваты // ствалавы // ствалісты // стваловы // ствольны</b>
<p><b>Ствалав<u>а</u>ты.</b> Падобны на ствол, цвёрды (пра расліны).
<br>Ствалаватае сцябло.
<p><b>Ствалав<u>ы</u>.</b> Які мае адносіны да ствала (пра дрэвы; агнястрэльную зброю).
<br>Ствалавая частка сасны. Ствалавы канал вінтоўкі.
<p><b>Ствал<u>і</u>сты.</b> Які мае шмат ствалоў (пра дрэва, куст).
<br>Ствалісты граб.
<p><b>Ствал<u>о</u>вы.</b>
<br><b>1.</b> Тое, што і <span id=raz>ствалавы</span>.
<br>Стваловая драўніна. Стваловая частка зброі.
<br><b>2.</b> <i>у знач. наз.</i> Той, хто кіруе спускавым механізмам у шахце.
<br>Яго брат працуе ў шахце стваловым.
<p><b>Ств<u>о</u>льны.</b> Які мае адносіны да ствала (пра агнястрэльную зброю).
<br>Ствольная каробка. Ствольныя нарэзы.




@<p><b>стракатаць // стракацець // стракаціць</b>
<p><b>Стракат<u>а</u>ць.</b> Утвараць строкат (пра некаторых насякомых, птушак).
<br>Стракаталі конікі, густа і моцна пахла падсохлымі краскамі, аж кружылася галава ад гэтага духавітага настою. <i>Л.Левановіч.</i>
<br>|| Утвараць рэзкія кароткія і частыя гукі (пра матор, кулямёт і пад.). Поле поўніцца жыццём - спорна і дробна стракоча жняярка. <i>І.Мележ.</i>
<p><b>Стракац<u>е</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> Вылучацца сваёй стракатасцю; пярэсціцца; здавацца стракатым, рознакаляровым.
<br>Імшары стракацяць рознакаляровымі сыраежкамі, бабкамі, падасінавікамі. <i>Б.Сачанка.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Змяшчаць шмат чаго-н. аднароднага, што часта паўтараецца.
<br>Таўбін любіў ужываць словы-абрубкі, яго юныя вершы часамі стракацелі іншамоўнымі слоўцамі. <i>С.Шушкевіч.</i>
<p><b>Стракац<u>і</u>ць.</b> <i>што.</i> Рабіць стракатым, надаваць стракаты выгляд.
<br>Скрозь лісце бярозы, пад якой сядзела Зоя, прасочвалася мяккае святло і стракаціла зямлю, лаўку, Зоіны рукі, сукенку. <i>А.Пальчэўскі.</i>




@<p><b>стралецкі // стралковы</b>
<p><b>Страл<u>е</u>цкі.</b> Які мае адносіны да стральцоў - ваеннаслужачых асобага пастаяннага войска ў Расейскай дзяржаве XVI - пачатку XVIII ст.
<br>Прымаліся меры па ўмацаванню ваенных сіл: былі павялічаны пастаянныя стралецкія войскі, былі сфарміраваны конныя і пешыя палкі, навучаныя іншаземцамі. <i>Гісторыя сярэдніх вякоў.</i>
<p><b>Стралк<u>о</u>вы.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да стралкоў; сфарміраваны са стралкоў.
<br>Стралковы полк выгрузілі на невялікай станцыі, назву якой ніхто не ведаў. <i>І.Навуменка.</i>
<br><b>2.</b> Які мае адносіны да стральбы з агнястрэльнай зброі, звязаны з такой стральбой.
<br>Болей вобмацкам, чым што-небудзь бачачы, байцы скраблі ў цемры лапаткамі - капалі траншэю, каб злучыць яе стралковыя ячэйкі. <i>В.Быкаў.</i>




@<p><b>стральба // страляніна // стрэльба</b>
<p><b>Стральб<u>а</b></u>. Выстралы, а таксама гукі ад іх.
<br>За мястэчкам стральба чутна была да самай раніцы. <i>К.Чорны.</i>
<br>|| Вучэбныя, трэніровачныя заняткі, у час якіх страляюць па цэлях. Гэты выпадак здарыўся, калі я быў ваенным лётчыкам. Мы займаліся тады стральбой па наземных цэлях. <i>В.Хомчанка.</i>
<p><b>Стралян<u>і</u>на.</b> Частая стральба з многіх ружжаў, гармат і пад.
<br>Ішлі б, можа, далей, ды на ўзгорку, з якога ва ўсе бакі адкрываліся палі, жыта і жыта, спелае, сумнае ў гэтую пару без людзей, жаночых белых хусцінак, данеслася страляніна. <i>В.Карамазаў.</i>
<p><b>Стр<u>э</u>льба.</b> Ручная агнястрэльная зброя з доўгім ствалом.
<br>Заціснуў дзед стрэльбу між ног, адрэзаў гамёлку хлеба і сала і сілкуецца. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>струкаваты // струкавы / струковы</b>
<p><b>Струкав<u>а</u>ты.</b>
<br><b>1.</b> Які мае шмат струкоў.
<br>Струкаваты гарох. Струкаватая фасоля.
<br><b>2.</b> <i>Разм.</i> Кучаравы (пра шэрсць, пра валасы чалавека).
<br>Адкінуліся дзверцы і выткнулася белавалосая струкаватая галава шафёра, яшчэ зусім маладога хлопца. <i>І.Пташнікаў.</i>
<p><b>Стр<u>у</u>кавы.</b> Са струкамі, у струках; з зярнятамі ў струках.
<br>Струкавыя культуры.
<p><b>Струк<u>о</u>вы.</b> Тое, што і <span id=raz>струкавы</span>.
<br>Струковая расліна.




@<p><b>структура // структурнасць</b>
<p><b>Структ<u>у</u>ра.</b> Узаемнае размяшчэнне і сувязь састаўных частак, элементаў чаго-н., якія забяспечваюць цэласнасць.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: будова.
<br>Усё большая колькасць прадпрыемстваў пераходзіць на бясцэхавую структуру. <i>Маладосць.</i>
<p><b>Структ<u>у</u>рнасць.</b> Наяўнасць пэўнай структуры ў чым-н.
<br>Многія намагалі на тое, каб як мага больш пасеяць канюшыны, бо гэта не толькі добры корм, але і самы лепшы метад палепшання структурнасці глебы. <i>А.Кулакоўскі.</i>




@<p><b>стрэлачны // стрэлкавы</b>
<p><b>Стр<u>э</u>лачны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да стрэлкі ў розных вымяральных прыборах.
<br>Стрэлачны гадзіннік. Стрэлачны манометр.
<br><b>2.</b> Які мае адносіны да стрэлкі на чыгунцы.
<br>Стрэлачны пост. Стрэлачны рычаг.
<p><b>Стр<u>э</u>лкавы.</b> Які даў, пусціў стрэлку - бязлістае тонкае сцябло з суквеццем (пра расліны).
<br>Стрэлкавы куст цыбулі. Стрэлкавы часнок.




@<p><b>ступа // ступень // ступня</b>
<p><b>Ступ<u>а</u>.</b> Тэмп руху пры хадзьбе, яздзе на кані.
<br><span id=raz>Сінонімы</span>: поступ, паходка.
<br>Раман запрог каня, палажыў на драбінкі плуг і мернаю ступою паехаў паўскрай яру. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Ступ<u>е</u>нь.</b>
<br><b>1.</b> Гарызантальны выступ лесвіцы, на які ступаюць пры пад'ёме ці спуску.
<br><span id=raz>Сінонімы</span>: ступенька, прыступка.
<br>Сесія ў самым разгары. Студэнты чытаюць як ніколі раней. Чытаюць усюды: дома, у бібліятэках, у аўдыторыях, на калідорах каля акон, нават на ступенях лесвіцы - перад заходам на экзамен. <i>ЛіМ.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Этап у развіцці, здзяйсненні чаго-н.
<br>Ступень развіцця грамадства не бывае аднолькавай для розных краін.
<p><b>Ступн<u>я</u>.</b> Ніжняя частка нагі ад шчыкалаткі ўніз.
<br>Ён пераступіў з нагі на нагу: ступні балелі, саднелі, заходзіліся ад сцюжы, але цяпер ён не зважаў на іх. <i>В.Быкаў.</i>




@<p><b>стэрылізацыя // стэрыльнасць</b>
<p><b>Стэрыліз<u>а</u>цыя.</b> Знішчэнне мікраарганізмаў кіпячэннем, праграваннем, уздзеяннем хімічных рэчываў і г.д.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: абеззаражванне.
<br>Мала куды ідзе аперацыйная сястра з біксаю, можа нясе інструмент у стэрылізацыю, ды мала яшчэ што можна рабіць пасля аперацыі. <i>Л.Арабей.</i>
<p><b>Стэр<u>ы</u>льнасць.</b> Адсутнасць на чым-н. мікраарганізмаў.
<br>Не маючы ўяўлення аб мікробах, стэрыльнасці, дэзінфекцыі, прымяняючы самыя розныя брудныя інструменты, яны [знахары] калечаць сваіх пацыентаў, а то і зусім прыводзяць да гібелі. <i>Пытанні рэлігіі і атэізму.</i>




@<p><b>суб'ектывісцкі // суб'ектыўны</b>
<p><b>Суб'ектыв<u>і</u>сцкі.</b> Які мае адносіны да суб'ектывіста, суб'ектывізму - ідэалістычнага напрамку ў філасофіі, які сцвярджае, што развіццё грамадства вызначаецца не аб'ектыўнымі заканамернасцямі, а суб'ектыўнымі фактарамі - воляй, жаданнямі, імкненнямі пэўных асоб.
<br>Усе суб'ектывісцкія тэорыі мастацтва адрываюць творчую дзейнасць пісьменніка ад аб'ектыўнай рэчаіснасці, ігнаруюць грамадскую прыроду мастацкага мыслення. <i>Полымя.</i>
<p><b>Суб'ект<u>ы</u>ўны.</b> Які мае адносіны да суб'екта, чалавека, да яго асобы, дзеяння, паводзін; пазбаўлены аб'ектыўнасці, аднабаковы.
<br>Лірычнае «я», здаецца, па-ранейшаму густа засеяла творы паэта, але яно не заўсёды выказвала суб'ектыўнае ўспрыманне свету. <i>М.Арочка.</i>




@<p><b>субстантываваны // субстантыўны</b>
<p><b>Субстантывав<u>а</u>ны.</b> У мовазнаўстве: які перайшоў у катэгорыю назоўнікаў.
<br>Субстантываваныя словы выступаюць у сказе ў той жа сінтаксічнай функцыі, што і назоўнікі.
<p><b>Субстант<u>ы</u>ўны.</b> У мовазнаўстве:
<br><b>1.</b> Такі, у якім галоўным словам з'яўляецца назоўнік.
<br>Аўтары твораў па-рознаму ўводзяць субстантыўныя перыфразы ў моўнае палатно. <i>Г.Малажай.</i>
<br><b>2.</b> Які выступае ў ролі назоўніка.
<br>Субстантыўны прыметнік. Субстантыўныя словы.




@<p><b>судзейскі // судовы</b>
<p><b>Судз<u>е</u>йскі.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да суддзі - службовай асобы ў органах суда.
<br>Патраціўшы дзесяць тысяч даляраў на набыццё судзейскай пасады, [Грынфілд] хацеў як мага хутчэй вярнуць назад патрачаныя грошы. <i>М.Лынькоў.</i>
<br><b>2.</b> <i>Уст.</i> Які служыць у судзе, судовым апараце.
<br>Гэты знак зіхацеў на кожным гузіку форменнага мундзіра судзейскіх чыноўнікаў. <i>Г.Кісялёў.</i>
<p><b>Суд<u>о</u>вы.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да суда.
<br>- Я не веру, што Іван Мікалаевіч мог зрабіць гэта. Паверу наконт многіх, але наконт яго - ніколі. Тут відавочна судовая памылка. У ёй разбяруцца. <i>У.Караткевіч.</i>
<br><b>2.</b> Які мае адносіны да судаводства - разгляду крымінальных і грамадзянскіх спраў у судзе.
<br>Вядома, што ў судовых працэсах памешчыкаў з сялянамі Багушэвіч заўсёды абараняў інтарэсы сялян. <i>М.Ларчанка.</i>




@<p><b>сукенка // суконка</b>
<p><b>Сук<u>е</u>нка.</b> Жаночае адзенне, верхняя частка якога, што адпавядае кофце, складае адзінае цэлае з ніжняй часткай, якая адпавядае спадніцы.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: плацце.
<br>На Лёдзі была новая, з залацістым зіхценнем муаравая сукенка. <i>У.Карпаў.</i>
<p><b>Сук<u>о</u>нка.</b>
<br><b>1.</b> Абрэзак сукна ці іншай шарсцяной тканіны для чысткі, націрання чаго-н.
<br>Свідзерскі знайшоў на кватэры начальніка станцыі шчотку і доўга шоргаў ёю па чаравіках, потым драіў яшчэ і суконкай. <i>В.Хомчанка.</i>
<br><b>2.</b> Суконная ануча.
<br>[Пракоп] рашуча падымаецца з пасцелі, запальвае газоўку. Абуваецца. Накручвае на ногі суконкі, надзявае лепшыя боты. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>сумавы // сумарны</b>
<p><b>С<u>у</u>мавы.</b> <i>Спец.</i> Які характарызуе што-н. з боку вартасці, грашовай сумы.
<br>Сумавыя паказчыкі выканання плана ўвогуле былі даволі высокія, што сведчыла аб паспяховым ажыццяўленні пастаўленых задач. <i>Звязда.</i>
<p><b>Сум<u>а</u>рны.</b> <i>Кніжн.</i>
<br><b>1.</b> Які атрыманы ў выніку складання, з'яўляецца агульнай сумай чаго-н.
<br>Сумарны расход вады на патрэбы прамысловасці цяпер перавышае расход яе на бытавыя патрэбы. <i>Звязда.</i>
<br><b>2.</b> Не канкрэтызаваны, абагульнены.
<br>Коласаўскі селянін - асоба даволі ўстойлівая, надзеленая пэўнымі псіхалагічнымі рысамі, рэальнымі прыкметамі характару, - з'яўляецца ўсё ж героем сумарным. <i>І.Навуменка.</i>




@<p><b>сумецца // сумець</b>
<p><b>Сум<u>е</u>цца.</b> Збянтэжыцца; разгубіцца.
<br>З непрывычкі кіраваць гэтакім вялікім сходам чалавек спачатку сумеўся. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Сумець.</b> <i>звычайна з інф.</i> Здолець, змагчы што-н. зрабіць, ажыццявіць.
<br>Ваганаў так сумеў паставіць свае гарматы і так спрытна мяняў іх месцы, што агонь праціўніка не рабіў ніякай шкоды. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>сумленнасць // сумленне // сумненне</b>
<p><b>Сумл<u>е</u>ннасць.</b> Сумленныя паводзіны, сумленныя адносіны да каго-чаго-н.; чэснасць; праўдзівасць.
<br>Прыемна было адвесці душу з блізкім чалавекам, у сумленнасці якога не было сумненняў. <i>І.Новікаў.</i>
<p><b>Сумл<u>е</u>нне.</b> Маральная ацэнка сваіх дзеянняў і ўчынкаў на аснове разумення абавязку перад грамадствам, радзімай, калектывам, сям'ёй.
<br>Шчырая душа, чалавечае глыбокае сумленне, спакойная працавітасць - былі яе натурай. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Сумн<u>е</u>нне.</b> Няўпэўненасць у праўдзівасці, магчымасці чаго-н.; адсутнасць веры ў каго-н.; упэўненасці ў чым-н.
<br>Няма сумнення, што выявіцца нямала новых помнікаў беларускай гісторыі і культуры, якія заслугоўваюць увагі патомкаў і павінны быць пастаўлены пад ахову дзяржавы. <i>П.Глебка.</i>




@<p><b>сумяшчальнасць // сумяшчальніцтва</b>
<p><b>Сумяшч<u>а</u>льнасць.</b> Здольнасць, магчымасць сумяшчацца.
<br>Характэрным для выказванняў ідэалагічных абаронцаў капіталізму з'яўляецца сцверджанне аб сумяшчальніцтве навукі і рэлігіі. <i>В.Кавалгін.</i>
<p><b>Сумяшч<u>а</u>льніцтва.</b> Выкананне работы на якой-н. платнай пасадзе адначасова з асноўнай работай.
<br>Сярод мастацкіх кіраўнікоў самадзейнасці ўкаранілася заганная практыка сумяшчальніцтва. <i>Маладосць.</i>




@<p><b>супольніцкі // супольны</b>
<p><b>Суп<u>о</u>льніцкі.</b> Які мае адносіны да супольніка - саўдзельніка, хаўрусніка ў якіх-н. непрыгожых справах, злачынстве.
<br>Супольніцкія інтарэсы. Супольніцкая змова.
<p><b>Суп<u>о</u>льны.</b> Агульны, сумесны.
<br>Тады якраз пачыналіся першыя крокі супольнай працы. <i>І.Грамовіч.</i>




@<p><b>супярэчлівасць // супярэчнасць</b>
<p><b>Супяр<u>э</u>члівасць.</b> Наяўнасць супярэчнасцей у чым-н. Праз увесь раман адчуваеш гэтую супярэчлівасць. <i>У.Юрэвіч.</i>
<p><b>Супяр<u>э</u>чнасць.</b>
<br><b>1.</b> Становішча, пры якім адно выключае другое, не сумяшчальнае з ім, процілеглае яму; неадпаведнасць, няўзгодненасць.
<br>Для нас важным з'яўляецца не толькі самі супярэчнасці твораў Бядулі, а асноўны сэнс гэтых супярзчнасцем. <i>В.Каваленка.</i>
<br><b>2.</b> <i>звычайна мн.</i> У філасофіі: адносіны процілегласцей, уласцівых прадметам і з'явам прыроды і грамадства.
<br>Максім Танк даў праўдзівую ацэнку тым супярэчнасцям, якія рэвалюцыянізіравалі рыбацкія вёскі, улавіў сутнасць сацыяльнага канфлікту. <i>У.Калеснік.</i>




@<p><b>суседні // суседскі</b>
<p><b>Сус<u>е</u>дні.</b> Які знаходзіцца, размяшчаецца побач, паблізу, па суседству.
<br>Увосень школа памагала суседняму калгасу на ўборцы агарода. <i>І.Грамовіч.</i>
<p><b>Сус<u>е</u>дскі.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да суседа, належыць яму.
<br>Я павярнуў да старшынёвага дома, не дайшоў да яго, спыніўся перад суседскім свірнам. <i>В.Карамазаў.</i>
<br><b>2.</b> Які жыве па суседству.
<br>Пасля жніва або пасля ўкосу канюшыны суседскія хлапчукі пускалі на свае загоны коней. <i>А.Кулакоўскі.</i>




@<p><b>суцешыць // суцішыць</b>
<p><b>Суц<u>е</u>шыць.</b> <i>каго-што.</i> Спачуваннем, угаворамі аблягчыць чыё-н. гора, перажыванне, заспакоіць; парадаваць, абрадаваць каго-н.
<br>У самыя змрочныя, цяжкія часы маці не траціла надзеі на лепшае, умела і суцешыць і натхніць. <i>Б.Сачанка.</i>
<p><b>Суц<u>і</u>шыць.</b> <i>каго-што.</i>
<br><b>1.</b> Супакоіць - уціхамірыць, утаймаваць.
<br>Грамыка суцішыў моладзь і аб'явіў пачатак канцэрта. <i>І.Дуброўскі.</i>
<br><b>2.</b> Паменшыць, змякчыць, зрабіць менш адчувальным.
<br>Пятро стагнаў - яна пяшчотна гладзіла яго рукі, шчокі, быццам хацела гэтак суцішыць боль. <i>І.Шамякін.</i>




@<p><b>сушыць // сушэць</b>
<p><b>Суш<u>ы</u>ць.</b> <i>каго-што.</i> Высушваць, прасушваць; рабіць сухім.
<br>Гады два валялася на нашым двары разбітая трохтонка.
<br>Мачылі яе ўсе дажджы, абдзімалі ўсе вятры і сушылі ўсе сонцы. <i>Я.Скрыган.</i>
<p><b>Суш<u>э</u>ць.</b> Высыхаць, падсыхаць; станавіцца больш сухім.
<br>Падзьмула з поўначы здаровым халадком. Зямля сушэла, пакрывалася цвёрдаю скарынкаю. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>схематызм // схематычнасць</b>
<p><b>Схемат<u>ы</u>зм.</b> Спрошчанасць, трафарэтнасць у чым-н.
<br>Акцёры, якія стаялі на рэалістычных пазіцыях, змагаліся супроць фармалізму і схематызму. <i>Беларусь.</i>
<p><b>Схемат<u>ы</u>чнасць.</b> Спрошчаная перадача, апісанне чаго-н.
<br>У вобразах К.Чорнага няма схематычнасці. <i>Полымя.</i>




@<p><b>сцэнарны // сцэнічны</b>
<p><b>Сцэн<u>а</u>рны.</b> Які мае адносіны да сцэнарыя; звязаны са стварэннем кінасцэнарыяў.
<br>Ён толькі што закончыў работу над сцэнарным варыянтам свайго твора, а таму і сам працягваў жыць жыццём сваіх герояў. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Сцэн<u>і</u>чны.</b> Звязаны з тэатральнай дзейнасцю; які мае адносіны да паказу на сцэне; характэрны для сцэны; прыняты на сцэне.
<br>На працягу трох гадзін сцэнічнага жыцця Несцеркі не змаўкае ў глядзельнай зале смех. <i>Полымя.</i>




@<p><b>сцябліністы // сцяблісты // сцябловы</b>
<p><b>Сцябл<u>і</u>ністы.</b> Які мае сцябло, сцябліну.
<br>Ён ... сышоў з зарослай сцежачкі, па якой, мусіць, даўно ніхто не хадзіў, якую і так цяжка было пазнаць між сцябліністага смарганцу, між сухога галля. <i>Я.Сіпакоў.</i>
<p><b>Сцябл<u>і</u>сты.</b> З вялікім сцяблом ці з вялікай колькасцю сцёблаў.
<br>Лён доўга стаяў там на покуці - высокі, сцяблісты, жоўты, як воск. <i>В.Палтаран.</i>
<p><b>Сцябл<u>о</u>вы.</b> Які мае адносіны да сцябла; размешчаны на сцябле; са сцяблом.
<br>Сцябловыя парасткі. Сцябловыя вузлы.




@<p><b>сываратка // сыроватка</b>
<p><b>С<u>ы</u>варатка.</b> <i>Спец.</i> Лячэбны прэпарат: вадкасць з крыві і лімфы.
<br>Дзейнасць сэрца была падтрымана. Але ці надоўга? Ён увёў сываратку і пачаў чакаць. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Сыр<u>о</u>ватка.</b> Вадкі адстой кіслага малака ці адтопленага тварагу.
<br>Старая яшчэ карміла парасят на двары, стаяла, трымаючы чыгунок у руках, і пакрысе падлівала ў карытца сыроваткі. <i>Полымя.</i>




@<p><b>сырковы // сырны // сырцовы</b>
<p><b>Сырк<u>о</u>вы.</b> Які мае адносіны да сырка.
<br>Сырковая маса.
<p><b>С<u>ы</u>рны.</b> Які мае адносіны да сыру.
<br>Сырны пах.
<p><b>Сырц<u>о</u>вы.</b> Які мае адносіны да сырцу - не да канца вырабленага ці не ачышчанага прадукту.
<br>Байніцы, прыступкі лесвіц, аркі - усё зроблена з сырцовай цэглы, пашчэрбленай ужо часам. <i>В.Іпатава.</i>




@<p><b>сытны // сыты</b>
<p><b>С<u>ы</u>тны.</b> Які добра насычае; пажыўны.
<br>Чырвоны, распараны сном, духатою і сытным абедам, Шалюта выйшаў з-за шырмы ў расхрыстанай сарочцы, з касматымі грудзьмі, босы. <i>І.Дуброўскі.</i>
<br>|| Заможны, без нястач; не бедны на яду. Шаліма ва ўсіх дэталях ведае гісторыю свайго суседа: заможны сваяк зычыў яму сытнае жыццё. <i>Б.Мікуліч.</i>
<p><b>С<u>ы</u>ты.</b>
<br><b>1.</b> Які поўнасцю задаволіўся; які не адчувае голаду.
<br>А як вяртаўся важна статак! Сказаў, напэўна, не хвалько, што сыты ўсе і ёсць дастатак, калі вядзецца малако. <i>С.Гаўрусёў.</i>
<br><b>2.</b> <i>Разм.</i> Добра ўкормлены, тлусты.
<br>Лукаш ехаў на фурманцы, правіў коньмі. Сытыя коні беглі хутка і радасна - вырваліся на прастору. <i>В.Іпатава.</i>




@<p><b>сыцець // сыціць</b>
<p><b>Сыц<u>е</u>ць.</b> Станавіцца сытым - укормленым, тлустым.
<br>А ў паўночных малых народаў, калі выбіралі сабе кіраўніка, то праз год узважвалі - пацяжэў хоць на кілаграм, здымалі: значыцца, думаць, клапаціцца пра іншых перастаў, таму і сыцее. <i>Б.Сачанка.</i>
<p><b>Сыц<u>і</u>ць.</b> <i>што.</i> Падсалоджваць ваду, квас і інш. мёдам; разбаўляць мёд вадою; настойваць мёд на чым-н.
<br>Сыціць квас.




@<p><b>сычаць // сычэць</b>
<p><b>Сыч<u>а</u>ць.</b> <i>Разм.</i> Станавіцца сытым; сыцець.
<br>І ёсць жа прыказка такая: «Кляні ты пана - пан сычае!» <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Сыч<u>э</u>ць.</b> Утвараць глухія гукі, якія нагадваюць працяжнае вымаўленне гука «с».
<br>Гусак вьцягвае шыю, грозна сычыць на хлопчыка: не падыходзь да малых гусянят.




@<p><b>сядзіба // сяліба</b>
<p><b>Сядз<u>і</u>ба.</b> Жылыя і гаспадарчыя пабудовы разам з садам, агародам (звычайна ў сельскай мясцовасці).
<br>Тое, што яшчэ здаля звярнула на сябе іх увагу, зблізку аказалася нейкай будынінай - ускраіннай сядзібай вёскі або якім хутарам. <i>В.Быкаў.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Каля вёскі Койтава Віцебскага раёна ёсць сядзіба (трэба: сяліба) Здраўнева. Яна звязана з імем выдатнага расейскага мастака Рэпіна. Тут на маляўнічым беразе Заходняй Дзвіны мастак жыў з 1892 па 1900 год. <i>Полымя.</i>
<p><b>Сял<u>і</u>ба.</b> Невялікі населены пункт у сельскай мясцовасці.
<br>Яна сустрэла яго пад крайняю ад Вуглоў ліпай, у самым далёкім кутку сялібы. <i>Я.Брыль.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Калі герой намерваецца падпаліць сялібу (трэба: сядзібу) аб'ездчыка, у чытача ўзнікае ўяўленне аб ім як аб чалавеку, у якога стыхійныя інстынкты ў часы глыбокага ўзбуджэння могуць узяць верх над свядомасцю. <i>Д.Гальмакоў.</i>




@<p><b>сядок // сядун / сядура</b>
<p><b>Сяд<u>о</u>к.</b>
<br><b>1.</b> Коннік, верхавы; той, хто едзе на матацыкле, веласіпедзе.
<br>Праз якую хвіліну два ці тры матацыклы ўжо кульнуліся ў канаву, адзін стаяў на сярэдзіне, пакінуты седакамі, толькі задні, спрытна завярнуўшыся, паімчаў па дарозе ўгору. <i>В.Быкаў.</i>
<br><b>2.</b> Той, хто едзе ў якой-н. павозцы, санях, карэце.
<br>Карэта рушыла. Сядок усміхнуўся, прыкрыў ногі ... і адхінуў фіранку са слюдзянога акенца. <i>У.Караткевіч.</i>
<p><b>Сяд<u>у</u>н.</b> <i>Разм.</i> Нерухавы, пасіўны, бяздзейны чалавек; дамасед.
<br>Прырода быццам знарок імкнулася ва ўсім падкрэсліць непадобнасць Мішы да Гены. Калі Гена рухавы, імклівы, дык Міша сядун. Любіць чытаць і за кніжкай можа прабавіцца цэлы дзень. <i>А.Марціновіч.</i>
<p><b>Сяд<u>у</u>ра.</b> <i>Разм.</i> Тое, што і <span id=raz>сядун</span>.
<br>Гэтае мясцовае слова «сядура», распаўсюджанае сярод насельніцтва Калінаўшчыны, Злобін нярэдка ўжываў, калі гаварыў пра якога-небудзь чалавека-маруду. <i>М.Ткачоў.</i>




@<p><b>таемны // тайны // таямнічы</b>
<p><b>Та<u>е</u>мны.</b>
<br><b>1.</b> Скрыты, невядомы, непрыкметны для іншых.
<br>Калі б толькі Альміна ведала, што сваімі словамі ў каторы раз дакранаецца ў маёй душы да таго таемнага і балючага, пра што нікому не гаварыў і не мог сказаць. <i>В.Гігевіч.</i>
<br><b>2.</b> Загадкавы, акружаны тайнай; не зусім усвядомлены, няясны.
<br>Насіліся па лесе нейкія таемныя гукі, пагрозліва шумелі верхавіны ялін, і абамшэлыя ствалы гудзелі працягла і сумна. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Т<u>а</u>йны.</b>
<br><b>1.</b> Які з'яўляецца тайнай, скрываецца ад іншых, вядомы нямногім.
<br>І вось на тайную сходку ў ціхі лясок на Няве - жывая людская паводка на плошчу няспынна плыве. <i>М.Смагаровіч.</i>
<br><b>2.</b> Звязаны з сакрэтнасцю; прызначаны для вядзення сакрэтных спраў, для сакрэтнай службы.
<br>На двары пан убачыў свайго цівуна, акружанага такімі ж тайнымі агентамі Лелякова. <i>А.Якімовіч.</i>
<p><b>Таямн<u>і</u>чы.</b>
<br><b>1.</b> Поўны таямніцы, непазнанага, невядомага; загадкавы, незразумелы.
<br>Кожны раз, калі Яўген Іванавіч браўся ажывіць новы прыбор, ён адчуваў, што наперадзе шмат чаго загадкавага, таямнічага. <i>М.Гроднеў.</i>
<br><b>2.</b> Які сведчыць пра наяўнасць таямніцы, сакрэтнасці.
<br>Пры сустрэчы з калегам ... ён надаваў свайму твару таямнічы выгляд і ціхенька апраўдваўся. <i>А.Пальчэўскі.</i>




@<p><b>тактоўны // тактычны</b>
<p><b>Такт<u>о</u>ўны.</b> Які валодае тактам, захоўвае правілы прыстойнасці ў адносінах да каго-чаго-н.
<br>- Цябе выратавала тое, што ты аказаўся надзіва тактоўным чалавекам. <i>Я.Рамановіч.</i>
<p><b>Такт<u>ы</u>чны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да ваеннай тактыкі; які звязаны з вядзеннем бою.
<br>Днём ён быў на тактычных занятках у першым батальёне. <i>К.Крапіва.</i>
<br><b>2.</b> Які мае адносіны да сродкаў і прыёмаў грамадскай і палітычнай барацьбы.
<br>Але ў сітуацыі, калі СД размножыла яго фатаграфію, самае правільнае - знікнуць з горада на пэўны час. Гэта не ўцёкі - тактычнае адступленне, каб перагрупавацца. <i>І.Шамякін.</i>




@<p><b>таксацыя // таксічнасць</b>
<p><b>Такс<u>а</u>цыя.</b> <i>Спец.</i>
<br><b>1.</b> Устанаўленне таксы - дакладнай расцэнкі тавараў ці размеру аплаты за працу, паслугі.
<br>- Учора таксама позна ішла, прыцемкам. Таксацыю піловачніку па кнігах шукала. <i>В.Карамазаў.</i>
<br><b>2.</b> Улік і матэрыяльная ацэнка лесу: вызначэнне запасаў драўніны, аб'ёму дрэў, прыросту і г.д.
<br>- Адпачынку засталося тры дні, - кажу я. - А там работа. Адна таксацыя выматае дух. <i>І.Навуменка.</i>
<p><b>Такс<u>і</u>чнасць.</b> Здольнасць выклікаць атручванне; ядавітасць.
<br>Трэба ўлічваць, што ў сонечныя дні таксічнасць некаторых ядахімікатаў значна зніжаецца. <i>Звязда.</i>




@<p><b>танкавы // танкісцкі</b>
<p><b>Т<u>а</u>нкавы.</b> Які мае адносіны да танка, звязаны з вырабам танкаў; які звязаны з падрыхтоўкай танкістаў.
<br>Залпы і паасобныя стрэлы ўсё мацнелі, гусцелі і ўрэшце зліліся ў суцэльны гул. Святло трапятала на дрэвах, на тварах байцоў, на танкавых вежах. <i>І.Мележ.</i>
<p><b>Танк<u>і</u>сцкі.</b> Які мае адносіны да танкіста, належыць яму або прызначаны для яго.
<br>На маленькім хлопчыку быў танкісцкі шлем з тугімі рэбрамі. <i>С.Грахоўскі.</i>




@<p><b>таннець // танчэць</b>
<p><b>Танн<u>е</u>ць.</b> Станавіцца больш танным, паніжацца ў цане.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: дзешавець.
<br>Ям, залітых вадой, на лузе з кожным годам больш ды больш. Сена ад гэтага не робіцца больш і дровы ў казённым ці ў купецкім лесе не таннеюць. <i>Я.Брыль.</i>
<p><b>Танч<u>э</u>ць.</b> <i>Разм.</i> Станавіцца больш тонкім, танчэйшым.
<br>Паступова вяроўка танчэла і заканчвалася тоненькім пяньковым хвосцікам з дзесяткамі вузельчыкаў. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>тарфянік // тарфянішча</b>
<p><b>Тарф<u>я</u>нік.</b> Залежы торфу, тарфяное балота.
<br>Нядрэнная кармавая база, вялікія плошчы асушаных тарфянікаў былі багаццем калгаса і яго рэальным рэзервам. <i>Звязда.</i>
<p><b>Тарф<u>я</u>нішча.</b> Месца, дзе раней здабывалі торф; асушанае балота.
<br>Лета было сухім, без дажджынкі, зямля сасмягла, патрэскалася, лесавыя тарфянішчы парабіліся на порах. <i>М.Лынькоў.</i>




@<p><b>таталітарны // татальны</b>
<p><b>Таталіт<u>а</u>рны.</b> <i>Кніжн.</i> З адкрыта тэрарыстычнай дыктатурай; фашысцкі.
<br>Любы таталітарны рэжым трымаецца на хлусні, гэта яго афіцыйная ідэалогія, і любая праўда для яе небяспечная. <i>А.Лукашук.</i>
<p><b>Тат<u>а</u>льны.</b> Усеагульны, усеабдымны.
<br>Татальная мабілізацыя.




@<p><b>таўшчыня // тоўшча</b>
<p><b>Таўшчын<u>я</u>.</b> Велічыня папярочнага сячэння прадмета; размер у абхваце, па акружнасці; паўната.
<br>Рады былі пераплецены між сабою, утвараючы калючую сцяну ў метр таўшчынёю. <i>А.Ставер.</i>
<p><b>Т<u>о</u>ўшча.</b> Маса, пласт якога-н. рэчыва вялікай таўшчыні.
<br>Праз зеленаватую тоўшчу вады быў відаць кожны каменьчык, кожная самая маленькая ракавінка. <i>Я.Бяганская.</i>




@<p><b>тафта // тахта</b>
<p><b>Тафт<u>а</u>.</b> Грубая шаўковая ці баваўняная тканіна з папярочнымі дробнымі рубчыкамі.
<br>З двара ў гэты час выйшла Ірачка, у клёшным вішнёвым плацці з тафты, з бліскучай брошкай - падарункам маладога, у туфліках на шпільках. <i>В.Дайліда.</i>
<p><b>Тахт<u>а</u>.</b> Шырокая і нізкая канапа без спінкі.
<br>Даша ўселася на тахту, скінула туфлі і падкурчыла пад сябе ногі. <i>Я.Шарахоўскі.</i>




@<p><b>тварожны // тварожысты</b>
<p><b>Твар<u>о</u>жны.</b> Які мае адносіны да тварагу, яго вырабу; прыгатаваны з тварагу.
<br>Над застрэшшамі сушацца тварожныя сыры. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Твар<u>о</u>жысты.</b> Знешне падобны на тварог.
<br>Пры гэтай рэакцыі выпадае характэрны белы тварожысты асадак хлорыстага срэбра, які не раствараецца ў вадзе і разбаўленай кіслаце. <i>Хімія.</i>




@<p><b>тол // толь</b>
<p><b>Тол.</b> Выбуховае рэчыва, якое выкарыстоўваецца ў артылерыі і падрыўной справе.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: тратыл.
<br>Мікола дастаў са снарадаў тол, складаў у кош і некуды адносіў. <i>І.Новікаў.</i>
<p><b>Толь.</b> Дахавы і ізаляцыйны матэрыял з асобага кардону, насычанага воданепранікальным саставам.
<br>На даху, накрытым толем, нацерушылася ігліца. <i>М.Даніленка.</i>




@<p><b>толавы // толевы</b>
<p><b>Т<u>о</u>лавы.</b> Зроблены з толу; характэрны для толу.
<br>Чаборавы водар перабіваў кіслы толавы пах, які кружыў галаву. <i>А.Алешка.</i>
<p><b>Т<u>о</u>левы.</b> Які мае адносіны да толю, звязаны з яго вытворчасцю; зроблены з толю.
<br>Толевы завод. Толевы дах.




@<p><b>травяністы // травяны</b>
<p><b>Травян<u>і</u>сты.</b>
<br><b>1.</b> Які з'яўляецца травою, падобны да травы.
<br>Травяністыя расліны.
<br>|| У якім шмат травы. Жыта ўрадзіла рэдкае і травяністае. <i>І.Сяркоў.</i>
<br><b>2.</b> Які зарос густою травой.
<br>Адзін край лугу стыкаўся з лесам, уразаўся ў яго, адхопліваючы дугаватыя лукі і павялічваючы свае травяністыя прасторы. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Травян<u>ы</u>.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да травы; з травы.
<br>Пакуль данёс - вада крыху распляскалася, а ў вёдры апрача аўса ды травянога пылку насыпалася яшчэ багата нейкіх мошак, жучкоў, казявак. <i>Я.Сіпакоў.</i>
<br>|| Зроблены з травы. Будан з травяной стрэшкай.
<br>|| Прыгатаваны з траў, на травах. Травяная мука. Травяны корм. Травяная настойка.
<br>|| Які жыве ў траве. Травяная жаба. Травяное насякомае.
<br><b>2.</b> Які парос, пакрыўся травою.
<br>На змярканні [хлопцы] прыйшлі да ракі. І паселі на травяным абрывістым беразе. <i>Я.Брыль.</i>
<br><b>3.</b> Характэрны для травы, зялёны (пра колер).
<br>Гімнасцёрка травянога колеру.




@<p><b>трак // тракт // трактат</b>
<p><b>Трак.</b> Звяно гусеніцы (у трактара, танка і пад.).
<br>Карпенка не спускаў вачэй з калоны, якая ўсё расла і расла на дарозе, ужо чуваць было, як дрыжала зямля ад танкаў, як лескацелі іх цяжкія шырокія тракі. <i>В.Быкаў.</i>
<p><b>Тракт.</b> Шырокая праезная дарога.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: шлях.
<br>Ад станцыі да бальніцы было з вярсту, і вёў да яе самы сапраўдны тракт - вымашчаны брусчаткаю, абсаджаны маладымі таполямі. <i>Л.Арабей.</i>
<p><b>Тракт<u>а</u>т.</b> Навуковая праца, у якой разглядаецца асобнае пытанне, праблема; разважанне на спецыяльную тэму.
<br>Газета застаецца газетай - не пацяшальнай чытанкай і не навуковым трактатам, а трыбунай мас і трыбунай для мас. <i>Б.Стральцоў.</i>




@<p><b>траліць // траляваць</b>
<p><b>Тр<u>а</u>ліць.</b> <i>Спец.</i>
<br><b>1.</b> Лавіць тралам - вялікай сеткай для лоўлі рыбы з суднаў.
<br>Сёння першы выхад у мора. Дзень быў урачысты, як святочны. Пачалі траліць таксама ўдала - ні адзін трал не падымалі на борт пустым, у кожным было поўна рыбы. <i>Звязда.</i>
<br><b>2.</b> Вылоўліваць і знішчаць падводныя міны.
<br>Траліць можна было толькі на сярэдняй і поўнай вадзе - пры адліве тралы чапляліся за грунт. <i>Звязда.</i>
<p><b>Траляв<u>а</u>ць.</b> <i>Спец.</i> Падцягваць, падвозіць спілаваны лес з месца нарыхтоўкі да дарогі ці да месца сплаву.
<br>Быў бы жывы тата, ён даўно б новы дом збудаваў. Ён ужо тады пачаў траляваць бярвенне з лесу. <i>А.Кудравец.</i>




@<p><b>трамбін // трамбоз // трамбон // тромб</b>
<p><b>Трамб<u>і</u>н.</b> Фермент, які выклікае згортванне крыві.
<br>У крыві знаходзіцца некалькі розных ферментаў. Пры ўдзеле аднаго з іх - трамбіну - адбываецца згортванне крыві. <i>Анатомія і фізіялогія чалавека.</i>
<p><b>Трамб<u>о</u>з.</b> Працэс утварэння тромбаў у сасудах.
<br>Яе [смерць] выклікала, мабыць, закупарка нырачных вен альбо трамбоз нырачных артэрыяў. <i>А.Савіцкі.</i>
<p><b>Трамб<u>о</u>н.</b> Духавы музычны інструмент нізкага і рэзкага тэмбру, які мае выгляд двойчы выгнутай трубкі з шырокай гарлавінай.
<br>Падвывалі трамбоны, раскаціста грымела піяніна, тоненькім ручайком ліўся голас скрыпкі. <i>М.Капыловіч.</i>
<p><b>Тромб.</b> Згустак крыві, які ўтварыўся ў крывяносным сасудзе ці ў сэрцы.
<br>Часам пры рэўматызме і некаторых іншых хваробах пашкоджваецца ўнутраная абалонка сэрца ці крывяноснага сасуда. На месцы пашкоджання кроў пачынае згортвацца і ўтвараюцца згусткі крыві, ці тромбы. <i>Анатомія і фізіялогія чалавека.</i>




@<p><b>транзістарны // транзітны</b>
<p><b>Транз<u>і</u>старны.</b> Заснаваны на выкарыстанні транзістараў - паўправаднікоў, прызначаных для ўзмацнення, пераўтварэння электрычных сігналаў.
<br>Радыё ўвайшло ў наш быт, і сёння немагчыма ўжо ўявіць кватэру без звычайнага сецявога ці транзістарнага прыёмніка або просценькага дынаміка. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Транз<u>і</u>тны.</b> Які едзе да месца прызначэння з перасадкай у якім-н. пункце (пра пасажыраў); прызначаны для такіх пасажыраў; які ідзе без перагрузкі на прамежкавых станцыях.
<br>У транзітнага пасажыра ўражанне пра гарады звычайна складваецца па вакзалах. <i>Я.Сіпакоў.</i>




@<p><b>транспарцёр // транспарцір</b>
<p><b>Транспарц<u>ё</u>р.</b>
<br><b>1.</b> Механічнае прыстасаванне для бесперапыннага перамяшчэння грузаў, асобных дэталей.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: канвеер.
<br>Узяліся мы дружна, стужка транспарцёра аж прагіналася, несучы ў вагон бясконцую плынь жытніх зярнят. <i>У.Дамашэвіч.</i>
<br><b>2.</b> Браніраваная машына для перавозкі пяхоты на поле бою і для разведкі.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: бронетранспарцёр.
<br>Два танкі вельмі асцярожна, адзін па правым баку дарогі, другі па левым мінулі транспарцёры і набліжаліся да мастка. <i>В.Быкаў.</i>
<p><b>Транспарц<u>і</u>р.</b> Прыбор у выглядзе падзеленага на градусы паўкруга і лінейкі, прызначаны для пабудовы і вымярэння вуглоў на чарцяжах.
<br>Для вымярэння вуглоў прымяняецца асобы прыбор - транспарцір. <i>Геаметрыя.</i>




@<p><b>трасяніна // трасянка</b>
<p><b>Трасян<u>і</u>на.</b>
<br><b>1.</b> Калыванне, падкідванне пры яздзе па няроўнай дарозе.
<br>- Я, напрыклад, нядаўна ехаў у цягніку, дык такая была страшэнная трасяніна, што ледзь на нагах трымаўся. <i>Звязда.</i>
<br><b>2.</b> <i>Разм.</i> Сварка, калатня.
<br>І ўсё ўставала прад вачыма беднае кабеты: ... сваркі, трасяніна. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Трас<u>я</u>нка.</b> Стрэсенае з саломай сена на корм жывёле.
<br>З катуха, у які мы кідалі Падласцы трасянку з саломы і сена, мне ўжо не вельмі цяжка было дабірацца да бэлькі. <i>Я.Брыль.</i>




@<p><b>трафейны // трахейны</b>
<p><b>Траф<u>е</u>йны.</b> Які з'яўляецца трафеем, захоплены як трафей.
<br>Дачка Алеся ў цёмны бор пайшла з трафейным аўтаматам. <i>М.Аўрамчык.</i>
<p><b>Трах<u>е</u>йны.</b> <i>Спец.</i> Які мае адносіны да трахеі - дыхальнага горла.
<br>Трахейная трубка.




@<p><b>трафічны // трахеічны</b>
<p><b>Траф<u>і</u>чны.</b> <i>Спец.</i> Які мае адносіны да жыўлення органаў і тканак, да абмену рэчываў.
<br>Трафічная функцыя нервовай сістэмы - гэта такая функцыя, якая альбо паскарае, альбо, наадварот, замаруджвае працэс харчавання. <i>Беларусь.</i>
<p><b>Трахе<u>і</u>чны.</b> Які мае адносіны да трахея - двухскладовай стапы ў антычным вершаскладанні.
<br>Трахеічны размер верша.




@<p><b>трубачны / трубкаваты // трубкавы // трубны // трубчасты</b>
<p><b>Тр<u>у</u>бачны.</b> Зроблены з труб, трубак.
<br>Трубачныя рыштаванні.
<p><b>Трубкав<u>а</u>ты.</b> Тое, што і <span id=raz>трубчасты</span>.
<br>Трубкаватае сцябло. Трубкаватыя фільтры.
<p><b>Тр<u>у</u>бкавы.</b> Які мае адносіны да трубкі - трубы невялікага сячэння.
<br>Трубкавая падача паліва.
<p><b>Тр<u>у</u>бны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да трубы; звязаны з вытворчасцю труб.
<br>Трубны завод. Трубны дым.
<br><b>2.</b> Які ўтвараецца музычным інструментам - трубой; які нагадвае гукі трубы.
<br>Над галавой, дзесьці высока ў небе, чуваць трубныя крыкі адлётных жураўлёў. <i>У.Краўчанка.</i>
<p><b>Трубч<u>а</u>сты.</b> Які мае форму трубы, трубкі; які складаецца з трубачак (пра будову рэчыва).
<br>Трубчастая косць. Трубчастая будова глебы.




@<p><b>трум // трумо</b>
<p><b>Трум.</b> Унутранае памяшканне карабля паміж палубай і днішчам, прызначанае для розных грузаў.
<br>Пагода была ціхая, агні відаць далёка, ну і паклалі мяшкі з мукою не ў трум, а перад рулявою рубкаю, каб лягчэй згружаць. <i>В.Карамазаў.</i>
<p><b>Трум<u>о</u>.</b> <i>нескл.</i> Высокае стаячае люстра.
<br>Сярожка, пакуль маці гаварыла з бацькам, насцярожана прыціх ля трумо, скруціў стружку і засунуў за канапу, абтрос на грудзях кашульку. <i>Полымя.</i>




@<p><b>трэніраваны // трэніровачны</b>
<p><b>Трэнірав<u>а</u>ны.</b> Які прайшоў добрую трэніроўку; добра развіты рэгулярнай трэніроўкай.
<br>Рослы, зграбны ... у дасканала падагнаным кіцелі, пад якім адчувалася дужая, трэніраваная постаць, з залатой зоркай на кіцелі, з дасканалай выпраўкай, ён [Чарняхоўскі] быў у гэты час вельмі прыгожы, мужна прыгожы... <i>І.Мележ.</i>
<p><b>Трэнір<u>о</u>вачны.</b> Які мае адносіны да трэніроўкі; прызначаны для яе.
<br>Мужчына ... хутка, па-вайсковаму надзеў трэніровачны касцюм, абуў кеды ... і лёгенька, паволі пабег па сцежцы. <i>А.Жук.</i>




@<p><b>туліцца // туляцца</b>
<p><b>Тул<u>і</u>цца.</b>
<br><b>1.</b> Гарнуцца, прыціскацца, хінуцца.
<br>Там і тут чадзелі агні, людзі туліліся да іх, кашлялі, адмахваючыся ад камарэчы. <i>Р.Шкраба.</i>
<br><b>2.</b> Мець прытулак, прыстанішча, размяшчацца дзе-н. у цеснаце.
<br>Вялізная Маніна сям'я з шасці дачок, двух сыноў і бацькі з маткай туліцца ў старой цеснай хаце. <i>А.Васілевіч.</i>
<br><b>3.</b> <i>перан.</i> Размяшчацца дзе-н. у зацішным месцы, пад аховай чаго-н.
<br>Па-над Прыпяццю між лясоў, пяскоў і балот туліцца невялікая вёсачка, хат можа так трыццаць ці сорак. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Тул<u>я</u>цца.</b> Блукаць, хадзіць без пэўнай мэты; бадзяцца; сланяцца са скрытнымі намерамі.
<br>Апроч усяго, ён [Бацяноўскі] шпіён і даносчык. Лабановіч потым не раз прыкмячаў, як дзяк туляўся па падвоканню. <i>Р.Шкраба.</i>




@<p><b>тылавы // тыльны</b>
<p><b>Тылав<u>ы</u>.</b> Які мае адносіны да тылу, знаходзіцца ў тыле, абслугоўвае тыл.
<br>Хвойнікі і бярэзнікі дзядзька абыходзіў, ведаючы, што ў іх ці каля іх размешчаны нямецкія батарэі ды іншыя тылавыя часці. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Т<u>ы</u>льны.</b> Які знаходзіцца за чым-н.; знешні; адваротны.
<br>Па жэстах яго, па тым, што ён, напрыклад, выціраў пот з ілба - не далоняй, а тыльнай стараной рукі, я вызначыў, што ён таксама з механізатараў, і не памыліўся. <i>І.Шамякін.</i>




@<p><b>тынк // тынкаванне // тынкоўка</b>
<p><b>Тынк.</b> Маса густога вапнавага раствору з пяском, глінай і інш., які наносяць на паверхню будынкаў, унутраных сцен і г.д.
<br>Пытаюся ў будаўнікоў: - Мо прымеце ўжо навасёлаў? - Рыхтуем пірагі для вас, а вы не падаяце вестак, - дзяўчына кажа мне ў адказ і тынк замешвае, як цеста. <i>М.Аўрамчык.</i>
<br>|| Цвёрды слой такога раствору на паверхні будынкаў, на ўнутраных сценах. Недалёкі выбух. Падлога страсянулася, са столі і сцен пасыпаўся тынк. Дзынкнула разбітая шыба. <i>І.Мележ.</i>
<p><b>Тынкав<u>а</u>нне.</b> Пакрыццё сцен ці столі тынкам, каб зрабіць паверхню гладкай.
<br>Тынкаванне сцен закончана ў тэрмін.
<p><b>Тынк<u>о</u>ўка.</b>
<br><b>1.</b> Пакрыццё сцен ці столі тынкам; тынкаванне.
<br>У пачатку гэтага рова было глінішча, там брала гліну для тынкоўкі і на печы ўся вёска, таму амаль заўсёды ўлетку дарога пад вокнамі ў завулку была як пафарбаваная. <i>І.Чыгрынаў.</i>
<br><b>2.</b> Слой тынку на паверхні будынкаў, на столі і сценах унутраных памяшканняў.
<br>Каля балконных дзвярэй на сцяне жаўцела адбітая тынкоўка. <i>М.Даніленка.</i>




@<p><b>тыпавы // тыповы</b>
<p><b>Тыпав<u>ы</u>.</b> Які з'яўляецца ўзорам, мадэллю для чаго-н.; стандартны.
<br>Усе крамы размешчаны ў параўнаўча нядрэнных тыпавых памяшканнях. <i>Звязда.</i>
<p><b>Тып<u>о</u>вы.</b> Які часта сустракаецца; характэрны, звычайны.
<br>У кожным самым аддаленым кутку тыповым селянінам, на плечы якога лягла адказнасць за ўраджай, стаў механізатар. <i>І.Навуменка.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Школа была зусім новая, у два паверхі, як і ўсе збудаваныя перад вайною па тыповаму (трэба: па тыпавому) праекту сельскія дзесяцігодкі. <i>І.Грамовіч.</i>




@<p><b>тытанавы // тытанічны</b>
<p><b>Тыт<u>а</u>навы.</b> Які мае ў сваім саставе хімічны элемент тытан, мае адносіны да тытану.
<br>Тытан і тытанавыя сплавы маюць вялікую трываласць, вязкасць, каразійную ўстойлівасць і шырока выкарыстоўваюцца ў турба- і караблебудаванні, ракетнай, авіяцыйнай тэхніцы і інш. <i>БелСЭ.</i>
<p><b>Тытан<u>і</u>чны.</b> Незвычайны па фізічнай ці маральнай сіле, розуму, таленту; вельмі вялікі па сіле, размаху, напружанасці; грандыёзны.
<br>Нельга не здзіўляцца яго [А.Я.Багдановіча] сапраўды тытанічнай працаздольнасці. <i>Полымя.</i>




@<p><b>тэлевізарны // тэлевізійны</b>
<p><b>Тэлев<u>і</u>зарны.</b> Які мае адносіны да тэлевізара, прызначаны для яго.
<br>Цяпер тэлевізарныя экраны вялікія, добра глядзіцца ўсякая перадача. Тэлевізары нашы ўжо не такія, якімі былі першыя выпускі. <i>Звязда.</i>
<p><b>Тэлевіз<u>і</u>йны.</b> Прызначаны для прыёму ці перадачы па тэлебачанню; які ажыццяўляецца пры дапамозе тэлебачання.
<br>Падчас размовы Ігнатовіч круціў у руках мадэль Астанкінскай тэлевізійнай вежы, соты раз разглядаў драбнюткія дэталі яе, захапляўся ўмельствам юных майстроў - выхаванцаў прафтэхвучылішча. <i>І.Шамякін.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Усё знаёма, прывычна, і Куляшу здавалася, што нібы і не з ім гэта ўсё робіцца, а з некім другім, у другой хаце, а ён глядзіць на ўсё гэта на маўклівым тэлевізійным (трэба: тэлевізарным) экране. <i>А.Жук.</i>




@<p><b>тэлефанізаваць // тэлефанаваць</b>
<p><b>Тэлефанізав<u>а</u>ць.</b> <i>што.</i> Правесці тэлефанізацыю чаго-н., забяспечыць тэлефонам.
<br>Тэлефанізаваць дамы пасёлка.
<p><b>Тэлефанав<u>а</u>ць.</b> Пазваніць па тэлефоне; паведаміць што-н. па тэлефоне.
<br>Ён табе ўвечары раз тэлефанаваў на кватэру, але гаспадыня сказала, што ты позна прыходзіш. <i>Х.Лялько.</i>




@<p><b>тэма // тэматыка</b>
<p><b>Т<u>э</u>ма.</b> Кола жыццёвых з'яў, падзей, якія з'яўляюцца зместам мастацкага твора ці ляжаць у аснове навуковага даследавання, даклада і інш.; прадмет гутаркі.
<br>Для аўтара важна не толькі вызначыць тэму, глыбока разабрацца ў сутнасці праблемы, назапасіць факты і аргументы, але і ў кожным выпадку знайсці такую форму арганізацыі матэрыялу, якая б адпавядала менавіта гэтай тэме, гэтым фактам. <i>Б.Стральцоў.</i>
<p><b>Тэм<u>а</u>тыка.</b> Сукупнасць тэм.
<br>Тэматыка лірычных твораў Я.Коласа надзвычай разнастайная. <i>Беларусь.</i>




@<p><b>убегчы // узбегчы</b>
<p><b>Уб<u>е</u>гчы.</b> Увайсці куды-н. бягом.
<br>З раніцы, як толькі я сеў за стол апрацоўваць допісы, у пакой убегла Валя. <i>Р.Сабаленка.</i>
<p><b>Узб<u>е</u>гчы.</b>
<br><b>1.</b> Падняцца бягом куды-н. уверх, на больш высокае месца.
<br>Разгневаны княжыч па адкрытай, засланай мядзведжымі і барсуковымі шкурамі галерэі ўзбег на другі ярус церама і вока ў вока сутыкнуўся з маці і братам Някрасам. <i>Л.Дайнека.</i>
<br><b>2.</b> Бягом зайсці, трапіць куды-н.; забегчы.
<br>Стукнула брамка, і на двор узбегла дзяўчынка. <i>А.Асіпенка.</i>
<br>|| Імгненна з'явіцца, выступіць; набегчы. Крывавая падцечына ўзбегла на вока. <i>Р.Сабаленка.</i>
<br>|| <i>перан.</i> Раптоўна ўзнікнуць, паявіцца, прыйсці. І тут, як кажуць, мімаволі ўзбегла на памяць вядомая песня. <i>І.Грамовіч.</i>




@<p><b>убіцца // узбіцца</b>
<p><b>Уб<u>і</u>цца.</b>
<br><b>1.</b> <i>Разм.</i> Улезці, забрацца ўнутр чаго-н., куды-н.
<br>Захоплены такімі думкамі, Далібор і не заўважыў, як ад'ехаўся ад сваёй дружыны і ўбіўся ў строй новагародскіх пешцаў. <i>Л.Дайнека.</i>
<br>|| Зайсці, залезці ў недазволенае месца, у шкоду. Хлопчык так задумаўся, што не заўважыў, як Красуля і цялушка-пярэзімак убіліся ў шкоду. <i>С.Александровіч.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан. Разм.</i> Пранікнуць у якое-н. асяроддзе; уцерціся, улезці куды-н.
<br>І Стаха знаходзяць - убіўся ў прымакі да палескага дзядзькі. <i>М.Лужанін.</i>
<br><b>3.</b> <i>Разм.</i> Не выходзіць, не ісці (з галавы, думак).
<br>Тыдні са два не бачыла Арына агранома ... Улез у галаву, убіўся, спакою не дае. <i>Б.Стральцоў.</i>
<p><b>Узб<u>і</u>цца.</b> <i>на каго-што.</i>
<br><b>1.</b> Нечакана наскочыць на каго-што-н.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: наткнуцца.
<br>Ад невялічкай газнічкі, што стаяла на паліцы каля абразоў, хапала святла толькі на тое, каб не ўзбіцца на чалавека. <i>М.Лобан.</i>
<br><b>2.</b> Нечакана сустрэцца, сутыкнуцца з кім-чым-н. непажаданым, непрыемным.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: напароцца.
<br>- Перадумаў я, хлопцы. Начуйце. Час позні, можна і на ваўка дзе ўзбіцца. <i>У.Паўлаў.</i>
<br><b>3.</b> <i>Разм.</i> Натрапіць, набрысці на што-н.
<br>- Ішоў, ішоў, узбіўся на бураковае поле. <i>М.Лужанін.</i>
<br><b>4.</b> <i>Разм. З</i> цяжкасцю абзавесціся чым-н.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: разжыцца.
<br>Узяцца адразу за будоўлю ўсё ніяк не выпадала: і з лесам было цяжка, і на грошы лішнія ўсё ніяк не маглі ўзбіцца. <i>А.Васілевіч.</i>




@<p><b>убранасць // убранне / убранства</b>
<p><b>Убр<u>а</u>насць.</b> Упарадкаванасць, упрыгожанасць.
<br>Святочная ўбранасць вуліцы.
<p><b>Убр<u>а</u>нне.</b> Адзенне, убор; строі.
<br>Побач - невялікая люстраная вітрына, поўная ўзораў жаночага ўбрання. <i>М.Машара.</i>
<br>|| Тое, што ўпрыгожвае сабой што-н. І тут зусім нечакана паваліў снег. Ціхі такі, спорны. Неўзабаве ўся зямля была ў белым убранні. <i>Р.Ігнаценка.</i>
<p><b>Убр<u>а</u>нства.</b> <i>Разм.</i> Тое, што і <span id=raz>ўбранне</span>.
<br>І між усякага ўбранства відна і дзядзькава апратка, пільчак і шапачка-аладка. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>увага // уважлівасць</b>
<p><b>Ув<u>а</u>га.</b>
<br><b>1.</b> Сканцэнтраванасць зроку, слыху на чым-н., накіраванасць думкі на што-н.; цікавасць да чаго-н.
<br>Сказаць праўду, на Ганьчыны прыборы старшыня не вельмі звяртае ўвагу. <i>А.Васілевіч.</i>
<br><b>2.</b> Клапатлівыя, чулыя адносіны, прыхільнасць да каго-чаго-н.
<br>Ласкава свяціліся вочы ў кожнага, каму ўдавалася заслужыць увагу Гермінкі. <i>Р.Няхай.</i>
<p><b>Ув<u>а</u>жлівасць.</b>
<br><b>1.</b> Праяўленне ўвагі да каго-чаго-н.; засяроджанасць увагі.
<br>Уся ўважлівасць хлопчыка была скіравана на агонь лучыны. <i>З.Бядуля.</i>
<br><b>2.</b> Уважлівыя адносіны да каго-н., прыхільнасць, добразычлівасць.
<br>Бацькі з падкрэсленай уважлівасцю глядзелі адно за адным, як асірацелыя дзеці. <i>А.Асіпенка.</i>




@<p><b>уважаны // уважлівы / уважны</b>
<p><b>Ув<u>а</u>жаны.</b> Такі, да якога аднесліся з увагаю.
<br>Уважаная просьба.
<p><b>Ув<u>а</u>жлівы.</b> Які ставіцца да чаго-н. з увагай; які выказвае ўвагу; старанны; чулы, клапатлівы.
<br>Надзя была вельмі ўважлівая да брата, заўсёды адчувала і разумела яго перажыванні, супярэчнасці ў думках і імкненнях. <i>А.Кулакоўскі.</i>
<p><b>Ув<u>а</u>жны.</b> Тое, што і <span id=raz>ўважлівы</span>.
<br>Уважная прычына. Уважны слухач.




@<p><b>уважыць // узважыць</b>
<p><b>Ув<u>а</u>жыць.</b>
<br><b>1.</b> <i>каго-што.</i> Аказаць каму-н. павагу, праявіць увагу да каго-н.
<br>Як ні ўпіралася Поля, а прысесці да стала прыйшлося - трэба было ўважыць гасцей. <i>М.Арочка.</i>
<br><b>2.</b> <i>каму.</i> Зрабіць уступку, прыняўшы пад увагу што-н.; уступіць.
<br>Я ж цябе ведаю, ты яму не саступіш і ён табе не ўважыць. <i>І.Гурскі.</i>
<p><b>Узв<u>а</u>жыць.</b> <i>каго-што.</i>
<br><b>1.</b> Вызначыць вагу, цяжар каго-чаго-н.
<br>Клара ўзяла скрутак, здзівілася яго лёгкасці, узважыла на руцэ і разгарнула. <i>В.Хомчанка.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Абдумаць, ацаніць што-н.
<br>Тамара не спала ўсю ноч, усё перадумала, усё ўзважыла. <i>М.Гроднеў.</i>




@<p><b>увалачы // узвалачы</b>
<p><b>Увалач<u>ы</u>.</b> <i>каго-што. Разм.</i>
<br><b>1.</b> Уцягнуць, з цяжкасцю ўнесці што-н. унутр чаго-н.
<br>Неяк пасля абеду ... ля ўваходу ў палатку пачуліся галасы, тупат, і двое санітараў увалаклі насілкі з параненымі. <i>В.Быкаў.</i>
<br><b>2.</b> Украсці.
<br>Воўк увалок авечку.
<p><b>Узвалач<u>ы</u>.</b> <i>каго-што. Разм.</i> Падняць наверх што-н. цяжкае, грувасткае; усцягнуць; з цяжкасцю ўзвезці што-н. куды-н.
<br>Але вось конь узвалок сані на горку і пайшоў лягчэй, мы нават пачалі адставаць. <i>У.Дамашэвіч.</i>




@<p><b>уваліцца // узваліцца</b>
<p><b>Увал<u>і</u>цца.</b>
<br><b>1.</b> Упасці, праваліцца куды-н.
<br>Каб не ўваліцца ўпоцемках у якую-небудзь яму, Пераход увесь час глядзеў сабе пад ногі. <i>А.Кулакоўскі.</i>
<br><b>2.</b> Стаць упалым; запасці.
<br>І Нюра вельмі пахудзела, пахудзела і пастарэла. Шчокі ўваліліся, каля губ маршчыны. Вочы сумныя. <i>Л.Арабей.</i>
<br><b>3.</b> <i>Разм.</i> З шумам, грукатам увайсці куды-н.; уварвацца няпрошаным.
<br>Тое, што столькі мужчын увалілася адразу ў хату, мусіць, спалохала гаспадыню. <i>Р.Сабаленка.</i>
<p><b>Узвал<u>і</u>цца.</b> <i>Разм.</i> Наваліцца, налегчы ўсім цяжарам на каго-што-н.
<br>- Хачу бацьку разбудзіць, а не магу крыкнуць... Не падымуся нават, як хто на плечы ўзваліўся. <i>І.Пташнікаў.</i>




@<p><b>уваліць // узваліць</b>
<p><b>Увал<u>і</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> <i>што.</i> Укінуць, унесці куды-н. што-н. цяжкае, грувасткае.
<br>Уваліць камень у канаву.
<br>|| Вывезці на поле ў вялікай колькасці для ўгнаення глебы. Столькі гною ўвалілі пад азімыя.
<br><b>2.</b> <i>што. Разм.</i> Праваліць, абваліць; абрушыць што-н. унутр чаго-н.
<br>Крышу ўваліла.
<br><b>3.</b> <i>Разм.</i> Увайсці, убегчы гуртам, натоўпам.
<br>І раптам у двор уваліла гурба дзяцей. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Узвал<u>і</u>ць.</b> <i>каго-што на каго-што.</i>
<br><b>1.</b> Падняўшы што-н. цяжкае, пакласці, нагрузіць, наваліць.
<br>Чалавек дваццаць сялян, узваліўшы невад на сані, выходзяць на затокі. <i>Я.Колас.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан. Разм.</i> Прымусіць выконваць якую-н. работу, абцяжарыць работай.
<br>- Мала паездак, дык на мяне яшчэ і сельгасаддзел узвалілі. <i>Т.Хадкевіч.</i>
<br><b>3.</b> <i>перан.</i> Незаслужана абвінаваціць у чым-н., прыпісаць каму-н. што-н. ганебнае.
<br>[Языковіч] узваліў на Зіну Дарошка бадай усю віну за недахопы ў брыгадзе. <i>П.Кавалёў.</i>




@<p><b>увар // узвар</b>
<p><b>Ув<u>а</u>р.</b> Колькасць, аб'ём, на які паменшала што-н. пры варцы.
<br>Увар мяса невялікі.
<p><b>Узв<u>а</u>р.</b> Адвар з ягад, траў і інш.
<br>Часам заходзіць да іх суседка, Вальчына матка, прынясе матцы якога ўзвару з зёлкаў, забярэ малых, накорміць. <i>Л.Арабей.</i>




@<p><b>уваход // уваходзіны</b>
<p><b>Увах<u>о</u>д.</b> Месца, праз якое ўваходзяць куды-н.
<br>На шпітальным двары было цёмна, гарэла некалькі ліхтароў толькі над уваходам у будынак. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Увах<u>о</u>дзіны.</b> <i>адз. няма. Разм.</i> Урачыстая гулянка з выпадку перасялення на новае месца, у новае жылое памяшканне.
<br>Заўтра тут расставяць сталы і лаўкі, і напоўніцца хата шумам-гоманам вясёлых уваходзін. <i>А.Ус.</i>




@<p><b>увезці // узвезці</b>
<p><b>Ув<u>е</u>зці.</b> <i>што.</i> Завезці, даставіць куды-н., унутр чаго-н.
<br>Увезці калёсы ў гумно.
<p><b>Узв<u>е</u>зці.</b> <i>каго-што.</i> Завезці, прывезці наверх, на паверхню чаго-н.
<br>Буланы, дробна ступаючы нагамі, узвёз іх на высокі бераг. <i>І.Чыгрынаў.</i>




@<p><b>увесці // узвесці</b>
<p><b>Ув<u>е</u>сці.</b> <i>каго-што.</i>
<br><b>1.</b> Прымусіць увайсці ўнутр чаго-н., прывесці куды-н.
<br>[Леапольд] усё стаяў ля сына, як той пераадзяваўся, каб увесці яго ў хату самому. <i>К.Чорны.</i>
<br><b>2.</b> Уключыць у што-н., зрабіць дзейным ці ўжывальным.
<br>Аўтар старанна сабраў і ўвёў у навуковы абыход многія зусім невядомыя факты. <i>В.Івашын.</i>
<br><b>3.</b> Устанавіць, укараніць; пакласці пачатак чаму-н.
<br>Калі Старыца апынулася ў партызанскай зоне, яе жыхары зноў сышліся ў калектыў і ўвялі ў вёсцы даваенныя парадкі. <i>Т.Хадкевіч.</i>
<br><b>4.</b> Пазнаёміць, дапамагчы асвоіцца з чым-н.
<br>Работа ў газеце ўвяла мяне, калі так можна сказаць, у самую гушчу літаратурнага жыцця. <i>У.Карпаў.</i>
<p><b>Узв<u>е</u>сці.</b> <i>каго-што.</i>
<br><b>1.</b> Ведучы, дапамагчы ці заставіць узысці, падняцца наверх чаго-н.; вывесці.
<br>Палявая дарога ўзвяла на бальшак. Перад Надзяй ва ўсёй шырыні адкрылася Калінаўка. <i>М.Ткачоў.</i>
<br><b>2.</b> Прывесці зброю ў гатовае да выстралу становішча.
<br>Не спыняючыся, Пеця ўзвёў аўтамат і націснуў на гашэтку. <i>І.Сіняўскі.</i>
<br><b>3.</b> Збудаваць, пабудаваць, паставіць.
<br>А далей глядзі - дзяўчаткі тыя дваццаць вёснаў ходзяць па зямлі. А ўжо іх рукі залатыя больш паловы Менска ўзвялі. <i>П.Панчанка.</i>
<br><b>4.</b> <i>перан.</i> Прыпісаць каму-н. што-н. заганнае, адмоўнае, дрэннае; несправядліва абвінаваціць.
<br>Няўжо, калі часам узвядуць на мяне якую небыль, ты не закінеш слова, Сямён Іванавіч? <i>Т.Хадкевіч.</i>




@<p><b>увівацца // узвівацца</b>
<p><b>Увів<u>а</u>цца.</b>
<br><b>1.</b> Уплятацца, укручвацца пры віцці, звіванні.
<br>Стужка добра ўвіваецца ў косы.
<br><b>2.</b> <i>Разм.</i> Вярцецца каля каго-чаго-н., неадступна хадзіць за кім-н.; дагаджаць каму-н., дамагаючыся чаго-н.
<br>Ля начальніка ўвівайся, кожны крок яго прадбач. Ён смяецца - ты ўсміхайся, ён надзьмецца - ты заплач. <i>У.Корбан.</i>
<br>|| Пастаянна знаходзіцца пры кім-н., заляцацца да каго-н. Адэля прыгожая, дык хлопцы ля яе і ўвіхаюцца. <i>А.Савіцкі.</i>
<p><b>Узвів<u>а</u>цца.</b>
<br><b>1.</b> Намотвацца.
<br>Нітка ўзвіваецца на шпульку.
<br><b>2.</b> Імкліва паднімацца ўверх, узлятаць увысь.
<br>Полымя агню ўзвіваецца ўгору.
<br>|| Пра песні, гукі, галасы і пад. Узвіваюцца песні над краем.
<br>|| Пра каня. Конь узвіўся на дыбкі. <i>А.Кулакоўскі.</i>




@<p><b>угаварыцца // узгаварыцца</b>
<p><b>Угавар<u>ы</u>цца.</b> Загадзя дамовіцца, згаварыцца аб чым-н.; прыйсці да згоды.
<br>Аленка чакала Сцёпку, як яны і ўгаварыліся, на сцежцы каля Дзям'янавай клуні. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Узгавар<u>ы</u>цца.</b> <i>Разм.</i> Разгаварыцца, пачаць гаворку.
<br>Сабраліся знаёмыя дый узгаварыліся.




@<p><b>угарэцца // узгарэцца</b>
<p><b>Угар<u>э</u>цца.</b> Пачаць добра гарэць, разгарэцца.
<br>Лабановіч сеў супраць дзверцаў печы. Дровы ўгарэліся і весела патрэсквалі. Ад агню ішло лагоднае цяпло.. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Узгар<u>э</u>цца.</b>
<br><b>1.</b> Пачаць гарэць, загарэцца; разгарэцца; запалаць.
<br>Дровы добра ўзгарэліся.
<br>|| Заблішчаць пад уздзеяннем якога-н. пачуцця (пра вочы); азарыцца якім-н. пачуццём; стаць гарачым. Хворы ўстрапянуўся на ложку, вочы яго ўзгарэліся нядобрай рашучасцю. <i>В.Быкаў.</i>
<br><b>2.</b> Узбудзіцца, запаліцца якім-н. пачуццём.
<br>Сядзім мы з Барысам у канторы майстроў цэха, і ён расказвае мне, як некалі ўзгарэўся жаданнем стаць матросам. <i>В.Мыслівец.</i>
<br><b>3.</b> <i>перан. Разм.</i> Раззлавацца, абурыцца.
<br>У той дзень яны ўпершыню пасварыліся. Марыя папракнула мужа за яго недарэчныя жарты, і Аляксей Іванавіч узгарэўся. <i>А.Шашкоў.</i>




@<p><b>угнаенне // угнойванне</b>
<p><b>Угна<u>е</u>нне.</b> Рэчыва, якое ўносіцца ў глебу для паляпшэння росту раслін і павышэння ўраджаю.
<br>Са станцыі толькі званілі, каб забіралі ўгнаенне. <i>А.Пальчэўскі.</i>
<p><b>Угн<u>о</u>йванне.</b> Унясенне ў глебу гною ці мінеральных угнаенняў.
<br>Для ўгнойвання палёў у сельгасарцелі падрыхтавана 12 тысяч тон тарфакрошкі. <i>Звязда.</i>




@<p><b>угоддзе // угодкі</b>
<p><b>Уг<u>о</u>ддзе.</b> Участак зямлі, які мае гаспадарчае прызначэнне.
<br>Васіліна забрала ў Люды аловак, прыхапіла з суседняга стала аркуш паперы і схілілася над картай, разглядаючы калгасныя ўгоддзі і іх межы. <i>Т.Хадкевіч.</i>
<p><b>Уг<u>о</u>дкі.</b> <i>адз. няма.</i> Гадавіна з дня смерці; адзначэнне гэтай даты; наогул урачыстасць, прысвечаная гадавіне якой-н. падзеі.
<br>Добра і тое, што кніга А.Лойкі ўбачыла свет іменна сёлета, калі наша грамадскасць адзначае 75-я ўгодкі з дня нараджэння Максіма Багдановіча. <i>У.Юрэвіч.</i>




@<p><b>угрэць // узгрэць</b>
<p><b>Угр<u>э</u>ць.</b> <i>Разм.</i>
<br><b>1.</b> <i>каго-што.</i> Зрабіць цёплым, нагрэць, сагрэць.
<br>Як натапілі добра печку, дык і ўгрэлі хату.
<br><b>2.</b> <i>без дап.</i> Прыгрэць.
<br>Угрэла сонца. Жней чародкі ідуць паважна, як лябёдкі. <i>Я.Колас.</i>
<br><b>3.</b> <i>каго-што.</i> Упарыць, моцна ўтаміць.
<br>Цяжкая паклажа на возе добра ўгрэла каня.
<br><b>4.</b> <i>каго, па чым</i> і <i>без дап. Груб.</i> Ударыць чым-н., агрэць.
<br>Сабака, згледзеўшы гаспадара, з усіх ног кідаецца ў бульбоўнік. Нібы ведае: лепей быць далей ад гэтага панурага і злоснага чалавека - нізавошта можа ўгрэць ботам. <i>Б.Сачанка.</i>
<p><b>Узгр<u>э</u>ць.</b> <i>каго. Разм.</i> Даць спагнанне за якую-н. правіннасць; моцна пабіць.
<br>- Ну, вы мяне ўзгрэлі на сходзе, дык я гэта памятаю. <i>А.Кучар.</i>




@<p><b>удалы // удачлівы // удачны</b>
<p><b>Уд<u>а</u>лы.</b>
<br><b>1.</b> Які завяршаецца ўдачай; паспяховы, удачны.
<br>Рэйд той наш, па сутнасці першы, быў удалы. <i>І.Шамякін.</i>
<br><b>2.</b> Вельмі добры.
<br>Здаецца, ні адзін год не была такая ўдалая сенажаць! <i>М.Нікановіч.</i>
<br><b>3.</b> Здатны на ўсё, спрытны, умелы.
<br>- Чыста ў вас, хораша. І няўжо ж гэтак у вас штодзень? Ці можа жонка ваша такая ўдалая гаспадыня? <i>Я.Колас.</i>
<br><b>4.</b> Смелы, адважны, храбры; хвацкі.
<br>- Каб была пры мне дружына юнакоў - хлопцаў удалых, ускалыхнуў бы я Карпаты. <i>А.Бажко.</i>
<p><b>Уд<u>а</u>члівы.</b> Такі, справы якога заўсёды завяршаюцца ўдачай, якому ва ўсім вязе, спадарожнічае ўдача.
<br>Ляўчук не ўкладваў у гэта паняцце [быць чалавекам] якога складанага ці філасофскага сэнсу, гэта ў яго фармулявалася проста: каб быў добры, разумны і ўдачлівы, але не за кошт другіх. <i>В.Быкаў.</i>
<p><b>Уд<u>а</u>чны.</b>
<br><b>1.</b> Які адпавядае неабходным патрабаванням; добры, удалы.
<br>Кожнай гаспадыні хочацца, каб хлеб, асабліва калі ён са свежага каласка, быў вельмі ўдачны. <i>М.Арочка.</i>
<br><b>2.</b> Які завяршыўся ўдачай; паспяховы.
<br>Пад ... кіраўніцтвам [Канстанцінава] патрыёты правялі шмат удачных засад, і слава пра канстанцінаўцаў пракацілася па раёну. <i>А.Дзенісевіч.</i>




@<p><b>удой // удойлівасць / удойнасць</b>
<p><b>Уд<u>о</u>й.</b> Колькасць малака, надоенага за адзін раз ці за які-н. перыяд.
<br>З Апенькіным мы сёння сумесна праглядалі рацыён, і ён застаўся задаволены маёй раскладкай, тым больш, што ўдоі за апошнія два тыдні ў нас прыкметна павялічыліся. <i>А.Васілевіч.</i>
<p><b>Уд<u>о</u>йлівасць.</b> Тое, што і <span id=raz>ўдойнасць</span>.
<br>Высокая ўдойлівасць каровы.
<p><b>Уд<u>о</u>йнасць.</b> Здольнасць жывёлы даваць тую ці іншую колькасць малака (удой).
<br><span id=raz>Сінонім</span>: малочнасць.
<br>Правільны догляд за каровамі амаль удвая павысіў іх удойнасць. <i>Полымя.</i>




@<p><b>удумаць // уздумаць</b>
<p><b>Уд<u>у</u>маць.</b> <i>што. Разм.</i> Надумаць, прыдумаць што-н.
<br>Я паціснуў плячыма: што сталася сёння з жонкаю? - Ты нешта ўдумала сабе? <i>Б.Сачанка.</i>
<p><b>Узд<u>у</u>маць.</b>
<br><b>1.</b> Нечакана задумаць, захацець зрабіць што-н.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: надумаць.
<br>Мажэйка вырашыў рашуча адбівацца ад усіх, хто ўздумае на яго нападаць. <i>У.Шахавец.</i>
<br><b>2.</b> <i>Разм.</i> Успомніць, прыпомніць.
<br>Хацела запрасіць: «Прыходзьце вы да нас», але ўздумала, што не яна гаспадыня тут, - Ядзя павінна запрашаць. <i>Е.Лось.</i>




@<p><b>удыхнуць // уздыхнуць</b>
<p><b>Удыхн<u>у</u>ць.</b> <i>што.</i>
<br><b>1.</b> Набраць у лёгкія паветра пры дыханні; <span id=raz>проціл</span>. выдыхнуць.
<br>Як хораша выйсці на двор і на поўныя грудзі ўдыхнуць свежае, крыху роснае ранняе паветра. <i>П.Ткачоў.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.; у каго-што.</i> Напоўніць, усяліць, заставіць пранікнуцца чым-н.
<br>Удыхнуць новыя сілы. Удыхнуць надзею.
<p><b>Уздыхн<u>у</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> Зрабіць уздых, уздыханне.
<br>Ён моўчкі тупаў услед і час ад часу чамусьці ўздыхаў. <i>І.Чыгрынаў.</i>
<br><b>2.</b> Перадыхнуць, адпачыць.
<br>- Знайсці то знайшоў, ды вельмі ж занятыя яны: і днём і ноччу на будоўлі, уздыхнуць няма калі. <i>А.Кулакоўскі.</i>




@<p><b>уезд // уз'езд</b>
<p><b>У<u>е</u>зд.</b> Месца, праз якое ўязджаюць куды-н.; заезд.
<br>Пры ўездзе ў вёску на высокай маляўнічай арцы віселі лозунгі. <i>Л.Гаўрылкін.</i>
<p><b>Уз'<u>е</u>зд.</b> Месца, дарога, па якой уз'язджаюць на што-н., куды-н.
<br>На паваротцы дарогі, дзе пачынаўся ўз'езд на бераг, Каваль заўважыў Паліну. <i>А.Савіцкі.</i>




@<p><b>уесціся // уз'есціся</b>
<p><b>У<u>е</u>сціся.</b>
<br><b>1.</b> Глыбока пранікнуць, упіцца ў што-н. (пра фарбу, пыл і інш.).
<br>У лазні Сымон старанна мыў рукі, бо ў іх яшчэ ў першы дзень работы ўелася смала. <i>А.Чарнышэвіч.</i>
<br><b>2.</b> Урэзацца, упіцца.
<br>Моцна скруцілі Міколку рукі назад, аж уеліся рамяні ў цела. <i>М.Лынькоў.</i>
<br><b>3.</b> <i>перан. Разм.</i> Надоўга застацца ў памяці, сэрцы і г.д.
<br>Звон ходзікаў на ўсё жыццё ўеўся ў памяць Аксёну. <i>І.Дуброўскі.</i>
<p><b>Уз'<u>е</u>сціся.</b> <i>Разм.</i> Раззлавацца, накінуцца на каго-н. з папрокамі, абвінавачаннямі, пагрозамі; пачаць помсціць каму-н.
<br>- Добра зрабілі, што не задзіраліся з ... [жулікамі], бо гэтая шайка, калі б уз'елася, нарабіла б вам бяды. <i>М.Машара.</i>




@<p><b>уехаць // уз'ехаць</b>
<p><b>У<u>е</u>хаць.</b>
<br><b>1.</b> Заехаць унутр чаго-н.; прыехаць куды-н.
<br>У пачатку жніва, неяк раз раніцай, у Бярозаўку ўехалі тры параконныя салдацкія брычкі. <i>А.Васілевіч.</i>
<br><b>2.</b> <i>Разм.</i> Праехаць які-н. шлях, ад'ехаць якую-н. адлегласць.
<br>За дзень мы ўехалі больш за сто кіламетраў.
<br><b>3.</b> <i>перан.</i> Увайсці ў што-н. мяккае, сыпучае; асесці, спусціцца; угрузнуць.
<br>Цяпер хатка ўехала ў зямлю, асунулася і выглядае побач з новым зрубам кучай парахні. <i>С.Александровіч.</i>
<p><b>Уз'<u>е</u>хаць.</b>
<br><b>1.</b> Заехаць на больш высокае месца.
<br>Бомба трапіла ў наплаўны мост тады, калі санітарны аўтобус з раненымі паспеў ужо ўз'ехаць на бераг. <i>В.Хомчанка.</i>
<br><b>2.</b> Наехаць на каго-што-н.
<br>Толькі ржавая сетка-агароджа ў адным месцы была парвана - на яе, па ўсім відаць, уз'ехаў танк. <i>Б.Сачанка.</i>




@<p><b>ужывальны // ужываны // ужытны // ужыты // ужыўчывы</b>
<p><b>Ужыв<u>а</u>льны.</b> Які часта, шырока ўжываецца; агульнапрыняты.
<br>Найбольш ужывальнымі суфіксамі назоўнікаў жаночага роду з'яўляюцца наступныя: <b>-к-а, ... антк-а, -янтк-а...</b> <i>Граматыка беларускай мовы.</i>
<p><b>Ужыв<u>а</u>ны.</b> Які ўжо быў ва ўжытку; якім карысталіся.
<br>Кастусь і Мікола пачалі мыцца пад умывальнікам, які быў прыладжаны да павеці. Каля яго вісеў яшчэ чысты, але ўжываны ручнік. <i>М.Машара.</i>
<p><b>Уж<u>ы</u>тны.</b> Тое, што і <span id=raz>ўжывальны</span>.
<br>Часта ўжытнае слова.
<p><b>Уж<u>ы</u>ты.</b> Выкарыстаны, скарыстаны; прыменены.
<br>Зброя не была ўжыта.
<p><b>Уж<u>ы</u>ўчывы.</b> Які ўмее лёгка ўжывацца, жыць у згодзе, ладзіць з другімі.
<br>Калі людзі трапляюць ужыўчывыя, аднолькавых поглядаў, яны робяцца сапраўды блізкімі і шчырымі таварышамі. <i>М.Машара.</i>




@<p><b>узбагацець // узбагаціць</b>
<p><b>Узбагац<u>е</u>ць.</b> <i>Разм.</i> Разбагацець, стаць багатым.
<br>- Узбагацела, гадаўка, бацьку пахаваць не прыехала. <i>А.Чарнышэвіч.</i>
<p><b>Узбагац<u>і</u>ць.</b> <i>каго-што.</i>
<br><b>1.</b> Зрабіць багатым, заможным.
<br>- Ратуйце... Усё жыццё дзякаваць буду, узбагачу... Усё аддам. <i>І.Шамякін.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Зрабіць больш разнастайным па саставу, багатым па зместу і г.д.
<br>Назіранні далі мне шмат цікавага, і жыццё на возеры ўзбагаціла мяне новымі ведамі і ўражаннямі. <i>В.Вольскі.</i>




@<p><b>узбраенне // узброенасць</b>
<p><b>Узбра<u>е</u>нне.</b> Зброя і боепрыпасы, прызначаныя для вядзення вайны, для бою.
<br>І ўжо ў самыя апошнія дні перад вялікімі баямі атрада на пераправах група партызан Бумажкова правяла патайнымі дарогамі з нямецкага акружэння полк з усім узбраеннем. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Узбр<u>о</u>енасць.</b>
<br><b>1.</b> Забяспечанасць арміі ўзбраеннем.
<br>Высокая ўзброенасць арміі.
<br><b>2.</b> Забяспечанасць якімі-н. прыладамі, прыстасаваннямі, матэрыяламі, сродкамі і г.д.
<br>Тэхнічная ўзброенасць.




@<p><b>узбуджальнасць // узбуджанасць // узбуджэнне // узбудлівасць</b>
<p><b>Узбудж<u>а</u>льнасць.</b> Здольнасць прыходзіць у стан узбуджэння, хвалявання.
<br>Празмерная ўзбуджальнасць хлопчыка.
<p><b>Узб<u>у</u>джанасць.</b> Усхваляванасць, узрушанасць.
<br>Золатаў, напэўна, выдаў бы сваю ўзбуджанасць тым, што крочыў бы па пакоі, каб знаходзіўся ў прасторным кабінеце. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Узбудж<u>э</u>нне.</b> Стан актыўнай, напружанай нервовай дзейнасці; хваляванне.
<br>Першае нервовае ўзбуджэнне прайшло, але мае сябры паводзяць сябе трывожна. <i>С.Александровіч.</i>
<p><b>Узб<u>у</u>длівасць.</b> <i>Спец.</i> Здольнасць рэагаваць на ўздзеянне раздражняльнікаў.
<br>Узбудлівасць клетак жывой тканкі.




@<p><b>узбуйнець // узбуйніць</b>
<p><b>Узбуйн<u>е</u>ць.</b> Стаць больш буйным, павялічыцца.
<br>[Каласы] узбуйнелі ўдвая, набрынялі, наступі - пырснуць крухмалам. <i>І.Пташнікаў.</i>
<p><b>Узбуйн<u>і</u>ць.</b> <i>што.</i> Зрабіць больш буйным па памерах, аб'ёму і г.д.
<br>Узбуйніць калгасы. Узбуйніць фермы.




@<p><b>узлажыць // улажыць</b>
<p><b>Узлаж<u>ы</u>ць.</b> <i>што.</i>
<br><b>1.</b> Палажыць на што-н., паверх, на верх чаго-н.
<br>Кастусь памог узлажыць мяхі на воз. <i>С.Александровіч.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Даручыць каму-н. якія-н. абавязкі.
<br>Узлажыць адказнасць за правядзенне работы на брыгадзіра.
<p><b>Улаж<u>ы</u>ць.</b> <i>каго-што.</i>
<br><b>1.</b> Палажыць, змясціць унутр чаго-н.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: укласці.
<br>Напісаўшы пісьмо, Ганка ўлажыла яго ў канверт.. <i>Я.Бяганская.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Патраціць, расходаваць на што-н.
<br>Казалі, што Ева расчала рубіць вясной вялікі дом, восем на дзевяць, каб улажыць усе тыя лішнія грошы, якія яна атрымала сёлета за лён. <i>Я.Ермаловіч.</i>
<br><b>3.</b> Надаць каму-н. ляжачае становішча, памагчы легчы; прымусіць легчы.
<br>Дзеда ўлажылі ў пасцель, паставілі на тумбачку бутэлечкі з лекамі, шклянку з вадой. <i>В.Хомчанка.</i>
<br><b>4.</b> <i>Разм.</i> Забіць.
<br>Раптам зводдаля, адтуль, куды напрасцяк імчаўся бяляк, пачуўся стрэл, і Мікола ўбачыў, як далёка нехта з яго сяброў усё-такі ўлажыў небараку. <i>У.Краўчанка.</i>




@<p><b>узламаць // уламаць</b>
<p><b>Узлам<u>а</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> Ломячы, разбіць, адкрыць што-н. замкнутае, запёртае.
<br>Ігнась сякерай узламаў замок, і жудасць ахапіла яго. <i>А.Чарнышэвіч.</i>
<br>|| Праламаць, разламаць. У вагоне нумар дзесяць палонныя ўзламалі сцяну і выскачылі на хаду. <i>М.Лупсякоў.</i>
<br><b>2.</b> Зрабіць прарыў у чым-н., парушыць што-н.
<br>Узламаць абарону праціўніка.
<p><b>Улам<u>а</u>ць.</b> <i>Разм.</i>
<br><b>1.</b> <i>што.</i> Праламаць; зрабіць пралом.
<br>Уламаць страху.
<br><b>2.</b> <i>што.</i> Ломячы, аддзяліць частку ад чаго-н.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: адламаць.
<br>Уламаць хлеба.
<br><b>3.</b> <i>перан.; каго.</i> Пераканаць, з цяжкасцю ўгаварыць згадзіцца з чым-н.
<br>- Праўду кажучы, мы са старшынёй калгаса добра-такі ўспацелі, пакуль уламалі Бандарэнку: не хацеў дапускаць Васіля да руля. <i>М.Даніленка.</i>




@<p><b>узлегчы // улегчы</b>
<p><b>Узл<u>е</u>гчы.</b> Налегчы, наваліцца на каго-што-н.
<br>Хлопец адразу падышоў да агароджы і ўзлёг на яе грудзьмі. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Ул<u>е</u>гчы.</b> <i>Разм.</i>
<br><b>1.</b> Поўнасцю аддацца якой-н. справе.
<br>Ціхон прамаўчаў, выкарпаў з гэбля стружку і зноў улёг габляваць. <i>М.Лобан.</i>
<br><b>2.</b> Кінуцца наўздагон за кім-чым-н.
<br>І раптам пад самымі нагамі прашмыгнула рудая вавёрка. Нават не памятаў Алесь, як улёг за ёй. <i>М.Ваданосаў.</i>
<br><b>3.</b> Пачаць заляцацца да каго-н.
<br>Не на жарты [Галаўня] улёг за Клавай. <i>М.Гроднеў.</i>




@<p><b>узлезці // улезці</b>
<p><b>Узл<u>е</u>зці.</b> <i>на што.</i>
<br><b>1.</b> Залезці, узабрацца на што-н. высокае, на верх, на паверхню чаго-н.
<br>Вязень узлез на столік, што стаяў пад акенцам, узяўся рукамі за краты, упёрся ў іх галавой і прагна глядзеў на турэмны двор. <i>В.Таўлай.</i>
<br><b>2.</b> <i>Разм.</i> Надзецца, налезці (пра адзенне, абутак).
<br>Прымяраю, ці ўзлезе на плечы ватоўка, кашуля. <i>А.Куляшоў.</i>
<br><b>3.</b> <i>Разм.</i> Ступіць, уз'ехаць куды-н.
<br>- Вясна сёлета была халодная, дажджы. На поле не ўзлезеш. А сеяць - сей. <i>І.Пташнікаў.</i>
<p><b>Ул<u>е</u>зці.</b>
<br><b>1.</b> Пранікнуць, праціснуцца, забрацца ўнутр чаго-н.
<br>Толькі падумаю ехаць - а як у аўтобус улезеш? На яго ж у суботу людзей, нібы сосен у лесе. <i>У.Карызна.</i>
<br>|| Пасяліцца, усяліцца куды-н. Перабраліся ў зямлянку і жылі ў ёй, пакуль не ўлезлі ў новую хату. <i>М.Лужанін.</i>
<br><b>2.</b> Залезці ў шкоду.
<br>Трэба было глядзець, каб у грады не ўлезла суседскае парася, сачыць за цялём, якое пасвілася на дзедавым прыгуменні і магло ўбіцца ў шкоду. <i>С.Александровіч.</i>
<br><b>3.</b> Умясціцца, размясціцца ўнутры чаго-н.
<br>Цётка Насця рэжа бульбу на кавалкі, каб больш улезла ў чыгун, і расказвае. <i>В.Палтаран.</i>
<br><b>4.</b> <i>Разм.</i> Умяшацца ў якую-н. справу.
<br>У размову ўлезла цётка Таццяна. Яна спыніла Данілу, мабыць, на самым цікавым месцы. <i>А.Асіпенка.</i>




@<p><b>узліць // уліць</b>
<p><b>Узл<u>і</u>ць.</b> <i>Разм.</i> Лінуць якую-н. вадкасць на паверхню чаго-н.
<br>Хлапчукі, зачарпнуўшы ў рэчцы конаўку вады, узлілі на вогнішча і паварушылі яго альховымі дубцамі. <i>А.Ус.</i>
<p><b>Ул<u>і</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> Наліць унутр чаго-н.
<br>Дзеці, якія спачувалі Міхаську, тут жа сілай разнялі яму рот і ўлілі вады. <i>А.Якімовіч.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Уключыць у склад каго-чаго-н., дабавіць да чаго-н.
<br>Уліць атрад у партызанскую брыгаду.
<br><b>3.</b> <i>1 і 2 ас. не ўжыв. Разм.</i> Выпасці ў вялікай колькасці (пра дождж).
<br>Навалакліся чорныя хмары, і пад раніцу ўліў гэтакі дождж, што як я ні напінаў брызентавую накідку, яна не ратавала. <i>Р.Сабаленка.</i>




@<p><b>узляцець // уляцець</b>
<p><b>Узляц<u>е</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> Падняцца ў паветра; узняцца ўверх.
<br>Ён з такіх, што і ўніз падаючы, узлятаюць угору. <i>Л.Дайнека.</i>
<br><b>2.</b> <i>Разм.</i> Вельмі хутка ўзбегчы, уз'ехаць на верх чаго-н.
<br>Узляцеўшы на гару, убачыў [Васіль] перад сабой знаёмую дарогу з пабурэлым курганом. <i>І.Мележ.</i>
<p><b>Уляц<u>е</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> З лёту, на ляту пранікнуць, трапіць куды-н.; заляцець унутр чаго-н.
<br>У гэты момант у акоп уляцела граната. Сяржант спрытна схапіў яе і кінуў назад немцам. <i>Л.Прокша.</i>
<br><b>2.</b> <i>Разм.</i> Вельмі хутка ўвайсці, убегчы, уехаць куды-н.
<br>Адчыніліся дзверы, і ў хату не ўбегла, а ўляцела перапалоханая маці. <i>Б.Сачанка.</i>
<br><b>3.</b> <i>Разм.</i> Упасці, уваліцца ў што-н.
<br>Уляцець у яму.
<br><b>4.</b> <i>безас.; каму. Разм.</i> Папасці (за якую-н. правіннасць).
<br>Па тым, як моцна бразнулі дзверы і зазвінела ў сенцах вядро, Геня ... зразумеў, што яму ўляціць ад маці за такога сябра. <i>І.Пташнікаў.</i>




@<p><b>узмацнець // узмацніць</b>
<p><b>Узмацн<u>е</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> <i>1 і 2 ас. не ўжыв.</i> Узмацніцца, павялічыцца ў сіле (пра вецер, дождж і інш.).
<br>Вецер узмацнеў і са злосцю круціў вадзяныя струмені. <i>Т.Хадкевіч.</i>
<br>|| Стаць больш трывалым, цвёрдым; умацавацца. Калгас гэтым часам узмацнеў. Пачала папаўняцца малочная ферма. На другі год вялікі прыбытак даў лён. <i>А.Чарнышэвіч.</i>
<br><b>2.</b> Стаць больш здаровым, вынослівым.
<br><span id=raz>Сінонімы</span>: падужэць, паздаравець.
<br>Вось выраслі дзеткі, за лета ўзмацнелі, пад восень у вырай яны паляцелі. <i>Я.Журба.</i>
<p><b>Узмацн<u>і</u>ць.</b> <i>што.</i>
<br><b>1.</b> Зрабіць што-н. мацнейшым, павялічыць сілу чаго-н.; умацаваць што-н.
<br>Гулкае рэха вялікага і пустога памяшкання ў шмат разоў узмацніла шум нашых крокаў. <i>А.Чаркасаў.</i>
<br><b>2.</b> Актывізаваць што-н.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: палепшыць.
<br>Узмацніць выхаваўчую работу.




@<p><b>узмежак // узмежжа</b>
<p><b>Узм<u>е</u>жак.</b> Край мяжы; мяжа.
<br>На ўзмежках палеткаў чырванеюць буйныя ягады шыпшыны. <i>Я.Брыль.</i>
<p><b>Узм<u>е</u>жжа.</b> Неўзараная зямля паміж палеткамі.
<br>А ў сад зайдзі узмежжам да рабін - гараць, ірдзеюць на марозе. <i>А.Пысін.</i>




@<p><b>узнесены // узнёслы</b>
<p><b>Узн<u>е</u>сены.</b> Падняты, узняты ўвысь, угору.
<br>Узнесены над высокім будынкам дзяржаўны сцяг.
<p><b>Узн<u>ё</u>слы.</b> Поўны вялікага значэння, глыбокага зместу, высакародных пачуццяў.
<br><span id=raz>Сінонімы</span>: урачысты, прыўзняты.
<br>Яшчэ ў пару Бондаравай маладосці пра звычайную ў сялянскай штодзённасці работу, як ворыва, сяўба, жніво, сталі гаварыць высокімі, узнёслымі словамі. <i>І.Навуменка.</i>




@<p><b>узнесці // унесці</b>
<p><b>Узн<u>е</u>сці.</b>
<br><b>1.</b> <i>каго-што.</i> Падняўшы, занесці куды-н. наверх.
<br>Узнесці цэглу на другі паверх. Узнесці вёдры з вадой на ганак.
<br><b>2.</b> <i>што.</i> Падняць, узняць увысь, угору; ускінуць.
<br>Старыя яліны высока ўзнеслі свае лапы ў чорнае неба. <i>М.Лынькоў.</i>
<br><b>3.</b> <i>што.</i> Збудаваць, пабудаваць.
<br>У рукі ўласныя свой лёс узяў народ вольналюбівы, на вогнішчы палацы ўзнёс, ператварыў балоты ў нівы. <i>К.Крапіва.</i>
<br><b>4.</b> <i>перан. каго-што.</i> Узвялічыць, узвысіць; усхваліць.
<br>Падхалім заўсёды ўзносіць, хваліць здольнасці начальніка.
<p><b>Ун<u>е</u>сці.</b> <i>каго-што.</i>
<br><b>1.</b> Прынесці, занесці ўнутр чаго-н., куды-н.
<br>Цётка папалася спагадлівая, картоплі чыгун наварыла, саломы ўнясла куль. <i>І.Навуменка.</i>
<br><b>2.</b> Заплаціць, зрабіць узнос.
<br>- Грошы я магу заўтра ўнесці ў касу. <i>А.Пальчэўскі.</i>
<br><b>3.</b> Уключыць у склад каго-чаго-н.; дабавіць, зрабіць папраўкі.
<br>Змены, што я ўнесла ў меню, асаблівага ўздыму не выклікалі. <i>А.Савіцкі.</i>
<br><b>4.</b> Даць пранікнуць куды-н., умяшаць у што-н.
<br>Унесці кампост у глебу. Унесці мінеральныя ўгнаенні.
<br><b>5.</b> <i>перан.</i> Выклікаць, зрабіць; узбагаціць.
<br>Больш жвавасці ўнесла заўвага Клаўдзіі Хацкевіч. <i>І.Шамякін.</i>




@<p><b>узнізаць // унізаць</b>
<p><b>Узніз<u>а</u>ць.</b> <i>каго-што. Разм.</i> Нанізаць на нітку, пруток і г.д.
<br>Конан падцягнуў лодку, прымкнуў яе да калка, узнізаў рыбу на лазіну. <i>М.Лобан.</i>
<p><b>Уніз<u>а</u>ць.</b> Нанізваючы, навешваючы, пакрыць паверхню чаго-н. вялікай колькасцю якіх-н. прадметаў.
<br>Унізаць пальцы пярсцёнкамі. Унізаць ёлку цацкамі.




@<p><b>узнікаць // унікаць</b>
<p><b>Узнік<u>а</u>ць.</b> Пачынаць, зараджацца; стварацца; здарацца, адбывацца.
<br>Усіх цікавіць, як узнікла жыццё на планеце.
<p><b>Унік<u>а</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> <i>чаго.</i> Пазбягаць чаго-н., ухіляцца ад чаго-н.
<br>Я не раз здзіўляўся, як спрытна ўнікалі шафёры амаль непазбежных аварый. <i>І.Мележ.</i>
<br><b>2.</b> <i>у што.</i> Удумвацца, імкнуцца зразумець сутнасць чаго-н.
<br>Віктар учытваўся, унікаў у змест. І раз, і другі прабягаў вачыма напісанае. <i>У.Паўлаў.</i>




@<p><b>узняць // уняць</b>
<p><b>Узн<u>я</u>ць.</b> <i>каго-што.</i>
<br><b>1.</b> Падняць уверх.
<br>Пагукваюць хлопцы і падважваюць бервяно. Узнялі, зрушылі. <i>Я.Колас.</i>
<br><b>2.</b> Разбудзіць, прымусіць устаць з пасцелі.
<br>А заўтра ўзніме на світанні касцоў ледзь чутны звон травы. <i>А.Вольскі.</i>
<br>|| Успудзіўшы, выгнаць адкуль-н. (з нары, гнязда і пад.). Максім жа не загінуў ад звера, як гэта думалі людзі. Узняўшы з бярлогі мядзведзя, ён падштурхнуў яму ў лапы пана, а сам накіраваўся ў балоты. <i>М.Машара.</i>
<br><b>3.</b> Павялічыць, павысіць.
<br>Узняць прадукцыйнасць працы. Узняць цэны.
<br><b>4.</b> Узараць (папар, цаліну і пад.).
<br>Да нас у госці май прыходзіць, як той старанны гаспадар, - глядзіць, як поле наша родзіць, ці ўзнялі ўвесь мы свой папар. <i>Я.Купала.</i>
<br><b>5.</b> <i>перан.</i> Выгадаваць, выхаваць, паставіць на ногі.
<br>Дзед спяшаўся. Яму трэба было ўзняць і гэтага. Цяпер Вацлаў быў у шостым класе. <i>У.Караткевіч.</i>
<p><b>Ун<u>я</u>ць.</b> <i>каго-што. Разм.</i>
<br><b>1.</b> Угаварыць або прымусіць каго-н. супакоіцца, перастаць хвалявацца, крычаць, плакаць і г.д.
<br>Нейкі час цяжкавата было аднавіць парадак, уняць гаваркіх. <i>П.Кавалёў.</i>
<br><b>2.</b> Суняць, супакоіць (пачуцці, боль і пад.).
<br>Я не супакойваў жанчыну, - я ведаў, што боль матчынага сэрца нельга ўняць нічым. <i>Б.Сачанка.</i>




@<p><b>узорны // узорысты</b>
<p><b>Уз<u>о</u>рны.</b>
<br><b>1.</b> Які можа служыць прыкладам для іншых.
<br><span id=raz>Сінонімы</span>: дасканалы, паказальны.
<br>Куды ні зірні: на кухню, дзе рыхтуецца корм жывёле, у кароўнік, у цялятнік - усюды ўзорная чыстата і парадак. <i>Беларусь.</i>
<br><b>2.</b> <i>Разм.</i> Тое, што і <span id=raz>ўзорысты</span>.
<br>Узорную лістоту ясеня суха трос вецер. <i>А.Савіцкі.</i>
<p><b>Уз<u>о</u>рысты.</b> Аздоблены ўзорамі; з узорамі.
<br>Вокны былі завешаны доўгімі, аж да падлогі, узорыстымі фіранкамі. <i>І.Дуброўскі.</i>




@<p><b>узрасці // урасці</b>
<p><b>Узрасц<u>і</u>.</b>
<br><b>1.</b> Вырасці, стаць дарослым, сталым.
<br>Лепей за ўсё мне на свеце мясціна тая, дзе я нарадзіўся і ўзрос. <i>К.Кірэенка.</i>
<br>|| Узышоўшы, вырасці (пра расліны). Дзякуй цёплым дажджам і халоднай расе за жыты, што ўзраслі ў небывалай красе. <i>А.Вольскі.</i>
<br><b>2.</b> <i>1 і 2 ас. не ўжыв.</i> Павялічыцца ў памерах, аб'ёме, сіле і г.д., зрабіцца большым; разрасціся.
<br>Тут заводы ўзраслі, новых фабрык тут шмат... Сёння ёсць чым у нас ганарыцца. <i>Я.Журба.</i>
<br>|| Павысіцца; стаць больш значным. Узрасла актыўнасць мас. Узрос аўтарытэт кіраўніка.
<p><b>Урасц<u>і</u>.</b> <i>1 і 2 ас. не ўжыв.</i>
<br><b>1.</b> Па меры росту пранікнуць углыб, прарасці ўнутр.
<br>Моладзь наўтыкала вярбовых калоў, і ўраслі яны ў зямлі, распусцілі вецце. <i>А.Чарнышэвіч.</i>
<br><b>2.</b> Асесці, уехаць у зямлю.
<br>Хатка такая старая, што амаль па вокны ўрасла ў зямлю. <i>Л.Гаўрылкін.</i>
<br><b>3.</b> Зарасці, парасці.
<br>Урос пагорак жорсткаю травою. <i>В.Вітка.</i>




@<p><b>узрыць // урыць</b>
<p><b>Узр<u>ы</u>ць.</b> <i>што.</i> Разрыць зямлю лычом (пра жывёл); падрываючы, ускінуць.
<br>Трэці выбух узрыў лугавую макрэчу якраз на ... дарозе ў лес. <i>Я.Брыль.</i>
<p><b>Ур<u>ы</u>ць.</b> <i>што</i> (<i>звычайна з адмоўем «не»</i>). Змагчы разрыць, прарыць што-н. (пра жывёл).
<br>Грунт цвёрды - і свіння не ўрые.




@<p><b>укалупіць / укалупнуць // ускалупіць / ускалупнуць</b>
<p><b>Укалуп<u>і</u>ць.</b> Тое, што і <span id=raz>ўкалупнуць</span>.
<br>Укалупіць крышку сыру.
<p><b>Укалупн<u>у</u>ць.</b> <i>Разм.</i>
<br><b>1.</b> <i>што.</i> Калупнуўшы, аддзяліць.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: адкалупнуць.
<br>Укалупнуць масла.
<br><b>2.</b> <i>перан.; каго.</i> Падкалоць, кальнуць каго-н. у размове.
<br>Ледзь падрос, а ўжо так і цэліць, каб укалупнуць чалавека. <i>М.Скрыпка.</i>
<p><b>Ускалуп<u>і</u>ць.</b> <i>Разм.</i> Тое, што і <span id=raz>ўскалупнуць</span>.
<br>Ускалупіць больку.
<p><b>Ускалупн<u>у</u>ць.</b> <i>што.</i> Калупнуўшы, прыўзняць, аддзерці, аддзяліць.
<br>Ускалупнуць нарыў.




@<p><b>укалыхаць // ускалыхаць</b>
<p><b>Укалых<u>а</u>ць.</b> <i>каго.</i> Калышучы, заставіць заснуць.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: закалыхаць.
<br>Укалыхаць дзіця.
<p><b>Ускалых<u>а</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> <i>што.</i> Прывесці ў рух, прымусіць калыхацца.
<br>І нідзе я не змог бы пражыць ні хвіліны адной... Без вятроў, што мой Сож і што Волгу маю ўскалыхалі. <i>К.Кірэенка.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.; каго. Разм.</i> Узгадаваць, выхаваць, выпесціць.
<br>Мяне з маленства ўскалыхала бура. Маё дзяцінства - на шляхах вайны. <i>А.Ставер.</i>




@<p><b>укапаць // ускапаць</b>
<p><b>Укап<u>а</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> <i>што.</i> Замацаваць што-н. у выкапанай яме, паглыбленні.
<br>Стары ... не перашкаджаў жончыным намерам укапаць слупкі і выкапаць ямы. <i>Ф.Янкоўскі.</i>
<br><b>2.</b> <i>звычайна з адмоўем «не».</i> Змагчы ўскапаць што-н.
<br>Пачалі мы кусты на полі высякаць, карчаваць. А дзёран узяўся - не ўкапаць, не ўараць. <i>П.Місько.</i>
<br><b>3.</b> <i>што</i> і <i>чаго. Разм.</i> Накапаць, выкапаць невялікую колькасць.
<br>[Алесь] пакуль што нічога не робіць - не крышыць зелля свінням, не ідзе ўкапаць бульбы, а сядзіць у хаце. <i>Я.Брыль.</i>
<p><b>Ускап<u>а</u>ць.</b> <i>што.</i> Капаючы, узрыхліць верхні пласт зямлі.
<br>Хлопчык выбраў адну такую палянку, старанна ўскапаў зямлю і папрасіў маці дапамагчы пасеяць насенне. <i>У.Мяжэвіч.</i>




@<p><b>укаранець // укараніць</b>
<p><b>Укаран<u>е</u>ць.</b> <i>Разм.</i>
<br><b>1.</b> Пусціць глыбока карэнне.
<br>Дуб моцна ўкаранеў за доўгія гады.
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Трывала замацавацца дзе-н., атрымаць шырокае распаўсюджанне (пра погляды, звычай і пад.).
<br>- Ты яшчэ малады, яшчэ можна ўсё што хочаш з сябе зрабіць. А з гадамі таго, што ўкаранее, калом не выб'еш. <i>М.Лобан.</i>
<p><b>Укаран<u>і</u>ць.</b> <i>што.</i>
<br><b>1.</b> Пасадзіўшы, даць прарасці, умацавацца каранямі ў глебе.
<br>Укараніць атожылкі. Укараніць саджанцы.
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Садзейнічаць трываламу замацаванню чаго-н. у практыцы; увесці ў быт, свядомасць і г.д.
<br>Прапанову наладчыка ўхвалілі і ўкаранілі ў вытворчасць. <i>Звязда.</i>




@<p><b>укаціць // ускаціць</b>
<p><b>Укац<u>і</u>ць.</b> <i>што.</i>
<br><b>1.</b> Закаціць што-н. круглае ці на колах унутр чаго-н.
<br>- А бочку, хлопцы, укоціце ў склеп... Тут нельга пакідаць. <i>І.Гурскі.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.; што каму. Разм.</i> Зрабіць, учыніць (звычайна што-н. непрыемнае).
<br>- А летась тут, у нас, памятаеце, колькі мы вам уколаў укацілі. <i>А.Васілевіч.</i>
<p><b>Ускац<u>і</u>ць.</b> <i>што.</i> Коцячы, падняць, закаціць куды-н.
<br>А яны хоць і папамучацца, пакуль дрэва зваляць, затое, як ускоцяць кругляк - у санях капылы трашчаць. <i>У.Паўлаў.</i>




@<p><b>укідаць // ускідаць</b>
<p><b>Укід<u>а</u>ць.</b> <i>што.</i>
<br><b>1.</b> Укінуць унутр чаго-н. за некалькі прыёмаў.
<br>Укідаць сена ў хлеў.
<br><b>2.</b> Закідаць усё ці частку чаго-н. чым-н.
<br>Укідаць дарогу каменнем.
<p><b>Ускід<u>а</u>ць.</b> <i>што.</i> Кідаючы, ускласці на верх чаго-н. усё, многае.
<br>Ускідаць сена на вышкі.




@<p><b>укласці // ускласці</b>
<p><b>Укл<u>а</u>сці.</b> <i>каго-што.</i>
<br><b>1.</b> Пакласці спаць; уладкаваць на адпачынак; памагчы легчы.
<br>Пакуль Каця супакоіла дачку, накарміла яе і ўклала спаць, дык ужо добра і сцямнела. <i>Л.Гаўрылкін.</i>
<br><b>2.</b> Пакрыць, услаць чым-н. паверхню чаго-н.; палажыць у пэўным парадку.
<br>- Што мы да гэтага рабілі? Бетон укладзём пад цэх - пайшлі далей. А цяпер і сцены будзем самі выводзіць, і аконныя пераплёты ставіць. <i>В.Мыслівец.</i>
<br><b>3.</b> Палажыць, змясціць унутр.
<br>Следчы ўзяў ... астрожнае накіраванне, яшчэ нейкія паперы, усё гэта ўклаў у канверт і аддаў паліцыянту. <i>М.Машара.</i>
<br><b>4.</b> Аддаць на захаванне, выкарыстанне (грашовыя сродкі, капітал).
<br>Укласці капітал на будаўніцтва дома.
<br><b>5.</b> <i>Разм.</i> Забіць.
<br>- Са сваёй стрэльбы я ўжо, хлопча, не аднаго звера ўклаў. <i>М.Ткачоў.</i>
<p><b>Ускл<u>а</u>сці.</b>
<br><b>1.</b> <i>каго-што.</i> Пакласці на верх, паверх чаго-н.
<br>Трэба было ўскласці камель бервяна на перадок, а верх на заднюю вось. <i>П.Галавач.</i>
<br><b>2.</b> <i>што.</i> Урачыста пакласці.
<br>У дні свят і мінчане і госці з розных краін і гарадоў прыходзяць сюды, каб ускласці вянкі і букеты, каб выказаць яшчэ раз сваю пашану памяці герояў... <i>В.Вольскі.</i>
<br><b>3.</b> <i>што.</i> Даручыць што-н. каму-н.
<br>На Шалюту, як былога камандзіра атрада, усклалі абавязкі старшыні райвыканкома. <i>І.Дуброўскі.</i>




@<p><b>укруціцца // ускруціцца</b>
<p><b>Укруц<u>і</u>цца.</b>
<br><b>1.</b> Круцячыся, увайсці ў сярэдзіну чаго-н.
<br>Шруба лёгка ўкруцілася ў раму.
<br><b>2.</b> Захутацца ў што-н., абматацца чым-н.
<br>Мы абуліся, адзеліся, укруціліся хусткамі. <i>Е.Лось.</i>
<br><b>3.</b> Круцячыся, наматацца на што-н.
<br>Лейцы адчапіліся ад лёстак, укруціліся ў пярэдняе кола. <i>Р.Сабаленка.</i>
<p><b>Ускруц<u>і</u>цца.</b> <i>Разм.</i>
<br><b>1.</b> Устаць вельмі рана.
<br>- Чаго ты ў такую рань ускруціўся? Спі яшчэ. <i>Т.Хадкевіч.</i>
<br><b>2.</b> Нечакана разбушавацца (пра з'явы прыроды).
<br>Ускруціцца такая завея, што з хаты носа не выткнеш. <i>А.Чарнышэвіч.</i>




@<p><b>уладаранне // уладарнасць // уладарства / уладнасць</b>
<p><b>Улад<u>а</u>ранне.</b> Панаванне дзе-н.
<br>У першыя ж дні нямецкага ўладарання [у гарадку] былі арыштаваны мясцовы натарыус, старшыня абутковай арцелі і ляснічы. <i>І.Навуменка.</i>
<p><b>Улад<u>а</u>рнасць.</b> Схільнасць загадваць, падначальваць сабе; настойлівасць, патрабавальнасць; усёмагутнасць.
<br>Княжацкая ўладарнасць.
<p><b>Улад<u>а</u>рства.</b>
<br><b>1.</b> Вярхоўная ўлада, панаванне.
<br>Імператарскае ўладарства.
<br><b>2.</b> Нерухомая маёмасць, якой валодаюць як уласнасцю (звычайна пра зямлю).
<br>Пану Гюнтэру Ліндэ трэба было аб'ездзіць усе трыццаць гектараў свайго ўладарства. <i>З.Бядуля.</i>
<p><b>Ул<u>а</u>днасць.</b> <i>Кніжн.</i> Тое, што і <span id=raz>ўладарнасць</span>.
<br>За плячыма вартаўніка вісела стрэльба. Усё гэта прыдавала вартаўніку ... уладнасць і ўпэўненасць. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>уласніцкі // уласны</b>
<p><b>Ул<u>а</u>сніцкі.</b> Уласцівы ўласніку - чалавеку, які прагне цалкам уладаць чым-н., не дзелячыся з іншымі.
<br>Уласніцкая псіхалогія.
<p><b>Ул<u>а</u>сны.</b>
<br><b>1.</b> Які належыць каму-чаму-н. як уласнасць.
<br>Міхал памірае, не дасягнуўшы мэты, не пабачыўшы ўласнай зямлі. <i>В.Каваленка.</i>
<br><b>2.</b> Свой, асабісты.
<br>Чалавек нарадзіўся, жыў, падрастаў. Нарэшце, на ўласныя ногі ён стаў. <i>П.Прануза.</i>




@<p><b>улюбёны // улюблівы</b>
<p><b>Улюб<u>ё</u>ны.</b>
<br><b>1.</b> Закаханы ў каго-н.
<br>Калі салдаты пайшлі, Лёдзя, улюбёная на той момант у Пракопа, з нейкім асаблівым уздымам узялася за работу. <i>У.Карпаў.</i>
<br>|| Ачараваны, захоплены кім-чым-н. Сіліч адразу не прызнаўся, што ён таксама настаўнік гісторыі. Але выклікала павагу хлопцава перакананне і падкупляла ягоная схільнасць да аблюбаванай прафесіі, у якую сам быў улюбёны змалку. <i>М.Аўрамчык.</i>
<br><b>2.</b> Такі, якому аддаецца перавага ў параўнанні з чым-н. іншым.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: аблюбаваны.
<br>У ягоным хрысціянскім Новагародку свяшчэнным дрэвам, улюбёным дрэвам багародзіцы святары аб'явілі белую бярозу. <i>Л.Дайнека.</i>
<p><b>Ул<u>ю</u>блівы.</b> Схільны лёгка і часта ўлюбляцца.
<br>Па натуры я быў не ўлюблівы. <i>А.Карпюк.</i>




@<p><b>унармаванасць // унармаванне</b>
<p><b>Унармав<u>а</u>насць.</b> Прызнанне чаго-н. у якасці нормы.
<br>Унармаванасць правапісу.
<p><b>Унармав<u>а</u>нне.</b> Прывядзенне чаго-н. да нормы.
<br>Унармаванне правіл школьнай граматыкі.




@<p><b>унікальны // уніклівы</b>
<p><b>Унік<u>а</u>льны.</b> Вельмі рэдкі, адзіны ў сваім родзе; выключны.
<br>Свежы вобраз, нечаканая метафара, трапнае параўнанне знаходзяцца на адзін раз. Яны ўнікальныя. <i>Р.Шкраба.</i>
<p><b>Ун<u>і</u>клівы.</b>
<br><b>1.</b> Які пазбягае прама і адкрыта выказваць свае думкі; непрамы, пазбаўлены шчырасці.
<br>Нічога канкрэтнага мы не даведаліся. Усе яго адказы былі нейкія ўніклівыя, адчувалася, што гаворыць ён не ад душы. <i>ЛіМ.</i>
<br><b>2.</b> Які глыбока ўнікае ў сутнасць справы.
<br><span id=raz>Сінонімы</span>: дапытлівы, цікаўны.
<br>Ён гутарыць з дзецьмі, якія абступілі яго лодку, і ахвотна, цярпліва адказвае на іх бясконцыя, уніклівыя запытанні. <i>В.Вольскі.</i>




@<p><b>упадак // упадачнасць / упадніцтва</b>
<p><b>Уп<u>а</u>дак.</b> Пагаршэнне агульнага стану чаго-н.; агульны развал, распад, разлажэнне.
<br>Матывы тугі і смутку таксама не мелі нічога агульнага ў сваёй аснове з літаратурай упадку. <i>А.Лойка.</i>
<p><b>Уп<u>а</u>дачнасць.</b> Упадніцкія погляды, настроі ў якой-н. галіне грамадскага жыцця.
<br>Якраз на тыя цяжкія гады прыпадае і найбольшая ўпадачнасць у галіне культуры і мастацтва. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Уп<u>а</u>дніцтва.</b> Тое, што і <span id=raz>ўпадачнасць</span>.
<br>Для яго [Багдановіча] не прымальны быў па духу свайму культ буржуазнага індывідуалізму, упадніцтва і песімізму. <i>С.Майхровіч.</i>




@<p><b>упадачны // упадніцкі</b>
<p><b>Уп<u>а</u>дачны.</b> Які бывае пры ўпадку ў якой-н. галіне грамадскага жыцця; які характарызуецца адсутнасцю актыўнасці ў чым-н., веры ў што-н.
<br>Упадачны стан сельскай гаспадаркі. Упадачны настрой.
<p><b>Уп<u>а</u>дніцкі.</b> Які мае адносіны да ўпадніцтва.
<br>Матывы завядання, тугі, адзіноты, калі яны становяцца ўстойлівымі і выцясняюць усё астатняе, - гэта ўжо атрыбуты ўпадніцкай паэзіі. <i>Н.Перкін.</i>




@<p><b>упакаваны // упаковачны</b>
<p><b>Упакав<u>а</u>ны.</b> Уложаны, зложаны ў што-н.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: спакаваны.
<br>Кожны хоча даць сваю параду: як і што лепш упакаваць, што пакласці на дно, а што зверху, каб не пацерлася. <i>Г.Шыловіч.</i>
<p><b>Упак<u>о</u>вачны.</b> Які мае адносіны да ўпакоўкі, упакоўвання; які прызначаны, служыць для ўпакоўкі.
<br>Дзверы ў яго кабінку адчынены і завешаны ад мух і камароў рудаватаю ўпаковачнаю марляю. <i>С.Грахоўскі.</i>




@<p><b>упасці // успасці</b>
<p><b>Уп<u>а</u>сці.</b>
<br><b>1.</b> Зваліцца; зляцець зверху.
<br>Дзіця ўпала. Яблык упаў са стала.
<br><b>2.</b> Уваліцца, запасці ўнутр.
<br>- Вунь як яна пастарэла. Нос завастрыўся. Вочы ўпалі, як бы выцвілі. <i>Р.Сабаленка.</i>
<br><b>3.</b> <i>у што.</i> Дайсці да якога-н. стану, становішча (звычайна цяжкага).
<br>Упаў Даніла ў злосць, у ярасць, уладу страціў над сабой. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Усп<u>а</u>сці.</b> <i>на каго-што. Разм.</i>
<br><b>1.</b> Напасці з мэтай захопу, грабяжу, забойства і пад.
<br>Як драпежныя рабаўнікі, успалі магнаты на наша народнае багацце. <i>М.Машара.</i>
<br>|| <i>у перан. ужыв.</i> Ці стомлены буду, ці лень успадзе - турбуй мяне, дружа, і ўночы, і ўдзень. <i>Н.Гілевіч.</i>
<br><b>2.</b> Накінуцца на каго-н. з лаянкай, папрокамі і пад.
<br>- Чаго ты прычапіўся да дзіцяці? - успала матка. <i>С.Баранавых.</i>
<br><b>3.</b> Выпадкова трапіць, набрысці на што-н.
<br>Успасці на след.




@<p><b>уперамежку // уперамешку / упярэмешку</b>
<p><b>Уперам<u>е</u>жку.</b> <i>Разм.</i> Папераменна чаргуючыся адно з другім, размяшчаючяся ў пэўным парадку.
<br>Кіламетраў праз семдзесят машыны звярнулі з дарогі і пайшлі, гайдаючыся і падскакваючы, па цаліку ўздоўж лесу, у якім стаялі ўперамежку дубы і клёны. <i>І.Мележ.</i>
<p><b>Уперам<u>е</u>шку.</b> <i>Разм.</i> Тое, што і <span id=raz>ўпярэмешку</span>.
<br>Дождж сыпаўся густы, як з рэшата, уперамешку з градам; на лужынах ля ног набухалі бурбалкі, вялікія, па бульбіне. <i>І.Пташнікаў.</i>
<p><b>Упяр<u>э</u>мешку.</b> У беспарадку, перамешана, змешана.
<br>Паступова багатая расліннасць збожжа пачынае саступаць месца мізарнейшай, пракідаюцца пескавыя глебы ўпярэмешку з вільготнымі паплавамі. <i>Р.Мурашка.</i>




@<p><b>упомніць // успомніць</b>
<p><b>Уп<u>о</u>мніць.</b> <i>каго-што. Разм.</i> Запомніць, утрымаць у памяці.
<br>Дзе ты ўсё ўпомніш цяпер - столькі гадоў прайшло.
<p><b>Усп<u>о</u>мніць.</b> <i>каго-што, пра каго-што.</i> Аднавіць у памяці, прыпомніць.
<br>Зося прыпамінала і ніяк не магла ўспомніць, дзе яна чула гэтае прозвішча. <i>В.Хомчанка.</i>




@<p><b>упраўленчы // упраўлены // упраўны</b>
<p><b>Упраўл<u>е</u>нчы.</b> Які мае адносіны да ўпраўлення.
<br>Скарачэнне ўпраўленчага апарату праводзілася, але яго яшчэ скарачаць і скарачаць. <i>Звязда.</i>
<p><b>Упр<u>а</u>ўлены.</b> Устаўлены на месца (пра вывіхнутае).
<br>Упраўлены вывіхнуты сустаў.
<p><b>Упр<u>а</u>ўны.</b> Спрытны і жвавы ў рабоце.
<br>А потым неяк усё ж прызнаўся: дрэнна ў хаце без гаспадыні. Пачакай, кажу, апытаю дзе па вёсках кабету харошую, упраўную, ды пасватаем. <i>Х.Лялько.</i>




@<p><b>упэўненасць // упэўненне</b>
<p><b>Уп<u>э</u>ўненасць.</b> Перакананасць у чым-н.; цвёрдая вера ў каго-што-н.
<br>Ён адчуваў у сабе дзіўную адвагу і ўпэўненасць. <i>А.Карпюк.</i>
<p><b>Уп<u>э</u>ўненне.</b> Заява, якая мае на мэце пераканаць каго-н. у чым-н., даказаць што-н., упэўніць у чым-н.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: запэўненне.
<br>Яго ўпэўненне было такім гарачым, пераканаўчым, што ўсумніцца ў ім проста было няёмка. <i>ЛіМ.</i>




@<p><b>ураджайны // урадлівы</b>
<p><b>Урадж<u>а</u>йны.</b> Які вызначаецца высокай ураджайнасцю, дае багаты ўраджай.
<br>Які сяголета шчаслівы і ўраджайны выпаў год: ва ўсіх садах агрэст і слівы, клубнікі повен агарод. <i>П.Глебка.</i>
<p><b>Урадл<u>і</u>вы.</b> Здольны даваць высокія ўраджаі; які вызначаецца ўрадлівасцю.
<br>Чырвоныя, пагнаўшы белапалякаў, адкрылі дарогу за Дзвіну. Там зямля больш урадлівая, голаду, як быццам, не чуваць. <i>Т.Хадкевіч.</i>




@<p><b>уражальны // уражаны // уражлівы // уразлівы</b>
<p><b>Ураж<u>а</u>льны.</b> Які робіць моцнае ўражанне.
<br>Уражальныя факты. Уражальныя лічбы.
<p><b>Ур<u>а</u>жаны.</b> Моцна ўсхваляваны, устрывожаны; пакрыўджаны.
<br>Усе слухачы былі моцна ўражаны апавяданнем і дружна папрасілі бабку расказаць, як яна жыла потым. <i>А.Якімовіч.</i>
<p><b>Ур<u>а</u>жлівы.</b> Які лёгка паддаецца ўражанням, вельмі чулы.
<br>Неверагодна, але я памятаю сябе з двух год. Можа, гэта таму, што ў дзяцінстве я часта хварэў, а вядома ж: хваравітыя дзеці самыя ўражлівыя. <i>А.Асіпенка.</i>
<p><b>Ур<u>а</u>злівы.</b> Здольны жыва адчуваць, успрымаць што-н.
<br>Вася заўжды ўразлівы, насцярожаны. <i>В.Карамазаў.</i>




@<p><b>усадзіць // уссадзіць</b>
<p><b>Усадз<u>і</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> <i>што.</i> З сілай уваткнуць вострым канцом у што-н.
<br>Дзядзька ўсадзіў сякеру ў бервяно, выпрастаўся і раптам глуха і хрыпла пачаў выгаворваць пляменніку. <i>Б.Мікуліч.</i>
<br><b>2.</b> <i>каго.</i> Прапанаваць, прымусіць або памагчы сесці.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: пасадзіць.
<br>Кастусь усадзіў Ліпу ў кабіну, а сам палез у кузаў. <i>Л.Гаўрылкін.</i>
<br><b>3.</b> <i>перан.; што</i> і <i>чаго. Разм.</i> Расходаваць, патраціць вялікую колькасць чаго-н.
<br>Усадзіць вялікія грошы ў няпэўную справу.
<p><b>Уссадз<u>і</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> <i>каго.</i> Падняўшы, пасадзіць, паставіць на што-н.
<br>Уссадзіць малога на канапу.
<br><b>2.</b> <i>што.</i> Шчыльна насадзіць, надзець на што-н.
<br>Уссадзіць тапор на тапарышча.
<br>|| <i>Разм.</i> З цяжкасцю адзець што-н. цеснае, вузкае. Наперадзе ... смешна скакала на адной назе маленькая дзяўчынка - ніяк не магла ўссадзіць скінуты чаравік. <i>І.Хадановіч.</i>




@<p><b>ускаламуціць // ускалмаціць</b>
<p><b>Ускалам<u>у</u>ціць.</b>
<br><b>1.</b> <i>што.</i> Зрабіць каламутным (ваду, вадкасць).
<br><span id=raz>Сінонім</span>: замуціць.
<br>Першыя купальшчыкі так ускаламуцяць ваду, што ніхто не захоча больш лезці. <i>А.Пальчэўскі.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.; каго-што.</i> Вывесці са стану спакою, усхваляваць.
<br>Сваім праніклівым позіркам, здавалася, ён зірнуў ёй у душу і там ўсё ўскаламуціў, узрушыў. <i>Р.Сабаленка.</i>
<p><b>Ускалм<u>а</u>ціць.</b> <i>каго-што.</i> Зрабіць калматым.
<br><span id=raz>Сінонімы</span>: узлахмаціць, растрапаць.
<br>- Вось што! - Барыс ускалмаціў Рэме валасы і загадаў: - Маўчок. За справу. <i>А.Шашкоў.</i>




@<p><b>ускраек // ускраіна</b>
<p><b>Ускр<u>а</u>ек.</b> Крайняя частка якой-н. прасторы; край чаго-н.
<br>Над ускрайкам лесу, дзе пачыналіся жоўтыя пяскі, зазвінела песня ляснога жаваранка. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Ускр<u>а</u>іна.</b>
<br><b>1.</b> Крайняя частка якой-н. мясцовасці, тэрыторыі; аддаленая ад цэнтра частка населенага пункта.
<br>У генералавым доме жылі ўжо другія людзі. Яны сказалі, што цётка Антося перабралася на ўскраіну горада ў сваю хату. <i>А.Карпюк.</i>
<br><b>2.</b> Аддаленая, пагранічная тэрыторыя дзяржавы.
<br>Ускраіна Рымскай імперыі.




@<p><b>установачны // устаноўчы</b>
<p><b>Устан<u>о</u>вачны.</b> Які дае арыенціроўку, указанне на што-н.; прынцыпова важны.
<br>Установачны артыкул Максіма Танка быў змешчаны ў 12-м нумары «Нашай волі», а на трынаццатым газета была закрыта. <i>У.Калеснік.</i>
<p><b>Устан<u>о</u>ўчы.</b> Які мае сваёй мэтай заснаванне, арганізацыю чаго-н.
<br>У Маскве праходзіў устаноўчы кангрэс, у рабоце якога прынялі ўдзел дэлегацыі дзесяці краін, якія культывуюць спартыўную акрабатыку. <i>Звязда.</i>




@<p><b>уссунуць // усунуць</b>
<p><b>Усс<u>у</u>нуць.</b> <i>што.</i>
<br><b>1.</b> Сунучы, падняць наверх.
<br>Уссунуць бэльку на зруб.
<br><b>2.</b> <i>Разм.</i> Абуць, надзець (звычайна наспех, часова).
<br>Андрэй устаў, не запальваючы лямпы адзеўся, уссунуў на ногі боты, зняў кажух і шапку, апрануўся і пайшоў з хаты. <i>А.Чарнышэвіч.</i>
<p><b>Ус<u>у</u>нуць.</b> <i>каго-што.</i>
<br><b>1.</b> Сунуўшы, змясціць унутр, усярэдзіну чаго-н.; увапхнуць у што-н.
<br>Міколка ўзяў сваю старую школьную торбачку... Напакаваў яе, усунуў туды і стары абгрызены пенал, любімы сшытак. <i>М.Лынькоў.</i>
<br><b>2.</b> Прасунуць унутр чаго-н.
<br>- Таварыш камандзір! - усунуў галаву ў дзверы разведчык. - Вас можна на хвілінку? <i>У.Федасеенка.</i>
<br><b>3.</b> <i>Разм.</i> Даць што-н. у рукі.
<br>- Бяры! І бяжы ў цэх... - неяк злосна прамовіў вахцёр, усунуўшы Асташонку ў рукі пропуск. <i>М.Ваданосаў.</i>




@<p><b>уссыпаць // усыпаць</b>
<p><b>Усс<u>ы</u>паць.</b> <i>што.</i> Насыпаць на каго-што-н.
<br>Пасля вянца [маладыя] уз'ехалі на двор, уссыпалі на іх з паўпуда хмелю. <i>У.Корбан.</i>
<p><b>Ус<u>ы</u>паць.</b>
<br><b>1.</b> <i>што</i> і <i>чаго.</i> Насыпаць чаго-н. куды-н.
<br>Маці знайшла торбу і ўсыпала ў яе з гарнец бульбы. <i>А.Якімовіч.</i>
<br><b>2.</b> <i>што.</i> Пакрыць усю паверхню чым-н.
<br>Апалыя лісты ўсыпалі сцежкі і мокрую траву. <i>С.Грахоўскі.</i>
<br><b>3.</b> <i>каму. Разм.</i> Пабіць або вылаяць каго-н.
<br>- От здыму папругу ды як усыплю, то навучышся і сеяць і са старэйшымі гаварыць. <i>А.Чарнышэвіч.</i>




@<p><b>устойлівы // устояны</b>
<p><b>Уст<u>о</u>йлівы.</b>
<br><b>1.</b> Здольны цвёрда стаяць, трымацца, не хістаючыся, не падаючы.
<br>Цягуча, нудна скрыпіць пад нагамі верхняя ступенька канторскага ганка, і я хутчэй ступаю на ніжнюю, больш устойлівую. <i>В.Палтаран.</i>
<br><b>2.</b> Які не паддаецца зменам, хістанням; пастаянны; стойкі.
<br>Перадавыя раёны і гаспадаркі абавязаліся дасягнуць высокіх, устойлівых ураджаяў сельскагаспадарчых культур. <i>Звязда.</i>
<p><b>Уст<u>о</u>яны.</b> Які стаў гатовым для ўжывання ў выніку доўгага стаяння ў адпаведных умовах.
<br>Устояны квас. Устояная наліўка.




@<p><b>устрымацца // утрымацца</b>
<p><b>Устрым<u>а</u>цца.</b>
<br><b>1.</b> Стрымаць сябе ад якіх-н. дзеянняў, адмовіцца ад чаго-н.
<br>Я папярэдзіў Карповіча, каб ён устрымаўся пакуль што ад шчырых размоў са сваім жыхаром. <i>М.Машара.</i>
<br><b>2.</b> Ухіліцца, не прыняць удзелу (у галасаванні).
<br>Колькі ўстрымалася пры галасаванні - не падлічвалі, важна было, ... што ніхто не галасаваў супроць. <i>Т.Хадкевіч.</i>
<p><b>Утрым<u>а</u>цца.</b>
<br><b>1.</b> Пэўным намаганнем затрымацца на месцы, не ўпасці, устаяць на нагах.
<br>Мы паслізнуліся і ледзь утрымаліся на нагах. <i>Т.Хадкевіч.</i>
<br><b>2.</b> Не адступіць пад націскам непрыяцеля, не здаць пазіцыі, затрымацца на якім-н. рубяжы.
<br>Сабраў тады камандзір наша аддзяленне ды і кажа, што вельмі важна танкам утрымацца на тым беразе. <i>У.Юрэвіч.</i>
<br><b>3.</b> <i>Разм.</i> Стрымаць сябе ад якога-н. учынку, дзеяння, не даць праявіцца чаму-н., не зрабіць таго, што хочацца.
<br>Чубар таксама не ўтрымаўся ад спакусы - падаўся ў будан. <i>І.Чыгрынаў.</i>




@<p><b>уступіцца // утупіцца</b>
<p><b>Уступ<u>і</u>цца.</b> Заступіцца за каго-што-н., узяць пад сваю ахову.
<br>- Ціхі ён у нас, пане, - уступілася за сына маці, якая сядзела на палку каля малых дзяцей. <i>А.Пальчэўскі.</i>
<p><b>Ут<u>у</u>піцца.</b> <i>Разм.</i> Пільна, не адводзячы вачэй, глядзець на каго-што-н.
<br>Коля ўстаў, падышоў да акна, нешта паўглядаўся, потым зноў утупіўся ў чарцёж. <i>В.Мыслівец.</i>




@<p><b>уступчаты // уступчывы</b>
<p><b>Уст<u>у</u>пчаты.</b> Які мае ўступы (ступені ці выемкі); з уступамі.
<br>Уступчатая сцяна.
<p><b>Уст<u>у</u>пчывы.</b> Гатовы на ўступкі; згаворлівы.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: памяркоўны.
<br>- Уступчывы ты, Андрэй. Калі ты моцна перакананы ў праваце сваёй, трэба адстойваць свой погляд. <i>П.Пестрак.</i>




@<p><b>усхадзіцца // ухадзіцца</b>
<p><b>Усхадз<u>і</u>цца.</b> Дайсці да крайняй ступені праяўлення чаго-н.
<br>У засценку ўсхадзіліся пеўні, спявалі без пары, - напэўна, на перамену надвор'я. <i>А.Чарнышэвіч.</i>
<p><b>Ухадз<u>і</u>цца.</b> Закончыць, завяршыць якую-н. работу.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: управіцца.
<br>Гаспадар Восіп Ваўчэцкі, ухадзіўшыся ў хляве, сядзеў на табурэце і на самаробным капыле падбіваў сабе бот: адстала падэшва. <i>У.Дамашэвіч.</i>




@<p><b>усхапіцца // ухапіцца</b>
<p><b>Усхап<u>і</u>цца.</b>
<br><b>1.</b> Хутка ўстаць.
<br>Гарбачоў усхапіўся з крэсла, захадзіў па кабінеце. <i>А.Шашкоў.</i>
<br>|| <i>Разм.</i> Прачнуўшыся, хутка падняцца з пасцелі; рана ўстаць. Назаўтра Міхась усхапіўся да сонца. <i>А.Якімовіч.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Хутка і нечакана пачацца.
<br>Хутка ўсхапілася полымя. Затрашчала, загуло. <i>Л.Гаўрылкін.</i>
<br><b>3.</b> З'явіцца, ускочыць (пра мазалі, прышчы і пад.).
<br>На далонях у хлопцаў усхапіліся крывавыя мазалі. <i>У.Карпаў.</i>
<p><b>Ухап<u>і</u>цца.</b>
<br><b>1.</b> Паспешна схапіцца, моцна ўзяцца за каго-што-н.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: учапіцца.
<br>Янка ўхапіўся за нос лодкі і падцягнуў яе так, каб можна было зручна апынуцца ў ёй. <i>Я.Колас.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Пачаць хутка, адразу рабіць што-н.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: прыняцца за што-н.
<br>Пакуль мы прыехалі, пушча ўжо гаманіла звонам піл і стукам сякер. Мы прывязалі Арла на ўзлеску, падкінулі яму сена і таксама ўхапіліся за работу. <i>А.Якімовіч.</i>
<br><b>3.</b> <i>перан.</i> Праявіць асобую цікавасць да каго-чаго-н., гатоўнасць выкарыстаць каго-што-н. у сваіх інтарэсах.
<br>За Цімоха Будзіка ўхапіўся ён [Саўка] цяпер, як хапаецца за купіну сярод дрыгвы чалавек, страціўшы пад нагамі грунт. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>усхваліць // ухваліць</b>
<p><b>Усхвал<u>і</u>ць.</b> <i>каго-што.</i> Расхваліць; праславіць.
<br>Усхвалілі чалавека больш чым трэба, дык ён і зазнаўся.
<p><b>Ухвал<u>і</u>ць.</b> <i>што.</i>
<br><b>1.</b> Даць станоўчую ацэнку чаму-н.
<br>Леанід непакоіўся, што таварышы могуць не ўхваліць яго ўчынак, і падрыхтаваўся абараняцца. <i>У.Шахавец.</i>
<br><b>2.</b> Афіцыйна адобрыць, прыняць, зацвердзіць.
<br>Ухваліць план развіцця гаспадаркі.




@<p><b>усцешыцца // уцешыцца</b>
<p><b>Усц<u>е</u>шыцца.</b> Знайсці для сябе задаволенне, уцеху ў кім-чым-н., узрадавацца.
<br>Глянь на свет, хай усцешыцца сэрца. Колькі светлае радасці сёння!.. <i>П.Трус.</i>
<p><b>Уц<u>е</u>шыцца.</b> Перастаць гараваць, супакоіцца; абрадавацца.
<br>Учытаўся ў тыя байкі я і ўцешыўся вялікім адкрыццём: ага, можна пісаць пра ўсё тое, што акружае цябе. <i>А.Бялевіч.</i>




@<p><b>усцягнуцца // уцягнуцца</b>
<p><b>Усцягн<u>у</u>цца.</b> <i>Разм.</i> З цяжкасцю ўзысці, падняцца на верх чаго-н.
<br>Стары давалокся да стала знясілены, усцягнуўся на край лавы і ўспёрся ўпалымі грудзьмі на стол. <i>К.Кірэенка.</i>
<p><b>Уцягн<u>у</u>цца.</b>
<br><b>1.</b> Прыняць удзел у чым-н.
<br>[Сымон] пакрысе ўцягнуўся ў гаворку і нарэшце сам пачаў гаварыць гладка і цікава. <i>К.Чорны.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Паступова прывыкнуць, прызвычаіцца да чаго-н.; асвоіцца з чым-н.
<br>- Канешне, на першых часах нялёгка будзе, але пачнеш вучыцца, уцягнешся, і ўсё стане на сваё месца. <i>А.Кулакоўскі.</i>




@<p><b>утылітарны // утылітарысцкі</b>
<p><b>Утыліт<u>а</u>рны.</b> Заснаваны на імкненні да практычнага выкарыстання, прымянення чаго-н.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: практычны.
<br>На жаль, змалку ў іх [дзяцей] выхоўваюцца безуважнасць і ўтылітарны погляд на прыроду. Яна, маўляў, для таго, каб на яе ўлонні адпачыць, падыхаць свежым паветрам. <i>В.Вітка.</i>
<p><b>Утылітар<u>ы</u>сцкі.</b> Які мае адносіны да ўтылітарыста - чалавека, які імкнецца з усяго атрымліваць выгаду, карысць, расцэньвае ўсё толькі з практычнага пункту гледжання.
<br>Утылітарысцкі падыход. Утылітарысцкія погляды.




@<p><b>уцешаны // уцешлівы / уцешны</b>
<p><b>Уц<u>е</u>шаны.</b> Такі, якога ўцешылі, супакоілі, абрадавалі.
<br>Уцешанае дзіця.
<p><b>Уц<u>е</u>шлівы.</b> Тое, што і <span id=raz>ўцешны</span>.
<br>Уцешлівая вестка.
<p><b>Уц<u>е</u>шны.</b> Які прыносіць уцеху; радасны, прыемны.
<br>Самыя ўцешныя моманты ў Ганьчыным жыцці бываюць тады, калі ў мацеры нічога не баліць і калі яна можа цэлы вечар расказваць і расказваць, пра што б Ганька ні пыталася. <i>А.Васілевіч.</i>




@<p><b>уяўлены // уяўны</b>
<p><b>У<u>я</u>ўлены.</b> Такі, які можна ўявіць, узнавіць розумам, фантазіяй.
<br>Уяўлены вобраз. Уяўленая сітуацыя.
<p><b>У<u>я</u>ўны.</b> Які існуе не ў сапраўднасці, а ва ўяўленні; які толькі ўяўляецца.
<br>Паслужыўшы арганістам, ён нагледзеўся на жыццё ксяндзоў, на іх уяўную святасць і стаў перакананым атэістам. <i>П.Мядзёлка.</i>




@<p><b>фабрыкант // фабрыкат</b>
<p><b>Фабрык<u>а</u>нт.</b> Уладальнік фабрыкі.
<br>Цар і царскія міністры, фабрыкант, банкір і пан забіралі ўсё чыста ў рабочых і сялян. <i>С.Грахоўскі.</i>
<p><b>Фабрык<u>а</u>т.</b> Гатовы фабрычны выраб, закончаны прадукт вытворчасці.
<br>Пры недахопе ўласнай сыравіннай базы, пры вялікай колькасці кваліфікаванай рабочай сілы, пры высокіх выдатках вытворчасці выпрацоўваць паўфабрыкат або танныя масавыя фабрыкаты робіцца нявыгадным. <i>Эканамічная геаграфія зарубежных краін.</i>




@<p><b>фаварыт // фавор</b>
<p><b>Фавар<u>ы</u>т.</b> Любімец важнай уплывовай асобы, пратэкцыю якой ён выкарыстоўвае для сваёй выгады.
<br>Фаварыты ... адыгрывалі ў XVIII ст. велізарную ролю. <i>Гісторыя СССР.</i>
<p><b>Фав<u>о</u>р.</b> <i>Кніжн.</i> Прыхільныя адносіны знатнай асобы да каго-н.
<br>Усіх дзівіла, што ... [Загорскі] нічога не атрымаў за той фавор. <i>У.Караткевіч.</i>




@<p><b>факт // фактар</b>
<p><b>Факт.</b> Сапраўдны, нявыдуманы выпадак, з'ява, здарэнне; тое, што сапраўды мела месца; рэальнасць.
<br>І нічога добрага не было ў гэтых чутках, і горш за ўсё - яны пацвярджаліся фактамі. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Ф<u>а</u>ктар.</b> Момант, істотныя абставіны ў якім-н. працэсе, з'яве; рухаючая сіла, прычына якога-н. працэсу, з'явы.
<br>Сярод прыродных фактараў найбольш магутны ў забеспячэнні большай працягласці жыцця чалавека - лес. <i>Полымя.</i>




@<p><b>факультатыўны // факультэцкі</b>
<p><b>Факультат<u>ы</u>ўны.</b> Неабавязковы; які выбіраецца па жаданню.
<br>Спачатку выдавецтвы арыентаваліся выключна на зацверджаную школьную праграму, але пазней значна пашырылі свае планы і ўзяліся за выданне твораў, рэкамендаваных для пазакласнага чытання і факультатыўнага вывучэння. <i>Полымя.</i>
<p><b>Факульт<u>э</u>цкі.</b> Які мае адносіны да факультэта.
<br>Відаць, групу лічылі нядрэннай, і такі правал - катастрофа не толькі для саміх студэнтаў, але і для факультэцкага, а можа нават і для інстытуцкага начальства. <i>І.Шамякін.</i>




@<p><b>фалькларыстычны // фальклорны</b>
<p><b>Фалькларыст<u>ы</u>чны.</b> Які мае адносіны да фалькларыстыкі - навукі, што вывучае фальклор.
<br>Фалькларыстычныя погляды Змітрака Бядулі моцна выяўляюцца ў абразках. <i>В.Каваленка.</i>
<p><b>Фалькл<u>о</u>рны.</b> Які мае адносіны да фальклору - вуснай народнай творчасці.
<br>За 25 год, прайшоўшых пасля падаўлення паўстання 1863 года, у Беларусі не было надрукавана ніводнай кнігі, ні аднаго мастацкага твора на беларускай мове, калі не лічыць розных фальклорных зборнікаў. <i>Л.Шакун.</i>




@<p><b>фанфарон // фанфарыст</b>
<p><b>Фанфар<u>о</u>н.</b> Самахвал, хвалько, выхваляка.
<br>Госць пакалыхваўся каля печы яшчэ больш свабодна і зверху вадзіў позіркам па ўсіх прысутных. Можа, так вось гарадскія фанфароны выхваляюцца перад натоўпам у шынку сваёй высокай вучонасцю, уменнем разбірацца ў сусветных падзеях. <i>Полымя.</i>
<p><b>Фанфар<u>ы</u>ст.</b> Трубач, які іграе на фанфары - духавым музычным інструменце, што служыць звычайна для падачы сігналаў урачыстага характару.
<br>У 12 гадзін на стадыёне «Дынама» выйшлі 16 фанфарыстаў. <i>Беларусь.</i>




@<p><b>фарбавальны // фарбаваны</b>
<p><b>Фарбав<u>а</u>льны.</b> Які мае адносіны да фарбавання; прызначаны для фарбавання.
<br>Кара большасці відаў вольхі багата фарбавальнымі рэчывамі. <i>Звязда.</i>
<p><b>Фарбав<u>а</u>ны.</b> Пакрыты фарбай.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: пафарбаваны.
<br>А ў новай хаце падлога фарбаваная і вокны, як дзверы. <i>М.Скрыпка.</i>




@<p><b>фармаваць // фарміраваць</b>
<p><b>Фармав<u>а</u>ць.</b> <i>што.</i> Апрацоўваючы, надаваць чаму-н. патрэбную форму.
<br>Ён тады скончыў сямігодку, але маці хацела, каб сын вучыўся далей, а сама пайшла на завод фармаваць чарапіцу. <i>В.Быкаў.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Удала пададзены дзіцячыя гады, юнацтва будучага пісьменніка, атмасфера, у якой фармаваліся (трэба: фарміраваліся) яго погляды і свядомасць. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Фармірав<u>а</u>ць.</b> <i>каго-што.</i>
<br><b>1.</b> Выпрацоўваць у каго-н. пэўныя якасці, адпаведныя рысы характару, светапогляд і г.д.
<br>Чалавек не можа адмежавацца ад грамадства, ён тысячамі нітак звязан з іншымі людзьмі. Менавіта грамадскія адносіны вызначаюць становішча людзей у калектыве і фарміруюць іх псіхалогію. <i>Б.Стральцоў.</i>
<br><b>2.</b> Ствараць, арганізоўваць (калектыў, групу, установу, воінскую часць).
<br>Роўна ў вызначаны час дружыннікі збіраюцца ў сваім штабе. Камандзір дружыны ці начальнік штаба ставіць перад імі задачу, фарміруе ў рэйдавыя групы. <i>Звязда.</i>
<br><b>3.</b> Састаўляць з вагонаў цягнік.
<br>Варта было паглядзець на ... [Віталя] у тыя хвіліны, калі ён фарміраваў ці расфарміроўваў таварныя саставы, што бесперапынна прыбывалі на вузел! <i>Я.Васілёнак.</i>




@<p><b>фарсунка // фарсуха</b>
<p><b>Фарс<u>у</u>нка.</b> <i>Спец.</i> Прыстасаванне для распыльвання якіх-н. вадкасцей або парашкападобных матэрыялаў.
<br>Фарсунка для падачы нафты ў топку працуе надзейна.
<p><b>Фарс<u>у</u>ха.</b> <i>Разм.</i> Жанчына, якая любіць фарсіць.
<br>Яе ўсе лічылі фарсухай.




@<p><b>фасаваны / фасованы // фасовачны</b>
<p><b>Фасав<u>а</u>ны.</b> Папярэдне разважаны і ўпакаваны ў пэўных дозах.
<br>Фасаванае масла. Фасаваныя крупы.
<p><b>Фас<u>о</u>ваны.</b> Тое, што і <span id=raz>фасаваны</span>.
<br>Фасованы цукар. Фасованая грэчка.
<p><b>Фас<u>о</u>вачны.</b> Які мае адносіны да фасоўкі; прызначаны для фасоўкі.
<br>Фасовачны цэх. Фасовачная машына.




@<p><b>фасоністы // фасонны</b>
<p><b>Фас<u>о</u>ністы.</b> <i>Разм.</i>
<br><b>1.</b> Прыгожага, моднага фасону.
<br>Між ... [мужчын] быў і Руды Андрэй, акуратна паголены, ... у фасоністай гарадской шапцы, - першы ў Куранях палітык і прамоўца. <i>І.Мележ.</i>
<br><b>2.</b> Фарсісты, франтаваты (пра чалавека).
<br>Юля заўважыла, што між сяброў Станіка Ралан быў як бы першым нумарам. Культурны, фасоністы. <i>І.Грамовіч.</i>
<p><b>Фас<u>о</u>нны.</b> <i>Спец.</i> Зроблены па пэўнаму фасону, узору.
<br>Лабуда апраўдваўся, звальваў віну на слесараў, якія да гэтага часу не падалі ім нейкай там фасоннай трубы. <i>У.Краўчанка.</i>




@<p><b>фасфарысты // фасфарытавы / фасфарытны // фасфарычны</b>
<p><b>Фасфар<u>ы</u>сты.</b> Які ўтрымлівае ў сваім саставе фосфар.
<br>Фосфар з вадародам утварае злучэнне, аналагічнае аміяку, - фасфарысты вадарод. <i>Хімія.</i>
<p><b>Фасфар<u>ы</u>тавы.</b> Тое, што і <span id=raz>фасфарытны</span>.
<br>Фасфарытавы чыгун.
<p><b>Фасфар<u>ы</u>тны.</b> Які мае адносіны да горнай пароды фасфарыту, звязаны з яго пераапрацоўкай; з фасфарыту.
<br>На глебах, маючых кіслы характар, раслінамі даволі добра ўсвойваецца фосфар непасрэдна з нерастваральнага ў вадзе тонка размолатага фасфарыту (фасфарытнай мукі). <i>Хімія.</i>
<p><b>Фасфар<u>ы</u>чны.</b> Які свеціцца, як фосфар, мігатлівым бледным святлом.
<br>Уночы Андрэя разбудзілі пеўні. Ён павярнуўся на бок і паглядзеў на свой ручны гадзіннік з фасфарычнымі стрэлкамі - было недзе каля трэцяй гадзіны. <i>І.Чыгрынаў.</i>




@<p><b>фаталізм // фатальнасць</b>
<p><b>Фатал<u>і</u>зм.</b> <i>Кніжн.</i> Вера ў непазбежны, немінучы лёс, у наканаваную долю.
<br>Глыбокі песімізм і фаталізм быў характэрны для творчасці Л.Андрэева.
<p><b>Фат<u>а</u>льнасць.</b> Непазбежнасць, немінучасць.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: наканаванасць.
<br>Тэорыя «аўтагеннасці», што бытавала тады, па сутнасці, фатальнасць. <i>Я.Скрыган.</i>




@<p><b>феерверк // феерверкер</b>
<p><b>Феерв<u>е</u>рк.</b> Каляровыя дэкаратыўныя агні ад спальвання розных парахавых сумесей у час урачыстасцей, свят і пад.
<br>Стракатым феерверкам разляталіся па ўсім небе імклівыя агні. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Феерв<u>е</u>ркер.</b> У дарэвалюцыйнай расейскай арміі: унтэр-афіцэр артылерыі.
<br>Седзячы цэлы дзень у акопах, пад страшэнным абстрэлам, 4 жніўня падпрапаршчык і старшы феерверкер пасылалі па розных справах пад кулі ніжніх чыноў. <i>М.Гарэцкі.</i>




@<p><b>ферт // фетр</b>
<p><b>Ферт.</b>
<br><b>1.</b> Устарэлая назва літары Ф.
<br>Ферт - старая назва літары, такая ж, як <b>аз, букі, ведзі</b> і інш.
<br><b>2.</b> <i>Разм.</i> Франтаваты, фарсісты, самаздаволены чалавек.
<br>Як даўней, так і цяпер там паліцэйскі ходзіць фертам. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Фетр.</b> Лепшы гатунак лямцу для вырабу капелюшоў, валёнак і пад.
<br>Фетрам называецца лямцападобны матэрыял, атрыманы валкай пуху. <i>Таваразнаўства.</i>




@<p><b>фігуральны // фігурны // фігурысты</b>
<p><b>Фігур<u>а</u>льны.</b> Алегарычны, вобразны.
<br>Думка гэта правільная не ў літаральным, а ў фігуральным яе сэнсе. <i>Н.Перкін.</i>
<p><b>Фіг<u>у</u>рны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае непрамалінейныя абрысы, контуры; які мае складаную форму.
<br>Фігурныя дэталі і паверхні шліфуюцца ўручную звычайнай папяровай шкуркай. <i>П.Рунец.</i>
<br><b>2.</b> Які выконваецца з фігурамі, апісвае пры сваім руху фігуру.
<br>Некалькі разоў ён спрабаваў арганізаваць гурток фігурнага катання, але гэта яго задума заўсёды сустракала з нечага боку перашкоду. <i>М.Лобан.</i>
<br><b>3.</b> <i>Разм.</i> Які мае прыгожую фігуру; фігурысты (<i>у 2 знач.</i>).
<br>Захар Лемеш - фігурны чалавек. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Фіг<u>у</u>рысты.</b> <i>Разм.</i>
<br><b>1.</b> Складаны па форме.
<br>Вокны ў дамах - з фігурыстымі разнастайнымі ўзорамі. <i>І.Новікаў.</i>
<br><b>2.</b> Які мае прыгожую фігуру; фігурны (<i>у 3 знач.</i>).
<br>Нічога дзяўчына, сакаўная і фігурыстая. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>фіксаж // фіксатар // фіксатуар // фіксатыў</b>
<p><b>Фікс<u>а</u>ж.</b> Хімічны раствор, у якім апрацоўваюць фотаматэрыялы для замацавання здымка.
<br>Замацавальнікі (фіксажы) замацоўваюць (фіксуюць) адлюстраванне на плёнцы. <i>Таваразнаўства.</i>
<p><b>Фікс<u>а</u>тар.</b>
<br><b>1.</b> Прыбор, прыстасаванне для замацоўвання чаго-н. у патрэбным становішчы.
<br>Фіксатары замаруджваюць выпарванне паху духоў і адэкалону. <i>Таваразнаўства.</i>
<br><b>2.</b> Той, хто фіксуе, адзначае што-н.
<br>Сучасны журналіст-эканаміст не проста фіксатар фактаў, ілюстратар пэўных пастулатаў, а тэарэтык, удумлівы аналітык, які, умела спалучаючы ў адной асобе майстэрства публіцыста з ведамі спецыяліста, можа сказаць чытачу нешта новае. <i>Б.Стральцоў.</i>
<p><b>Фіксату<u>а</u>р.</b> Памада для валасоў, якая надае ім пэўную форму.
<br>Прыемны пах фіксатуара.
<p><b>Фіксат<u>ы</u>ў.</b> <i>Спец.</i> Раствор, якім пакрываюць карандашныя малюнкі, чарцяжы з мэтай захавання іх ад пашкоджання.
<br>Чарцяжы замацаваны фіксатывам.




@<p><b>фільтр // фільтрат</b>
<p><b>Фільтр.</b> Прыстасаванне ці рэчыва для ачысткі вадкасцей або газаў ад непатрэбных прымесей.
<br>У лесе зробяць адстойнік, паставяць фільтры. Ядавітыя рэчывы больш не будуць трапляць у наша возера. <i>М.Ваданосаў.</i>
<p><b>Фільтр<u>а</u>т.</b> Вадкасць, якая фільтруецца, прапускаецца (ці прапушчаная) праз фільтр.
<br>Калі фільтр не змачыць, то раствор, які праходзіць праз яго, або, як яго называюць, фільтрат, не вызваліцца цалкам ад узвешаных прымесей .., і вадкасць застанецца мутнай. <i>Хімія.</i>




@<p><b>флатавы // флатацыйны</b>
<p><b>Фл<u>а</u>тавы.</b> Які мае адносіны да флату - друкарскай паперы ў лістах, а не ў рулонах.
<br>Калі папяровае палатно рэжуць на лісты пэўнага фармату, то такая папера называецца ліставой (флатавай). <i>Таваразнаўства.</i>
<p><b>Флатац<u>ы</u>йны.</b> <i>Спец.</i> Які мае адносіны да флатацыі - абагачэння карысных выкапняў.
<br>Флатацыйны апарат, у якім адбываецца раздзяленне калійнай і спажыўнай солі, - прылада даволі нескладаная. <i>А.Чаркасаў.</i>




@<p><b>франтавы // франтальны</b>
<p><b>Франтав<u>ы</u>.</b> Які мае адносіны да фронту, дзейнічае на фронце.
<br>Па-ранейшаму яны сходзяцца, абмяркоўваюць франтавыя навіны, спрачаюцца, і гэта ёсць тое галоўнае, чым жывуць. <i>І.Навуменка.</i>
<p><b>Франт<u>а</u>льны.</b>
<br><b>1.</b> Накіраваны ў бок фронту; лабавы; які ажыццяўляецца па ўсяму фронту.
<br>Панёсшы вялікія страты, немцы адмовіліся ад франтальнага наступлення і ўзмацнілі націскі на флангі. <i>Звязда.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Які распаўсюджваецца на ўсіх, адбываецца адначасова; агульны.
<br>Асноўны метадычны прынцып на ўроку, як і раней, франтальная работа з класам. <i>М.Барсток.</i>




@<p><b>фрэйлен // фрэйліна</b>
<p><b>Фр<u>э</u>йлен.</b> <i>нескл., ж.</i> Слова, якое ўжываецца пры ветлівым звароце да незамужняй жанчыны, а таксама пры называнні яе імя ці прозвішча ў немцаў і некаторых іншых народаў.
<br>Фрэйлен Марта. Фрэйлен Інга.
<p><b>Фр<u>э</u>йліна.</b> Прыдворнае званне дзяўчыны-дваранкі, якая знаходзіцца пры царыцы, каралеве, прынцэсе і пад.; асоба, якая мае гэта званне.
<br>Ішлі гады. Цікавасці да мемуараў ніхто не праяўляў: здавалася, усе забыліся і пра іх, і пра саму фрэйліну імператрыцы. <i>Звязда.</i>




@<p><b>фундаментальны // фундаментны</b>
<p><b>Фундамент<u>а</u>льны.</b>
<br><b>1.</b> Трывалы, моцны, вялікі.
<br>Фундаментальнае збудаванне.
<br>|| <i>перан.</i> Грунтоўны, глыбокі па зместу. Фундаментальнае даследаванне.
<br><b>2.</b> Асноўны, галоўны.
<br>Нацыянальная бібліятэка Рэспублікі Беларусь - наша галоўная фундаментальная бібліятэка.
<p><b>Фунд<u>а</u>ментны.</b> Які мае адносіны да фундамента, прызначаны для яго.
<br>Усе фундаментныя работы былі закончаны раней тэрміну, і што яшчэ не менш важна - да наступлення дажджлівых дзён. <i>Звязда.</i>




@<p><b>фуражачны // фуражны // фуражырны // фуражырскі</b>
<p><b>Фур<u>а</u>жачны.</b> Які мае адносіны да фуражкі; звязаны з вырабам, продажам фуражак.
<br>Фуражачная майстэрня.
<p><b>Фур<u>а</u>жны.</b> Які мае адносіны да фуражу - расліннага корму для жывёлы.
<br>Ліда ... уладзілася прасавальшчыцай сена на адной з большых у раёне фуражных баз. <i>Я.Брыль.</i>
<p><b>Фураж<u>ы</u>рны.</b> Які мае адносіны да фуражыра - асобы, якая ведае нарыхтоўкай, захоўваннем і выдачай фуражу; які складаецца з фуражыраў.
<br>Фуражырны атрад.
<p><b>Фураж<u>ы</u>рскі.</b> Які мае адносіны да фуражыра, належыць яму.
<br>Фуражырскія абавязкі.




@<p><b>фурманачны // фурманскі</b>
<p><b>Фурм<u>а</u>начны.</b> Які мае адносіны да фурманкі.
<br>Фурманачная драбіна. Фурманачнае кола.
<p><b>Фурм<u>а</u>нскі.</b> Які мае адносіны да фурмана, належыць яму.
<br>Спераду ўпоперак саней ставілася лавачка-козлы, і хутчэй як пэўная даніна фурманскай традыцыі, бо практычнага сэнсу яна не мела. <i>Полымя.</i>




@<p><b>фурункул // фурункулёз</b>
<p><b>Фур<u>у</u>нкул.</b> Гнойны нарыў.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: скула.
<br>[Золатаў] пашкадаваў, што не мог узяць свайго чалавека, але чалавек яго, Іваноў, па сутнасці, адзіны, якому ён верыў, хварэў - фурункулы ўскочылі на такім месцы, што ён не мог сесці ў сядло. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Фурункул<u>ё</u>з.</b> <i>Спец.</i> Захворванне, пры якім на целе паяўляецца многа фурункулаў.
<br>Кабеты пачалі хварэць на запаленне лёгкіх, на грудніцу, на фурункулёз. <i>Я.Бяганская.</i>




@<p><b>хадавы // хаджалы // хадзячы // ходжаны // ходкі</b>
<p><b>Хадав<u>ы</u>.</b>
<br><b>1.</b> Звязаны з ходам, перамяшчэннем; які можа рухацца, які на хаду; рухомы.
<br>Такую машыну Дзмітрый вёў упершыню. І ўжо на першых кіламетрах ацаніў яе хадавыя якасці. <i>П.Беразняк.</i>
<br><b>2.</b> <i>Разм.</i> Які мае вялікі попыт; шырока вядомы, пашыраны.
<br>Раней пра токараў ды слесараў адно чулі, а зараз на сяле гэта самыя хадавыя прафесіі. <i>Звязда.</i>
<p><b>Хадж<u>а</u>лы.</b> <i>Разм.</i> Які шмат папахадзіў, пабыў дзе-н.; бывалы.
<br>Ён нярэдка называў сябе чалавекам хаджалым і язджалым, і гэта сапраўды так - цяжка назваць які-небудзь куток нашай краіны, дзе ён не быў. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Хадз<u>я</u>чы.</b>
<br><b>1.</b> Які можа хадзіць, перамяшчацца на сваіх нагах.
<br>А ў першы дзень [вайны] выпісалі ўсіх хадзячых хворых. <i>С.Грахоўскі.</i>
<br><b>2.</b> Шырока распаўсюджаны, агульнапрыняты, усім вядомы.
<br>За ўвесь вечар, апрача хадзячых анекдотаў, ён так нічога і не пачуў ад іх і вельмі пашкадаваў, што змарнаваў столькі часу. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Х<u>о</u>джаны.</b> Такі, па якому часта ходзяць (пра сцежку, дарогу і інш.).
<br>Ходжаныя і пераходжаныя сцежкі, знаёмыя на кожнай паваротцы.
<p><b>Х<u>о</u>дкі.</b>
<br><b>1.</b> Які хутка і лёгка рухаецца, лёгкі на хаду (на ногі).
<br>Потым пакацілі ходкія гарматы, мінамёты. За імі - з той жа імклівасцю, але больш паважна, ракеты. <i>У.Карпаў.</i>
<br><b>2.</b> Які мае вялікі попыт (пра тавары, вырабы і пад.). Такія боцікі - вельмі ходкі тавар, на прылаўках не залежваецца. <i>Звязда.</i>




@<p><b>халадаць // халадзець // халадзіць / халаднець</b>
<p><b>Халад<u>а</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> <i>безас.</i> Станавіцца больш халодным (пра надвор'е).
<br>Даўно быў ужо вечар. Распагоджвалася. Халадала. <i>К.Чорны.</i>
<br><b>2.</b> <i>Разм.</i> Пакутаваць ад холаду; мерзнуць.
<br>Бабкі, прабабкі ішлі пехатой, ішлі месяцамі да Лаўры святой. Давалі зарок. Халадалі, пасцілі, каб іх ацанілі, грахі адпусцілі. <i>Р.Барадулін.</i>
<p><b>Халадз<u>е</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> Станавіцца халодным, халаднейшым; халаднець.
<br>Замірае лета, заціхаюць далі, сірацее рэчка, халадзеюць хвалі. <i>Я.Колас.</i>
<br><b>2.</b> Адчуваць холад; мерзнуць.
<br>Ліў дождж, але Марусаў ужо не звяртаў увагі: пінжак быў мокры, халадзела спіна, чвякала вада ў чаравіках. <i>М.Стральцоў.</i>
<br><b>3.</b> Адчуваць холад ад моцнага хвалявання, страху і г.д.
<br>Ігнатовіч халадзеў ад думкі, што Карначова ўпартасць, яго пратэст супроць пабудовы камбіната ў Белым Беразе можа прывесці да таго, што такі выгадны ва ўсіх адносінах аб'ект перададуць іншаму гораду. <i>І.Шамякін.</i>
<p><b>Халадз<u>і</u>ць.</b> <i>каго-што.</i> Рабіць больш халодным; ахалоджваць, астуджваць.
<br>Вільготная трава, да якой не даходзілі промні сонца, халадзіла ногі. <i>Л.Дайнека.</i>
<p><b>Халадн<u>е</u>ць.</b> Станавіцца халодным, халаднейшым; халадзець.
<br>Хмары закрывалі неба, халаднеў вецер, вішчэў, залятаючы ў гнёзды стрыжоў, што густа ляпіліся на рачных стромах. <i>Л.Дайнека.</i>




@<p><b>халерны // халерычны</b>
<p><b>Хал<u>е</u>рны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да захворвання халерай.
<br>І хвароба нейкая халерная падступілася: прастудзіў галаву, памарнеў з год - і няма чалавека. <i>М.Стральцоў.</i>
<br><b>2.</b> <i>Разм. груб.</i> Вельмі дрэнны, непрыемны.
<br>- Ну дык чаго ты звягаеш... Што гэта за народ халерны. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Халер<u>ы</u>чны.</b> Характэрны для халерыка - тэмпераментнага, неўраўнаважанага чалавека, які лёгка ўзбуджваецца пад уздзеяннем якіх-н. уражанняў.
<br>Халерычнаму тэмпераменту ... характэрна рэзкая змена настрояў, парывістасць рухаў. <i>БелСЭ.</i>




@<p><b>хандра // хандрома // хандрыла</b>
<p><b>Хандр<u>а</u>.</b> Маркотны, сумны настрой; туга.
<br>Пад дзеяннем усё той жа хандры, якая яго выгнала з інтэрната, Міша ўстаў, апрануў паліто і пайшоў на вуліцу. <i>А.Карпюк.</i>
<p><b>Хандр<u>о</u>ма.</b> <i>Спец.</i> Дабраякасная пухліна з храстковай тканкі.
<br>Невялікая хандрома.
<p><b>Хандр<u>ы</u>ла.</b> Травяністая расліна сямейства складанакветкавых, з млечнага соку якой здабываецца каўчук.
<br>У Беларусі сустракаецца хандрыла звычайная, галоўным чынам на Палессі.




@<p><b>характарны // характэрны</b>
<p><b>Хар<u>а</u>ктарны.</b> Які ўвасабляе пэўны псіхалагічны тып.
<br>Цяпер актрыса працуе над ролямі характарнага плана. <i>Полымя.</i>
<p><b>Характ<u>э</u>рны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адметныя, рэзка выяўленыя, своеасаблівыя рысы.
<br>Толькі ад вагранак і электраплавільнай печы далятала характэрнае патрэскванне ды прыглушана гула вентыляцыя. <i>У.Карпаў.</i>
<br><b>2.</b> Уласцівы пэўнай асобе, прадмету, з'яве.
<br>Гэта было бадай што самае характэрнае ў яго [К.Чорнага] - знайсці такое слова, каб ты адразу адчуў сябе проста. <i>Я.Скрыган.</i>




@<p><b>харашыць // харашэць</b>
<p><b>Хараш<u>ы</u>ць.</b> <i>каго-што. Разм.</i> Надаваць больш прыгожы, прывабны выгляд.
<br>Раіса села напроці і маленькім напілачкам пачала харашыць пазногці. <i>М.Лобан.</i>
<p><b>Хараш<u>э</u>ць.</b> Станавіцца больш прыгожым, прывабным.
<br>Калі [Анатоль] усміхаўся, паказваючы свае прыгожыя белыя зубы, надта харашэў з твару. <i>В.Адамчык.</i>




@<p><b>хаўрусніцкі // хаўрусны</b>
<p><b>Хаўр<u>у</u>сніцкі.</b> <i>Разм.</i> Агульны, сумесны.
<br>Хаўрусніцкая работа.
<p><b>Хаўр<u>у</u>сны.</b> <i>Разм.</i> Які належыць хаўрусу - групе людзей, звязаных агульнымі мэтамі, інтарэсамі.
<br>Хаўрусная малатарня.




@<p><b>хвалебны // хвалены / хвалёны</b>
<p><b>Хвал<u>е</u>бны.</b> Поўны пахвалы, з пахвалою.
<br>У «Чырвоны бор» часта наведваліся работнікі раённай газеты. Яны звычайна заходзілі да старшыні, гутарылі з ім, запісвалі з яго слоў тое, што ім трэба было, і пісалі хвалебныя артыкулы. <i>Р.Сабаленка.</i>
<p><b>Хв<u>а</u>лены.</b> Тое, што і <span id=raz>хвалёны</span>.
<br>Забуду многіх музыкантаў хваленых, але й прад смерцю прыгадаю зноў - далёка ў полі, на пагорках варненскіх, язычніцкія скрыпкі цвыркуноў. <i>Н.Гілевіч.</i>
<p><b>Хвал<u>ё</u>ны.</b> Які атрымаў высокую ацэнку; расхвалены.
<br>Галя была самая прыкметная сярод дзяўчат... Ды і хлопец да яе прыязджаў з горада... Працаваў на заводзе пасля арміі. Хвалёны, прыгожы, паважаных бацькоў хлопец! <i>В.Мыслівец.</i>
<br>|| <i>Іран.</i> Пераацэнены (звычайна пра тое, што аказалася нявартым пахвалы). К.Каліноўскі выкрывае хвалёны царскі маніфест аб скасаванні паншчыны. <i>С.Александровіч.</i>




@<p><b>хваравіты // хворы</b>
<p><b>Хварав<u>і</u>ты.</b>
<br><b>1.</b> Які часта хварэе; схільны да захворвання.
<br>Мачыха, жанчына хваравітая, трывала нядоўга, і аднаго году напрадвесні яе вынеслі за вёску пад дубовы крыж. <i>В.Адамчык.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Празмерны, перабольшаны, ненармальны.
<br>Вышэйшым ідэалам пана Вашамірскага ў гэту вясну і было - мець коней лепшых, чымся ва ўсіх суседзяў ваколіцы. Гэта ў яго раптам вырасла ў манію, у хваравітую цягу. <i>З.Бядуля.</i>
<br>|| Які сведчыць аб хваробе, нездаровым стане. Леніны вочы пазіралі ў Нініны, зусім блізенька, у мутным святле ліхтароў, што падала праз вокны, быў відаць іх хваравіты бляск. <i>Л.Арабей.</i>
<p><b>Хв<u>о</u>ры.</b> Які хварэе, пераносіць якую-н. хваробу.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: нездаровы.
<br>Агледзеўшы хворага, Наташа пераканалася, што яе дапамога сапраўды была тэрмінова неабходна. <i>У.Краўчанка.</i>




@<p><b>хваставы // хвастаты // хвастцовы</b>
<p><b>Хвастав<u>ы</u>.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да хваста.
<br>Спінны і хваставы плаўнікі ў плоткі шэрыя, а ўсе іншыя - светла-чырвоныя. <i>А.Матрунёнак.</i>
<br><b>2.</b> Які знаходзіцца ў хвасце, ззаду чаго-н.
<br>Сяргей з кандуктарам ехалі ў тамбуры хваставога вагона, які асабліва кідала ў бакі. <i>І.Гурскі.</i>
<p><b>Хваст<u>а</u>ты.</b> З доўгім ці густым хвастом; з хвастом наогул.
<br>Такіх земнаводных, як трытон, з вузкім доўгім целам і хвастом аб'ядноўваюць пад назваю хвастатых. <i>Заалогія.</i>
<p><b>Хвастц<u>о</u>вы.</b> Які мае адносіны да хвастца - ніжняй часткі пазваночніка чалавека.
<br>Хвастцовыя пазванкі.




@<p><b>хваткі // хвацкі // хвосткі</b>
<p><b>Хв<u>а</u>ткі.</b> <i>Разм.</i> Які спрытна, учэпіста хапае, хутка схоплівае і ўтрымлівае што-н.; учэпісты; спрытны.
<br>Кожны з нас бадзёры, ўпарты, хваткі, мы яшчэ не зведалі тугі. <i>П.Прануза.</i>
<p><b>Хв<u>а</u>цкі.</b>
<br><b>1.</b> Удалы, спрытны, маладзецкі.
<br>Гэты стары салдат, хвацкі рубака, узнагароджаны трыма георгіеўскімі крыжамі, потым камандзір эскадрона ў Будзёнаўскай конарміі. <i>В.Хомчанка.</i>
<br><b>2.</b> <i>Разм.</i> Вельмі добры, слаўны.
<br>Боты не надта хвацкія: да старых, абшарпаных халяў прышыў Адам галоўкі. <i>І.Навуменка.</i>
<p><b>Хв<u>о</u>сткі.</b> Які моцна, балюча сцябае.
<br>Якраз пачаўся халодны хвосткі дождж. Ужо не адзін раз клаўся на Новагарадок снег, але яму пакуль не хапала сілы, каб утрымацца на зямлі. <i>Л.Дайнека.</i>




@<p><b>хвораст // хворасць</b>
<p><b>Хв<u>о</u>раст.</b> <i>зб.</i> Сухія галінкі з дрэў ці хмызняку.
<br>Агонь апошні хвораст знішчыў. <i>А.Куляшоў.</i>
<p><b>Хв<u>о</u>расць.</b> <i>Разм.</i> Хвароба, недамаганне, хваравіты стан.
<br>У Мікалаеўшчыне розныя рэўматычныя хворасці выганялі з дапамогай мясцовай гразі. <i>М.Лужанін.</i>




@<p><b>хлебаробскі // хлебаробчы</b>
<p><b>Хлебар<u>о</u>бскі.</b> Які мае адносіны да хлебароба; які належыць, уласцівы хлебаробу.
<br>Хлебаробская душа кожнае каліва песціць, кожнае зярнятка беражэ. <i>С.Грахоўскі.</i>
<p><b>Хлебар<u>о</u>бчы.</b> Які мае адносіны да хлебаробства - апрацоўкі зямлі для вырошчвання хлеба.
<br>Хлебаробчыя клопаты.




@<p><b>хмарны // хмурны / хмуры</b>
<p><b>Хм<u>а</u>рны.</b>
<br><b>1.</b> Пакрыты хмарамі; з хмарамі.
<br>Ноч была хмарная, і на невялікай адлегласці ўжо нельга было распазнаць чалавека. <i>І.Дуброўскі.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Пануры, сумны, невясёлы.
<br>Хмарны настрой яшчэ быў у Антонавай душы. <i>А.Савіцкі.</i>
<p><b>Хм<u>у</u>рны.</b>
<br><b>1.</b> Пахмурны, воблачны (пра неба, надвор'е і пад.).
<br>З каміноў хат, вышэй падпіраючы хмурнае навіслае неба, угору ўздымаюцца гонкія слупы дыму. <i>М.Аўрамчык.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Сумны, пануры (пра чалавека).
<br>Голас у мамы добры, яна зусім не хмурная. <i>М.Лужанін.</i>
<p><b>Хм<u>у</u>ры.</b> <i>Разм.</i> Тое, што і <span id=raz>хмурны</span>.
<br>Помню, хмуры ранак, ў росах канюшына, толькі птушкі посвіст ды шляхі, шляхі. <i>Н.Чарнушэвіч.</i>
<br>|| <i>перан.</i> Тым часам кіраўнік секцыі - яго завуць Антон Друк - немалады, хмурага выгляду мужчына ... неяк надзвычай хутка робіць адбор. <i>І.Навуменка.</i>




@<p><b>хмарыцца // хмурыцца</b>
<p><b>Хм<u>а</u>рыцца.</b> Зацягвацца хмарамі, станавіцца хмарным.
<br>А неба сіняе штодзённа хмарыцца. <i>П.Глебка.</i>
<p><b>Хм<u>у</u>рыцца.</b>
<br><b>1.</b> <i>1 і 2 ас. не ўжыв.</i> Пакрывацца хмарамі, станавіцца хмурным, воблачным (пра неба).
<br>Неба хмурылася і хмурылася, здавалася, вось-вось пойдзе дождж. <i>У.Федасеенка.</i>
<br>|| Станавіцца пахмурным, хмарным (пра надвор'е). Не дзень, не два ўжо хмурылася надвор'е. <i>В.Мыслівец.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Станавіцца хмурным, насупленым (пра чалавека).
<br><span id=raz>Сінонім</span>: насуплівацца.
<br>І хмурыліся бровы, апускаліся павекі, хаваючы вочы. <i>Л.Арабей.</i>




@<p><b>хмелевы // хмельны</b>
<p><b>Хм<u>е</u>левы.</b> Які мае адносіны да расліны хмелю, характэрны для яе.
<br>У саўгасе значныя хмелевыя плантацыі, і сабраны на іх ураджай дае немалы прыбытак. <i>Звязда.</i>
<p><b>Хм<u>е</u>льны.</b>
<br><b>1.</b> Які знаходзіцца ў стане ап'янення.
<br><span id=raz>Сінонімы</span>: захмялелы, нецвярозы.
<br>Грукоча машына. Маўчы, качагар, і дымам вугольным давіся!.. Хай з топкі тваёй не праб'ецца угар да містэраў хмельных і місіс. <i>А.Дудар.</i>
<br><b>2.</b> Які выклікае ап'яненне.
<br>Заморскія віны, мясцовая медавуха, гарэлка і хмельнае піва ліліся ракой. <i>П.Ткачоў.</i>
<br>|| <i>перан.</i> Які прыводзіць да ўзбуджэння, самазабыцця. Зноў над роднай зямлёй вее водарам хмельным вясновым. <i>Н.Гілевіч.</i>




@<p><b>хмялець // хмяліць</b>
<p><b>Хмял<u>е</u>ць.</b> <i>Разм.</i> Станавіцца п'яным, п'янець.
<br>Надта хутка ён сёння хмялее. <i>В.Гігевіч.</i>
<br>|| <i>перан.</i> Прыходзіць у стан узбуджанасці, захаплення ад каго-чаго-н. Яго хмяліў хлебны дух, на якім густа настоялася паветра ў даспяваючай збажыне. <i>М.Аўрамчык.</i>
<p><b>Хмял<u>і</u>ць.</b> <i>каго. Разм.</i> Рабіць п'яным, ап'яняць.
<br>Вось князеў стол на сто персон у бузіне каля сцяны. Калісьці ён не меў цаны, хмяліў і цешыў шляхту. <i>А.Бажко.</i>
<br>|| <i>перан.</i> Прыводзіць у стан узбуджанасці, захаплення. Нешта яе хмяліла, трывожыла: яна знайшла для сябе новае ў злосці - гэта дало ёй апору і сілу. <i>З.Бядуля.</i>




@<p><b>хутаранскі // хутарскі</b>
<p><b>Хутар<u>а</u>нскі.</b> Які мае адносіны да хутараніна, належыць яму.
<br>[Уладзя] тады наўмысля пайшоў упоперак цераз забаранаваную хутаранскую ярыну. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Хутарск<u>і</u>.</b> Які мае адносіны да хутара, жыве на хутары.
<br>На дварэ вусаты дзядзька - хутарскі гаспадар - ладзіў воз. <i>К.Чорны.</i>




@<p><b>цагельны // цагляны</b>
<p><b>Цаг<u>е</u>льны.</b> Які мае адносіны да вырабу цэглы.
<br>Навакол жылі агароднікі, сем'і рабочых былых цагельных заводаў. <i>М.Лынькоў.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Нездаволена прабурчаў нешта ззаду між цагельнага (трэба: цаглянага) друзу Чарняк, стараваты ўжо, аброслы шчаціннем баец - вохкаючы і лаючыся, ён палез наперад. <i>В.Быкаў.</i>
<p><b>Цагл<u>я</u>ны.</b>
<br><b>1.</b> Зроблены з цэглы, мураваны; які мае адносіны да цэглы.
<br>Пад таполямі стаяў цагляны дом з чатырма вокнамі на вуліцу. <i>М.Лупсякоў.</i>
<br><b>2.</b> Які мае колер цэглы; карычнявата-чырвоны.
<br>Твар Дзічкоўскага быў цаглянага колеру. <i>А.Алешка.</i>




@<p><b>цалік // цаліна</b>
<p><b>Цал<u>і</u>к.</b> Снежная прастора без дарог, без слядоў; наогул месца, па якім ніхто не хадзіў, не ездзіў.
<br>Яны збочылі з дарогі і пайшлі па снегавым цаліку туды, дзе шырокім лапікам цьмеў уночы хмызняк. <i>В.Быкаў.</i>
<p><b>Цалін<u>а</u>.</b>
<br><b>1.</b> Некранутая, ніколі не араная, але прыгодная для апрацоўкі зямля.
<br>Вярнуўшыся праз некалькі дзён у Менск, Лёня разам з іншымі студэнтамі паехаў на цаліну ў Казахстан. <i>В.Вольскі.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Недаследаваная, нявывучаная справа, галіна чаго-н.
<br>Аўтар [У.Карпаў] узняў вельмі важную і некранутую ў беларускай літаратуры цаліну горадабудаўніцтва. <i>Т.Хадкевіч.</i>




@<p><b>царскі // царственны // царысцкі</b>
<p><b>Ц<u>а</u>рскі.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да цара; самадзяржаўны.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: манархічны.
<br>Дужа там разбіраўся ў тых царскіх каронах Міколка. <i>М.Лынькоў.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Вельмі багаты, раскошны; як у цара.
<br>А вінаграднік, ветрам абласканы, спяліў пад небам царскія плады. <i>Х.Чэрня.</i>
<p><b>Ц<u>а</u>рственны.</b> <i>перан. Кніжн.</i> Велічны, поўны годнасці; незвычайна велічнай і пышнай красы, хараства.
<br>Я прапанаваў ахвяраваць гэты вечар мастацтву, і вы царственна дазволілі мне купіць білеты ў кіно. <i>Я.Васілёнак.</i>
<p><b>Цар<u>ы</u>сцкі.</b> Які мае адносіны да царызму.
<br>Царысцкая палітыка.




@<p><b>царыца // царэўна</b>
<p><b>Цар<u>ы</u>ца.</b> Тытул жанчыны-манарха ў Расеі, Балгарыі і Сербіі; жонка цара.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: гасударыня.
<br>Як сама царыца ў залатой кароне, йдзе яна [жняя] ў вяночку паміж спелых гоней. <i>Я.Купала.</i>
<p><b>Цар<u>э</u>ўна.</b> Дачка цара.
<br>Падышла царэўна да рыцара і ўбачыла на яго руцэ свой залаты пярсцёнак. <i>А.Якімовіч.</i>




@<p><b>цверазець // цверазіць</b>
<p><b>Цвераз<u>е</u>ць.</b> Станавіцца цвярозым, больш цвярозым.
<br>Мацнеў мароз, і цверазелі Анісімавы думкі, і калі ён параўняўся з Мікодымавым хутарам, дык у яго канчаткова прапала рашучасць. <i>Р.Сабаленка.</i>
<p><b>Цвераз<u>і</u>ць.</b> <i>каго.</i> Рабіць цвярозым, больш цвярозым.
<br>Галава ў Міканора была цяпер зусім ясная: мароз, што сцінаў рэбры пад гімнасцёркаю, добра цверазіў. <i>І.Мележ.</i>




@<p><b>цвёрдасць // цвярдыня</b>
<p><b>Цв<u>ё</u>рдасць.</b>
<br><b>1.</b> <i>Спец.</i> Супраціўленне цвёрдага цела змяненню формы ці парушэнню цэласнасці яго паверхні.
<br>Цёмныя алмазы знаходзяць прымяненне ў вырабе свідравальных інструментаў, паколькі алмаз валодае найбольшай цвёрдасцю. <i>Хімія.</i>
<br><b>2.</b> Устойлівасць, трываласць; стойкасць, непахіснасць.
<br>Падбародак і губы паказвалі на цвёрдасць характару. <i>Л.Арабей.</i>
<p><b>Цвярд<u>ы</u>ня.</b> Крэпасць, умацаваныя пазіцыі; надзейная апора, аплот.
<br>Закончан слаўны наш паход. Цвярдыні ворага - ў руінах. <i>В.Таўлай.</i>




@<p><b>цесля // цясла // цясляр</b>
<p><b>Ц<u>е</u>сля.</b> Тое, што і <span id=raz>цясляр</span>.
<br>Старэнькая лазня ў суботу напалена прышлымі цеслямі, што рубяць хату на ўскраіне вёскі. <i>Я.Брыль.</i>
<p><b>Цясл<u>а</u>.</b> <i>Уст.</i> Цяслярская прылада з паўкруглым лязом для выдзёўбвання карыт, начовак і пад.
<br>За перагародкаю пры стале сядзеў начальнік пошты, сярэдніх гадоў чалавек з кароткім і шырокім носам, падобным да цяслы. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Цясл<u>я</u>р.</b> Рабочы, які займаецца грубай апрацоўкай драўніны для будынкаў, вырабам простай драўлянай мэблі; цесля.
<br>Бацька мой быў добры стальмах і цясляр. Ён рабіў калёсы і сані, кадушкі і ночвы, ставіў хаты і крыў стрэхі. <i>П.Глебка.</i>




@<p><b>цікаваць // цікавіць</b>
<p><b>Цікав<u>а</u>ць.</b> Уважліва сачыць за кім-чым-н.; выглядваць, падпільноўваць, падсцерагаць каго-што-н.
<br>Колева маці з натоўпу цікавала за тым, што адбываецца ля стала. <i>А.Асіпенка.</i>
<p><b>Цік<u>а</u>віць.</b> Выклікаць цікавасць, імкненне даведацца пра каго-што-н.
<br>Заўважыўшы, што Чэрапаў не збіраецца закідваць яго рознымі пытаннямі, ён пачаў выказваць тое, што яго асабліва цікавіла, хвалявала, а часам, напэўна, і мучыла. <i>А.Кулакоўскі.</i>




@<p><b>цікавы // цікаўны</b>
<p><b>Цік<u>а</u>вы.</b>
<br><b>1.</b> Які выклікае цікавасць, захапляе.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: займальны.
<br>Крытычныя артыкулы нават у нелітаратурных выданнях у нас часта бываюць залішне спецыфічна літаратурныя і таму не заўсёды цікавыя для масавага чытача. <i>В.Каваленка.</i>
<br><b>2.</b> <i>Разм.</i> Прывабны знешне, прыгожы.
<br>Яна яшчэ цяпер, маючы пяцьдзесят гадоў, досыць цікавая, стройная, вёрткая, нібы ёй дваццаць гадоў. <i>З.Бядуля.</i>
<p><b>Цік<u>а</u>ўны.</b> Які хоча ўсё ведаць, выяўляе да ўсяго цікавасць.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: дапытлівы.
<br>Людзі трохгадовага ўзросту самыя цікаўныя з людзей. <i>П.Панчанка.</i>




@<p><b>цітла // цітр</b>
<p><b>Ц<u>і</u>тла.</b> Надрадковы знак старажытнай пісьменнасці над скарочана напісаным словам ці над літарай, якая абазначае лічбу.
<br>Цітлы - надрадковыя знакі ў выглядзе ламанай рыскі, якія ставіліся над скарочанымі словамі або літарамі, што мелі лічбавае значэнне. <i>У.Арлоў.</i>
<p><b>Цітр.</b> Надпіс на кадры ў кінафільме, які перадае словы дзеючых асоб ці тлумачальны тэкст.
<br>Мы трохі спазніліся, на экране ўжо мільгаюць цітры. Білецёрша, падсвечваючы сабе ліхтарыкам, вядзе нас на месца. <i>І.Навуменка.</i>




@<p><b>цывілізаваны // цывілізатарскі // цывільны</b>
<p><b>Цывілізав<u>а</u>ны.</b> Культурны, асвечаны, адукаваны.
<br>Усяму цывілізаванаму свету вядома, што маленькая кропля нікаціну забівае нават каня. <i>М.Паслядовіч.</i>
<p><b>Цывіліз<u>а</u>тарскі.</b> <i>звычайна іран.</i> Які мае адносіны да цывілізатара - таго, хто быццам бы ўводзіць, пашырае цывілізацыю.
<br>Цывілізатарская місія.
<p><b>Цыв<u>і</u>льны.</b> Грамадзянскі, не ваенны.
<br>За сталом сядзеў сярэдніх гадоў мужчына ў ваеннай гімнасцёрцы, побач з ім - мужчына ў цывільным. <i>Я.Курто.</i>




@<p><b>цыганаваты // цыганісты // цыганскі</b>
<p><b>Цыганав<u>а</u>ты.</b> Падобны на цыгана.
<br>Другі - цыганаваты, кучаравы, з сухарлявай, загарэлай патыліцай, на якой цёмна ільснілася западзінка-равок. <i>М.Стральцоў.</i>
<p><b>Цыг<u>а</u>ністы.</b> <i>Разм.</i> Які нагадвае па выгляду і па характару цыгана.
<br>Гаспадар - Сямён Марчанка - цыганісты, доўгі і вёрткі, як уюн. <i>Б.Сачанка.</i>
<p><b>Цыг<u>а</u>нскі.</b> Які мае адносіны да цыганоў, характэрны для іх.
<br>Збоку ўсё было падобна на вялікі цыганскі табар. <i>М.Лынькоў.</i>




@<p><b>цыгара // цыгарка // цыгарэта</b>
<p><b>Цыг<u>а</u>ра.</b> Туга скручанае ў трубачку тытунёвае лісце для курэння.
<br>Выгладжаны і прылізаны, важна сядзіць ён у сваім кабінеце за багатым сталом, курыць дарагія цыгары. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Цыг<u>а</u>рка.</b> Самаробная папяроса.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: самакрутка.
<br>Марцін выцягнуў з кішэні вышыты капшук, скруціў цыгарку. <i>І.Мележ.</i>
<p><b>Цыгар<u>э</u>та.</b> Папяроса без муштука.
<br>У машыне пахла бензінам і цыгарэтным дымам, і Алёшу вельмі захацелася закурыць, хоць наогул курыў ён мала і цыгарэты больш насіў з сабою для таго, каб пачаставаць каго трэба. <i>Л.Арабей.</i>




@<p><b>цыратавы // цыратны // цыратовы</b>
<p><b>Цыр<u>а</u>тавы.</b> <i>Разм.</i> Тое, што і <span id=raz>цыратовы</span>.
<br>У цыратавым фартуху, Маргарыта першая выскачыла з кухні і пабегла ў пярэднюю. <i>Я.Скрыган.</i>
<p><b>Цыр<u>а</u>тны.</b> Які мае адносіны да цыраты, звязаны з вырабам цыраты.
<br>Цыратная вытворчасць. Цыратная майстэрня.
<p><b>Цырат<u>о</u>вы.</b> Зроблены з цыраты.
<br>Суседка трымае ў руках ручку-самапіску і падручнік ангельскай мовы, на сцятых каленях ляжыць тоўсты сшытак у цыратовай вокладцы і маленькі кішэнны слоўнічак. <i>І.Навуменка.</i>




@<p><b>цыркульны // цыркулярны<sup>1</sup> / цыркулярны<sup>2</sup> // цыркуляцыйны</b>
<p><b>Ц<u>ы</u>ркульны.</b> Які мае адносіны да цыркуля.
<br>Нечакана зламалася цыркульная ножка, і ён не змог закончыць свой чарцёж. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Цыркул<u>я</u>рны<sup>1</sup>.</b> Які з'яўляецца цыркулярам - дырэктыўным распараджэннем для падначаленых устаноў.
<br>Менскі губернатар у цыркулярным пісьме, разасланым у 1912 годзе ў паветы, абавязваў усіх павятовых спраўнікаў узмацніць нагляд за настроем сялян. <i>І.Саладкоў.</i>
<p><b>Цыркул<u>я</u>рны<sup>2</sup>.</b> Круглы; які мае форму акружнасці; які мае адносіны да цыркуляркі - машыны для распілоўкі дрэва, рэжучай часткай якой з'яўляецца дыскавая піла.
<br>За цыркулярным столікам сярод кучы абрэзкаў стаіць Пеця Ціханчук і змагаецца з вялікай, як кола, круглай пілой - рэжа штакеціны. <i>П.Пестрак.</i>
<p><b>Цыркуляц<u>ы</u>йны.</b> Які адбываецца па замкнутаму кругу; кругавы.
<br>У IX класе пры вывучэнні тэмы «Аміяк» вучні даведваюцца аб такіх прынцыпах, як цыркуляцыйныя працэсы, скарыстанне аптымальнага ціску і тэмператур і г.д. <i>Р.Гацко.</i>




@<p><b>цэзура // цэнзура</b>
<p><b>Цэз<u>у</u>ра.</b> Паўза ўнутры вершаванага радка, абавязковая для пэўнага вершаванага размеру.
<br>Трэцяе адрозненне паэзіі вялікага паэта Багдановіч звязваў з другаснымі сродкамі гарманізацыі вершаванай мовы: з унутранымі рыфмамі, алітэрацыямі, цэзурай і г.д. <i>А.Лойка.</i>
<p><b>Цэнз<u>у</u>ра.</b> Прагляд твораў, якія прызначаюцца да друку, да пастаноўкі ў тэатры, або прагляд якой-н. карэспандэнцыі, што ажыццяўляецца дзяржаўнай установай.
<br>Усе газеты і пісьмы, адрасаваныя палітычным вязням у Лукішках, праходзілі строгую пракурорскую цэнзуру. <i>М.Машара.</i>




@<p><b>цямнець // цямніць</b>
<p><b>Цямн<u>е</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> Станавіцца цёмным, цямнейшым.
<br>Поле прытаілася ў чаканні, а хмара набліжалася і цямнела, і час ад часу блакітныя ніці маланкі пранізвалі яе. <i>Т.Хадкевіч.</i>
<br><b>2.</b> <i>безас.</i> Пра надыход цемнаты, набліжэнне прыцемку, змроку.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: зацямняць.
<br>Пачынала цямнець. З вуліцы чуліся звонкія галасы дзяцей - вясною яны чамусьці асабліва звонкія. <i>Л.Арабей.</i>
<p><b>Цямн<u>і</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> <i>што.</i> Рабіць больш цёмным, цямнейшым.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: зацямнець.
<br>У хаце было ціха. І неяк цемнавата - можа, гэта мне здалося адразу з вуліцы, а можа, хату сапраўды цямнілі вялікія кусты бэзу. <i>Я.Сіпакоў.</i>
<br><b>2.</b> <i>Разм.</i> Гаварыць няясна, блытана; скажаць сэнс чаго-н.
<br>Хацяновіч сказаў: «Не цямні. Я даўно здагадаўся, што зяцю нашаму ты кампаньён толькі ў карты і што цікаўлю цябе я». <i>І.Шамякін.</i>




@<p><b>цяплець // цяпліць</b>
<p><b>Цяпл<u>е</u>ць.</b> Станавіцца больш цёплым, цяплейшым.
<br>Ападаў ветравы холад, і цяплела надвор'е. <i>К.Чорны.</i>
<p><b>Цяпл<u>і</u>ць.</b> <i>каго-што.</i> Абаграваць, паліць у печы ці раскладваць агонь.
<br>У пятніцу пасля абеду аканом загадаў цяпліць лазню для мужчын. <i>А.Чарнышэвіч.</i>




@<p><b>цярпімы // цярплівы</b>
<p><b>Цярп<u>і</u>мы.</b> Які можна цярпець, зносіць; з якім можна мірыцца.
<br>Заехаў я ў сваю вёску. Тут радыяцыя сапраўды не надта высокая, можна сказаць, цярпімая. <i>Б.Сачанка.</i>
<p><b>Цярпл<u>і</u>вы.</b> Які мае вялікае цярпенне.
<br>Чалавек цярплівы, прызвычаены да розных франтавых нягод, ён мог спаць на марозе, седзячы ў танку, сагнуўшыся ў крук. <i>І.Мележ.</i>




@<p><b>чаканны // чаканы</b>
<p><b>Чак<u>а</u>нны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да чаканкі - металічных вырабаў з адбіткамі ці ўзорамі на іх паверхні.
<br>Індыйская сялянка нясе ваду з калодзежа ... у спецыяльнай меднай пасудзіне, багата ўпрыгожанай чаканным узорам. <i>ЛіМ.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Ясны, выразны, дакладны.
<br>Чытаючы гэтыя ямбы, успамінаеш чаканны радок пушкінскага «Яўгенія Анегіна». <i>А.Лойка.</i>
<p><b>Чак<u>а</u>ны.</b> Якога доўга, з нецярпеннем чакаюць.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: жаданы.
<br>Нарэшце 16 кастрычніка халодным надвячоркам пачулі чаканую каманду: «Усім сабрацца з рэчамі». <i>С.Грахоўскі.</i>




@<p><b>чалавечны // чалавечы</b>
<p><b>Чалав<u>е</u>чны.</b> Уважлівы, спагадлівы, чулы да іншых людзей; душэўны.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: гуманны.
<br>Наша мова багатая на душэўныя, чалавечныя словы, якія мы можам і - я глыбока перакананы - павінны хоць час ад часу гаварыць адзін аднаму. <i>А.Кудравец.</i>
<p><b>Чалав<u>е</u>чы.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да чалавека, характэрны для яго.
<br>У хаце пахла аўчынамі, зайцовымі шкуркамі, свежым хлебам і ўсім тым, чым пахне звычайнае чалавечае жытло. <i>М.Лынькоў.</i>
<br><b>2.</b> Уласцівы чалавеку; такі, як трэба.
<br><span id=raz>Сінонімы</span>: належны, добры.
<br>- Яно не кепска было б кіламетраў пяцьдзесят ад'ехацца, - раптам спыняецца Тарасюк. - Тады можна было б спакойна дзён колькі адлежацца, чалавечы выгляд набыць. <i>С.Александровіч.</i>




@<p><b>чапурны // чапурысты</b>
<p><b>Чапурн<u>ы</u>.</b> <i>Разм.</i> Прыбраны, прыхарошаны.
<br>Людзі бачаць, не дурныя, цешча-маці! Ходзяць дзеўкі чапурныя - не пазнаць іх. <i>С.Дзяргай.</i>
<p><b>Чапур<u>ы</u>сты.</b> <i>Разм.</i> Які любіць прыбірацца, чапурыцца.
<br>А Верка Федаскова, рыжанькая, жвавая, яшчэ чапурыстая маладуха, празвінела тонкім галаском: - А я ўжо гэта лета з гасцямі пабуду. <i>М.Ракітны.</i>




@<p><b>чарамша // чаромха / чарэмшына // чарэшня</b>
<p><b>Чарамш<u>а</u>.</b> Дзікі часнок.
<br>Чарамша і абляпіха, не забыць нам вашых чар. <i>М.Хведаровіч.</i>
<p><b>Чар<u>о</u>мха.</b> Дрэва ці кустарнік з белымі духмянымі кветкамі і чорнымі даўкімі ягадамі.
<br>А далей віднелася вёска, акаймаваная з аднаго боку зараснікам алешніку ўздоўж ручая, уся ў прысадах, з зялёнымі шапкамі чаромхі, каштанаў ці клёнаў над кожнаю хатай. <i>Маладосць.</i>
<p><b>Чар<u>э</u>мшына.</b> Тое, што і <span id=raz>чаромха</span>.
<br>Цвілі па чарзе: спачатку чарэмшына, потым бэз, потым язмін, потым шыпшына... <i>І.Грамовіч.</i>
<p><b>Чар<u>э</u>шня.</b> Садовае дрэва з чырвонымі ці жоўтымі ягадамі.
<br>Далей пачыналіся прыватныя, у адзін паверх, з верандамі і мансардамі, дамы, атуленыя белымі ад квецені садамі. У садах цвілі чарэшні. <i>В.Карамазаў.</i>




@<p><b>чарапахавы // чарапашы</b>
<p><b>Чарап<u>а</u>хавы.</b> Прыгатаваны, зроблены з чарапахі, з яе панцыра.
<br>Светлая чарапахавая грабёнка так і выпіналася з густых каштанавых валасоў. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Чарап<u>а</u>шы.</b>
<br><b>1.</b> Які належыць чарапасе.
<br>Чарапашы панцыр. Чарапашыя яйкі.
<br><b>2.</b> Вельмі павольны, няспешны; <span id=raz>проціл</span>. хуткі.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: марудны.
<br>Стараліся ісці хутка, але снег рассыпаўся пад нагамі, ногі раз'язджаліся, неяк адставалі ад тулава, і як ні спяшы - тэмп усё роўна быў чарапашы. <i>У.Дамашэвіч.</i>




@<p><b>чарапковы // чарапны</b>
<p><b>Чарапк<u>о</u>вы.</b> Які мае адносіны да чарапка - асколка разбітага глінянага ці фарфоравага вырабу.
<br>Чарапковы друз.
<p><b>Чарапн<u>ы</u>.</b> Які мае адносіны да чэрапа.
<br>Чарапныя косці.




@<p><b>чараўніцкі // чараўнічы</b>
<p><b>Чараўн<u>і</u>цкі.</b> Які мае адносіны да дзеянняў чараўніка ці знахара.
<br>Чараўніцкая замова.
<p><b>Чараўн<u>і</u>чы.</b>
<br><b>1.</b> Звязаны з чараўніцтвам, чарамі.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: чарадзейны.
<br>Гаспадыня паспешна накрыла на стол, на ім, як па ўзмаху чараўнічай палачкі, з'явіліся талеркі з мясам, белым хлебам. <i>М.Пятніцкі.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Які зачароўвае, захапляе, прыносіць асалоду.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: чароўны.
<br>Але той, хто наведаў хоць раз чараўнічыя нашы мясціны, не забудзе ніколі ён нас - край блакітны і нашу гасціннасць. <i>П.Пруднікаў.</i>




@<p><b>чарнець // чарніць</b>
<p><b>Чарн<u>е</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> Станавіцца чорным, больш чорным, чарнейшым.
<br>Гэта была пара, калі лісце крапівы бярэцца белымі плямамі і пачынае пакрысе чарнець, яно і пячэцца ўжо слабей. <i>А.Кудравец.</i>
<br><b>2.</b> Вылучацца сваім колерам.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: чарнецца.
<br>Сумна сустракалі партызан родныя мясціны. У кожнай вёсцы, у якую можна было зайсці, чарнелі папялішчы. <i>І.Мележ.</i>
<p><b>Чарн<u>і</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> <i>што.</i> Рабіць чорным; фарбаваць у чорны колер.
<br>Два коміны цеплавой электрастанцыі дымам чарнілі шэрае неба. <i>І.Грамовіч.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан. каго-што.</i> Няславіць, ганьбіць; гаварыць дрэннае пра каго-што-н.
<br>Адзін толькі кульгавы Базыль, сусед іхні, заўсёды чарніў Алёшку перад людзьмі. <i>А.Якімовіч.</i>




@<p><b>чаротавы // чароцісты</b>
<p><b>Чар<u>о</u>тавы.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да чароту.
<br>Астафій нячутна, быццам дзікі чаротавы кот, падкраўся ззаду і ўбачыў, што чалядзінка разбівае-расцірае на дробненькі друз, на пясок нямецкае шкло. <i>Л.Дайнека.</i>
<br><b>2.</b> Зроблены з чароту.
<br>Лявей гэтага пляца раскінулася вёска Высокае, дзе з-за дрэў весела выглядалі акуратныя чаротавыя стрэхі сялянскіх хат і клуняў. <i>Я.Колас.</i>
<p><b>Чар<u>о</u>цісты.</b> Парослы чаротам.
<br>А кніжка сапраўды была прыгожая: на вокладцы была намалявана рэчка з чароцістым берагам і чалавек у чоўне, а наўскасяк напісана «Расцяробы». <i>Р.Сабаленка.</i>




@<p><b>частотны // часты</b>
<p><b>Част<u>о</u>тны.</b> <i>Спец.</i>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да частаты чаго-н., частотнасці.
<br>Рэцэнзент асабліва падкрэсліў тое, што ў даследаванні даецца частотная характарыстыка лексікі. <i>ЛіМ.</i>
<br><b>2.</b> Заснаваны на выкарыстанні змен частаты ваганняў.
<br>Частотнае рэле. Частотны дэтэктар.
<p><b>Ч<u>а</u>сты.</b>
<br><b>1.</b> Размешчаны блізка адзін каля другога.
<br>На полі бабкі частыя пасталі ў чараду. <i>А.Астрэйка.</i>
<br>|| Які ідзе, адбываецца, паўтараецца праз кароткія прамежкі часу. Частыя, хоць і невялікія дажджы заміналі сушыць сена. <i>А.Чарнышэвіч.</i>
<br><b>2.</b> Які складаецца з блізка размешчаных адзін каля аднаго аднародных прадметаў, частак, часцінак; густы.
<br>Лес тут стаяў часты і высокі. <i>М.Лобан.</i>




@<p><b>чмурыць // чмурэць</b>
<p><b>Чмур<u>ы</u>ць.</b> <i>каго-што</i> і <i>без дап.</i>
<br><b>1.</b> Дурыць, адурманьваць, тлуміць.
<br>- Дзень і ноч на заводзе і дома мудруе і майструе. Я ўжо казала яму: кінь ты, не чмуры галавы. <i>Р.Сабаленка.</i>
<br><b>2.</b> <i>Разм.</i> Ашукваць, абдурваць каго-н., збіваць з толку.
<br>- Ну й разумная галоўка! Як людзей ты чмурыш лоўка! <i>Э.Валасевіч.</i>
<p><b>Чмур<u>э</u>ць.</b> <i>Разм.</i> Станавіцца дурным; дурнець.
<br>Чмурэць ад дыму.




@<p><b>чуткі // чутны // чуты</b>
<p><b>Ч<u>у</u>ткі.</b>
<br><b>1.</b> Здольны добра ўспрымаць што-н. слыхам, нюхам.
<br>- Спі, - гаворыць Яворскі, - сабакі ў мяне чуткія і злыя - абудзяць, калі што. <i>Я.Колас.</i>
<br><b>2.</b> Уражлівы, успрыімлівы.
<br>Каханне - лёгкая прынада для сэрцаў чуткіх, маладых. <i>Я.Купала.</i>
<p><b>Ч<u>у</u>тны.</b> Даступны слыху; які ўспрымаецца слыхам; які гучыць.
<br>А гэта што - ледзь чутны крок? Ці проста шоргнула ігліца? <i>А.Вольскі.</i>
<p><b>Ч<u>у</u>ты.</b> Які ўжо быў пачуты; вядомы.
<br>Ходзіць статак па лузе ці ў полі, а ты сядзіш сабе на ўскрайку лесу каля агеньчыка і чытаеш кніжку або слухаеш, як старэйшы хто з пастушкоў расказвае чутую ад бацькоў прыгоду. <i>А.Пальчэўскі.</i>




@<p><b>чыгуначны // чыгунны</b>
<p><b>Чыг<u>у</u>начны.</b> Які мае адносіны да рэйкавай дарогі - чыгункі.
<br>На шашы не відаць было ніякага руху, у гарадку аднаўлялі ўзарваны чыгуначны мост. <i>М.Лынькоў.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Яны [метрабудаўнікі] прымянілі арыгінальны спосаб абціскання тунеля чыгуначнымі (трэба: чыгуннымі) кольцамі, за якія затым запампоўваўся пад ціскам бетонны раствор. <i>Звязда.</i>
<p><b>Чыг<u>у</u>нны.</b> Які мае адносіны да чыгуну, яго вытворчасці; зроблены, адліты з чыгуну.
<br>Схіліўшы цяжкую галаву на ўзорыстую спінку чыгуннай лаўкі, Крысціна задрамала. <i>А.Васілевіч.</i>




@<p><b>чына // чынара</b>
<p><b>Ч<u>ы</u>на.</b> Травяністая кармавая балотная расліна сямейства бабовых.
<br>Сухое паветра моцна настоена на тонкім водары ружовай смолкі, на мядовым паху чырвонай канюшыны, на мятным халадку лугавой чыны. <i>Р.Ігнаценка.</i>
<p><b>Чын<u>а</u>ра.</b> Дрэва сямейства платанаў; усходні платан.
<br>Ах, якая пагода для купання, загару! Ні расы на чынарах, ні туману, ні хмары! <i>М.Танк.</i>




@<p><b>чырванець // чырваніць</b>
<p><b>Чырван<u>е</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> Станавіцца чырвоным; афарбоўвацца ў чырвоны колер.
<br>Сонца ўжо не было - толькі там, за мястэчкам, дзе яно схавалася, светла чырванела неба. <i>В.Адамчык.</i>
<br><b>2.</b> Пакрывацца румянцам, румянець; станавіцца чырвоным ад прыліву крыві.
<br>Таня пачырванела. Яна вельмі часта чырванела, варта было ёй хоць крышку засаромецца, як яна ўся залівалася чырванню, аж слёзы набягалі ёй на вочы. <i>Л.Арабей.</i>
<br>|| <i>перан.</i> Бянтэжыцца, саромецца. Сэрца яго поўнілася радасцю за сваіх землякоў, што нідзе за іх не прыходзіцца чырванець - ні на калгасных гонях, ні на сталічнай сцэне. <i>В.Шымук.</i>
<br><b>3.</b> <i>1 і 2 ас. не ўжыв.</i> Вылучацца сваім чырвоным колерам.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: чырванецца.
<br>Вакол буяла густая трава, чырванелі, жаўцелі, бялелі кветкі. <i>І.Мележ.</i>
<p><b>Чырван<u>і</u>ць.</b> <i>каго-што.</i> Рабіць чырвоным, барвовым; фарбаваць у чырвоны колер.
<br>У акно другой хаты відно, як зырка паліцца ў печы - полымя яркім дрыготкім святлом чырваніць супрацьлеглую сцяну. <i>Я.Сіпакоў.</i>




@<p><b>чытальнік // чытач</b>
<p><b>Чыт<u>а</u>льнік.</b> Чалавек, які з высокім майстэрствам чытае творы мастацкай літаратуры; артыст, дэкламатар, які выступае з чытаннем.
<br>Нішто - ні кіно, ні тэлевізар, ні наяўнасць такой прафесіі, як мастацкі чытальнік, - не можа замяніць самастойнага чытання твораў. <i>Р.Шкраба.</i>
<p><b>Чыт<u>а</u>ч.</b>
<br><b>1.</b> Той, хто чытае якія-н. творы, да каго звернуты творы пісьменнасці.
<br>Мова і стыль - гэта тыя формы, у якіх перадаецца чытачу думка твора. <i>К.Чорны.</i>
<br><b>2.</b> Наведвальнік, абанент грамадскай бібліятэкі, чытальні.
<br>Ён дабіўся таго, што ў кожным доме калгаса імя Дзяржынскага ёсць адзін-два чытачы бібліятэкі, а ўсяго чытачоў больш за 500. <i>М.Арочка.</i>




@<p><b>чытальніцкі // чытальны // чытацкі // чытабельны // чытэльны</b>
<p><b>Чыт<u>а</u>льніцкі.</b> Які мае адносіны да чытальніка, дэкламатара.
<br>Ужо ў школьныя гады ў яго ярка праявіліся чытальніцкія здольнасці.
<p><b>Чыт<u>а</u>льны.</b> Прызначаны для чытання, заняткаў з кнігамі, часопісамі.
<br>Абабітыя цыратай дзверы чытальнай залы грукалі глуха і мякка. <i>В.Адамчык.</i>
<p><b>Чыт<u>а</u>цкі.</b> Які мае адносіны да чытача.
<br>У артыкуле зусім няма канкрэтных фактаў, якія б ілюстравалі думкі аўтара, а гэта значыць, што ён не суадносіцца з практычным вопытам чытацкай аўдыторыі. <i>Б.Стральцоў.</i>
<p><b>Чыт<u>а</u>бельны.</b> <i>Разм.</i> Тое, што і <span id=raz>чытэльны</span>.
<br>Не заўсёды яны [вершы] былі якаснымі, але нейкае пачуццё, нейкая думка, нейкі асаблівы настрой таго часу былі злоўлены, падкрэслены, што і рабіла вершы, як гаворыцца, чытабельнымі. <i>П.Панчанка.</i>
<p><b>Чыт<u>э</u>льны.</b> Які лёгка чытаецца; які можна прачытаць.
<br>У лепшым выпадку [Я.Колас] казаў: «глянь», - падсоўваў чыста перабелены цвёрдым чытэльным почыркам аркушык і адыходзіў убок. <i>М.Лужанін.</i>




@<p><b>шабас // шабаш // шабаш</b>
<p><b>Ш<u>а</u>бас.</b> Суботні адпачынак, суботняе свята ў набожных жыдоў.
<br>Шабас быў якраз, субота, - грэх жа брацца за работу. <i>К.Крапіва.</i>
<p><b>Ш<u>а</u>баш.</b> У сярэдневяковых павер'ях: начное зборышча ведзьмакоў і ведзьмаў, якія ўчынялі шалёны разгул.
<br>Густая, рослая трава палегла, пераплялася, зблыталася, - няйнакш, як у ёй спраўлялі свой спрадвечны д'ябальскі шабаш тысячы маладых гуллівых чарцей. <i>Б.Сачанка.</i>
<br>|| <i>перан.</i> Зверскі ўчынак; варожы разгул. Астаўся толькі адзін няпоўны дыск кулямёта. Ды і што ты тут зробіш, калі карнікаў поўны лес і яны, відаць, вяртаюцца з чарговага крывавага шабашу, нават жывёлу гоняць з сабой? <i>Р.Няхай.</i>
<p><b>Шаб<u>а</u>ш.</b> <i>Разм.</i>
<br><b>1.</b> Заканчэнне работы; перапынак для адпачынку.
<br>Працягла гуў гудок на шабаш. <i>Х.Шынклер.</i>
<br><b>2.</b> <i>у знач. вык.</i> Скончана, даволі; канец.
<br>Бесхарактарны я, брат Стары, - на тон самабічавання з'ехаў Садовіч, - але пераеду ў другую школу, тады, брат, шабаш. <i>Я.Колас.</i>




@<p><b>шабашнічаць // шабашыць</b>
<p><b>Шаб<u>а</u>шнічаць.</b> <i>Разм.</i> Быць шабашнікам - падраджацца на прыватныя выгадныя заработкі.
<br>Сам ён ужо два гады як скончыў вучобу, працуе інжынерам у канструктарскім бюро. Шабашнічаць пачаў яшчэ з першага курса, а цяпер сам арганізатар «шабашкі». <i>А.Жук.</i>
<p><b>Шаб<u>а</u>шыць.</b> <i>Разм.</i>
<br><b>1.</b> Канчаць работу; рабіць перапынак у рабоце.
<br>- Гэта ж маглі пачынаць раскатку... І ў сераду б - шабашылі! <i>А.Савіцкі.</i>
<br><b>2.</b> <i>Зневаж.</i> Зарабляць грошы, выконваючы якую-н. Выгадную работу, акрамя асноўнай.
<br>- У мяне ж і дзед, і бацька... - Шабашылі? - перапыніў Аркадзь Апанасавіч. - Без нас не абыходзіліся. <i>П.Кавалёў.</i>




@<p><b>шарон // шэрань</b>
<p><b>Шар<u>о</u>н.</b> <i>Абл.</i> Абледзянелая скарынка на паверхні снегу.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: шарпак.
<br>Кабыла прытка секла падковамі малады лядок на дарозе, а пад палазамі хрусцеў шарон. <i>І.Чыгрынаў.</i>
<p><b>Ш<u>э</u>рань.</b>
<br><b>1.</b> Белыя рыхлыя крышталікі, формай падобныя на сняжынкі, якія нарастаюць пры значным марозе і тумане на галінах дрэў, траве, дроце і г.д.
<br>Надышлі марозы, рэчкі закавалі, белыя бярозы шэранем убралі. <i>Я.Колас.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Сівізна.
<br>Змізарнеў [Гаруноў], твар выцягнуўся, на скронях прабілася шэрань. <i>І.Дуброўскі.</i>
<br><b>3.</b> Змрок, цемра.
<br>Пасярод двара, насупраць студні, над якой у перадранішняй шэрані чарнее высокі журавель, стаяць калёсы. <i>І.Навуменка.</i>




@<p><b>шарсцісты // шарсцяны</b>
<p><b>Шарсц<u>і</u>сты.</b>
<br><b>1.</b> Пакрыты шэрсцю; з доўгай ці густой шэрсцю.
<br>Вучоныя знаходзілі астанкі пячорных ільвоў і гіен, велізарных мядзведзяў, шарсцістых насарогаў, якія жылі ў гэтых месцах дваццаць - трыццаць тысяч гадоў назад. <i>Звязда.</i>
<br><b>2.</b> Пакрыты ворсам, варсінкамі.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: варсісты.
<br>Шарсцістая тканіна.
<br><b>3.</b> <i>перан.</i> Задзірысты, незгаворлівы, гарачы.
<br>- Антон, той спакойны, а Мікіта, ого, дужа шарсцісты. Больш за слова яму не кажы. <i>М.Ракітны.</i>
<p><b>Шарсцян<u>ы</u>.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да шэрсці.
<br>Шарсцяное валакно. Шарсцяны тлушч.
<br><b>2.</b> Зроблены, выраблены з шэрсці.
<br>Шарсцяны світар аблягаў поўныя грудзі і круглыя плечы. <i>І.Мележ.</i>




@<p><b>шаткаваць // шатраваць</b>
<p><b>Шаткав<u>а</u>ць.</b> <i>што.</i> Рэзаць доўгімі вузкімі палоскамі (звычайна капусту).
<br>Хтосьці шаткуе, гняце капусту таўкачом у бочцы, пасыпае белае шаткаванне журавінамі, і яны блішчаць на ім, як на снезе. <i>М.Капыловіч.</i>
<p><b>Шатрав<u>а</u>ць.</b> <i>што.</i> Ачышчаць зерне ад скуркі, абдзіраць перад тым, як малоць на муку ці пускаць на крупы.
<br>Хлопец не бачыў дагэтуль, не чуў, каб нехта шатраваў на каравай: звычайна людзі пытлююць. <i>Я.Брыль.</i>




@<p><b>шаўкавісты // шаўкавічны // шаўковы</b>
<p><b>Шаўкав<u>і</u>сты.</b> Падобны на шоўк з выгляду ці навобмацак; бліскучы і мяккі.
<br>Серабрыстыя расінкі пабліскваюць на шаўкавістых пасмачках, а самазадаволены павук-крыжавік сядзіць пад лістом. <i>С.Шушкевіч.</i>
<p><b>Шаўкав<u>і</u>чны.</b> Які мае адносіны да шаўкоўніцы (тутавага дрэва) - паўднёвай расліны, лістамі якой выкормліваюць тутавага шаўкапрада.
<br>Шаўкавічны кокан.
<p><b>Шаўк<u>о</u>вы.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да шоўку; зроблены з шоўку.
<br>У магілу паклалі шаблю, тры нажы, кальчугу, шчыт, калчан з лукам, пазалочаны шлем і шэсць шаўковых кафтанаў. <i>Л.Дайнека.</i>
<br><b>2.</b> <i>перан. Разм.</i> Лагодны, паслухмяны, добры (пра чалавека).
<br>І Мяцельскі тады шаўковы быў, не цапаўся, наадварот, частаваў і Кіршчэню разам з упаўнаважанымі. <i>А.Жук.</i>




@<p><b>шафер // шафёр</b>
<p><b>Ш<u>а</u>фер.</b> Удзельнік вясельнага абраду, які выконвае даручэнні па распарадку вяселля і ў час вянчання трымае вянец над галавой у жаніха ці нявесты.
<br>Вечарам Венька зноў дастаў з чамаданчыка пляшку, бляшанку трасковай кансервы, хлеб, яна паставіла на стол чыгунок бульбы, і яны спраўлялі вяселле. Не было толькі шафераў і шаферак, сватоў, сведак, гасцей. <i>Я.Пархута.</i>
<p><b>Шаф<u>ё</u>р.</b> Вадзіцель аўтамашыны.
<br>Палонных высадзілі з кузава. З аднаго боку кабіны вылез афіцэр, з другога - шафёр, трымаючы ў руках два цесакі. <i>М.Аўрамчык.</i>




@<p><b>швейцар // швейцарац</b>
<p><b>Швейц<u>а</u>р.</b> Вартаўнік ля знадворных дзвярэй у пад'ездах устаноў, рэстаранаў, гатэляў, жылых памяшканняў.
<br>Я з абурэннем патрабую прапусціць матку, але швейцар і слухаць не хоча. <i>П.Мядзёлка.</i>
<p><b>Швейц<u>а</u>рац.</b> Жыхар Швейцарыі.
<br>З першым швейцарцам ён пазнаёміўся яшчэ ў час вайны.




@<p><b>шкліць // шклянець</b>
<p><b>Шкліць.</b> <i>што.</i> Устаўляць шкло ў што-н.
<br>За вокнамі гуляла мяцеліца, а дзядзька Віхтор стукаў сякерай, габляваў дошкі - дарабляў пяцісценак, слаў падлогу, шкліў падвойныя вокны. <i>І.Капыловіч.</i>
<p><b>Шклян<u>е</u>ць.</b> Ператварацца ў шкло; станавіцца падобным на шкло.
<br>Вочы нябожчыка ўжо шклянелі, і іх закрылі.




@<p><b>шкоднасць // шкодніцтва</b>
<p><b>Шк<u>о</u>днасць.</b> Шкодныя, небяспечныя для здароўя чалавека ўмовы працы.
<br>За шкоднасць вытворчасці налічана дадатковая аплата.
<p><b>Шк<u>о</u>дніцтва.</b> Злачынная, шкодніцкая дзейнасць.
<br>А час быў трывожны. Амаль у кожным нумары газет паведамлялася пра шкодніцтва, пра раскрыццё чорных шпіёнскіх гнёздаў. <i>Р.Сабаленка.</i>




@<p><b>шкодніцкі // шкодны</b>
<p><b>Шк<u>о</u>дніцкі.</b> Які мае адносіны да шкодніка - небяспечнага чалавека, ворага.
<br>Шкодніцкая дзейнасць.
<p><b>Шк<u>о</u>дны.</b>
<br><b>1.</b> Які прыносіць ці можа прынесці пашкоджанне, урон, страту.
<br>Знішчаючы грызуноў, пугач прыносіць пэўную карысць чалавеку, але для паляўнічай гаспадаркі ён шкодны тым, што забівае зайцоў, вавёрак і баравую дзічыну - цецерукоў, глушцоў, курапатак. <i>В.Вольскі.</i>
<br><b>2.</b> Небяспечны для здароўя.
<br>Шкодны клімат.




@<p><b>шляк // шлях</b>
<p><b>Шляк.</b> Палоска, абшыўка па краі тканіны іншага колеру ці ўзору.
<br>Падмятаючы доўгаю бурачковаю ў чорных шляках спадніцаю высокі парог, з сеняў выкацілася невысокая з востранькім тварком старая кабета. <i>В.Адамчык.</i>
<p><b>Шлях.</b> Шырокая дарога, бальшак, гасцінец.
<br>За бярэзнікам быў лясок і ішоў шлях у горад і на грэблю. <i>М.Лупсякоў.</i>




@<p><b>шляхетны // шляхецкі</b>
<p><b>Шлях<u>е</u>тны.</b> <i>Уст.</i> Знешне вытанчаны, высакародны, з вялікім пачуццём годнасці.
<br>Апрача прозвішча, у Патоцкага не было нічога шляхетнага - звычайны вясковы хлопец, можа, нават яшчэ больш нявышкалены, чым іншыя, але працаваў ён сумленна. <i>У.Дамашэвіч.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Каб прымусіць каралеўскае войска супраціўляцца і пазбегнуць страты артылерыі, польскае камандаванне стала прыкоўваць на ланцуг сваіх артылерыстаў да гармат. Такі лёс напаткаў і шляхетнага (трэба: шляхецкага) артылерыста Адама Каменскага. <i>Весці АН БССР.</i>
<p><b>Шлях<u>е</u>цкі.</b> Які мае адносіны да шляхецтва, шляхты, належыць ёй.
<br>Векавечныя дубы і ясені ў два рады вялі да шляхецкіх засценкаў, з вялікімі садамі і добрымі будынкамі. <i>М.Хведаровіч.</i>
<br>|| Уласцівы шляхце, шляхецтву. Польскія салдаты на такую дружбу не ішлі з намі: гонар шляхецкі, відаць, не дазваляў блізка знацца з хлопцамі-мужыкамі. <i>А.Пальчэўскі.</i>




@<p><b>шпажнік // шпажыст</b>
<p><b>Шп<u>а</u>жнік.</b> Дэкаратыўная расліна сямейства касачовых з мечападобнымі лістамі і вялікімі кветкамі рознага колеру; гладыёлус.
<br>Шпажнік расце звычайна на нізкіх рачных берагах.
<p><b>Шпаж<u>ы</u>ст.</b> Спартсмен, спецыяліст па фехтаванню на шпагах.
<br>Адбыліся фіналы камандных спаборніцтваў шпажыстаў. <i>Звязда.</i>




@<p><b>штабель // штапель</b>
<p><b>Шт<u>а</u>бель.</b> Роўна складзеныя ў адзін рад дошкі, бярвенне, будаўнічыя матэрыялы і г.д.
<br>У адным месцы ўзвышаліся клеткі цэглы, у другім - штабелі дошак. <i>А.Карпюк.</i>
<p><b>Шт<u>а</u>пель.</b> Тканіна са штучнага валакна.
<br>Дзяўчынцы вельмі падабалася новая сукенка са штапелю, які быў тады ў вялікай модзе. <i>ЛіМ.</i>




@<p><b>шурпацець // шурпаціць</b>
<p><b>Шурп<u>а</u>цець.</b> Станавіцца шурпатым, нягладкім.
<br>Скура на руках шурпацее.
<p><b>Шурп<u>а</u>ціць.</b> <i>што.</i> Рабіць што-н. шурпатым.
<br>Спазнаць мне хочацца і важкасць цэглы і як шурпаціць пальцы ўедлівы раствор. <i>М.Арочка.</i>




@<p><b>шчаціністы // шчацінны</b>
<p><b>Шчац<u>і</u>ністы.</b> Пакрыты густой шчацінай; парослы кароткімі жорсткімі валасамі.
<br>Ледзь прыкметная ўсмешка прабегла па шчаціністым твары Андрэя. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Шчац<u>і</u>нны.</b> Які мае адносіны да вырабаў са шчаціны; зроблены са шчаціны.
<br>У траўні-чэрвені 1917 года баставалі рабочыя-металісты і рабочыя лесапільных заводаў, шчотачных і шчацінных фабрык Менска і яго ваколіц. <i>Полымя.</i>




@<p><b>шчылінны // шчылісты</b>
<p><b>Шчыл<u>і</u>нны.</b> У мовазнаўстве: гук, які ўтвараецца трэннем паветра ў шчыліне паміж збліжанымі органамі маўлення.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: фрыкатыўны.
<br>Шчылінны зычны гук.
<p><b>Шч<u>ы</u>лісты.</b> Які мае шмат шчылін, дзірак.
<br>Шчылістая падлога.




@<p><b>шыбаваць // шыбаць</b>
<p><b>Шыбав<u>а</u>ць.</b> <i>Разм.</i> Хутка, імкліва ісці, рухацца.
<br>Выходжу з аўтобуса і шыбую ў напрамку да невялічкага ляска, што танюткай рысачкай ляжыць на заснежаным гарызонце. <i>ЛіМ.</i>
<p><b>Шыб<u>а</u>ць.</b>
<br><b>1.</b> <i>каго-што.</i> Кідаць, шпурляць што-н.
<br>Ён спакойна стаіць у лодцы, выбіраючы перамёты, а лодку тую шыбае з хвалі на хвалю, як трэску! <i>Я.Брыль.</i>
<br><b>2.</b> Хутка, з вялікай сілай узлятаць угару; шугаць (пра полымя, дым).
<br>Шыбалі ўгару цёмныя стаўбуры дыму, вогненна бліскала полымя. <i>І.Мележ.</i>
<br>|| <i>безас.; перан.</i> Раптоўна ўрываючыся, дзейнічаць з вялікай сілай на каго-н. У нос шыбала рэзкім пяньковым пахам, кастрыца абсыпала твар і калолася за каўняром. <i>В.Быкаў.</i>




@<p><b>шырыць // шырэць</b>
<p><b>Ш<u>ы</u>рыць.</b> Рабіць больш шырокім, пашыраць.
<br>Некалькі дзён запар непадалёк ад кузні ўсё кланяўся зкскаватар - выкідваў балотную твань, шырыў азярцо для птушак. <i>М.Даніленка.</i>
<p><b>Шыр<u>э</u>ць.</b> Станавіцца больш шырокім.
<br>У парках і за горадам, праўда, было яшчэ снежна, але з кожным днём усё шырэлі, злучаючыся адна з другой, праталіны, наліваліся пупышкі лазы і вербаў. <i>В.Быкаў.</i>




@<p><b>шыфер // шыфр</b>
<p><b>Ш<u>ы</u>фер.</b> Дахавы матэрыял у выглядзе лістоў, плітак.
<br>Цяпер што, цяпер іншая справа: пад шыфер ды гонту ўбраліся, а ці даўно яшчэ на стрэхах мох зелянеў! <i>В.Быкаў.</i>
<p><b>Шыфр.</b>
<br><b>1.</b> Сістэма ўмоўных знакаў для сакрэтнага пісьма.
<br>Кастусь быў старшым радыстам: усе сакрэтныя шыфры знаходзіліся ў яго. <i>М.Ваданосаў.</i>
<br><b>2.</b> Умоўнае абазначэнне на кнігах, якое выкарыстоўваецца пры расстаноўцы, захаванні і ўказвае на іх месцазнаходжанне.
<br>Бібліятэкар глядзіць на шыфры кніг і ставіць іх на розныя стэлажы. <i>ЛіМ.</i>




@<p><b>шыфравальны // шыфраваны</b>
<p><b>Шыфрав<u>а</u>льны.</b> Які мае адносіны да шыфравання, шыфроўкі.
<br>Пасля сваёй прыгоды Віктар напаткаў знаёмага малодшага лейтэнанта з аддзела шыфравальнай службы і пайшоў побач з ім. <i>І.Навуменка.</i>
<p><b>Шыфрав<u>а</u>ны.</b> Напісаны ці перададзены шыфрам.
<br>Адначасова Рая прыняла шыфраваную радыёграму з Вялікай зямлі аб пачатку наступлення знятых з фронту буйных армейскіх часцей на партызанскі край. <i>Т.Хадкевіч.</i>




@<p><b>эбанітавы // эбенавы</b>
<p><b>Эбан<u>і</u>тавы.</b> Які мае адносіны да эбаніту - цвёрдага матэрыялу з вулканізаваных каўчукавых сумесей, які выкарыстоўваецца для ізаляцыі ў электратэхніцы і для іншых мэт.
<br>Шылкін узяў аловак з эбанітавай вазачкі, стукаў ім па пальцах, бы пералічваў іх. <i>А.Савіцкі.</i>
<p><b>Эб<u>е</u>навы.</b> Які мае адносіны да эбена - чорнага дрэва; зроблены з гэтага дрэва.
<br>Алекса, аднойчы прачнуўшыся раней, угледзеў пад яе худзенькім бокам свой нож.. Ён пацягнуў за цёплую, чорную, з эбенавага дрэва ручку - Апак ускочыла, няўцямна азіраючыся спалоханымі вачанятамі. <i>В.Іпатава.</i>




@<p><b>эвакуацыйны // эвакуіраваны</b>
<p><b>Эвакуац<u>ы</u>йны.</b> Які мае адносіны да эвакуацыі, прызначаны для яе.
<br>Для вывазу заводскага абсталявання былі мабілізаваны ўсе эвакуацыйныя сродкі, якія толькі можна было выкарыстаць. <i>Звязда.</i>
<p><b>Эваку<u>і</u>раваны.</b> Вывезены з небяспечнай мясцовасці; той, каго эвакуіравалі.
<br>Вольнанаёмная адміністрацыя лагера папаўнялася звольненымі ў запас па раненнях франтавікамі і эвакуіраванымі жанчынамі. <i>С.Грахоўскі.</i>




@<p><b>эканамічны // эканомны</b>
<p><b>Эканам<u>і</u>чны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да эканомікі.
<br>У кароткіх і простых словах расказаў Сцёпка сходу аб задачах эканамічнага адраджэння краіны. <i>Я.Колас.</i>
<br><b>2.</b> Які дае магчымасць сэканоміць што-н., патрабуе найменшых затрат; выгадны ў гаспадарчых адносінах.
<br>Сучасныя лямпы дзённага святла ў тры разы больш эканамічныя, чым звычайныя электрычныя лямпачкі. <i>У.Мезенцаў.</i>
<p><b>Экан<u>о</u>мны.</b> Які беражліва, ашчадна расходуе што-н., эканоміць.
<br>Эканомны гаспадар.




@<p><b>эканоміка // эканомія</b>
<p><b>Экан<u>о</u>міка.</b> Сукупнасць вытворчых адносін пэўнага грамадскага ладу, якія адпавядаюць развіццю прадукцыйных сіл грамадства.
<br>Эканоміка краіны.
<p><b>Экан<u>о</u>мія.</b>
<br><b>1.</b> Ашчаднасць, беражлівасць пры расходаванні чаго-н.
<br>Эканомія металу, сыравіны, усіх відаў энергіі - справа вялікай дзяржаўнай важнасці. <i>Полымя.</i>
<br>|| Выгада, атрыманая ў выніку такой беражлівасці, ашчаднасці. - Гледзячы, што вас цікавіць, - глыбакадумна пачаў Анатоль. - Скажам, разец «зорачка» маёй канструкцыі дае эканомію часу да дзесяці хвілін у гадзіну. <i>М.Ваданосаў.</i>
<br><b>2.</b> <i>Уст.</i> Памешчыцкая гаспадарка капіталістычнага тыпу.
<br>З другой паловы XVIII стагоддзя ўся слонімская эканомія пераходзіць ва ўладу ваяводы гетмана Агінскага. <i>Беларусь.</i>




@<p><b>экзаменатарскі // экзаменацыйны</b>
<p><b>Экзамен<u>а</u>тарскі.</b> Які мае адносіны да экзаменатара.
<br>Дырэктар палічыў неабходным і на гэты раз напомніць аб экзаменатарскіх абавязках не толькі маладым настаўнікам, а і ўсяму калектыву. <i>Настаўніцкая газета.</i>
<p><b>Экзаменац<u>ы</u>йны.</b> Які мае адносіны да экзамену, прызначаны для яго.
<br>Да экзаменацыйнай сесіі астаўся ледзь не месяц, а інстытут ужо жыў ёю. <i>У.Карпаў.</i>




@<p><b>экскаватар // эскалатар</b>
<p><b>Экскав<u>а</u>тар.</b> Самаходная землярыйная машына для вымання, перамяшчэння на іншае месца і пагрузкі на транспарт грунту, камення і г.д.
<br>Скончыўшы пасля дзесяцігодкі курсы, ён цяпер працаваў механікам на экскаватары. <i>У.Краўчанка.</i>
<p><b>Эскал<u>а</u>тар.</b> Рухомая лесвіца для пад'ёму і спуску людзей.
<br>На эскалатары, шырокай цудоўнай лесвіцы, якая рухаецца ўверх і ўніз, мы спускаемся ў падзямелле. <i>ЛіМ.</i>




@<p><b>экскурс // экскурсія</b>
<p><b><u>Э</u>кскурс.</b> Адхіленне, адступленне ад галоўнай тэмы з мэтай падрабязней высветліць пабочнае пытанне.
<br>Разважанні падмацоўваюцца экскурсамі ў мінулае, параўнаннямі, аргументамі і пераходзяць у дакладна сфармуляваныя вывады. <i>Б.Стральцоў.</i>
<p><b>Экск<u>у</u>рсія.</b>
<br><b>1.</b> Калектыўнае наведванне чаго-н., паездка, прагулка куды-н. з навуковай, адукацыйнай ці іншай мэтай.
<br>Школьнікі пабывалі на экскурсіі ў вёсцы Люсіна, дзе настаўнічаў Якуб Колас. <i>Настаўніцкая газета.</i>
<br><b>2.</b> Група ўдзельнікаў такога наведвання, паездкі, прагулкі.
<br>І вось аднойчы, ужо сярод лета, на Манін агарод прыйшла цэлая экскурсія: старшыня калгаса, брыгадзіры і Іван Навумавіч. <i>А.Якімовіч.</i>




@<p><b>экспанат // экспанент</b>
<p><b>Экспан<u>а</u>т.</b> Прадмет, які выстаўляецца для агляду на выстаўцы або ў музеі.
<br>Дзень за днём, месяц за месяцам музей папаўняўся ўсё новымі экспанатамі і дакументамі. <i>Настаўніцкая газета.</i>
<p><b>Экспан<u>е</u>нт.</b> Асоба ці арганізацыя, якая выстаўляе свае экспанаты на выстаўцы.
<br>Экспанент выстаўкі.




@<p><b>экспансіўнасць // экспансія // экспансіянізм</b>
<p><b>Экспанс<u>і</u>ўнасць.</b> Нястрыманасць, бурнае выяўленне пачуццяў.
<br>Відаць, гэтае слаўнае племя [хлапчукі] аднолькавае ва ўсім свеце па сваёй экспансіўнасці, цікаўнасці і прайдошлівасці - у самым лепшым сэнсе гэтага слова. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Эксп<u>а</u>нсія.</b> Пашырэнне сферы ўплыву капіталістычнай дзяржавы, імкненне да захопу новых тэрыторый.
<br>У атлантычнай частцы зарадзілася магутнасць Вялікабрытаніі і быў пакладзены пачатак яе каланіяльнай экспансіі. <i>Эканамічная геаграфія зарубежных краін.</i>
<p><b>Экспансіян<u>і</u>зм.</b> Імкненне да экспансіі, правядзенне палітыкі экспансіі.
<br>Экспансіянізм фашысцкіх рэжымаў.




@<p><b>экспансіўны // экспансіянісцкі</b>
<p><b>Экспанс<u>і</u>ўны.</b> Нястрыманы, парывісты; які бурна выяўляе свае пачуцці.
<br>Антось быў значна маладзейшы за свайго субяседніка-суседа. Можа таму і больш экспансіўны ў гутарцы, у думках. <i>М.Машара.</i>
<p><b>Экспансіян<u>і</u>сцкі.</b> Які мае адносіны да экспансіянізму.
<br>Амерыканская агрэсія ў Карэі з'яўляецца часткай агульнай рэакцыйнай экспансіянісцкай палітыкі ўрада ЗША. <i>Беларусь.</i>




@<p><b>экспедытарскі // экспедыцыйны</b>
<p><b>Экспед<u>ы</u>тарскі.</b> Які мае адносіны да экспедытара.
<br>Спакаваная ў скрыні прадукцыя паступае на экспедытарскі пункт. <i>Звязда.</i>
<p><b>Экспедыц<u>ы</u>йны.</b> Які мае адносіны да экспедыцыі.
<br>Экспедыцыйны корпус.




@<p><b>эксперыментальны // эксперыментатарскі</b>
<p><b>Эксперымент<u>а</u>льны.</b> Які мае адносіны да эксперыменту, прызначаны для яго.
<br>Зжаты і абмалочаны апошні загон эксперыментальнага ўчастка. <i>І.Дуброўскі.</i>
<p><b>Эксперымент<u>а</u>тарскі.</b> Які мае адносіны да эксперыментатара, характэрны для яго.
<br>Эксперыментатарскія здольнасці.




@<p><b>экстэрн // экстэрнат</b>
<p><b>Экст<u>э</u>рн.</b> Асоба, якая здае экзамены за пэўны курс без вучобы ў адпаведнай навучальнай установе.
<br>Упершыню я пазнаёміўся з ім [Менскам] у 1913 годзе, калі прыехаў у менскую гімназію здаваць экстэрнам экзамен на званне народнага настаўніка. <i>К.Крапіва.</i>
<p><b>Экстэрн<u>а</u>т.</b> Самастойнае праходжанне курса навучання са здачай экзаменаў у адпаведнай навучальнай установе.
<br>Аформіць перавод на экстэрнат, зняцца з учоту, выпісацца ў пашпартным стале, купіць якія-кольвечы кнігі - клопату шмат. <i>У.Шахавец.</i>




@<p><b>эліністычны // элінскі</b>
<p><b>Элініст<u>ы</u>чны.</b> Які мае здносіны да элінізму - эпохі росквіту змешанай грэка-ўсходняй культуры, што наступіла пасля заваёў Аляксандра Македонскага на Ўсходзе.
<br>Дзякуючы заваяванням Аляксандра Македонскага грэчаская культура пашырылася па краінах Усходу. Там яна змяшалася з мясцовай, усходняй культурай. Гэтую змешаную грэка-ўсходнюю культуру называюць эліністычнай. <i>Гісторыя старажытнага свету.</i>
<p><b>Эл<u>і</u>нскі.</b> Які мае адносіны да элінаў - старажытных грэкаў.
<br>Гэта велічнае тварэнне элінскай культуры [«Іліяда» Гамера] уразіла Тарашкевіча яшчэ ў студэнцкія гады. <i>А.Ліс.</i>




@<p><b>эмаліраваны // эмаліровачны</b>
<p><b>Эмалірав<u>а</u>ны.</b> Пакрыты эмаллю.
<br>Дзяўчынкі ўпалі, а белы эмаліраваны чайнік доўга каціўся ўніз, падскокваючы, як гумавы мяч. <i>А.Асіпенка.</i>
<p><b>Эмалір<u>о</u>вачны.</b> Які мае адносіны да эмаліроўкі; прызначаны для эмаліроўкі.
<br>Эмаліровачныя работы даволі складаныя і патрабуюць не толькі ўмення, але і вялікай стараннасці. <i>Звязда.</i>




@<p><b>эмігранцкі // эміграцыйны</b>
<p><b>Эмігр<u>а</u>нцкі.</b> Які мае адносіны да эмігранта, прызначаны для яго.
<br>Эмігранцкі пашпарт.
<p><b>Эміграц<u>ы</u>йны.</b> Які мае адносіны да эміграцыі.
<br>Эміграцыйны рух.




@<p><b>эпідэмічны // эпідэміялагічны</b>
<p><b>Эпідэм<u>і</u>чны.</b> Які мае адносіны да эпідэміі, мае характар эпідэміі; прызначаны для барацьбы з эпідэміяй.
<br>Рэзка павялічылася колькасць бясконных сялян, скарацілася пасяўная плошча, шмат у якіх губернях пачаўся масавы голад, а следам - эпідэмічныя захворванні. <i>Полымя.</i>
<p><b>Эпідэміялаг<u>і</u>чны.</b> Які мае адносіны да эпідэміялогіі - галіны медыцыны, што займаецца вывучэннем прычын узнікнення і мер барацьбы з эпідэміямі.
<br>Эпідэміялагічны аналіз.




@<p><b>эскадра // эскадрылля</b>
<p><b>Эск<u>а</u>дра.</b> Буйное злучэнне ваенных караблёў ці самалётаў.
<br>Цёмнай лістападаўскай ноччу эскадра мінаносцаў пакінула рэйд і стала ў баявым парадку рухацца на подступы да Петраграда. <i>М.Хведаровіч.</i>
<p><b>Эскадр<u>ы</u>лля.</b> Падраздзяленне ваеннай авіяцыі з некалькіх звёнаў самалётаў.
<br>З наступленнем цемені зверху чуваць гул матораў. Нашы эскадрыллі ляцяць на заданне. <i>І.Навуменка.</i>




@<p><b>эскадраны // эскадронны</b>
<p><b>Эск<u>а</u>драны.</b> Які мае адносіны да эскадры.
<br>Эскадраная стральба па надводных цэлях.
<p><b>Эскадр<u>о</u>нны.</b> Які мае адносіны да кавалерыйскага эскадрона.
<br>Эскадронная маёмасць.




@<p><b>эскадрон // эспадрон</b>
<p><b>Эскадр<u>о</u>н.</b> Падраздзяленне кавалерыйскага палка, якое адпавядае пяхотнай роце.
<br>Конны эскадрон забяспечыў магчымасць хуткага акружэння праціўніка. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Эспадр<u>о</u>н.</b> Вучэбная зброя, якой карыстаюцца ў фехтаванні; спартыўная барацьба з гэтай зброяй.
<br>У фехтаванні на эспадронах маладыя майстры спорту атрымалі пераканаўчую перамогу. <i>Звязда.</i>




@<p><b>эўрыка // эўрыстыка</b>
<p><b><u>Э</u>ўрыка.</b> <i>выкл.</i> Вокліч, які выражае задавальненне, радасць пры знойдзеным рашэнні, пры ўзнікненні ўдалай думкі і г.д.
<br>- Эўрыка! - крыкнуў ... Платон і кінуўся ў знямозе ў мяккае крэсла бухгалтара. - Знайшоў! Прыдумаў! <i>У.Нядзведскі.</i>
<p><b>Эўр<u>ы</u>стыка.</b> <i>Спец.</i> Спецыяльныя метады, якія выкарыстоўваюцца ў працэсе адкрыцця новага; метад навучання пры дапамозе навадных пытанняў, а таксама тэорыя такой методыкі.
<br>Сутнасць эўрыстыкі заключаецца ў тым, што настаўнік прымушае вучняў нібы знаходзіць, самастойна адкрываць ісціну (вядома, пад яго кіраўніцтвам). <i>Педагогіка.</i>




@<p><b>эфектны // эфектыўны</b>
<p><b>Эф<u>е</u>ктны.</b> Які робіць моцнае ўражанне.
<br>Лёгкая, прыгожая, з шаўкавістым бляскам драўніна вольхі добра апрацоўваецца і ў адпаліраваным выглядзе выглядае вельмі эфектнай. <i>Звязда.</i>
<br><span id=raz>Няправільна</span>. Уся ўвага Мірона была прыкута да Пясчанага Груда, адзінага месца, дзе пераправа магла даць для немцаў эфектныя (трэба: эфектыўныя) вынікі. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b>Эфект<u>ы</u>ўны.</b> Які прыводзіць да пажаданых вынікаў; дзейсны.
<br>Індывідуальныя заданні з улікам ролі чытання і ролі літаратуразнаўчага аналізу могуць быць эфектыўнымі толькі на падставе добрага ведання канкрэтнай абстаноўкі. <i>Народная асвета.</i>




@<p><b>юбілей // юбіляр</b>
<p><b>Юбіл<u>е</u>й.</b> Гадавіна дзейнасці каго-н. ці існавання чаго-н., якая вылічваецца звычайна дзесяцігоддзямі, стагоддзямі і ўрачыста адзначаецца грамадскасцю.
<br>Напярэдадні юбілею маёй творчасці мне хацелася ўспомніць свой шлях і ўсё сваё жыццё. <i>Я.Купала.</i>
<p><b>Юбіл<u>я</u>р.</b> Той, чый юбілей адзначаецца, святкуецца.
<br>Першы юбілей... Яго прыход не сумны - як для самога юбіляра, так і для сяброў юбіляра, усіх блізкіх яму людзей, родзічаў, шматлікіх чытачоў. <i>А.Кулакоўскі.</i>




@<p><b>юнацкасць // юнацтва</b>
<p><b>Юн<u>а</u>цкасць.</b> Сукупнасць якасцей, характэрных для юнака; маладосць.
<br>Юнацкасць душы.
<p><b>Юн<u>а</u>цтва.</b>
<br><b>1.</b> Перыяд жыцця пасля малалецтва да сталасці; ранняя маладосць.
<br>Гады юнацтва. Школьнае юнацтва.
<br><b>2.</b> <i>зб.</i> юнакі; маладыя людзі абодвух полаў.
<br>Юнацтва планеты ўсвядоміла, што сёння ствараецца будучыня і для яго. <i>Маладосць.</i>




@<p><b>юнацкі / юначы // юннатаўскі / юннацкі // юны</b>
<p><b>Юн<u>а</u>цкі.</b> Які мае адносіны да юнака, юнацтва, уласцівы ім.
<br>А працы многа, дзе ні глянь, прастор юнацкаму запалу. <i>М.Чарот.</i>
<p><b>Юн<u>а</u>чы.</b> <i>Разм.</i> Тое, што і <span id=raz>юнацкі</span>.
<br>Дай жа, сынку, наглядзецца на юначы воблік твой. <i>П.Прыходзька.</i>
<p><b>Юнн<u>а</u>таўскі.</b> Які мае адносіны да юнната - юнага натураліста, удзельніка гуртка па вывучэнню прыроды.
<br>Юннатаўскі гурток.
<p><b>Юнн<u>а</u>цкі.</b> <i>Разм.</i> Тое, што і <span id=raz>юннатаўскі</span>.
<br>Наш юннацкі дзённік таксама папоўніўся. <i>А.Якімовіч.</i>
<p><b><u>Ю</u>ны.</b> Вельмі малады, у маладых гадах (пра чалавека); малалетні.
<br>Юныя сябры прыроды.




@<p><b>яблыневы // яблычны</b>
<p><b><u>Я</u>блыневы.</b> Які мае адносіны да яблыні, характэрны для яе.
<br>Гэты водар настолькі моцны і жаданы, што, здаецца, прыносіць з сабою шолахі асенняга лісця ў яблыневым садзе, пад якія ў бульбоўнік падаюць важкія, налітыя антонаўкі. <i>В.Карамазаў.</i>
<p><b><u>Я</u>блычны.</b> Які мае адносіны да яблыка, характэрны для яго.
<br>Аднак гэта была не проста вада і не расол, а нешта зусім іншае. Нібы ў ваду налілі яблычнага соку: кіславата-саладкаватая, з пахам свежага яблыка. <i>У.Караткевіч.</i>




@<p><b>явачны // яўны</b>
<p><b><u>Я</u>вачны.</b> Які мае адносіны да канспіратыўных сустрэч - явак.
<br>Праз гадзіну, а можа, і больш, па ціхай, парэзанай калдобінамі вуліцы яна падышла да адной з явачных кватэр. <i>І.Мележ.</i>
<p><b><u>Я</u>ўны.</b>
<br><b>1.</b> Які не скрываюць, не тайны; адкрыты.
<br>Ідзе зацятая, яўная і скрытая барацьба палярна супрацьлеглых сіл, барацьба, у якой немагчымы ні часовыя кампрамісы, ні замірэнне. <i>Д.Гальмакоў.</i>
<br><b>2.</b> Зусім відавочны, ясны для ўсіх, несумненны.
<br>Нарэшце, усе ўпэўніліся ў тым, што гэта - яўная выдумка. <i>ЛіМ.</i>




@<p><b>ягадзічны // ягаднікавы // ягадны</b>
<p><b><u>Я</u>гадзічны.</b> Які мае адносіны да ягадзіцы, сядалішча.
<br>Ягадзічныя мышцы.
<p><b><u>Я</u>гаднікавы.</b> Які з'яўляецца ягаднікам - ягаднымі кустамі, ягаднымі раслінамі.
<br>Ягаднікавы куст.
<p><b><u>Я</u>гадны.</b> Які мае адносіны да ягады; багаты на ягады; прыгатаваны з ягад.
<br>І чым старэй ён станавіўся, тым мацней цягнула дамоў у росныя лугі, духмяныя ягадныя гусцяры, вільготныя восеньскія бары з дурманным пахам грыбоў і апалай лістоты. <i>А.Жалязоўскі.</i>




@<p><b>ядкі // ядомы // ядучы</b>
<p><b>Ядк<u>і</u>.</b> <i>Разм.</i> Які са смакам есца, ахвотна з'ядаецца; смачны, пажыўны.
<br>Па краях сена абмылася дажджом, белаватае, а ўсярэдзіне зялёненькае, пахучае, як чай, адным словам - ядкое, як у іх кажуць. <i>У.Рубанаў.</i>
<p><b>Яд<u>о</u>мы.</b> Прыгодны для спажывання, для скарыстання ў ежу.
<br>Ядомыя грыбы. Ядомыя ягады.
<p><b>Яд<u>у</u>чы.</b> <i>Разм.</i> Ядавіты, едкі.
<br>- Ты не глядзі, што луг руды, ён ядучы. Бачыш, як параз'ядаў мае пальцы, - паказвае бабка ружовыя ранкі на пальцах. <i>К.Каліна.</i>




@<p><b>языкаваты // языкасты // языкаты // языковы // язычаскі // язычковы // язычлівы // язычніцкі // язычны</b>
<p><b>Языкав<u>а</u>ты.</b> <i>Абл.</i>
<br><b>1.</b> Тое, што і <span id=raz>языкаты</span> (<i>у 1 знач.</i>).
<br>Калі б княжыч Далібор пачуў гэтыя словы, асабліва пра агнявіцу, ён бы дужа здзівіўся, а магчыма б, і даў языкаватаму дружынніку добрага кухталя. <i>Л.Дайнека.</i>
<br><b>2.</b> Тое, што і <span id=raz>языкаты</span> (<i>у 2 знач.</i>).
<br>Прагавіта ліжа, ліжа ўсё агонь языкаваты. <i>М.Калачынскі.</i>
<p><b>Язык<u>а</u>сты.</b> <i>Разм.</i> Тое, што і <span id=raz>языкаты</span> (<i>у 2 знач.</i>).
<br>Буйное полымя шуганула языкастымі стужкамі. <i>А.Савіцкі.</i>
<p><b>Язык<u>а</u>ты.</b>
<br><b>1.</b> Ахвочы пагаварыць, паспрачацца, панасміхацца; востры на язык.
<br>Падгаварылі Валю выступіць - яна смелая і языкатая. <i>М.Лобан.</i>
<br><b>2.</b> Які мае форму языка, падобны на язык.
<br>У замку ціш і языкаты агонь каміна ліжа дровы. <i>А.Вялюгін.</i>
<p><b>Язык<u>о</u>вы.</b> Які мае адносіны да языка - рухомага мышачнага органа ў ротавай поласці; прыгатаваны з языка.
<br>Да прадуктаў далікатэсных, мясных вырабаў вышэйшай якасці, адносяць і языковыя кілбасы. <i>Звязда.</i>
<p><b>Яз<u>ы</u>часкі.</b> <i>Уст.</i> Тое, што і <span id=raz>язычніцкі</span>.
<br>Урачыстыя гукі, падобныя на язычаскі хор перад статуяй невядомага бога, поўнілі залу, а ён сядзеў у ложы і з годнасцю глядзеў на сцэну. <i>У.Караткевіч.</i>
<p><b>Язычк<u>о</u>вы.</b> Які мае адносіны да язычка, мае форму язычка.
<br>У рамонку белыя пялёсткі язычковай формы.
<p><b>Яз<u>ы</u>члівы.</b> <i>Абл.</i> Тое, што і <span id=raz>языкаты</span> (<i>у 1 знач.</i>).
<br>Язычлівыя перасудніцы-мяшчанкі паспелі набрахаць усяго-ўсякага цэлыя каробкі. <i>Ц.Гартны.</i>
<p><b>Яз<u>ы</u>чніцкі.</b> Характэрны для старажытных форм рэлігіі, заснаванай на пакланенні многім багам (ідалам); ідалапаклонніцкі.
<br>Малюнкі і чарцяжы на збане аказаліся знакамі самага старажытнага календара ўсходніх славян. Чароўны свет язычніцкіх легенд і казак раскрыўся перад даследчыкамі. <i>Полымя.</i>
<p><b>Яз<u>ы</u>чны.</b>
<br><b>1.</b> Які мае адносіны да языка - рухомага мышачнага органа ў ротавай поласці.
<br>Язычныя мышцы.
<br><b>2.</b> У лінгвістыцы: які вымаўляецца пры ўдзеле языка (пра гукі мовы).
<br>Па ўдзелу органаў вымаўлення і месцу ўтварэння зычныя падзяляюцца на губныя і язычныя. <i>Беларуская мова.</i>




@<p><b>ялавы // яловы</b>
<p><b><u>Я</u>лавы.</b>
<br><b>1.</b> Бясплодны, неаплоднены (пра самак свойскай жывёлы).
<br>Ялавая карова.
<br><b>2.</b> Зроблены са скуры каровы, якой больш за паўтара года.
<br>Змітрок кіўнуў галавой і пайшоў у канец сяла, важка, нібы прыціскаў нешта на дарозе, ступаючы вялікімі, у цяжкіх ялавых ботах нагамі. <i>А.Кудравец.</i>
<p><b>Ял<u>о</u>вы.</b> Які мае адносіны да елкі, яліны.
<br>Ладуцька ляжаў на разасланых на снезе яловых лапках побач са сваім першым нумарам Мясаедавым, спрытным белабрысым карантышом, і слухаў яго нетаропкі расказ. <i>У.Дамашэвіч.</i>




@<p><b>ялавіна // ялавіца</b>
<p><b><u>Я</u>лавіна.</b> Зямля, не араная некалькі гадоў запар.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: аблога.
<br>Юрась заараў ялавіну. <i>К.Чорны.</i>
<p><b><u>Я</u>лавіца.</b> Ялавая карова.
<br><span id=raz>Сінонім</span>: ялаўка.
<br>Карова Яўмена шэсць гадоў была ялавіцай, а на сёмы год уцякла ды ацялілася. <i>Х.Жычка.</i>




@<p><b>ярына // ярыца</b>
<p><b>Ярын<u>а</u>.</b> Аднагадовая сельскагаспадарчая культура, якая высяваецца і прарастае вясной і дае ўраджай восенню таго ж года.
<br>А вакол прасціралася, як мора, поле. Аднаго году шумела каля нас жыта, другога - ярына, а на трэці прыпадаў папар. <i>М.Лынькоў.</i>
<p><b><u>Я</u>рыца.</b> Яравое жыта.
<br>Відаць пад ярыцаю клін, зарэчны луг і цёмнае прылессе. <i>З.Астапенка.</i>




@<p><b>ясак // ясакар</b>
<p><b>Яс<u>а</u>к.</b> Падатак у Расейскай дзяржаве, які збіралі на карысць казны з народаў Паволжа і Сібіры.
<br>Ясак пушнінай.
<p><b>Ясак<u>а</u>р.</b> Дрэва з цёмна-шэрай карой, разнавіднасць таполі; чорная таполя.
<br>Ля Стасевага сельбішча стаіць напалову ўсохлы ясакар з бусліным гняздом-кучомкай. <i>А.Асіпенка.</i>




@<p><b>яшчар // яшчарка // яшчур</b>
<p><b><u>Я</u>шчар.</b>
<br><b>1.</b> Млекакормячае з прадаўгаватым тулавам, пакрытым рагавой луской, з невялікай галавой, доўгім хвастом і кароткімі лапамі з моцнымі кіпцюрамі; пашыраны ў Паўднёвай Афрыцы і Паўднёва-Ўсходняй Азіі.
<br>Доўгі, з аблушчанай карою на сухаватых лапах, як нейкі страшны яшчар, выварацень перагарадзіў Міцю дарогу. <i>В.Адамчык.</i>
<br><b>2.</b> Устарэлая назва некаторых вымерлых паўзуноў і земнаводных.
<br>Увесь жывёльны свет паходзіць ад старажытных яшчараў, якія ў далёкія ад нас гістарычныя эпохі былі адзінымі жывымі істотамі на зямлі. <i>Звязда.</i>
<p><b><u>Я</u>шчарка.</b> Невялікі паўзун з доўгім хвастом і прадаўгаватым целам, пакрытым дробнай рагавой луской.
<br>Яшчаркі мяняюць летні колер - жоўтымі становяцца, як восень. <i>М.Калачынскі.</i>
<p><b><u>Я</u>шчур.</b> Вострая заразная хвароба буйной рагатай жывёлы і іншых парнакапытных.
<br>Каранцін устанаўліваюць пры сібірскай язве, сапе, яшчуры, шаленстве, чуме і інш. <i>БелСЭ.</i>